xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Light enters my room like a gilded Pavlova ...

Deze versregel van Ezra Pound herhaalt zich in hem als hij neerzit aan zijn schrijftafel voor een nieuwe dag. Wanneer, denkt hij, vind ik nog de tijd om Pound te lezen, om Hemingway of Steinbeck te heropenen, wanneer Proust of Pasternak, wanneer Malaparte?

Onlangs had hij gelezen - maar hij herinnert zich niet meer in welk boek het was - dat een bepaalde passage in ‘De Huid’ van Malaparte, (maar wie leest of spreekt nog over Malaparte) wetenschappelijk kon bewezen worden en wel waar hij het heeft over het plotse bevriezen van een troep vluchtende wilde paarden die zich in een meer hadden gestort tijdens de Fins-Russische oorlog en een winter lang, lijk standbeelden uit het ijs staken.

En alsof Malaparte hem vervolgde, heel laat op de BBC, een documentaire over het huis van Malaparte, dat lijk een rechthoekige schuinoplopende massa stenen opdook uit het landschap, met de commentator die de vraag herhaalde van Rommel aan Malaparte of hij het was geweest die het huis had geconcipieerd en het antwoord van Malaparte dat hij het landschap had bedacht, het huis voegde hij eraan toe, is er altijd geweest!

Hoe lang of hoe kort duurt het leven van een boek, en dan vooral, nu hij hoorde  dat een boek, in de huidige context, vier maanden krijgt om te bewijzen dat het levensvatbaar is. Maar dan, gesteld dat het levensvatbaar is, hoe lang duurt het leven ervan, tien, twintig, dertig jaar, een generatie?

Hij had een lange tijd, een te lange tijd te weinig gelezen omdat hij verzonken zat in cijfers, in economie en financiën maar ook in filosofische beschouwingen over het leven en over God, zodat het duidelijk is dat hij van een andere generatie is dan zij die thans de boekenwinkels en de literaire tijdschriften vullen met hun woorden, en hij in feite nu aan het filosoferen is vanuit een vorige generatie dan deze van nu en meer nog, naar de generatie toe die na hem zal komen. Wat zeker geen winstpunt is om gelezen te worden. Maar hij waagt het toch de taal te gebruiken die hij gewoon is te gebruiken en zelfs toe te geven dat hij de literatuur van de generatie na hem, op enkele uitzonderingen na, wel van ver heeft gevolgd maar weinige boeken eruit gelezen heeft.

Maar over de levensduur van een boek weet hij dat achteraf gezien, elk boek dat we lezen teruggebracht wordt tot enkele passages die ons om een of andere reden heel bijzonder hebben getroffen; soms zijn het verheffende, soms zijn het afstotende. Als hij bijvoorbeeld de Four Quartets uit zijn boekenkast neemt dan is het niet Eliot die hij neemt, maar: 

Time present and time past

are both perhaps present in time future,

and time future contained in time past.

Deze versregels van Eliot zijn in hem gaan leven, en Eliot blijft aldus aanwezig in de band geest die hen bindt, over tijd en ruimte heen, terwijl deze versregels stammen van de generatie voor hem, heeft hij ze toch gelezen en bewaard. De vier maanden respijt die gegeven worden aan een boek is dus meer dan sterk afhankelijk van de waarde van het boek. Als hij rond zich kijkt vindt hij Saint Joan van Bernard Shaw, vindt hij Canetti, vindt hij Kundera, Auguste Rodin en nog niet zo lang geleden heeft hij Mulisch teruggelegd, heeft hij Chateaubriand en Stendhal terug op hun plaats gezet, ook Paul Claes en zijn vertaling en commentaar bij ’The waste Land’, en vooral Hertmans’ Arcadia. Bij elk boek hier zijn de vier maanden lang voorbij.

Wat bedoeld werd is praat van de uitgever, als de verkoop stilvalt na vier maanden is er het bewijs dat het boek niet loopt en nimmer lopen zal. Maar een boek dat in de diepte geschreven is heeft zeker een veel langere levensduur, niet bij de gewone lezer, maar wel bij de lezer die voedsel wenst voor de geest, en daar komt het op aan, niet op verkoop, wel op vastheid, wel op degelijkheid.

Maar hoe komt het, en via welke binding, gebeurt het dat hij vertrekkende van Pound, over Malaparte bij Eliot komt, terwijl hij reeds denkt aan Gods little Acre van Erskin Caldwell dat hij eens heeft uitgeleend en nimmer terugkwam.

Hij was het gaan zoeken in de Engelse bookshop op een grote laan van de hoofdstad, waar de herinnering aan haar die hij had liefgehad hem overviel en hij terug die immense tederheid voelde die zij was geweest. Maar zoals zij verdwenen was uit zijn leven, zo was elk spoor van het boek verdwenen.

Om welke reden was ‘Gods little Acre’ terug opgedoken? Was het omdat hij dacht aan het gebeuren waarbij een van de personages van het boek, opgehitst door het provocerend sensuele lichaam van zijn schoonzus, haar plots het kleed van het lichaam rukt en het in stukjes scheurt? Dit is toch het beeld dat het boek heeft nagelaten in hem. Doch het zal wel Caldwell zelf zijn geweest die opgehitst door wat hij schreef haar in gedachten de klederen van het lichaam rukte, want hoe groot is soms niet de kracht van onze verbeelding?

Hoe oud was hij toen hij met Julie op de hooischelf was en hij, over haar gebogen, zijn hand had gelegd op haar kleine harde borsten, en hij in de glans van haar ogen zag wat er gebeuren kon en zijn hand opschoof naar die ongekende, onvermoede plaats, verhit, bedwelmd en als verdwaald in het hijgen van zijn bloed.

Wat indien Julie’s moeder, die instinctmatig het gebeuren moet hebben aangevoeld, niet met aandrang geroepen had over de meidoornhaag die hun beide boomgaarden scheidde. Julie had zich losgerukt van onder hem en was lenig als een kat de ladder afgesprongen om in een aureool van licht in de poortopening te staan en te verdwijnen, hem achterlatend  in de doordringende geur van het hooi en de dwarreling van deeltjes stof in bundels licht tussen de losliggende pannen.

Lang nog erna heeft de echo van haar lichaam hem bezeten, vooral dan als hij op zijn bed lag onder de pannen en eraan dacht, zoals ze hem gezegd had, dat ze slechts gescheiden door twee muren en een smalle gang, naakt in haar bed aan hem lag te denken.

Het was Julie die zijn bloed had doen ontwaken, niet alleen op de hooischelf maar veel vroeger nog in het kleine elzenbos, dat in de herfst onder water liep en waar ze in de winter speelden op het ijs, hun stemmen klaar en helder in de avondschemering. En eens de zomer, eens het water weggetrokken, de bodem dooraderd met de fijnste worteldraden van els en wilg en zacht lijk dons, bedekt met stukjes hout en droge bladeren waarover een wilde, doordringende geur hing die zijn verbeelden aanwakkerde.

Maar later, op een namiddag in september, zouden andere bomen getuige zijn. Hij kon haar niet weerstaan als ze naar hem toekwam waar hij zat aan het open venster en hem meenam, zonder woorden, over de bloemenweide, onder de ruisende canadabomen naar een plek dopheide in het bos, waar ze beiden als kind hadden gespeeld, en waar ze hem in de geuren van heide en aarde en sappen had binnengeleid in haar kreunend heiligdom.

Nu nog riepen humus en mossen, lisdodden en gevlekte orchis, gevoelens op die hij onderdrukken moest, die hij wegduwen moest, want de tijd van Julie, van vlinders over de bloemenweide, de tijd van stuifmeel en van hooi, was de tijd van zijn jeugd die begon bij haar en ook eindigde met haar.