De duistere kant van de democratie

Waarheid zonder openheid is een onmogelijkheid omdat de waarheid altijd het licht mag zien, of eerder nog: de waarheid wil het licht zien; de leugen daarentegen is lichtschuw en om die reden ook is vooreerst de wetenschappelijke waarheid de vrucht van besluitvormingen in een open debat, wat wil zeggen dat principieel iedereen in staat moet zijn om de als waarheid geponeerde stellingen met redelijke argumenten aan te vechten zoals dat ook in rechtszaken het geval is omdat de waarheid een zaak is van recht. Hetzelfde geldt overigens voor alle andere besluitvormingen in de open debatcultuur die sinds de Verlichting in de moderne samenlevingen op handen wordt gedragen. Een aan Voltaire toegeschreven, beroemde uitspraak welke het standpunt van de vrijheid van meningsuiting fundeert en die meteen de open debatcultuur verdedigt, luidt: "Ik ben het niet eens met wat je zegt, maar ik zal het recht om het te zeggen tot de dood toe verdedigen." Meningen van mensen vergen niet alleen auteursrechten maar ook auteursplichten: de auteur moet zijn mening onderschrijven omdat hij er verantwoording voor verschuldigd is. Wanneer ongeacht wie hem om verantwoording vraagt, moet hij zijn argumenten op tafel leggen en bovendien in staat zijn om een antwoord te bieden ten aanzien van eventuele tegenargumenten.

Men zou het helemaal niet vermoeden maar in een democratie, die zich immers in alle felheid onderscheidt van de dictatuur, en waar omtrent de consensus bestaat dat zij, zeer in tegenstelling tot de verouderd geachte dictatoriale, fascistische en totalitaire regimes, vooruitstrevend is en waar dus verkiezingen gelden waar gestemd wordt voor de beleidsmakers, geldt het recht op stemgeheim, wat in de strikte zin betekent dat er geen plicht bestaat om de eigen stem, die toch ook een mening is, openlijk bekend te maken en dat betekent in feite dat het democratisch bestel met zijn stemgeheim, de open debatcultuur welke misschien wel de grootste vrucht is van de Verlichting, aan zijn laars lapt. Ja, uitgerekend de zo geprezen staatsvorm van de democratie maakt het mogelijk dat er geregeerd wordt in volstrekte willekeur, want willekeur onderscheidt zich van redelijk verantwoord gedrag precies in de afwezigheid van de plicht om zijn standpunt te verantwoorden. Het is met andere woorden via de achterdeur - wat zeg ik: via de voordeur, of eerder nog: via de grote poort van de democratische besluitvorming, welke nochtans pretendeert de bewaker te zijn van onze heilige vrijheid, dat de ons allen fnuikende willekeur van weleer, de onverantwoordelijkheid, de dictatuur, het fascisme en het totalitarisme met het allergrootste gemak in de hedendaagse westerse maatschappijen die zich zo hoog boven alle andere staatsvormen verheven achten, naar binnen wandelen.

(J.B., 31 januari 2024)