Over
de perversies van onze cultuur
Deel
6. Mens zonder medemens
Op
31 oktober 2011 telden de Verenigde Naties 7 miljard mensen en hoogst
waarschijnlijk hebben op aarde nooit meer mensen geleefd dan vandaag.
(1) Het is daarom een onthutsende paradox om vast te moeten stellen
dat de medemens nooit voordien zo ver zoek is geweest. De
individualisering bereikt nu zijn hoogste top en wellicht gaat dit
fenomeen niet geheel toevallig gepaard met massaproductie. Er is
massaproductie van consumptiegoederen maar ook van mensen die
immers zichzelf ongemerkt maar gestaag tot massaproducten herleiden.
Er
is niets mis met massaproductie: zij verbetert de kwaliteit van onze
consumptiegoederen omdat dan eenmaal fors geïnvesteerd wordt in de
constructie van het beste dat dan principieel voor iedereen
betaalbaar wordt. Fout gaat het echter wel waar de economie zozeer
centraal komt te staan dat mensen en dingen over eenzelfde kam worden
geschoren. Men zegt dan niet langer dat een vliegtuig gebouwd wordt
naar het model van een vogel en een robot naar het model van een
mens: die gang van zaken wordt gewoon op zijn kop gezet waar een
zichzelf aanbiddende en vergoddelijkende mens in zijn grootheidswaan
gaat geloven dat hij de natuur overtreft. Een vogel heet dan een
gebrekkig vliegtuig en een mens die zich niet met de auto verplaatst,
een sukkelaar of een gebrekkige robot. Onze wispelturigheid lees:
onze vrijheid wordt aan banden gelegd middels psychofarmaca die
de onvoorspelbaarheid uit ons gedrag wegfilteren en hetzelfde doet
een welbepaalde sociale druk veroorzaakt door wetten, normen en
waarden (of de afwezigheid ervan), ideologieën, religieuze
overtuigingen, modes en trends. Mensen worden dan gespecialiseerde
producten, gevormd uit een natuurlijke grondstof de grondstof
'mens', maar dan vooraleer die mens volwaardig burger werd door
verregaande scholing, training en opleiding welke een steeds groter
deel van onze leeftijd in beslag neemt.
De
vorming van een oorchirurg duurt een half mensenleven en
onvermijdelijk vergroeit de specialist in kwestie zodanig met zijn
functie dat hij een workaholic wordt die alleen nog afziet van zijn
pensioen als zijn gezondheidstoestand hem verbiedt om nog langer door
te gaan met werken. Hetzelfde lot delen uiteraard alle specialisten
maar specialisering is het streefdoel dat principieel voor elkeen
wordt beoogd. Worden wij gepromoveerd tot specialisten of worden wij
ertoe gereduceerd? En is het niet bijzonder alarmerend dat een
antwoord op deze vraag niet langer vanzelf spreekt?
Hoe
dan ook heeft doorgedreven specialisatie de bijzondere bijwerking dat
mensen enerzijds bijna gelijk worden aan elkaar omdat elke
universitair gevormde oorchirurg ter wereld (functioneel)
principieel dezelfde is hij is (in die hoedanigheid) door elk van
zijn collega's vervangbaar. Anderzijds maakt specialisatie dat mensen
onderling zozeer gaan verschillen dat hetgeen zij gemeenschappelijk
hebben tegelijk uiterst belangrijk wordt voor het mogelijk maken van
communicatie maar tevens buiten ieders bereik dreigt te komen omdat
het hier, zoals gezegd, de pre-burgerlijke mens betreft. En wij
kunnen dagelijks getuigen van het feit hoe groot de geringschatting
voor de niet-burger wel is: wij kennen het weinig benijdenswaardige
lot van de sans-papiers, wij leggen ons kritiekloos neer bij de
rechteloosheid van de pre-burgers die in steeds groteren getale
geaborteerd worden en bij de extinctie van de ex-burgers aan wie
euthanasie verkocht wordt als de ultieme pijnstiller en wegens het
toenemend gewicht van een zogenaamde levenskwaliteit welke in
feite een direct renderende maatschappelijke functionaliteit verkapt.
Wij hebben er geen probleem mee dat wij een buitenproportionele
levensstandaard danken aan de instandhouding van de slavernij, de
honger en de oorlog waarvan wij de vluchtelingen terugdrijven naar de
door ons geschapen plek van onheil.
Niemand
kan er nog omheen: naarmate er meer mensen zijn, zijn er ook minder
medemensen. Elk individu lijkt een exemplaar van een beperkt aantal
(burgerlijk gevormde) ondersoorten waarbij de grondstof de
natuurlijke mens maar evenzeer de mens als medemens verwaarloosd
dreigt te worden. Functies gaan een rondedans aan met elkaar, een
ware danse macabre, waarbij de xylofoon de indruk wekt dat
de muziek gespeeld wordt op menselijke schedels. (2) Want aan de
botten van de dansers zit geen grammetje vlees meer, zoals ook aan de
functies van de burgers kennelijk geen beetje mens meer vastzit.
(Wordt
vervolgd)
(J.B., 8
februari 2018)
Verwijzingen:
(1)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wereldbevolking
(2)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Danse_macabre_(Saint-Sa%C3%ABns)
