xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

In ‘Le Monde des Lettres’ van 16 maart een foto van Vassili Grossman, met een aankondiging van de vertaling van een boek van hem. Grossman is een naam die me heel wat zegt, en zeker een blog waardig.

Onmiddellijk zoek ik zijn ‘Vie et Destin’[1] dat ik een paar jaar geleden herlezen heb.

Opmerkelijk is het feit dat het manuscript van Grossman twintig jaar ondergedoken is blijven liggen, vooraleer het in 1980 in het Westen werd gepubliceerd. Het is een boek van meer dan 800 pagina’s over het Rusland tijdens de tweede Wereldoorlog en onder meer over de slag om Stalingrad.

Een bijzondere korte passage eruit is me bijgebleven - na verloop van tijd herleid een boek zich tot enkele bijzondere passages die nu en dan opduiken – een passage die zich afspeelt de avond dat één van de hoofdpersonages, de fysicus Victor Strum, in de half verlichte straat een plotse ingeving heeft die bepalend zal zijn voor zijn verder werk.

Ik wist dat deze passage voorkwam onderaan de linker bladzijde en ook dat ik ze wellicht met potlood had aangestipt. Na een lange tijd bladeren vond ik wat ik zocht. Ik had wel juist geraden wat de plaats op de pagina betrof maar had me vergist over de plaats in het boek, namelijk pagina 270, terwijl ik aan het zoeken was in de laatste 300 pagina’s:

‘Il - het betreft hier de fysicus Victor Strum -, marchait dans la rue déserte et mal éclairée. L’idée surgit brutalement. Et aussitôt, sans hésiter, il comprit, il sentit que l’idée était juste. Il vit une explication neuve, extraordinairement neuve, des phénomènes nucléaires qui, jusqu’alors, semblaient inexplicables ; soudain, les gouffres s’étaient changés en passerelles. Quelle simplicité, quelle clarté ! Que cette idée était gracieuse et belle ! Il lui semblait que ce n’était pas lui qui l’avait fait naître mais qu’elle était montée à la surface, simple et légère comme une fleur blanche sortie de la profondeur tranquille d’un lac, et il s’exclama de bonheur en la voyant si belle’.

Wat vreemd was voor Strum is dat deze idee plots opdook na een lange discussie met vrienden, niet over de wetenschap maar over de zin van het leven, een discussie van vrije mensen onder elkaar waarbij voor het eerst sinds lang, vrij van gedachten werd gewisseld.

Achteraf vernemen we dat de idee van Victor Pavlevitch Strum niet goed wordt onthaald bij de leiders van het labo waar Strum opzoekingen doet in het raam van de kwantum fysica. Ze vinden dat wat Strum naar voor brengt, hoe schitterend zijn idee ook moge zijn, zijn theorieën de aard van de materie tegenspreken.

Waarop Strum openlijk, tot schrik van zijn vrienden, reageert als en onomwonden zegt, dat de mathematische logica van zijn idee de theorieën van Engels en Lenin ruim overstijgt. En dat het de theorieën van Lenin zijn die moeten aangepast worden aan de wetten van de fysica en niet de wetten van de fysica aangepast aan de theorieën van Lenin.

*

Is mijn verhaal hier af? Neen, zeker niet. Na mijn blog geschreven te hebben, ga ik opzoeken welk boek het was dat gepubliceerd werd. Ik doorblader ‘Le Monde des Lettres’, ik doorblader de rest van het dagblad en vind helemaal niets. Drie maal keer ik blad na blad. Ik weet dat de foto beneden, in de rechterhoek van de bladzijde voorkwam. Maar ik vind helemaal niets over Vassili Grossman. Het lijkt me onmogelijk en toch. Ik keer een vierde maal alle bladzijden van het dagblad, maar niets, nada.

Ik overloop de Standaard, maar vind nog minder dan niets. Nochtans weet ik heel zeker de foto van Grossman gezien te hebben, er is geen twijfel over. En het is laat geworden.

Lijd ik nu ook al aan zinsbegoocheling, is dit een ander teken van het ouder worden, of is het mijn blog die me parten speelt?