Olla Centesimi

Aflevering 3: De kiemen van de derde wereldoorlog

"De burgerlijke productie- en verkeersverhoudingen, de burgerlijke eigendomsverhoudingen, de moderne burgerlijke maatschappij, die zulke geweldige productie- en verkeersmiddelen te voorschijn getoverd heeft, gelijkt op de heksenmeester die de onderaardse machten niet meer beheersen kan die hij zelf opriep." (1) En dan komt "de epidemie van de overproductie." (1) Aldus het Communistisch Manifest. Wat verderop: "[De arbeiders] zijn een waar, als ieder handelsartikel, en daardoor in dezelfde mate aan alle wisselvalligheden van de concurrentie, aan alle schommelingen van de markt blootgesteld." (1) (...) "[de arbeider] wordt niets dan een aanhangsel van de machine." (1) (...) De ambachtslui van weleer worden loonslaven, paupers. Maar de bourgeoisie (het kapitaal) brengt haar eigen ondergang voort.

Het communisme is niet het spook zoals het wordt voorgesteld door de machthebbers. In het Manifest staat letterlijk, en ik citeer: "Wij willen deze persoonlijke toe-eigening van de arbeidsproducten, die tot de herschepping van het onmiddellijke leven dient, volstrekt niet afschaffen, een toe-eigening die geen overschot overlaat, dat macht over arbeid van anderen zou kunnen geven. Wij willen alleen het ellendige karakter van deze toe-eigening opheffen, waarin de arbeider slechts leeft om het kapitaal te vermeerderen, slechts in zover leeft als het belang van de heersende klasse dit vereist." (1)

De beweging van Marx en Engels strijdt voor de arbeidersrechten maar hun tegenstanders verwijten hen het tegendeel waar zij hen ervan beschuldigen het privé-eigendom af te schaffen. Dit wordt in het Manifest als volgt weerlegd: "Gij zij ontsteld dat wij het privé-eigendom willen opheffen. Maar in uw bestaande maatschappij is het privé-eigendom voor negen tiende van haar leden opgeheven; het bestaat juist alleen daardoor, dat het voor negen tiende niet bestaat.Gij verwijt ons dus dat wij een eigendom willen opheffen dat het niet-hebben-van-eigendom van de overgrote meerderheid van de maatschappij als noodzakelijke voorwaarde vooronderstelt." (1) En de verduidelijking luidt: "Het communisme ontneemt niemand de macht zich maatschappelijke producten toe te eigenen, het ontneemt slechts de macht door deze toe-eigening arbeid van anderen voor eigen baat te onderwerpen." (1) Ook het verwijt dat de afschaffing van privé-eigendom luiheid zou veroorzaken wordt weerlegd: "Als dat waar was, moest de burgerlijke maatschappij al lang aan luiheid te gronde gegaan zijn, want zij die in haar werken ‘verdienen’ niet en zij die in haar ‘verdienen’, werken niet." (1)

Binnen het kapitalisme betekent beschaving overigens niets anders dan van mensen machines te maken en het recht daarin is slechts dat van de heersende klasse. En de opvoeding dan? "De communisten vinden de invloed van de maatschappij op de opvoeding niet uit; zij veranderen slechts haar karakter, zij ontrukken de opvoeding aan de invloed van de heersende klasse." (1) Wat betreft het vaderland: "De communisten wordt verder verweten dat zij het vaderland, de nationaliteit, willen afschaffen. De arbeiders hebben geen vaderland. Men kan hun niet ontnemen wat zij niet hebben." (1)

De geschiedenis gaat over de klassenstrijd en die gaat over uitbuiting. De huidige politiek dient slechts het recht van de sterkste: "De politieke macht in eigenlijke zin is de georganiseerde macht van een klasse tot onderdrukking van een andere." (1) Dat onrecht kan alleen maar onmogelijk gemaakt worden door de zaken van algemeen belang in handen te geven van de (verenigde) mensen zelf. Arbeidsplicht voor iedereen en recht op onderwijs voor alle kinderen zijn daarvan voorbeelden. En het Manifest stelt: "Zijn in de loop van de ontwikkeling de klassenverschillen verdwenen en is alle productie in handen van de geassocieerde individuen geconcentreerd, dan verliest de openbare macht haar politiek karakter." (1)

De aanklacht van 175 jaar geleden besluit met de strijdvaardige woorden: "De communisten versmaden het hun overtuiging en hun bedoelingen te verhelen. Zij verklaren openlijk dat hun doel slechts bereikt kan worden door de gewelddadige omverwerping van iedere tot nu toe heersende maatschappelijke orde. Dat de heersende klassen sidderen voor een communistische revolutie! De proletariërs hebben daarbij niets te verliezen dan hun ketenen. Zij hebben een wereld te winnen." Het devies van de slotzin luidt: "Proletariërs aller landen, verenigt u!" (1)

De communistische arbeidersbeweging kwam niet uit de lucht vallen: onder leiding van de arts-jurist Carl Wilhelm Theodor Schuster (die een leerling was van de Zwitserse liberale econoom en historicus Sismondi, aan wie Marx en Engels een flink stuk van de grondslagen van hun theorie te danken hebben) weken in 1834 Duitse ambachtslieden uit naar Parijs waar zij de Ligue der justes (Ligue de la justice, Bund der Gerechten, Bond der rechtvaardigen) stichtten als een soort van geheim genootschap, een internationale christelijk-communistische beweging. In 1947 fusioneerden zij met de Communistenbond van Marx en Engels. (2) Het jaar daarop, op 22 februari, brak de februarirevolutie uit waarin de arbeiders opkwamen voor hun rechten. Deze volgde zowat een halve eeuw op de Franse Revolutie (1789-1799).

(Wordt vervolgd)

(J.B., 3 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Karl Marx en Friedrich Engels, Manifest der Kommunistischen Partei (Communistisch Manifest), Brussel, 1947, in een Nederlandse vertaling van Herman Gorter.

(2) Zie: https://hmn.wiki/fr/League_of_the_Just ;

https://hmn.wiki/fr/Theodore_Schuster ;

https://hmn.wiki/fr/Jean_Charles_Leonard_de_Sismondi .

Olla Centesimi

Aflevering 2: Het kasteninternationalisme

Bestaat de term nog niet, dan bestaan alvast de praktijken die hij dekt al een eeuwigheid. Want het devies van Karl Marx dat luidt: "Arbeiders aller landen verenigt u", (1) was uiteraard een antwoord op de praktijken van de hogere klassen die zich immers altijd effectief hebben verenigd in samenzweringen tegen hun arbeiders die zij wilden blijven uitbuiten om aldus hun exuberante levensstijl op peil te kunnen houden. Nationalisten zijn in dit licht uiteraard naïevelingen omdat sinds lange tijd niet langer landsgrenzen bepalen wie al dan niet tot 'onze' groep behoren maar wel het vermogen en het inkomen, de graad van bereidheid tot plunderen, kortom de gewetenloosheid, om niet te spreken van de bereidheid tot slavendrijverij en feitelijk kannibalisme.

Zij die zweren bij het recht van de sterkste, met andere woorden degenen die zich ophouden wars van beschaving en humaniteit en die derhalve ageren in die duisternissen waar men de ander alsnog straffeloos aanvalt met het mes in de rug, hebben elkaar doorheen de ganse geschiedenis altijd al de hand boven het hoofd gehouden en één front gevormd tegen wie zij uitbuitten. Het "spook dat door Europa waart" (2) is niets anders dan het noodzakelijke tegengif tegen de klasse van de uitbuiters en de aanvang van de klassenstrijd beoogt niets minder dan de beëindiging van dit hemeltergende onrecht en van dit bloedvergieten. Het communistisch internationalisme wordt aldus voorafgegaan door het internationalisme van de uitbuitende klasse waarop het een reactie is en ter gelegenheid van de zogenaamde pandemie was het andermaal zo klaar als een klontje dat de samenzwering die de feitelijke slavernij bestendigt, zich vormt over de landsgrenzen heen en wars van de voorgewende en oogverblindende vijandschappen tussen kerk en staat of tussen naties onderling: die onenigheid blijkt helemaal niet te bestaan waar de hogere klasse verenigd wordt door haar gemeenschappelijke misdaad van betutteling en uitbuiting welke haar status veilig stelt. In de vertaling uit 1900 van de Nederlandse dichter Herman Gorter begint het Manifest met de volgende woorden: "Een spook waart door Europa - het spook van het communisme. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden, de paus en de tsaar, Metternich en Guizot, Franse radicalen en Duitse politiemannen." (3) De vereniging van "alle machten" tegen dit spook (dat gelijkheid en recht nastreeft) was aldus in feite het criminele spook van oudsher tegen hetwelke de arbeidersbeweging reageerde. Of hoe daders er telkens weer in slagen om hun misdaden in de schoenen van hun slachtoffers te schuiven.

Het laatst genoemde (de systematische beschuldiging van de slachtoffers of de omdraaiing van de dader- en slachtofferrol) is vaak een huzarenstukje dat alleen tot stand kan komen middels de genoemde samenzweringen. Het raakt kant noch wal doch het is een feit: kapitalisten regeren dankzij onder meer het wrede onrecht van de kinderarbeid terwijl arbeiders en hun kroost van hen het verwijt moeten slikken van ongeletterdheid, ziekelijkheid, maatschappelijke achterstand en verwaarlozing. Mensen wiens kinderen creperen ingevolge het wrede lot waarin zij door hun uitbuiters gemanoevreerd worden, krijgen vanwege de clerus, die altijd al met de bezittende klasse der burgerlijke machten samenzwoor, te horen dat dit wrede lot een gevolg is van hun eigen zondigheid en de ongelukkigen zijn door de erbarmelijke toestand waarin zij verkeren dermate van de realiteit vervreemd dat zij dit ook nog geloven en in plaats van te protesteren tegen de schurken die hen dit aandoen, geloven zij hun 'herders' op hun woord en doen zij godbetert op de koop toe ook nog eens boete!

Het Manifest verhaalt de realiteit van de klassenstrijd doorheen de hele geschiedenis tot vandaag de dag: meesters en slaven heten nu burgerij en werkvolk. De industriële revolutie heeft de middenstand van weleer weggevaagd en er zijn voortaan alleen nog fabrikanten (de kapitaalkrachtigen of de bezitters van de productiemiddelen) en de armen die moeten werken om den brode. Deze laatsten verdienen net genoeg om in leven te blijven en te kunnen blijven werken maar honger ontneemt hen de illusie dat zij zich ooit aan die ellende zullen kunnen onttrekken. De zogenaamde vooruitgang komt aldus slechts de rijken ten goede en daarvoor staan corrupte politici garant die alleen de belangen dienen van deze rijken over wie Marx en Engels schrijven: "De bourgeoisie heeft alle tot nu toe eerwaardige en met vroom ontzag beschouwde ambten van hun heilige schijn ontdaan. Zij heeft de geneesheer, de jurist, de priester, de dichter, de man van de wetenschap in haar betaalde loonarbeiders veranderd. De bourgeoisie heeft van de familieverhouding haar roerend sentimentele sluier afgerukt en haar tot een zuivere geldverhouding teruggebracht." (3) Het trieste gevolg is dat vaklui uiteraard niet langer voorrang zullen geven aan prestaties en aan beroepseer doch aan loon, dat verbijsterend genoeg gelijke tred houdt met bedrog. Mensen hebben van geneesheren dan niet langer gezondheid te verwachten, van juristen niet langer recht, van wetenshapslui niet langer kennis en vooruitgang: van allen hebben zij vooreerst te vrezen dat zij in het ootje worden genomen in de genadeloze concurrentiestrijd van de vrije markt, die overigens voortaan de enige nog resterende vrijheid is: de vrijheid om te beduvelen geeft carte blanche aan 'wettige dieven' en veroordeelt alle anderen tot de slavernij. De moordende en zelf ten dode opgeschreven wereldmarkt volgt niet uit een communistisch internationalisme doch uit de wildgroei van het kapitaal dat ofschoon even onpersoonlijk als de duivel, een dwingeland is die alles en allen aan zich onderwerpt.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 2 juni 2022)

Olla Centesimi

De pot van Centiem, aldus luidt de titel van een van de eerste lesjes uit Itinera, een leerboek Latijn voor beginners. Het verhaal gaat over een wrek, een Ebenezer Scrooge avant-la-lettre, die zijn geld in een aarden pot stopt en begraaft om het niet te verliezen, wat een bijzonder tegendoelmatige activiteit blijkt waarvoor gewaarschuwd wordt met de befaamde parabel van de talenten want wie niet met hun talenten woekeren, zullen die hoe dan ook verliezen en derhalve hebben zij hun ongeluk geheel aan zichzelf te wijten daar de gaven waarvan zij voorzien werden tot niets hebben gediend. Men kan een paard naar het water leiden maar men kan het niet doen drinken.

Het verhaal van Centesimus wordt bijzonder actueel in de huidige wereld en wel omdat zich sinds korte tijd van de werkelijkheid een vervalst dubbel heeft afgesplitst, een schaduw welke zich alsnog profileert als origineel en verbijsterend genoeg geschiedt dit kennelijk zelfverzekerde gebeuren helemaal niet zonder succes. Achter het masker kwijnt dan het ware gelaat helemaal weg, achter de façade rest slechts leegte; het leven zelf moet de duimen leggen voor louter uithangborden, bedrieglijke beloften, dromen, wensen en verzinsels.

De diepzinnige Duitse filosoof Martin Heidegger heeft gezegd dat de taal het huis is van het Zijn: "Die Sprache ist das Haus des Seins. In ihrer Behausung wohnt der Mensch. Die Denkenden und Dichtenden sind die Wächter dieser Behausung." (1) La Poétique de l'Espace (2) van de Franse dichter-filosoof Gaston Bachelard (die ook natuurkundige was) lijkt die waarheid wel op zijn kop te zetten: niet de taal is het huis van het zijn maar het huis is de taal van het Zijn. Via het huis met zijn talloze kamers, kasten en schuiven, spreekt tot ons het Zijn als die ruimte die ons herbergt.

Subjectivistische wijsgeren lijken te geloven dat het Zijn alleen in ons bewustzijn, in onze taal woont, alsof het ons eigenste spreken was dat het Zijn mogelijk maakte; alsof de taal, het Woord waaruit alle dingen zijn geworden die geworden zijn, van menselijke makelij was. Anderen laten zien hoe het Zijn (bij Bachelard in de gedaante van de ruimte waarin wij baden) ons eigen spreken overstijgt en ons tot spreken of tot dichten inspireert. De ene wijsgeer acht de mens de ultieme zingever, bijna de schepper zelf maar de andere laat het mysterie binnen en beperkt onze rol tot die van zinontvanger. De gave komt zoals het licht dat het zien mogelijk maakt uiteraard van buiten ons; het licht heeft de ogen geschapen en niet andersom. De ruimte zit niet opgesloten binnenin onze taal maar zij is de vrouw bij wie het spreken te gast is. Het subjectivisme klinkt een beetje vals omdat niemand aan zichzelf een geschenk kan geven zonder dat dit ophoudt een geschenk te zijn. Maar ook het objectivisme vergist zich waar het geen oog blijkt te hebben voor het feit dat alleen in het bewustzijn het Zijn tot leven komt.

De perversie van de middeldoelomkering zoals verhaald in Olla Centesimi is vandaag de meest bekende ingevolge de heiligverklaring van de economie: het door de mens bedachte ruilmiddel, dat zijn waarde enkel ontleent aan afspraken welke zo verraden kunnen worden, neemt de plaats in die toekomt aan het waardevolle doel, dat aldus wordt verkracht. Maar niet minder gevaarlijk is de pervertering van de werkelijkheid via de verkrachting van de taal: de taal is het huis van het Zijn en wil men volbrengen wat de duivel beoogt en het Zijn vernietigen dan moet men in het huis van de taal inbreken.

Vooreerst wordt de spreker die van oudsher de taal voortbrengt, herleid tot louter consument van door malafide krachten voorgekauwde standaardzinnen en taal wordt tot louter informatie herleid. Die reductie verkapt in wezen een totale conditionering: mensen worden herleid tot circusbeesten, robots, werktuigen, dingen. De mensheid verwordt tot louter massa nadat alle personen veranderd werden in het geheel onpersoonlijke 'men'. En het 'men' is onbestaande, het staat voor de passiviteit, voor de afwezigheid van het handelen, het willen, het denken en het leven. Men doet dit en dat zus en zo, betekent: het wordt zus en zo gedaan, of nog anders: je moet het zus en zo doen zoals iedereen, je eigen inbreng is slechts strafbaar.

Formulieren, zoals wij allen kunnen ervaren, frustreren mateloos en zij doen dat omdat zij niet alleen pretenderen het menselijke denken te kunnen vervangen maar omdat zij ons op de koop toe voorhouden het denken te verbeteren terwijl zij het kreupel maken en uitschakelen. De persoonlijke nuance wordt door het formulier verbannen als ware die een grove vergissing, een zonde tegen de logica, een flagrante leugen of een weg te gommen kleuren buiten de lijntjes. Multiple choisevragen verbieden ons om vragen naar waarheid te beantwoorden: hij aan wie de vragen worden gesteld, dient een keuze te maken uit een beperkt aantal door de ondervrager voorgeschotelde antwoorden, wat in feite de verplichting inhoudt om het eigen antwoord in te ruilen voor het antwoord van een ander op wie men naar het eigen oordeel het beste gelijkt. De unieke persoon moet zichzelf annuleren en vertolkt voortaan een door anderen gecreëerd type waaraan elke eigenheid en vrijheid vreemd is en dus ook de menselijkheid en het leven. Poëzie zal voortaan onzin zijn, dichters zijn de nieuwe waanzinnigen en muziek onderscheidt zich niet langer van het geraas van motoren dat, alleen maar om die nieuwe 'waarheid' te bekrachtigen, ook prompt tot kunst wordt uitgeroepen. Door het formulier alsnog in te vullen, gaat de ondervraagde akkoord met de vernietiging van zijn persoon: hij maakt zichzelf ondergeschikt aan een rol die niet de zijne is maar waarvan hij niet kan ontkennen dat hij die zodoende zelf gekozen heeft. In feite wordt hij daartoe gedwongen door het ontbreken van elk alternatief. Het systeem dat de formulieren uitdeelt, is nu niets anders dan het vervalste dubbel dat zich van de werkelijkheid heeft afgesplitst, dat de werkelijkheid bezet en monopoliseert. De schaduw doet zich voor als het origineel en hij slaagt daarin omdat hij ons van het licht af houdt.

Wie van de waarheid houden, kunnen onmogelijk leven met de reductie van het leven tot een dergelijk walgelijk spel omdat de liefde voor de waarheid ons verbiedt te spelen met het leven. Wie naar de waarheid streven, laken zelfs de allergeringste leugen en zij kunnen nimmer vrede nemen met een verschijning die erg gelijkt op die van hun geliefde, met een oordeel dat bijna helemaal correct is, met een goedheid die pas functioneert mits een kleine winstmarge voor de uitvoerder of met een stelling waarvan het bewijs voor 99 percent correct is.

Edoch, de vervanging van de werkelijkheid door eender welke vervalsing, eist dat er nooit nog iets zal zijn waarop geen speling zit. Alles wordt gelijkend aan zichzelf maar zal nimmer met het eigen wezen samenvallen. Het schone heeft plaats gemaakt voor het bijna-schone, het ware voor het niet geheel onware, het goede voor datgene wat er goed uitziet, en in het Zijn zelf zit voortaan de mot omdat het vrede moet nemen met een bijna-zijn. Het bijna-echt-zijn van de foto, de landkaart die men op de aarde vastplakt, het verslag van gecorrumpeerde getuigen, het emoticon uit de grabbelton van google, de virtuele of onechte wereld. Het bijna-echt-zijn van de onechte wereld.

Centiem heeft zijn leven herleid tot een aarden pot vol munten en steeds meer mensen beijveren zich in de jongste jaren met het versluizen van hun vleselijk bestaan naar een gehuurd plekje op het internet. De zucht naar onsterfelijkheid kan alleen bevredigd worden in een wereld die niet de echte is.

(J.B., 1 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Martin Heidegger, Brief über den 'Humanismus', 1. Auflage, par. 1. En verder: "Ihr Wachen ist das Volbringen der Offenbarkeit des Seins, insofern Sie diese durch ihr Sagen zur Sprache bringen und in der Sprache aufbewahren."

(2) Gaston Bachelard, La Poétique de l'Espace, Paris, P.U.F. 1957.