xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Geen groter pijn

dan zich te herinneren de tijden van geluk

 in de dagen van ellende[1].

Dante : Inferno, Canto V, 121

Waarom is er vandaag deze zin die me onder ogen valt, deze zin van de eeuwige Dante die in het begin van zijn tocht door de Hel, kennismaakt met de geschiedenis van Francesca en Paolo, een van de prachtigste passages uit de Divina Commedia. 

Francesca en Paolo die verliefd waren op elkaar zonder er zich rekenschap van te geven. Hun liefde was echter een onmogelijke liefde gezien Francesca de vrouw was van de broer van Paolo. Maar op een dag, samen de geschiedenis lezend van Lancelot, realiseren ze zich plots wat in hen levend is als ze diep ontroerd lezen dat Lancelot zich over Ginevra buigt en haar kust. Hun liefde voor elkaar wordt hen duidelijk en zij ook kussen elkaar. En die dag, vertelt Francesca, lazen we niet meer verder.

Maar hun liefde wordt hun ongeluk want in hun liefdesspel worden ze verrast door de echtgenoot van Francesca en door hem gedood.

         Het gebeuren situeert zich in canto V van de Hel, waar, wat rest van de overledenen, de zielen, door de hevige winden worden opgejaagd. Dante ziet er twee  zielen in zijn richting komen en vraagt even met hen te mogen spreken.

‘En zoals duiven, die door het verlangen bewogen, met wijd open vleugels naar hun nest toe zweven, verlieten de twee de schare zielen om doorheen de vreselijke lucht naar ons – Dante en Vergilius - toe te komen, zo sterk was mijn vriendelijke roep’ 

En het is Francesca die het gesprek voert met Dante, en het is met de Dante en de tedere Francesca in mij, dat ik de essentie van het verhaal hier overneem.

‘O, lieve en welwillende levende die ons hier in deze duistere luchten komt bezoeken, wij die de aarde besmeurden met ons bloed, ware de koning van het Heelal onze vriend, we zouden hem bidden je vrede te schenken, omdat je medelijden toont met onze afschuwelijke toestand.

Wat u graag wilt horen zullen wij u zeggen en wat u graag wilt zeggen zullen we aanhoren, tot zo lang de wind, zoals hij nu is, zwijgt.’ 

              En Franscesca:

‘Liefde, die aan geen enkele beminde het beminnen vergeeft, maakte dat Paolo me zo behaagde dat, zoals je bemerkt, hij me zelfs nu nog niet verlaat.’[2]

Maar Dante die begrijpt hoe ongelukkig die geliefden wel waren wil weten hoe alles gekomen is en vraagt  Francesca hoe het gebeurde dat ze elkaars verborgen verlangens hebben leren kennen.

En Francesca vertelt:

‘Geen groter verdriet dan de herinneringen aan tijden van geluk in momenten van ellende.

Maar als jij zo verlangt het prille begin van onze liefde voor elkaar te kennen, dan zal ik het wenend doen. Op een dag lazen we voor ons plezier over Lancelot en de liefde die hem beving; we waren alleen in de kamer en hadden niet het minste vermoeden. Meermaals gebeurde het echter dat bij het lezen onze ogen elkaar ontmoetten en dat we verbleekten. Maar één passage was er die ons te machtig werd, toen we lazen dat de begeerde mond gekust werd door de minnaar.

Toen kuste hij, die nooit van mij gescheiden wordt, bevend mijn mond. Koppelaar was het boek en degene die het schreef: en die dag lazen we niet verder.

En Dante, die het verhaal ontroerd aanhoorde, schrijft:

Terwijl de ziel dit vertelde was de andere zo aan het wenen, dat ik diep ontroerd door dit verhaal, het bewustzijn verloor alsof ik stervende was. En ik viel zoals een dood lichaam valt.[3]

Het verhaal van de liefde tussen Francesca en Paolo, de broer van haar gehandicapte man, steunt op waar gebeurde feiten. Het geniale van Dante is dat hij er een verhaal omheen weeft waaruit blijken moet dat het, het boek over Lancelot en Ginevra van Chrétien de Troyes was  dat er de oorzaak van was, dat bij lezing ervan, het hen duidelijk werd dat ze op elkaar verliefd waren en dat geschiedde wat geschieden zou. Maar het boek dat hen samenbrengt is een vondst van Dante en het is dit dat het verhaal dubbel interessant maakt.

Daarenboven staat de grote liefde tussen Francesca en Paolo symbool voor de liefde van Dante voor Beatrice die van een totaal andere dimensie was. Beatrice trad in het huwelijk en overleed op zeer jonge leeftijd en het is pas op zijn weg door de Hemel dat Dante haar terug ontmoeten zal.

Wellicht is het om deze reden dat Dante, bij het aanhoren van Francesca in zwijm viel: ‘En ik viel zoals een dood lichaam valt’.