|
De
plundering van de Congo en de genocide van 1890 tot 1910
Aflevering
8: de eerste dissident en zijn lot
Het boek van Adam
Hochschild is allerminst de eerste aanklacht tegen het Congo-regime
van Leopold II: in 1890, nog voor de grote slachtingen begonnen, was
er de zwarte Amerikaan en mensenrechtenactivist George Washington
Williams. Williams was de schrijver van een lijvig boek over de
geschiedenis van de negerslavernij (1) alsook auteur van een boekwerk
over de zwarte soldaten tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. (2)
Eerder stelde hij aan een medewerker van Leopold II voor om zwarte
Amerikanen te rekruteren om te gaan werken in de Congo, en
aanvankelijk was hij een zeer enthousiast pleitbezorger voor de
erkenning van de Congo-staat door de VS. Hij bezocht de Congo tegen
de wens van de koning in, bracht er zes maanden door en ontdekte daar
allerminst de goedaardig bestuurde kolonie maar wel wat hij noemt:
'het Siberië van het Afrikaanse werelddeel' (3), waarop
hij in 1890 in een (in Europa en in de VS wijd verspreide) Open brief
de koloniale regering van Leopold II in de Congo aanklaagde. Het was
de eerste alomvattende, systematische aanklacht tegen Leopolds
koloniale regime die ooit was geschreven. (4)
Bijzonder
respectvol offreert Williams de koning enkele bedenkingen gebaseerd
op zorgvuldig onderzoek maar hij schrijft tevens dat de
koning der koningen niet tevreden is over wat Hij in de Congo ziet
gebeuren. (5) Williams verwijst naar getuigenissen,
documenten, brieven en verslagen en schrijft dat de documenten zouden
bewaard worden 'tot op het moment dat een internationale
commissie in het leven kan worden geroepen, bekleed met de macht om
personen en stukken op te vragen, eden af te nemen en de waarheid of
valsheid van deze stukken vast te stellen.' (6) Een halve eeuw
voor de Neurenbergprocessen heeft Williams het inzake het bestuur van
de Congo over misdaden tegen de menselijkheid. (7) Hij
vernoemt onder meer de bedrieglijke wijze waarop Stanley en zijn
medewerkers grond aftroggelen van de Afrikaanse stamhoofden, de
tirannie van Stanley, zijn militaire bases die een golf van dood en
verderf veroorzaken en zijn wreedheid tegen zijn gevangenen. Ook
brengt hij de leugenachtige voorwendsels van Leopold te berde: van
een wijze regering was geen sprake, scholen en ziekenhuizen waren er
niet en de blanke rechtbanken waren misdadig. Blanke handelaars en
overheidsfunctionarissen roofden Afrikaanse vrouwen en gebruikten hen
als bijzit. Blanken lieten negers dwangarbeid verrichten en terwijl
zij voorhielden de slavernij te bestrijden, handelden zij in slaven.
Drie
maanden na zijn open brief richtte Williams zich tot de Amerikaanse
president Harrison tegenover wie hij deze beschuldigingen herhaalde
en hij wees hem op zijn verantwoordelijkheid tegenover de Congo
aangezien hij deze Afrikaanse regering eerder had erkend. Hij drong
ook aan op een plaatselijk regime dat internationaal zou zijn en
rechtvaardig. (8)
De
New York Herald, die Stanley naar Afrika had gestuurd, kopte over het
pamplet: Amerikaans staatsburger noemt het bestuur van de
Afrikaanse vrijstaat barbaars onderzoek geëist en
citeerde Stanley die de Open brief 'een opzettelijke poging tot
chantage' noemde. En ook Williams geldschieter, Collis P.
Huntington, koos partij tegen hem. Leopold ging in de tegenaanval en
de kranten hadden het over de 'onevenwichtige neger' (9)
en over de 'pseudo-kolonel' (10) en zij wezen erop dat
de Amerikanen niet beter waren geweest voor de inboorlingen aldaar.
De Belgische kranten La Réforme alsook Le Courrier de
Bruxelles verdedigden Williams en veroordeelden het Congo-regime
van Léopold en ook in de buitenlandse pers werd de Open brief
besproken. Maar in juni 1891 sprongen het Belgisch parlement en de
hoogste ambtenaren de koning bij met een verslag ter weerlegging van
de beschuldigingen.
Williams
werd op dat ogenblik op het eind van zijn rondreis door Afrika in
Egypte in de steek gelaten door zijn geldschieter, bezat toen nog
amper 14 pond, werd ernstig ziek en geraakte nog net in Engeland waar
hij op 2 augustus 1891 op eenenveertigjarige leeftijd overleed. De
koningsgezinde pers berichtte zijn dood met genoegen. (11)
Zijn vroege dood redde de Congoregering (12),
aldus diplomaat S.J.S. Cookey en pas in 1975 kreeg de
mensenrechtenactivist een grafsteen. Hochschild: Williams was
de enige die volledig en hartstochtelijk en herhaaldelijk sprak over
wat anderen ontkenden of negeerden. In de komende jaren zouden zijn
woorden steeds profetischer blijken te zijn. (13)
(Wordt
vervolgd)
(J.B.,
2 december 2022)
Verwijzingen:
(1)
Het betreft het in 1882 en 1883 gepubliceerde, tweedelige boek,
getiteld: De geschiedenis van het negerras in Amerika van 1619
tot 1880. Negers als slaven, als soldaten en als burgers, samen met
een inleidende beschouwing over de eenheid van de menselijke familie
en een historische schets van Afrika en een verslag van de
negerregeringen van Sierra Leone en Liberia. Voor
de volledige tekst, zie:
https://archive.org/details/historynegrorac00willgoog
Zie:
Adam Hochschild, De geest van koning Leopold II en de
plundering van de Congo,
Meulenhoff/Kritak 1998 (in een Nederlandse vertaling door Jan Willem
Bos). (Oorspronkelijk: King Leopold's Ghost. A Story of
Greed, Terror and Heroism in Colonial Africa,
Adam Hochschild 1998), p. 110.
(2)
Voor de volledige tekst, zie:
https://archive.org/details/ahistorynegrotr00willgoog
(3)
Adam Hochschild, o.c.,
p. 114.
(4)
Ib., p. 115.
(5)
Ib., p. 114.
(6)
Ib., p. 114.
(7)
Ib., p. 117.
(8)
Ib., p. 117.
(9)
Ib., p. 118.
(10)
Ib., p. 118.
(11)
Ib., p. 119.
(12)
Ib., p. 119.
(13)
Ib., p. 119.
|
