De oude dag en de jeugd

Als ik piano speel, verwonder ik mij over het instrument dat ik onder handen heb, dat zo vernuftig werd gebouwd, dat muziek voortbrengt zoals ik dat wens, ik had het ding nooit zelf kunnen bedenken, ik heb het gekregen en het is nu het mijne, ik kan het bespelen, ik kan het mijn wil opleggen en er mijn muziek mee maken.

Maar nog meer verwonder ik me over het instrument dat de piano bespeelt en ik bedoel mijn lichaam, want nog veel minder begrijp ik hoe dit dan werkt, hoe ik het kan gebruiken zoals ik dat wens, ik kan het mijn wil opleggen en er een piano mee bespelen, ik had het nooit zelf kunnen bedenken maar kijk: ik heb of ben het zelf en het is geen eigen maaksel, het komt van elders, ik heb het gewis gekregen, dat stel ik immers vast en waar het vandaan komt, weet ik niet, ik weet alleen maar dat het niet van mezelf afkomstig is.

Heel vaak beseft men pas wat men onder handen heeft, als het niet meer werkt zoals het hoort. Zolang de piano gehoorzaamt aan mijn wil, denk ik slechts aan de muziek, het instrument is naar de achtergrond verhuisd. Maar gaat ineens een snaar vals klinken, dan trekt het ding mijn aandacht, dan vergeet ik de muziek en ga ik zoeken naar de stemsleutel om de snaar die niet langer de juiste toon weergeeft, wat meer aan te spannen.

En hetzelfde gebeurt met het instrument dat mijn lichaam is: zolang het werkt zoals het hoort, ben ik mij nauwelijks van zijn bestaan bewust, het is pas wanneer iets niet langer functioneert zoals het hoort, dat ik besef dat het er is, dat het in mijn aandacht verschijnt en dat ik in paniek geraak omdat het niet langer aan mijn wil gehoorzaamt.

Toch is dat wat er normaal gezien gebeurt met het lichaam van elke mens die ouder wordt: mankementen doen zich voor, eerst heel sporadisch maar daarna steeds vaker. De wil ondervindt weerstand, het lijf luistert niet meer zoals gewenst, op de activiteit van mijn wil sluit niet langer de beweging aan die er zou moeten op volgen, ik wil de toets van de sol aanslaan maar mijn wijsvinger doet het niet naar behoren en er weerklinkt een fa. En die fouten maak ik niet vrijwillig, ik maak ze even onwillekeurig als het foutloze spel van voorheen maar bij het foutloze spel stelde ik mij geen vragen, terwijl het optreden van haperingen mij frustreert. Het maakt mij ongelukkig dat mijn lichaam niet langer luistert naar mijn wil, het lijkt alsof het niet meer helemaal van mij is, alsof een vreemde wil zich bemoeit met zaken die ik alleen de mijne waande.

Er is een opgang en een ondergang: als ik een klein kind ben, luistert mijn lichaam niet naar mij, ik moet het als het ware temmen, het frustreert mij dat het niet luistert en de frustratie maakt dat ik oefen totdat het wél gehoorzaamt aan mijn wil. Maar eenmaal het aftakelingsproces aanvangt, is het met de gehoorzaamheid gedaan en daar keert dan de frustratie terug en dit keer mogen oefeningen niet meer baten om de frustratie weg te werken en daarbij dienen wij ons neer te leggen: wij moeten ons neerleggen bij onze ondergang teneinde niet voortijdig ten onder te moeten gaan.

Misschien dient onze ondergang wel om ons bewust te maken van het leven dat wij immers alleen maar dromen zolang het ons allemaal voor de wind gaat. De mens met wie alles goed gaat, leeft op de automatische piloot, wat wil zeggen dat hij zelf dan slaapt, dat hij niet of nauwelijks weet dat hij bestaat, dat zijn leven eigenlijk aan hem voorbijgaat. Om het aanwezig te maken, moet het ten onder gaan; de opgang vereist de ondergang, er is geen opgang zonder ondergang, geen leven zonder dood. Indien het leven niet eindigde, dan had het ook geen begin en dan was het niets omdat er niets was waar tegenover het zich aftekende. En pas wat voorbij is, treedt ons bewustzijn naar binnen.

En zo is de oude dag de levensfase die het verleden tot leven roept: zonder de oude dag blijft het verleden ongeboren; zonder de oude dag hebben wij uiteindelijk helemaal geen jeugd gehad.

(J.B., 20 augustus 2023)

Ouderenzorg

Aflevering 4: Het sprookje van de 'ouderdomsdementie'

Het wordt aangenomen als vanzelfsprekend dat hersenziekten en verwante fysieke aandoeningen aan de basis liggen van dementie maar die opvatting maakt in feite deel uit van de bijzonder kwalijke aberratie van het materialistische mensbeeld dat zich in zijn vooringenomenheid helemaal blind staart op de stof, de scheikunde en de daarmee verband houdende, louter fysiologische processen. Deze kortzichtigheid is even erg als een behandeling van spieratrofie zou zijn die deze uit haar context zou rukken, meer bepaald door de toestand van onze spieren helemaal los te koppelen van hun functionaliteit. Het gestel van mensen die ter observatie tijdelijk opgenomen worden in het ziekenhuis en die daar soms een week of langer gedwongen bedlegerig zijn, moet het zwaar bekopen wanneer de hulp van een kinesist ontbreekt omdat de inactiviteit van ons bewegingsapparaat binnen de kortste keren atrofie van de spieren meebrengt alsook aftakeling van de gewrichten, van de pezen en zelfs van het hele beenderstelsel. Een onderzoek van slechts de spiercellen of de spieren kan immers nimmer aan het licht brengen dat zij te kampen hebben met inactiviteit, alleen met de observatie van het gedrag van een zieke of met een ondervraging naar zijn dagelijkse handelwijzen kan men aan de weet komen waarom de spiercellen versneld afsterven - bewegingsarmoede is immers als zodanig geheel onzichtbaar onder de microscoop.

Edoch, nog minder zichtbaar dan bewegingsarmoede zijn de effectieve mogelijkheden tot beweging van de betrokken patiënten en in de eerste plaats is dat uiteraard de ruimte die iemand ter beschikking staat om bijvoorbeeld te gaan wandelen, of het voorhanden zijn van de gelegenheid tot zwemmen of tot eender welke sportieve activiteit in de buurt van iemands verblijf. Tenslotte, nog veel minder zichtbaar dan die materiële accommodatie, is uiteraard de motivatie welke verstrekt wordt middels het netwerk aan menselijke relaties dat de patiënt te been houdt. Niets van dat alles is te zien onder de microscoop of in de bloedanalyses, tenzij men reeds de invloed kent van onder meer de menselijke activiteit op het functioneren van de lichaamsprocessen en op de toestand van de cellen.

De fenomenologie van de beweging toont hoezeer iemands lichaam een weerspiegeling kan zijn van de omgeving waarin de persoon in kwestie leeft en zo zijn krachteloze benen een product van veel te kleine leefruimtes, van rolstoelen, van trappenvrije gebouwen en van onze autocultuur. Het euvel dient gecompenseerd te worden met het werk van de kinesist maar ook met hometrainers en sportbeoefening.

Maar nu is een gelijkaardige problematiek alsook een navenante remediëring aan de orde inzake de zogenaamde geestelijke gezondheid, de toestand van iemands brein, de capaciteit van het geheugen en iemands probleemoplossend vermogen.

Of men al dan niet voortijdig dement wordt en of hersenziektes de kans krijgen om zich te ontwikkelen, hangt ook af van het beroep dat ouderen nog kunnen, moeten of willen doen op hun eigen brein omdat ook de gezondheid van het brein verband houdt met zijn functioneren. Spiercellen sterven af wanneer zij niet meer aangesproken worden maar ook hersencellen doen dat en op die manier is overdreven hulp of zorg voor wie dan ook rampzalig. Alleen een goede ondersteuning van iemands zelfstandigheid, hoe paradoxaal dat ook moge klinken, is de zorg die passend is met het oog op gezondheid en geluk. Men bewijst de hongerige geen dienst door hem voedsel te verschaffen maar veeleer door hem te leren hoe hij aan zijn voedsel komt en op dezelfde manier is ook de beste ondersteuning van de ouderen gericht op het aanreiken van middelen die de zelfstandigheid maximaliseren.

In veel gevallen is het brandmerken van mensen met 'dementie' een gemakkelijkheidsoplossing met echter catastrofale gevolgen voor deze slachtoffers: soms gaat het om gehoorproblemen of om slecht zien, zodat men niet begrijpt wat er gaande is, waardoor men reageert op een manier die buitenstanders bestempelen als 'vreemd'. Soms worden woorden, zinswendingen of understatements gebruikt die mensen van een andere generatie helemaal niet kennen omdat wie maatschappelijk aan de kant worden geschoven nu eenmaal niet in de gelegenheid verkeren om voldoende te converseren en bijlezen doen zij niet omdat de bibliotheek buiten hun bereik is. Zij worden niet op de hoogte gehouden van veranderingen omdat zij afgezonderd worden of op nog andere manieren uitgesloten en heel wat van de fysieke mankementen die zij dan gaan vertonen, zijn zichtbare en hinderlijke gevolgen van een vrijwel onzichtbaar geïnstitutionaliseerd onrecht dat ingevolge onze onverschilligheid door niemand aangeklaagd wordt en derhalve ook niet wordt verholpen. Men maakt zich al te vaak van mensen af door hen het etiket 'dement' op te plakken en dit etiket bespoedigt uiteraard ook het werkelijk ontstaan van dementie. Dat geeft dan weer vrij spel aan nog grotere misdaden zoals diefstal en moord: de zorg over het bezit van dementen wordt door derden gedragen die dat dan meestal doen 'mits een kleine vergoeding' en godbetert vanuit de zorgsector zelf gaan nu ook stemmen op om eens ernstig te gaan nadenken over euthanasie op demente bejaarden, waarmee bedoeld wordt: zonder toestemming van de betrokkenen.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 augustus 2023)

Verwijzingen:

Zie ook onze tekst over de problematiek van de afasie, getiteld: 'Elders zijn', hierna opnieuw opgedrukt.

Ouderenzorg

Aflevering 3: De oude dag en de zelfzorg

Het tweede gebod dat gelijk is aan het eerste en dat luidt: 'Bemin uw naaste zoals uzelf', houdt in dat men in de eerste plaats zichzelf bemint en dat doet men gewoonlijk ook wel van nature, tenzij een perverse cultuur hier stokken in de wielen steekt. In dat laatste geval verwaarloost men zichzelf, doet men zichzelf kwaad of offert men zichzelf aan anderen op. Of een mens daartoe het recht heeft, is, gezien het tweede gebod, wel zeer de vraag: niemand mag Gods schepselen kwaad doen en tot die schepselen behoort men uiteraard ook zelf. De christelijke Verlosser mag dan nog het grote voorbeeld zijn en tot navolging uitnodigen: godengelijkheid zit er voor de sterfelijke mens niet in en de identificatie met het opperwezen mag misschien wel gerust beschouwd worden als een daad van overmoed.

Hieraan maken zich ongetwijfeld schuldig, in de eerste plaats de paus van Rome, die Christus op aarde zegt te vertegenwoordigen en die reeds bij de verovering van Amerika ten tijde van Columbus een geschrift uitvaardigde aan het adres van de autochtone bevolking aldaar waarin hij klaar en duidelijk stelt dat, op straffe van veroordeling tot slavernij, allen hem gehoorzaamheid verschuldigd zijn en onderwerping aangezien hij God zelf vertegenwoordigt die alles en allen heeft geschapen.

In de tweede plaats maken zich aan deze megalomanie ook schuldig alle mensen die geloven dat zij in de voetsporen kunnen treden van de Heiland en die de heiligheid niet slechts nastreven maar die deze bij monde van hun medestanders ook suggereren bereikt te hebben, getuige de talloze zalig- en heiligverklaringen in de kerkgeschiedenis. Heiligen staan boven de natuur aangezien zij tenminste drie wonderen moeten hebben verricht om heilig verklaard te kunnen worden terwijl het geloof in het meesterschap over de natuur uiteraard bijzonder gevaarlijk is: mensen die hun onderworpenheid aan de wetten der natuur ontkennen, maken zich schuldig aan een negationisme dat kan leiden tot onder meer het absurde geloof dat de vernietiging van het milieu door de mens geen kwaad kan omdat een catastrofe op tijd en stond wel zal gecounterd worden door een tussenkomst van de goede God zelf die overigens, zoals zij steevast belijden, aan hun kant staat in tijden van strijd en oorlog.

Van dit negationisme is overigens ook sprake in verband met de natuur van de mens die, wat men er ook van maakt, gebonden is aan een stoffelijk en derhalve ook sterfelijk lichaam dat onderhevig is aan onverbiddelijke wetten. Begaafd met verstand zijn mensen dan ook ten volle verantwoordelijk voor onverstandige handelingen waartoe in de eerste plaats elk gedrag behoort dat de miskenning van onze onderworpenheid aan de stof impliceert. Het is derhalve een gebod, gelijk aan het tweede, om zorg te dragen voor zijn gezondheid en voor de gezondheid van alle anderen en dat doet men vandaag overeenkomstig de stand van de wetenschap die de zorg voor het milieu waarin wij moeten ademen, eten en leven, hoog in het vaandel te voeren alsook de zorg voor het eigen lichaam waarvan de bewoner op bevel van de Schepper zelf zijn brood zal eten in het zweet van zijn aanschijn.

Dat laatste betekent dat niemand gezond kan blijven zonder ook de daartoe noodzakelijke inspanningen te willen leveren: fysieke inspanningen in de eerste plaats die, andermaal overeenkomstig de huidige wetenschappelijke bevindingen, een voldoende zuurstoftoevoer naar elk van onze twintig biljoen lichaamscellen moeten garanderen. Leven is energie verbranden en die verbranding speelt zich niet alleen af op het niveau van de spijsvertering maar ook op het niveau van onze lichaamscellen: energie komt vrij door de verbranding van brandstof middels zuurstof en weliswaar kan een tekort aan voedsel ons fataal worden maar dat geldt evenzeer voor een tekort aan zuurstof, terwijl wij pas een voldoende zuurstoftoevoer kunnen garanderen middels voldoende fysieke inspanningen. In een wat scheefgegroeide wereld waarin heel wat mensen met een zittend beroep zitten opgezadeld, betekent dat heel concreet dan ook de plicht tot sportbeoefening.

Dit alles om te zeggen dat ook senioren aan de plicht tot zelfzorg gebonden zijn en die bestaat niet in de eerste plaats in de voorzichtige activiteiten van pensioensparen en beleggen maar eerst en vooral in de investering in zijn gezondheidskapitaal en wel van kindsbeen af. Voldoende lichaamsbeweging geeft weliswaar geen garantie op de vrijwaring van ziekte maar over een tekort daaraan kan men gerust stellen dat het een gezond leven uitermate bemoeilijkt.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 17 augustus 2023)

Ouderenzorg

Aflevering 2: Pretparken en gevangenissen, voor elk wat wils!

De aandachtige lezer van de eerste aflevering heeft beslist het rekensommetje al gemaakt: als het zorgnetwerk zonder winstoogmerk 'Whocares'/Emmaüs jaarlijks 20 miljoen euro winst maakt op de kap van naar ruwe schatting 40.000 OCMW-rusthuisbewoners, verarmt deze winst elk oudje jaarlijks met een bedrag van welgeteld 500 euro en dat maakt bijna 2 euro per dag. Nu is 2 euro per dag welgeteld het dagelijkse maaltijdbudget van een woonzorgcentrumbewoner. Is het dan echt te kort door de bocht geredeneerd als wie deze rekensom maken, concluderen dat Inge Vervotte alle rusthuisbewoners van de helft van hun maaltijden berooft? Zelfs als het ging om 80.000 OCMW-rusthuisbewoners, dan nog vertegenwoordigde die winst een hap van 1 euro uit het mogelijke budget van 3 euro voor de dagelijkse maaltijden.¹

Hier is duidelijk andermaal de middeldoelomkering van Blaise Pascal van de partij, een bijzonder christelijke filosoof die de genoemde zorgbeheerders zeker zullen kennen: de zorg wordt voorgesteld als het doel van de firma maar in feite is zorg slechts het voorwendsel - het doel blijkt winst of zelfverrijking. De miljarden van het handvol rijkste Belgen spreken tot de verbeelding maar zij worden uiteraard vergaard bij de vele duizenden armste Belgen. “Gij zult niet stelen”, zo luidt het zevende gebod van de heilige kerk en het weze herhaald: “Emmaüs is een weinig gekende steunpilaar van de katholieke zuil”.

Van middeldoelomkering is andermaal sprake waar de massa er naar streeft om de uitzondering te zijn en uitgerekend deze waanzin vormt een van de krachtigste drijfveren voor de sociale uitsluiting van bejaarden en hun levenslange opsluiting in muf riekende gebouwen waarvan het naambordje bedoeld is om elkeen zand in de ogen te strooien en om het geweten te sussen want zij heten prompt 'woonzorgcentra'. En het gaat hier uiteraard om de verafgoding van idealen welke per definitie uitzonderingen zijn - een verering met als keerzijde het misprijzen voor wie niet aan die idealen kunnen beantwoorden en in dat geval verkeren het leeuwendeel van de stervelingen, zo niet iederéén die het geluk heeft oud te worden.

De huidige wereld bulkt van de festivals, wat heel leuk lijkt, en inderdaad, festivals zien er amusant en onschuldig uit maar op de keper beschouwd is de kern van dit amusement de overgave aan de idolatrie. Alle neuzen wijzen richting het idool op het podium, het idool doet gekke dingen en alle neuzen apen die dingen na. De identificatie met het voorbeeld brengt de massa in vervoering, ieder voor zichzelf verkeert kortstondig in de waan zelf op het podium te staan en het idool te zijn, het centrum van alle aandacht. Echter, als het festival voorbij is en zijn betovering is uitgewerkt, blijven vele enkelingen achter met in hun hoofden nog dat onmogelijke verlangen naar hun ideaal en de kloof tussen wie of wat zij zelf zijn en wie of wat zij verlangen te zijn is dan dermate groot dat zij er op den duur toe neigen om zichzelf te gaan verachten.

Of tenminste koesteren zij een verachting voor wie van dat vereerde ideaal heel ver verwijderd zijn en voor hen die gedoemd zijn om van dat ideaal heel ver verwijderd te blijven, en zijn dat met name niet al degenen aan wie het ontbreekt aan jeugd en kracht omdat ze in een lang leven al het beste van zichzelf gegeven hebben?

Maar neen, uitgerekend degenen die met hun dagelijkse noeste arbeid deze festivals mogelijk gemaakt hebben, worden verdreven uit het pretpark en, jawel, opgesloten in muffe kamertjes: “Levenslang!”, zo luidt het verdict en, andermaal: van de vier euro daags die voor de maaltijden zijn voorzien, gaan er twee recht naar de beurs van een der rijkste Belgen.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 augustus 2023)

Ouderenzorg

Aflevering 1: De rijkste en de armste Belgen, twee handen op één buik...

Wie voor het vermaak een stonde grasduinen in de pagina's van de rijkste Belgen, kunnen wel eens van de ene verbazing in de andere vallen. Zoals eigenlijk algemeen bekend wordt de kroon van de minnaars van goud en zilver gespannen door de drugsbarons, onder wie de brouwers van dranken verantwoordelijk voor dronkenschap en navenante miserie, incluis jaarlijks de vele dode kinderen in het verkeer. Naast de stokers van alcohol zijn daar uiteraard ook de pillendraaiers die in de jongste jaren in de gedaante van megavaccineerders onder de vlag van filantroop Bill Gates briljante cijfers haalden. Uiteraard naast die enkele families die de media in handen houden en meteen ook aan banden leggen en die grof geld verdienen aan het in leven houden van de leugens, onder meer omtrent pandemieën en nog andere bedreigingen waarmee zij de vreesachtige massa naar hun graaihand zetten. En zoals het er ook aan toe gaat in de jungle, hebben roofdieren het in de eerste plaats op de zwakkeren gemunt: de zwakke weggebruikers (die van onvoorzichtigheid worden beschuldigd als zij onder grote wielen verpletterd worden), de mensen die niet aan de bak geraken, werkloos blijven en vervolgens ook zonder pensioen dreigen te vallen, de invaliden en dan de categorieën (die de onze waren of die dat met een beetje geluk nog zullen worden) van de kinderen (of de vooralsnog nog onvolwassenen) en de ouderen.

Een almaar aanzwellend deel van de kinderen worden nog voor de geboorte geliquideerd, heel vaak om economische redenen en met dezelfde smoes doen op macht en roem beluste pioniers allerhande sinds kort verwoede pogingen om bejaarden aan te praten dat zij eigenlijk beter af zijn wanneer zij er tijdig een punt achter zetten om zo in schoonheid te kunnen eindigen, zoals zij de verkrachting noemen van het in de eed der artsen opgenomen eerste advies van Hippocrates: primum non nocere.

Waar ouderen er echter alsnog kunnen voor kiezen om in leven te blijven (want in het bestuur van de zorgsector zelf gaan nu prompt stemmen op met de aansporing om eens ernstig te gaan nadenken over euthanasie voor demente bejaarden, waarmee gemikt wordt op een wet die de toepassing van euthanasie voor bejaarden zal goedkeuren zonder dat zij hun eigen toestemming hoeven te geven, als zij maar dement zijn!), belanden zij in zogenaamde zorginstellingen waar zij in werkelijkheid van alle zorg onttrokken worden (voor alle duidelijkheid: in de OCMW-rusthuizen moeten zij eten van twee euro daags) en daarentegen gaan functioneren als opbrengst-entiteiten voor enerzijds de zogenaamde geneeskundige sector (zij verworden vaak tot doorgeefluik van ziekenkasgelden naar de regie van de medische sector en de verpleeginstellingen) en anderzijds voor de beleggers in de zogenaamde zorgcentra die er zoals intussen algemeen geweten flink wat garen bij weten te spinnen.

Laten wij, om slechts één voorbeeld te noemen, een kijkje nemen in de pagina's van de rijkste Belgen en daar kunnen wij onder meer het volgende lezen in een bericht d.d. 24 mei 2023 over het netwerk 'Whocares', verbonden met het zorgnetwerk van de vzw Emmaüs dat garant staat voor (en wij citeren) “een jaarlijkse omzet van bijna 700 miljoen euro, een jaarlijkse winst van 15 tot 20 miljoen euro en een vermogen van 556 miljoen euro. Emmaüs is een weinig gekende steunpilaar van de katholieke zuil en wordt geleid door Inge Vervotte, de politica die 10 jaar terug haar rug keerde naar de nationale politiek. Maar op vraag van de huidige CD&V voorzitter Sammy Madhi werd ze eind vorig jaar terug lid van de partijraad van de Vlaamse christen-democraten. Waarnemers zien er een opstap in van Vervotte naar het lijsttrekkerschap bij de verkiezingen volgend jaar op de Antwerpse CD&V lijst”: NETWERK – Jo Vandeurzen, Hilde Crevits en het miljoenenbedrijf Emmaüs van Inge Vervotte

(Wordt vervolgd)

(J.B., 15 augustus 2023)