Wat wist de Heilige Moeder de Kerk over Hel en Hemel om nog niet te spreken over het Vagevuur want bestond er wel een Vagevuur, bestond er wel een Limbus of Voorgeborchte?
Over de mogelijkheid van het bestaan van een Hel lezen we deze prachtige verzen bij Job in hoofdstuk 10. Ik neem ze over zoals vele van mijn Bijbelteksten, uit mijn King James’ vertaling:

22: A land of darkness, as darkness itself; and of the shadow of death, without any order, and where the light is as darkness.

Mooier en donkerder kon het niet en was Job niet een groot dichter? Ik kon hier ook gelezen hebben en ik hoop dit later duidelijker te stellen, een land van het niet-meer-bestaan, het ‘land’ waar de geest is uitgedoofd, in tegenstelling tot het ‘land’ waar de geest levend blijft. Maar is het wel, afgewogen op een soort weegschaal, zoals we zien op de muurschildering van de faraograven, en is er wel iemand om af te wegen wat het goede is en wat het kwade?
Ik geloof echter dat de weegschaal zich binnen in ons bevindt, dat onze instelling tegenover het levende leven, dat van de geest, onze weegschaal is en dat het resultaat van deze weging doorgetrokken wordt na de dood in de splinter geest die we nog zullen zijn: ofwel een geest die terugkeerde naar zijn bron, de geest van het Universum, van het Al, ofwel een geest die bij leven verschrompelde tot het dode leven.

En in Psalm 16:10 zegt David tot God, (al ben ik met David nog niet in het reine):

For you wilt not leave my soul in hell; neither wilt thou suffer thine Holy One to see corruption. 11: thou wilt shew me the path of life: in thy presence is fullness of joy; at thy right hand there are pleasures for evermore.
Of zelfde verzen in la Bible Osty :
Car tu n’abandonneras pas mon âme au chéol, tu ne laisseras pas ton fidèle voir la fosse. 11: tu me feras connaître le sentier de vie, satiété de joie près de ta Face, délices à ta droite pour toujours.
Of in de Willibrordusbijbel van 1975:
Want Gij geeft me niet prijs aan de dood, géén graf geeft Gij uw vrome voor ogen; 11: Gij leert mij wat de weg is ten leven, de volheid der vreugde waar Gij zijt: heerlijkheid, in uw schutse, voor immer.

Het bestaan van de Hel was een twijfelgeval en het is pas na de terugkeer van de Israelieten uit Babylonië in de Deutero-Isaïas dat er in zijn allerlaatste vers gesproken wordt van het bestaan van een plaats die als Hel kan worden gezien. En nu mijn diverse Bijbels openliggen op de tafel voor mij, dit fameuze vers uit Isaïas 66, 24:

Wanneer zij naar buiten gaan, zullen zij de lijken mogen zien van de mensen die tegen mij in opstand gekomen zijn, hun worm zal niet sterven en hun vuur zal niet uitgaan. (Willibrordus, 1975).
Et quand on sortira, on verra les cadavres des hommes qui m’ont été infidèles car leur ver ne mourra pas et leur feu ne s’éteindra pas et ils seront un objet d’horreur pour toute chair. (Bible Osty).
For their worm shall not die, neither shall their fire be quenched; and they shall be an abhorring to all flesh. (King James).

Marcus zal in zijn Evangelie 9: 48, deze laatse zin herhalen. Om er nog aan toe te voegen: Iedereen zal met vuur gezouten worden.(Willibrordus). En een zin uit Mattheus, 25: 41 die doorslaggevend is geweest, wellicht:
Then shall he say also unto them on the left hand. Depart from me ye cursed, into everlasting fire prepared for the devil and his angels.(King James).

*

Het is duidelijk dat de Hel een zaak van de Kerkvaders is geweest en van verschillende concilies waar Hel en Hemel zijn ter sprake gekomen. Zij zijn het die hun idee erover hebben verspreid terwijl Augustinus, in zijn Genesis duidelijk stelde dat er niemand was die iets wist over de Hel tenware God dit aan hem zou gereveleerd hebben.
Evenmin wist men iets af over het vuur dat er branden zou. Augustinus dacht dat het vuur van de Hel een metafoor was en dat de pijn eerder een geestelijke pijn was, hevig en ondragelijk. Als Augustinus in zijn tijd het niet wist, hoe kan het dat men het kon geweten hebben in de tijd van Dante tot heel lang na hem?
Dante die de hellepoort is binnengegaan is een totaal nieuw verhaal. De beschrijving ervan en de versregel ‘lasciate ogni speranza voi ch’entrate die hij las boven de poort en die hij zich nog herinnert, symboliseert een wassen zegel op onze gedachtenwereld[1], Hij is de vinder ervan, the Maker.
Het is zelfs geen samenraapsel, behoudens enkele uitzonderingen van wat hierover duidelijk opgetekend stond. Dante is hier meester over wat is en niet is. Hij gaat het Laatste Oordeel vooraf. En de Muzen helpen hem om te schrijven wat hij zag en hoorde.
Hij rangschikt zelf de zielen al naargelang de zonde die ze zouden bedreven hebben, er is hier geen ontkomen aan. De Dante die schrijft is de Dante die nadenkt en in zijn nauwelijks te stelpen verbeelding ziet wat hij schrijft. Het is de theoloog in Dante die heeft nagedacht over wat de Hel zou kunnen zijn. En wat de klassering van de zonden betreft heeft hij documenten in overvloed. In een lang essay van Roger Witdouck[2] lezen we:

“Rond 1420 circuleerden duizenden compilatieteksten (Latijnse) waarin materiaal werd verzameld en geordend rond zonden en deugden”.

De zonde stond centraal in het leven van de mens en de pijnen van de Hel nam de maat van hun doen en laten. Witdouck verwijst in zijn essay naar het werk van M.W.Bloomfield,’Incipits on the Latin Works on the vices and virtues, 1100-1500 A.D.’. Dante zal de inhoud van al dit materiaal wel gekend hebben en nood hebben gehad dit op zijn manier te verwerken. Hij was vrij te schrijven wat hij in zijn verbeelding zag, hoe deze verbeelding ook moge gewerkt hebben? En heeft hij er gekwetst door te schrijven dat hij hun vader of familielid in de Hel had ontmoet.
Het weze zo, hij heeft zich gebaseerd op wat hij wist over hen en wat algemeen bekend stond.

Ik die je lees, Dante, en vol bewondering ben voor je massale werk, aanvaard wat je schrijft. Trouwens hoe kan ik anders verder en hoe anders met jou de dagen te vullen die me nog resten.