Een bla'renen vrouw

Wellicht de meesten van ons hechten eraan om verjaardagen te vieren en dat zijn tijdstippen waarop men zijn blijdschap uit over het feit dat er een welbepaalde periode is voorbijgegaan. Meer nog: hoe langer de voorbije periode, des te groter lijkt ook de reden om te vieren want een honderdjarige verdient naar onze maatstaven kennelijk meer aandacht dan iemand die pakweg vijftig wordt, zestig, zeventig of tachtig.

De vraag rijst dan of zij alleen maar te maken heeft met schaarste, die begerenswaardigheid van de verjaardagen? Er zullen immers altijd minder honderdjarigen zijn dan mensen van negentig en minder negentigers dan tachtigers en zeventigers en door de band geldt dat de dingen gewoonlijk even begeerlijk zijn als zeldzaam. Want indien dit zo zou zijn, dan blijft het vooralsnog een raadsel waarom wij er zo voor vrezen om oud te zijn als het dan toch zo is dat ouderlingen ontegensprekelijk zeldzamer zijn dan jonge mensen. En verzwijgen we vooralsnog de griezelige waarheid dat de doden heel waarschijnlijk meestal in de absolute meerderheid verkeren: in de hoogste ouderdom bevindt men zich weliswaar onder de uitgelezenen maar op het ogenblik zelf van de dood tuimelt men hals over kop in de overbevolkte kuil waar waarschijnlijk welhaast zonder uitzondering iederéén belanden moet.

Men zegt dat wij oud willen worden maar dat we het niet willen zijn en wellicht drukt deze paradox alleen maar uit dat wij niet willen ophouden met leven terwijl we tegelijk de tijd zouden willen kunnen stopzetten, wat uiteraard een nieuwe en zeker niet beter verstaanbare paradox oplevert. Een gegeven is alvast dat wij tijd nodig hebben om te kunnen bestaan, precies zoals ons autootje brandstof nodig heeft om te kunnen rijden, en in dit licht lijkt het er dan ook heel sterk op dat ons leven iets is dat wij verbruiken totdat het helemaal is opgebruikt: ons leven blijkt met andere woorden onze tijd zonder meer te zijn en daarvan hebben wij wellicht een welbepaalde hoeveelheid ter beschikking, zoals wij wel moeten besluiten omdat het ook waarschijnlijk is dat er op een goede dag helemaal niks meer van over zal zijn.

Andermaal de vraag wat wij dan te vieren hebben op de dagen waarop wij verjaren: zij worden zeldzamer mettertijd en gelden daardoor ook als begeerlijker maar behalve naar datgene wat wij al hebben gehad, verwijzen zij ook naar datgene wat wij nog niet hebben gehad.

Wat wij al hebben gehad, ligt vast en het is ook geteld, het is gekend, het lijkt erop dat het 'veilig' is in die zin dat wij geneigd zijn om te geloven dat het niet meer kan veranderen; wat wij daarentegen nog helemaal níet hebben gehad, is volstrekt onbekend, onafgemeten en onzeker, onveilig en derhalve in zekere zin gevaarlijk. Wat wij al hebben gehad, wordt mettertijd zeldzamer en derhalve begeerlijker; het wordt steeds meer of groter en het bereikt volumes waarmee steeds minder mensen kunnen wedijveren. Wat wij daarentegen nog niet hebben gehad, kan bezwaarlijk iets anders doen dan krimpen - gesteld dat het op de een of andere manier een zeker volume zou hebben. Maar dat laatste is nu juist bijzonder problematisch.

Indien het verleden zich zou voeden met de toekomst, dan konden wij zeer zeker spreken over een gestage overgang van de dingen in een richting tegengesteld aan die van de tijd. Over de tijd nemen we immers aan dat die van het verleden naar de toekomst loopt, terwijl alles en allen die eraan onderhevig zijn, gedoemd zijn om te komen en te gaan, wat betekent dat zij zullen verdwijnen in het verleden waar we er wel nog kunnen over spreken en aan denken als over dingen die er waren, maar we kunnen er niet langer meer op hopen als op dingen die er ooit zullen zijn.

Maar is het wel zo vanzelfsprekend als wij geneigd zijn aan te nemen dat wij het zijn die de tijd verbruiken zoals een autootje zijn brandstof verbruikt? Want kon men voor hetzelfde geld niet stellen dat in deze hele historie wijzelf het lijdend voorwerp zijn en derhalve dat het de tijd is die óns verbruikt, wat inhoudt dat wij zelf de brandstof zijn terwijl in dat geval de tijd het wezen is dat ons verbrandt in functie van zijn voortbestaan?

Dat schijnbaar omgekeerde perspectief blijkt immers veel minder wreedaardig dan het eruit ziet aangezien het de dingen die er echt toe doen, niet langer laat verdwijnen in de vergetelheid van het verleden doch deze daarentegen in de richting van de toekomst verder stuwt. Ons leven wordt dan inderdaad wel opgebruikt door het wezen van de tijd dat het tot brandstof dient maar de tijd zelf die immers zoals hoger aangegeven verloopt in een richting tegengesteld aan die van alle dingen die eraan onderhevig zijn, verdwijnt niet doch komt steeds meer te voorschijn.

Ons bestaan verdwijnt en het moet ook verdwijnen opdat datgene waarvan het geheel in functie staat, tevoorschijn kon komen, zou kunnen voortbestaan of zelfs tot in de eeuwigheid zou kunnen verder leven!

En is dit nu een perspectief dat ons verblijden moet die zich dezer dagen begeven naar de graven van die ons het leven gaven of is het slechts een waan verkapt in verwarrende woorden die zich zoals de dwarrelende bladeren in de winden van de herfst verheffen voor enkele tellen tot een "bla'renen vrouw" zoals men in de volksmond het verschijnsel noemt, een vrouw van dorre in de winden tot een torentje opkringelende bladeren, waarvan in dat geval ons leven zelf evenmin kan worden onderscheiden?

(J.B., 31 oktober 2013)