In de Standaard van 23 november bespreekt Luuk Gruwez de laatste dichtbundel van de grote Cees Noteboom, ‘, (De Bezige Bij, 94 blz. 19.90 €). De titel van zijn bijdrage is veelzeggend: ‘Het ene gedicht heeft het andere gegeten’.

In ‘Licht overal’ gaat Cees Noteboom opzoek naar het verschil tussen bestaan en niet bestaan, want ‘oud zijn is dodelijk’, aldus Noteboom.

Natuurlijk is oud zijn dodelijker dan jong zijn, maar het heeft ook zijn voordelen – ‘ik’ schrijf dit – de hemel is dichterbij als men oud is of wordt. En wat het opeten betreft voor mij ook was, toen ik vorige week zee, wind en zon het voedsel voor mijn gedichten, en mijn ouderdom helpende ik de wens heb geuit, echt en gemeend, opgenomen te worden door de golven en meegenomen naar die andere oorden die op een zeer aangename wijze beschreven worden in de Arabische literatuur. Niet dat ik dit zou geloven, mijn geloof situeert zich elders, en ik heb dit ‘elders’ ook al beschreven in een vorige blog of blogs.

Luuk Gruwez is niet zo lovend over het werk van een ‘homme de lettres’. En als ik lees waarover de gedichten gaan, dan kan hij wel gelijk hebben. Al houd ik er rekening mee dat het voor Noteboom, na al wat hij al geschreven heeft, het me logisch toeschijnt dat hij een resem gedichten schrijft waarin ‘dode en levende, Nederlandstalige en anderstalige dichters en denkers opvallend present zijn’ en wordt het bijna onvermijdelijk dat het ene gedicht ten dele het voedsel is voor het andere.

En nu beste vrienden komt de zin die me meer dan al het andere inspireerde voor mijn blog.

‘Hoeveel heeft het verzinnen gekregen, wie, die er niet is, staat bij de heg in de tuin?, schrijft Gruwez.

En het is deze zin die me trof want ik ook schreef een gedicht - over Rilkes graf dan nog - en Rilke ook stond tegen de muur geleund in zijn tuin toen ik eraan voorbijkwam in de valavond.

En mijn gedicht, lange tijd geleden geschreven, gaat hierbij. Heb het ondertussen enigszins gewijzigd. 

Rilkes Graf.

                                       ‘Rose, oh reiner Widerspruch, Lust.

                                        Niemandes Schlaf zu sein unter soviel

                                        Lidern.’
xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

                          Herinner je, herinner je de bergen, de cabanes

waar we verbleven,  Cepheus die we zagen

voor het slapen gaan, Cassiopea zijn geliefde.

Maar op andere dagen, herinner je Raron,

een baken, hoog de romaanse kerk,

het graf van Rilke er ons wacht,
de rozelaar zo opgeschoten vol met rozen,

en parelwit het marmer door de lichen aangetast.


Woorden die het geestelijk landschap waren

in de mond gebrand :’Niemandes Schlaf

zu sein unter soviel Lidern’.

Dan dagen zijn gedichten die we lazen,

het woordenboek dat ons niet hielp,

herinner je zijn woorden en hoe ze ons volgden,

langs de wilde Navizence, water klotsend,

in de oevers met keien afgerond en irissen lijk ogen.

En in de bossen  tussen ‘agarics’ en mossen,

keer op keer we spraken, omdat we kennen

wilden van de roos ‘oh reiner Widerspruch’.

Bij valavond toen, Muzot bezocht, en roze

de sneeuw op alle toppen, herinner je,

het huis omhaagd, verlaten, het hekken dicht.

De schemer een gedicht gebracht,
hij was er nog, tegen de muur geleund, neen

de slaap der slapenden die slaapt hij niet.

De tuin, 'mit einer Masse von Melissen

und Stern-Anis': de geur van zijn aanwezigheid.

Nota bij mijn gedicht:

‘Navizence’, de stroom die ontstaat in de Zinalgletser en door Zinal vloeit. ‘Agarics’, eetbare paddenstoelen.

Er werd heel wat geschreven over het graf en het grafschrift van Rainer Maria Rilke aan de voet van de prachtige (gerestaureerde) romaanse kerk van Raron (Rarogne), gelegen ongeveer op de scheidingslijn tussen le Haut- et le Bas-Valais, langs de weg Sierre naar Brig.

Wolfgang Leppman schreef in zijn boek (1972) over het leven en werk van Rilke, vertaald in het Nederlands door Theodoor Duquesnoy, dat er niet minder dan 26 verschillende interpretaties van dit grafschrift bekend zijn.

Niet verwonderlijk dus dat Anton van Wilderode, in zijn voorwoord bij Tussen stroom en gesteente van Maurits Van Vossole, dit grafschrift bestempeld als ‘sibyllijns’.

Ondanks dit alles hebben we gemeend, deze plaats, die we samen met  vrienden uit de Valais regelmatig, als pelgrimsoord hebben bezocht, te bedenken met een gedicht, waarin we gepoogd hebben de impressie die graf en grafschrift bij ons hebben gelaten op te vangen.

Het slot van mijn gedicht verwijst naar het slot van een gedicht van Rilke:

Einmal wenn ich dich verlier,

wirst du schlafen können, ohne

dasz ich wie eine Lindenkrone

mich verflüstre über dir?

En dan laten we Paul Claes (‘Raadsels van Rilke’, De Bezige Bij, 1995) die het gedicht vertaalde, verder gaan:

Zonder dat ik hier waak en woorden,

bijna als oogleden op je ledematen,

op je borsten neerleg, op je mond.

Zonder dat ik je toesluit en je alleen

met het jouwe laat, als een tuin

met een massa melissen en ster-anijs