Dante en Mohammed. 

Heb van 2006 tot 2009 gewerkt aan meer dan 300 pagina’s tekst over het ‘Inferno’ van Dante, een tekst die sindsdien, onaangeroerd is gebleven. Waag ik het in de tijden van nu, het verhaal over Mohammed een kans te geven?

Waag ik het te beweren dat Canto XXVII, handelend over de tocht van Ulysses, gezien kan worden als een van de mooiste en meest diepzinnige en daarentegen Canto XXVIII, over Mohammed, als een van de meest gruwelijke?

Mijn eerste reactie was om over dit Canto niet te spreken en dus niet over Mohammed die door Dante gebrandmerkt wordt als een tweedrachtzaaier en in Canto  XXVIII aanwezig is samen met Alì, zijn schoonzoon, maar dan zou mijn lezing van het Inferno een leemte vertonen en zou, wat er over Mohammed gedacht werd in de XIIIe, XIVe eeuw, bedekt blijven. Laat ons dan maar het risico nemen te verhalen wat Dante hierover schrijft.

De Hel van Dante was een vreselijke plaats, maar toch meen ik dat Dante niet alleen hier overdrijft, maar ook in tal van andere Canti. Ik zelf wens geen oordeel uit te spreken over Mohammed en zijn volgelingen die tot vijfmaal toe, elke dag van hun leven, hoe dit ook moge verlopen, een woord van dank hebben voor de God die hen op aarde heeft gezet en niet ophouden te bidden: Allah akbar, Allah akbar, dat Hij voor hen de grootste is.

Ik wil respect hebben voor hen als ze op hun beurt begrip en respect tonen voor anderen voor wie ook hun God eveneens de enige en de grootste is. En ook in meer, als ze openlijk hun mening zouden laten kennen over zij die zich in Mohammed’s naam aan stukken laten rijten om dood en vernieling te zaaien.[1]

Hoe moeilijk het wel was om over het geval van de tweedrachtzaaiersr te schrijven zegt Dante ons zelf:  

Wie zou ooit, zelfs met geselecteerde woorden voluit kunnen spreken over het bloed en de wonden die ik nu zag, om er blijven over te vertellen ?

Omwille van de taal en de onvolmaaktheid ervan en van onze geest, is elke taal ontoereikend om te zeggen wat ik zeggen wil.[2] 

Wat hij te zeggen heeft is inderdaad niet met woorden in detail te beschrijven. Hij tracht een voorbeeld te vinden in het bloed dat in diverse oorlogen werd vergoten, - en zijn opsomming toen was al aanzienlijk - maar dit beeld heeft niets te betekenen in vergelijking met wat hij meemaakte in de negende Gracht zoals hij daar zag van Mohammed, die:

opengereten van kin tot aars, zijn darmen tussen de benen, hart, lever, milt en longen waren open en bloot evenals de smerige zak die al het voedsel dat men tot zich neemt met drek opvult.

Ging je hier niet te ver, Dante, is het op deze wijze dat de zondaars gestraft moeten worden, in tweeën gespleten omwille van de tweedracht die ze zaaiden?

En zegt Dante: 

Terwijl ik daar stond en hem aanstaarde, bekeek hij me, en met zijn handen zijn borst openend zegde hij : “Zie hoe ik mezelf openscheur, zie eens hoe Mohammed verminkt is. Hij die daar al wenend voor mij gaat is Alì [3], zijn gelaat is gekliefd van kin tot voorhoofd.[4] 

En Mohammed specifieert nog dat alle anderen die er te zien waren, bij leven tweedrachtzaaiers en schismatiekers waren en het is om deze feiten dat we hier op deze wijze gespleten worden. Een duivel houdt zich verscholen en telkens we onze ronde gedaan hebben en hier voor hem verschijnen zijn onze wonden gedicht en treft hij ons opnieuw met het scherp van zijn zwaard”. 

‘Maar jij’, zegt Mohammed nog, ‘jij die daar op je rots staat toe te zien, wellicht om de straf nog uit te stellen die werd uitgesproken tegen jou, wie ben jij?’ 

En het is Vergilius die antwoordt:

‘de dood heeft hem nog niet gegrepen en schuld om gefolterd te worden draagt hij niet, maar omdat hij er ten volle kennis van zou hebben is het aan mij, die gestorven is, om hem hieronder in de Hel, van kring tot kring rond te leiden. En dit is even waar als ik tot jou spreek.’

Toen ze dit hoorden, zegt Dante, bleven er meer dan honderd staan in de gracht om naar mij te kijken en verbaasd als ze waren vergaten ze hun smarten. 

[1]  Ik denk aan paus Benedictus XVI die de onvoorzichtigheid beging in zijn toespraak op de universiteit van Regensburg een zin aan te halen uit een gesprek dat de Byzantijnse keizer, Paleologos rond 1391 zou gevoerd hebben met een Perziër, over het thema van de heilige oorlog waarbij de keizer zou gezegd hebben: “Maak me dan eens duidelijk wat voor nieuws Mohammed gebracht heeft? Je zult alleen kwade en onmenselijke dingen vinden, zoals zijn bevel om met het zwaard het geloof te verspreiden dat hij gepredikt heeft.”

Gelukkig heeft de paus Dante niet geciteerd!

Anderzijds had hij ook kunnen beseffen dat vele volgelingen van Mohammed, in hun geloof, aangekomen zijn waar de Kerk zich bevond ten tijde van Dante. Met dit voor ogen had hij wellicht een andere opmerking kunnen maken.

[2] Chi porὶa mai, pur con parole sciolte, / dicer del sangue e delle piaghe a pieno/ ch’i’ ora vidi, per narrar più volte? / Ogni lingua per certo verrὶa meno,/ per lo nostro sermone e per la mente / ch’hanno a tanto comprender poco seno. (XXVIII : 1-6)

[3] Alì, schoonzoon van Mohammed die een scheuring veroorzaakte in de musulmaanse religie en op weg naar de moskee vermoord werd met een slag van het zwaard die zijn hoofd kliefde.

[4] Mentre che tutto in lui veder m’attacco,/ guardommi, e con le man s’aperse il petto,/ dicendo: “Or vedi com’io mi dilacco;/ vedi come storpiato è Maometto!/ Dinanzi a me sen va piangendo Alì,/ fesso nel volto dal mento al ciuffetto (XXVIII: 28-33).

05-10-2013, 10:29 geschreven door Stefan Hertmans