De geschiedenis van de waanzin is de geschiedenis van de psychiatrie en derhalve gaat het in dit werk van Michel Foucault over de waanzin die psychiatrie heet. Het boek dateert uit 1961 en zowat 15 jaar later schreef Ivan Illich zijn Medical Nemesis over de waanzin van de geneeskunde.

Foucault beschrijft de degradatie van arbeiders tot slaven omstreeks 1650: het teveel aan arbeiders ingevolge de economische omwentelingen wordt werkloos en deze 'leeglopers' worden ondergebracht in 'verbeteringsgestichten' waar zij zogezegd moeten werken voor de kost terwijl zij in feite rechteloze en spotgoedkope arbeiders zijn waarmee de resterende fabrieksarbeiders niet meer kunnen concurreren zodat ook zij moeten afgedankt worden en als leeglopers in gestichten belanden waar zij onbetaald dwangarbeid verrichten en zo verworden in principe alle arbeiders tot slaven. (1)

De verbanning buiten de stadsmuren van werklozen, gehandicapten, vreemdelingen, armen en noem maar op, vervolmaakt zich in hun opsluiting die immers elke terugkeer onmogelijk maakt en de waanzin van de psychiatrie bestaat er nu in dat het deze onrechtvaardige en wrede verbanning en opsluiting is die de slachtoffers razend maakt of waanzinnig: "Opsluiting maakt krankzinnig. 'De gevangenis kweekt gekken.'", aldus citeert Foucault de Franse revolutionair Mirabeau. (2) Met andere woorden is het niet zo dat de waanzinnigen opgesloten worden maar precies andersom worden onterecht van hun vrijheid en waardigheid beroofde mensen razend of waanzinnig. Met andere woorden: terwijl de razernij het onrecht uitschreeuwt, wordt zij moeiteloos geneutraliseerd door erover te zeggen dat zij op niets slaat, redeloos is, of waanzin. De arme wordt geculpabiliseerd én uitgeschakeld door hem te stigmatiseren als gek.

Ook vandaag nog en meer dan ooit worden pogingen gedaan om met dezelfde laffe methoden repressie te voeren en zo bestaat het dat exact dertig jaar na de schrapping van homofilie als geestesziekte, het hoofd van de katholieke psychiatrische instellingen van de Broeders van liefde eist dat het vers uit Genesis (1, 27) "man en vrouw schiep Hij hen" opnieuw ernstig genomen wordt en ook in het onderwijs de voorrang krijgt boven de wetenschappelijke bevindingen omtrent geslacht en gender. (3) Homo's dreigen opnieuw gek verklaard te worden, 'medisch' behandeld, uitgestoten en opgesloten; alom wordt reeds teruggegrepen naar gebedsgenezers en moordende conversietherapieën (4) en gevaarlijke potentaten die zich uitgeven voor zogenaamde 'gladiatoren voor het christendom' vergaderen in kloosters in de nabijheid van Rome om van daaruit gefinancierd door extreem rechts een heuse coup voor te bereiden met het oog op het herstel van de aloude repressieve machtsstructuren. (5)

Maar dezelfde bedrieglijke gang van zaken waarbij ter bestendiging van de macht de oorzakelijkheid van waanzin en straf wordt omgekeerd en de slachtoffers aldus monddood worden gemaakt, neemt vandaag reusachtige vormen aan in de repressie van de zwarte medemens wereldwijd.

In zijn Geschiedenis van de slavernij (6) beschrijft Dick Harrison waar de zwarte Amerikanen vandaan komen: zij zijn de nazaten van miljoenen aldaar geïmporteerde Afrikaanse slaven sinds Columbus er in 1492 voet aan wal zette. In het eigen land - België - gaat het om koloniale uitbuiting ter plekke. Daarbij staan de standbeelden van Leopold II symbool voor een bestendiging van de aloude machtsstructuren en de 'onverstoorbare' continuering van repressie en moord.

Een standbeeld is niet zomaar een kunstwerk of een staatseigendom doch een vereeuwigd applaus of eerbetoon. De weigering tot de verwijdering van de beelden van Leopold II, Columbus en andere verdrukkers op verzoek van de slachtoffers betekent niets minder dan de bestendiging van het onrecht van repressie en genocide en dat de slachtoffers daar onbewogen zouden bij blijven is even ondenkbaar als dat zij in leven zouden blijven nadat zij vermoord werden. De misdadigers in dezer herhalen de aloude truc en zij fixeren zich op de razernij van de slachtoffers - de zogenaamde waanzin - en hopen op die manier weg te komen met hun leugenachtig verhaal, ja, zij geloven dat zij het alsnog in de doofpot kunnen steken zoals Hitler geloofde dat hij bij de nakende bevrijding de miljoenen lijken nog rap kon verbranden. Zij spreken over 'vernieling van staatseigendommen door geweldenaars' waar het in feite gaat om de eis om gerechtigheid door slachtoffers.

Dezelfde methoden waarmee zoals bij Foucault beschreven in het Frankrijk van 1650 de verdrukten onschadelijk werden gemaakt, worden vandaag opnieuw toegepast. Barracoon, het unieke getuigenis van de laatste negerslaaf Oluale Kossola van Zora Neale Hurston laat omtrent de onverschilligheid van de criminelen helemaal niets aan de verbeelding over. (7) 

(J.B., 16 juni 2020)

Verwijzingen:

(1) Zie het artikel getiteld: "De reconstructie van de slavernij": http://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=3221795  , verwijzend naar Michel Foucault, Geschiedenis van de waanzin, Boom/Amsterdam 2013 [Oorspronkelijk: Folie et déraison. Histoire de la folie à l'âge classique, Paris: Plon 1961], pp. 55-72.

(2) Mirabeau zat zelf twee en een half jaar lang gevangen in Château de Vincennes. Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Honor%C3%A9_Gabriel_de_Riqueti  . Zie: Michel Foucault, o.c., p. 263-264. Bij de oproer in de aanloop van de Franse Revolutie deed de kerk haar best om eraan mee te helpen de arbeiders 'onschadelijk' te maken met een methode gelijkaardig aan de redeloosheid- of krankzinnigverklaring: "(...) de kerk (...) stelt de geheime arbeidersgroeperingen op één lijn met 'het uitoefenen van tovenarij'. Een besluit van de Sorbonne (van 1655) verklaart allen die tot zulke boze gemeenschappen behoren tot 'heiligschenners' die bovendien nog 'in doodzonde verkeren'". (Michel Foucault, o.c., p. 65.)

(3) Zie: https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/artikel/congregatie-katholiek-onderwijs-wil-dialoog-over-gender

(4) Zie: https://www.amnesty.nl/encyclopedie/conversietherapie-en-mensenrechten.

(5) Zie: https://www.amnesty.nl/encyclopedie/conversietherapie-en-mensenrechten. Zie ook het artikel: "Christus, de kerk en de armen": http://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=3221424  .

(6) Dick Harrison, De geschiedenis van de slavernij van Mesopotamië tot moderne mensenhandel, Uitgeverij Omniboek, Utrecht 2019. (Oorspr.: Slaveriets historia, Historiska Media, Zweden 2015). Zie ook: http://blogimages.bloggen.be/tisallemaiet/attach/93208098663.pdf

(7) http://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=3204289