In het in 1997
verschenen werk Das Böse oder Das Drama der
Freiheit verhaalt de Duitse wijsgeer Rüdiger Safranski (1)
over het kwaad dat onvermijdelijk want als prijs van de vrijheid in
de wereld kwam. De poging tot een terugkeer naar de (eerlijk geachte)
natuur die de (als hypocriet bestempelde) cultuur achter zich meent
te kunnen laten, werd aangedreven door een streven naar het
vermeerderen van de lust. Edoch, de lustmaximalisatie is een in wezen
mateloos streven en
waar dit zijn grenzen bereikt, tracht het zichzelf alsnog te
overtreffen door aan de eigen lust het leed toe te voegen dat men aan
derden berokkent. La maladie du voisin
reconforte, même guérit, maar het leed van
de buur maakt niet alleen gezond: het zorgt omzeggens voor een
overmaat aan
gezondheid in die zin dat het lust verschaft. In zijn bespreking van
Markies de Sade, schrijft Safranski: "De
lust is tiranniek. Hij wil geen genoegen schenken, maar zichzelf een
genoegen verschaffen. En hij kan dat genoegen intensiveren door de
ander kwaad te doen, door hem pijn te laten lijden."
(2) De kwellingen waaraan men de ander onderwerpt, veroorzaken een
heel bijzondere kitteling van de lust en inzake de lust is
mateloosheid een
principe: "Alles is goed als het maar
mateloos is". (3) De wellust van het
moorden wordt opgedreven door de moord te herhalen in de massamoord.
Maar dat delirium, aldus de Sade, slaat uiteindelijk om in monotonie
en daarom wil de lust een (tegenstribbelend) publiek, ontheiliging en
schandaal.
Het kwaad is een
mogelijkheid van de vrijheid en de politieke beweging van het
liberalisme lijkt derhalve bijna gedoemd om, ook daar waar het niet
ontspoort in het libertinisme, tot het kwaad te verworden. Het
principe van de concurrentie is in wezen sadistisch omdat in de roes
van het winnen, het genot dat voortkomt uit de nederlaag van de
verliezer, niet te versmaden blijkt: de winnaar beklimt het podium en
kijkt neer op de verliezer; hij verwerft in één klap allerlei
voorrechten en het gelijkheidsbeginsel wordt als vanzelfsprekend
opgeschort; het bedrieglijke gezegde dat niet de overwinning maar de
deelname belangrijk is, is de enig resterende troostprijs voor de
loser van wie men het
normaal vindt dat hij de facto ook heel wat rechten kwijtspeelt: in
economische termen staat winst gelijk met geld en geld zijn rechten
omdat rechten zijn verworden tot marktproducten die immers gekocht en
verkocht worden.
Waar open
VLD-voorzitster Rutten voor de sterkeren zij die een job hebben
belastingvoordeel vraagt en zij tegelijk de zwakkeren de
werklozen ook nog van hun recht op een vervangingsinkomen wil
beroven (4), toont zij het feitelijke sadisme dat zich in het
hedendaagse liberalisme verschuilt: de eigen lust de winst
heeft niet langer genoeg aan zichzelf: zij wil zich intensiveren
middels het berokkenen van leed aan derden. Dit is de wansmakelijke
perversie van een vrijheidsideologie die zichzelf heeft uitgehold;
zij kan zich spiegelen aan het lelijke Amerika van Trump met aan de
ene kant het leugenachtige vrijheidsbeeld dat staat voor de
universele verwelkoming van alle mensen want aan de andere kant
de muur die de slavernij in stand houdt door illegale en derhalve
rechtenloze arbeid voort te brengen welke de autochtone bevolking
haar rijkdom garandeert.
(Wordt vervolgd)
(J.B., 4 april 2019)
Verwijzingen:
(1) Rüdiger Safranski,
Das Böse oder Das Drama der Freiheit, Carl
Hanser Verlag, München, Wenen. Nederlandse vertaling van Mark
Wildschut: Het kwaad,
Atlas en Olympus, Amstel Uitgevers BV, 1998.
(2) R. Safranski, Het
kwaad, Olympus, 2011, p. 164.
(3) Ibidem, pag. 165.
(4) Zie:
https://www.hln.be/nieuws/binnenland/de-ideale-samenleving-volgens-open-vld-minder-overheid-en-minder-belastingen~a39fb32f/
