‘Het leven hangt met toevalligheden aan elkaar’

 xml:namespace prefix = "o" />

Schrijft Harry Mulisch  in zijn ‘Ontdekking van de Hemel’, of, anders gezegd met de woorden van  Ada, een van de hoofdpersonages:

‘Volgens mij is alles voorbestemd. Het staat allemaal in de lijnen van de hand.’

Voor mij is dit duidelijk het geval wat zijn ‘Ontdekking’ betreft, deze voorbestemming  is het hoofdthema van zijn boek. Ik zie hoe hij gewerkt heeft alsof hij begonnen is met de laatste bladzijde en hieruit alles is voortgevloeid, en niet omgekeerd zoals men verwachten zou dat alles voortvloeit uit het begin.

Ik weet dat dit een boude vooropstelling is, maar de wijze waarop hij, met  liefde en trots, zijn zakboekje toonde – een beeld op tv dat me is bijgebleven - waarin hij de structuur van zijn roman had geschetst, neigt in deze richting. Het boek, waar ook een psalm van de Bijbel naar verwijst, was dan wel het zakboekje van Mulisch zelf.

Ik zou andersom werken, ik zou beginnen bij het begin en zien waar ik zou uitkomen, zoals bij een tekening waar je begint bij een lijn getrokken over het wit blad Steinbach en dan zien hoe je deze lijn geleidelijk aan kunt aan-en opvullen. Maar wat betreft de omstandigheden – ik noem dit geen toevalligheden - volg ik hem, we ontkomen niet aan het leven dat we hebben, het wordt ons opgedrongen, we moeten er alleen voor zorgen niet over de streep te gaan. En dan kunnen we stellen dat ons lot getekend ligt in de lijnen en lijntjes van onze (linker)hand.

En als Mulisch geen Nobelprijs winnaar literatuur is geworden dan ligt dit niet aan hem, noch aan zijn werk, maar aan de omstandigheden.

Zo, gaat het dan, je produceert een boek van negenhonderd pagina’s en dit laat je toe te hopen. En ik vermoed – ik zou het in elk geval gedaan hebben – ik vermoed dat je dan elk jaar, als het ogenblik gekomen is, verwacht dat je gebeld wordt om je te zeggen dat je de meest prestigieuze prijs die je als schrijver kunt ontvangen, werd toegekend.

Uiteindelijk denk ik dat hij te vroeg gestorven is om zijn hoop gerealiseerd te zien. Alhoewel, wat het Nederlands taalgebied betreft er misschien een andere kandidaat in de schuif ligt en dan denk ik aan Cees Nooteboom.