"Spendeer uw geld niet aan de lotto want de kans dat gij het groot lot wint, is even groot als de kans dat hier een ooievaar overvliegt die in de vlucht zijn behoefte doet in die fles daar in de tuin." Het zijn de wijze woorden van mijn grootvader en tot onbegrip van de buren heeft voor zover mij bekend niemand van zijn kinderen of kleinkinderen ooit op de lotto gespeeld. Mijn grootvader stamde uit een oorlogstijdperk vol ontzaglijk leed en alsof het een troost was van de Heer, genieten wie lijden ook de bijwerking van de wijsheid en op die manier deed mijn grootvader ook enkele voorspellingen waarvan alras één bewaarheid werd: "Ikzelf zal het misschien niet meer meemaken", zo waarschuwde hij, "maar er komt gewis een tijd dat men water zal verkopen."

Iedereen woont ergens en kan op zijn grond een put boren, die stroomt vanzelf vol water, met een emmer aan een zeel of met een pomp haalt men het naar hartenlust naar boven. Vele duizenden jaren lang was dat een vanzelfsprekendheid en alleen wijsheid kon bevroeden dat dit niet eeuwig duren zou. Het betrof de vrees beroofd te worden en dan nog door soortgenoten, want het mag eindelijk worden gezegd, de tijd daartoe is rijp: privatisering is regelrechte diefstal en het recht op privaatbezit is de legalisering van diefstal, de wettelijke bescherming van rovers en van misdaad zonder meer.

Ooit kon de mens vrij jagen, het bos was gemeengoed; hij leefde van de pluk van bessen, fruit en granen in het wild. Maar wild bestaat niet meer: de domesticatie heeft van wilde beesten vee gemaakt dat wordt gefokt op stallen en evenzo worden voortaan planten op privégronden gekweekt. Van zowel dieren als van planten wordt het genetisch materiaal bewerkt tot nieuwe niet-natuurlijke vormen: de natuurlijke verdwijnen; de artificiële zijn gepatenteerd, wat wil zeggen dat zij voortaan het bezit van iemand zijn en dus ontoegankelijk voor wie er niet voor betalen.

Niemand kan nog zomaar een huisje bouwen ergens aan de rand van een bos en verder met rust gelaten worden. Niemand mag nog jagen, plukken of vissen. Ook naar water boren om zijn dorst te lessen is verboden en verse lucht is nog slechts voorradig voor wie in staat zijn om daar veel geld voor neer te tellen: armen wonen in sloppenwijken langs autosnelwegen. Ook de rivieren waar wij in hete zomers zwempartijen hielden, zijn voortaan verboden terrein, alsook de meren en de poelen, zelfs de zee wordt opgeëist door burgemeesters die in honderdduizenden jaren oude duinen die zij de hunne achten, hun rijke vriendjes huisvesten die vaak fortuin hebben gemaakt met de gewetenloze productie van nooit meer wegwerkbare afvalbergen.

Een stukje grond om te wonen; water om de dorst te lessen; wild, vissen en bessen om de honger te stillen en zelfs een partner om een gezin mee te stichten: niets van dat alles is nog gratis want het werd allemaal ontheiligd, in beslag genomen, in bezit genomen door lieden die zichzelf boven de goede en vrijgevige godheid hebben geplaatst maar die noch goden zijn, noch mensen doch demonen.

Gods natuurlijke schepping wordt afgewezen door het hoofdpersonage van Goethe's Faust en door hem ingepalmd met de methode van de afpersing: wie niet betalen, komen niet aan bod. Het inerte geld neemt prompt de plaats in van het zaad van wie het de vruchtbaarheid benijdt, de banken doen zich voor als akkers, onwetenden als bezitters van waarheid, criminelen als bronnen van goedheid en schijnartiesten trachten de goddelijke schoonheid van de natuur in hun schaduw te stellen door voor hun creaties gigantische sommen te eisen. Het paradijs heeft plaatsgemaakt voor een afzichtelijke kermis. En vandaag wordt godbetert ook nog eens onze gezondheid in beslag genomen.

We beseffen niet dat we iets bezitten tot op het ogenblik dat het ons wordt ontnomen. Gezondheid was altijd al een zo vanzelfsprekend goed dat er zelfs geen woord had voor bestaan als er geen ziekten opdoken. Met de oude dag en zijn kwalen maken alleen de gelukkigen onder ons kennis en zieke mensen zijn veeleer de uitzondering dan de regel maar sinds kort is gezondheid niet langer een goed dat men kan verliezen: sinds kort is gezondheid een goed dat niemand bezit tenzij hij en zij het eerst kopen.

De minderheid van wijzen hebben het ooit voorspeld: als men vergiften gaat aanwenden om ziekten te bestrijden, hetzij bij planten, dieren of mensen, belandt men algauw in een toestand waar men niet langer zonder die vergiften verder kan. Insecticiden, bestrijders van schimmels, bacteriën en virussen en medicamenten allerlei: zij verzwakken de natuurlijke afweer en maken zichzelf onmisbaar zoals de wandelstok dat doet en alle andere gemaksartikelen, moordende genotsmiddelen en drugs. De bewering dat de mens zijn brood moet verdienen in het zweet van zijn aanschijn is geen waarheid omdat hij in de bijbel staat en om die reden is hij evenmin een geloofsartikel: de ondervinding zelf heeft de waarde van het gezegde hard gemaakt en niet geheel vruchteloos werd om die reden de spreuk dat men niet moet lopen doch op tijd vertrekken ,vervangen door het geloof dat beweging even noodzakelijk is als brood en werd het ideaal van de geslaagde burger gewijzigd van de dure sigaren rokende dikkerd in zijn fauteuil naar de magere werkmens.

Medicamenten zijn beslist een heil als zij correct worden aangewend, trouwens evenals ons dagelijks voedsel dat dodelijk wordt eenmaal we er teveel tot ons van nemen: de oude regel van de juiste middelmaat blijft gelden, het tomeloze vooruitgangsgeloof ten spijt. Vandaag dienen medicijnen zich niet langer aan als een noodzakelijk kwaad maar zij dringen zich op als een onmisbaar goed: pas als men ze inneemt, kan men gezond zijn - zo willen zij ons laten geloven. Alsof zij de gezondheid zelf in pacht hadden. En zo gaan zij met hun leugens uiteraard dezelfde toer op als de religie van weleer en dat is de preventieve toer: het voorkomen van het kwaad, waarvoor men uiteraard eerst bevreesd gemaakt moet worden, zoals men bevreesd was voor de hel, door de consumptie van onder meer vaccins, en dat alles in het kleedje van de volksgezondheid, zodat niemand zich eraan onttrekken kan zoals dat ook het geval was met de dienstplicht of de bereidheid om soortgenoten te doden voor het welzijn van het eigen volk - de gewetensbezwaarden avant-la-lettre waren verraders en kregen de dood met de kogel.

Niemand zal betwisten dat de heelkunde een gift is uit de hemel, tenminste zolang zij heelkunde blijft, wat wil zeggen: de kunde en de kunst om te genezen. Sinds enkele decennia kennen wij de waarschuwing van cultuurfilosoof Ivan Illich met betrekking tot de ziekmakende werking van de heelkunde. Het is andermaal de wandelstok die zich onmisbaar maakt en die er op deze bedrieglijke manier voor zorgt dat zijn fabrikant zich niet met een doordeweekse Toyota Corolla moet verplaatsen. Of hoe het kapitalisme er andermaal voor zorgt dat de gezondheid van de mensheid wordt opgeofferd aan de sociale status van een handvol superrijken.

(J.B., 9 augustus 2020)