Het probleem van lichaam en ziel

Aflevering 3: Pasen

De kaars offert zich aan de vlam. De wassen kaars offert zich aan de ongrijpbare vlam. De stoffelijke kaars offert zich aan de onstoffelijke vlam. De individuele stoffelijke kaars offert zich aan het universele vuur van haar vlam. Het vuur transformeert de was van de kaars in roet en rook maar ook in de warmte die leven schenkt. De kaars wordt kleiner, de hoeveelheid warmte neemt toe. De kaars raakt opgebrand, in haar warmte wassen bloemen, geen wassen bloemen doch levende want groeiende. Activiteit transformeert stof tot geest. Het lichaam wordt ouder en takelt af, de geest die eraan ontspruit wordt jonger en leniger en komt steeds dichter bij de grote 'moedergeest' en nadert de Waarheid.

Er is geen betere bestemming denkbaar voor de was van de kaars dan op te branden voor het vuur dat heilig is omdat het heiligt, omdat het heel maakt, omdat het wat dood is, geneest en het geneest het dode in die mate dat het levend wordt en zo dankt alle leven zichzelf aan de zon. Op hun beurt zijn de levende lichamen de kaarsen die pas in de activiteit van hun branden de ware bestemming vinden: het vuur nestelt zich in hun schoot en doet daar het leven branden, brengt het tot volle bloei en doet de geest daaruit ontvonken. Zo dragen de lichamen de geest door de wereld en zij ontsteken op hun beurt vele anderen, zodat wat eerst van dode was was, in een levend lichaam wordt veranderd; zodat wat eerst koud was, warm wordt; zodat wat eerst verzonken was in diepe slaap en onbewust, tot bewegen komt, tot lopen, tot dansen, tot spreken, tot zingen.

Het zingen van het vuur zindert doorheen de ganse kosmos en probeert hem te verlichten, ontelbare zonnen houden het vuur al licht schenkend vast en broeden met engelengeduld de eieren van de geest uit. Het ei vindt geen betere bestemming dan door het kuiken verorberd te worden, de schaal wordt open gepikt en afgeworpen, het kuiken wordt vogel, krijgt vleugels en verheft zich met het allermooiste gezang dat ooit op aarde werd gehoord tot in de hoogste sferen om daar geheel onttrokken aan de zwaarte van de stof, met het onverhoopte wonder van het vliegen hulde te brengen aan de geest van het vuur, dat de levenschenkende warmte blijkt maar meteen ook het geestrijke licht dat zichtbaar maakt wat is.

Wie vervuld van geest ten slotte goed hebben leren kijken, moeten het op den duur ook zien: dat er geen einde te bespeuren valt aan wat eenmaal is opgeklommen uit de diepten van de kosmos die wij voor duisternis hielden tot op de dag dat wij ontdekten dat wat wij eerst voor graven hielden, schatkamers zijn. Zoals wij nu ook weten dat in de diepst verborgen kloven van de oceaan, onderzeese vulkanische vonken het leven doen ontstaan. Dit eindeloos zichzelf overtreffende zijn - stof, door vuur verbrand tot warmte, leven, geest en dan nog een eindeloze serie van steeds hogere vormen waarvan alleen de kunst een idee kon geven - is misschien wel datgene wat met Pasen wordt gevierd.

(J.B., 6 april 2022)

Het probleem van lichaam en ziel

Aflevering 2: Conditionering, determinisme en vrijheid

Reductionisme, dat is de basis van de menigvuldige misvattingen over de relatie tussen lichaam en geest waarvan het materialisme en het idealisme de meest bekende zijn. Ook de moderne werkelijkheidsopvatting van het zogenaamde microreductionisme is daarmee verwant en het grote drama is dat deze aanvankelijk louter positief wetenschappelijke opvatting in bij uitstek de moderne fysica ook in het werkelijkheidsbeeld als zodanig is naar binnen gesluisd zodat dit werkelijkheidsbeeld in wezen geperverteerd is: wijsgeren die deze benaming eigenlijk niet verdienen, hebben geheel arbitrair gesteld dat de grond van de werkelijkheid als zodanig bestaat uit de aannames die een zekere fysica funderen, terwijl de fysica zich sowieso welbewust beperkt tot de stoffelijke werkelijkheid. Alleen al het bestaan van betekenisvolle zinnen, kunst en humaniteit zetten elk reductionistisch filosofisch gedrocht te kijk als een van de schromelijkste aberraties uit dit tijdperk van verblinding, leugen en bedrog. Een exponent daarvan vindt men in de 'filosofische' meningen van Daniël Dennett en zijn volgelingen alsook in de 'ethiek' van figuren zoals Peter Singer en andere aanhangers van het sentiëntisme.

De kern van het reductionisme is in wezen de-subjectivering: men doet daarbij alsof er een werkelijkheid op zichzelf bestaat, dit wil zeggen, zonder dat er subjecten hoeven te zijn die daarvan deel uitmaken en voor wie deze werkelijkheid betekenis heeft. Zo zou men er dan vanuit gaan dat een hamer op zich kon bestaan, dus zonder gebruiker. Of een Nederlandse zin, zonder een mens die deze zin uitspreekt of begrijpt. Of een ganse kosmos... zonder bewustzijn. Het is bijna niet te vatten hoe aanhangers van het reductionisme niet blijken in te zien dat de dingen samenvallen met hun betekenis, die eigenlijk hun 'geest' is, terwijl hun materiëel-energetische component slechts hun drager is of dus hun 'lichaam', zoals ook het woordbeeld of de klank het lichaam is van een woord, waarvan de betekenis, die in een heel andere wereld bestaat dan de energetisch-materiële, zijn geest is. Het is dan uiteraard de geest die de woorden voortbrengt teneinde bijvoorbeeld iets betekenisvols te kunnen mededelen aan een ander, die weliswaar aanvankelijk alleen maar geluiden waarneemt met het gehoorzintuig maar die deze klanken dan terug omzet in de daaraan toegekende betekenissen welke zij voor iedereen die van het taalgebied in kwestie deel uitmaakt, behouden dankzij het principe van de trouw of het zich onderwerpen aan eens gemaakte afspraken.

De neiging tot reductionisme kan nu nergens anders zijn oorsprong vinden dan in de drang om te heersen: zoals een dictator zijn onderdanen wil herleiden tot een massa van allemaal dezelfde individuen teneinde hen te kunnen manipuleren en hen te kunnen inzetten als een aan hem gehoorzaam instrument, zo ook wil men de werkelijkheid reduceren tot een constructie bestaande uit zogenaamde 'elementaire bouwstenen'. Wat een vergissing is, zoals reeds Augustinus van Hippo (354-430) opmerkte, alleen al omdat de werkelijke dingen helemaal niet geconstrueerd zijn: dat lijkt alleen maar zo omdat wij kijken met de bril van de ingenieur die met stenen een huis bouwt en die met bomen een bos fabriceert, terwijl stenen noch bomen maaksels zijn, trouwens evenmin als de mensen waaruit dictators gehoorzame massa's pogen te maken. Het is zonde om mensen te herleiden tot bouwstenen van een massa omdat deze reductie een feitelijke genocide vooronderstelt.

Het fabriceren van gehoorzame massa's uit mensen is pas mogelijk nadat die mensen eerst ontmenselijkt werden om daarna dienst te kunnen doen als de manipuleerbare grondstof, de lege hulzen waaruit de dictator zijn manipuleerbare massa construeert. Ofschoon het er alle schijn van heeft dat een massa is opgebouwd uit mensen, is dat allerminst het geval en daarom ook overstijgt de massa allerminst de mensen waaruit een dictator haar lijkt te construeren: de massa is een fabricaat uit ontmenselijkte mensen, zoals de inhoud van een beenhouwerij bestaat uit eerst gedode dieren. En zoals mensen onvergelijkbaar veel meer zijn dan de massa (die uit mensen lijkt te zijn geconstrueerd terwijl dat niet het geval is omdat het om ontmenselijkte individuen gaat), zo ook overtreffen cultuurproducten zoals kasten en huizen geenszins de levende bomen waaruit ze zijn gemaakt omdat zij gefabriceerd worden uit afgezaagde, dode bomen. Evenzo overtreft de cultuur zelf nimmer de natuur waarop dit menselijk maaksel vegeteert en zo bijvoorbeeld is het ook de grootste frustratie van elke kunstenaar te moeten beseffen dat zijn werk de natuurlijke schoonheid nooit kan evenaren: aan de schepping kan hij op de keper helemaal niets toevoegen, in het beste geval kan hij er slechts naar verwijzen.

Bij het bruikbaar maken van mensen voor de vorming van een massa die zijn gehoorzaam instrument moet zijn, dient een dictator vooreerst de vrijheid of de vrije wil aan de te onderwerpen individuen te ontnemen. In het communisme gebeurt dat vanuit een ideologie die stoelt op mechanismen van conditionering verbonden met de theorie van de Russische psycholoog Ivan Setsjenov (1829-1905), evenwel toegeschreven aan diens volgeling, de allerminst communistisch gezinde Russische fysioloog Ivan Pavlov (1849-1936), die voor zijn spreekwoordelijke hond(en) in Sint-Petersburg een standbeeld liet oprichten. De Amerikaanse psycholoog Burrhus Skinner (1904-1990) ontwikkelde een op conditionering gebaseerde gedragstheorie, het (radicaal) behaviorisme. In het filosofisch behaviorisme wordt ook het denken (dat als een vorm van gedrag wordt gezien) als volledig geconditioneerd beschouwd, wat uiteraard bijzonder reductionistisch is. Wie deze opvattingen zijn toegedaan, blijken niet in te zien dat het determinisme (van de dode stof en van de geconditioneerde levensfuncties) niet alleen feitelijk is maar tevens een conditio sine qua non voor de mogelijkheid van de vrije wil, zodat de twee elkaar allerminst uitsluiten: vrijheid vergt anticipatie en anticiperen is pas mogelijk als men kan inschatten wat te gebeuren staat, waartoe deterministische wetten een absolute voorwaarde zijn.

(J.B., 5 april 2022)

Het probleem van lichaam en ziel: Monisme, dualisme en infinitisme, of: alles is in superpositie, niets bestaat echt én alles bestaat echt

Wie een heel klein beetje vertrouwd is met elementaire meetkunde en algebra, zal op de hoogte zijn van het probleem van de incommensurabiliteit (of de onvergelijkbaarheid) van een lijnstuk met een cirkelomtrek (of van rechten met krommen in het algemeen) waarvan het getal π bij manier van spreken het 'levend bewijs' is: π is een nimmer te schrijven getal dat ontstaat wanneer men probeert om de verhouding uit te drukken tussen de omtrek en de diameter van een cirkel. De twee bestaan namelijk elk in een andere wereld omdat zij elk een eigen 'Adam', een eigen vertrekpunt, een eigen eenheidslengte hebben: de eenheidslengte van een lijnstuk is een lijnstuk, die van een cirkel is een cirkel.

Neemt men een gegeven cirkelomtrek als lengte-eenheid, dan kan men (door de diameter van de cirkel te vermenigvuldigen) moeiteloos exact een tweede cirkel tekenen waarvan de omtrek een veelvoud is van de eerste maar vergelijkt men een cirkel met een lijnstuk dan loopt dit altijd fout. Als men vooraf een lijnstuk als eenheidsmaat stelt, dan kan men daaruit nooit een perfecte afmeting verkrijgen voor de cirkelomtrek die men op grond daarvan vormt. Vertrekt men daarentegen van een gegeven cirkelomtrek waarvan men aanneemt dat hij een eenheidslengte heeft, dan kan men wel cirkels construeren waarvan de omtrek een perfect veelvoud van de eerste gegeven cirkel zijn maar nooit zal men dan de diameter in een reëel bestaand getal kunnen uitdrukken. Rechten en cirkels bevinden zich elk in een eigen wereld omdat zij elk een eigen oorsprong hebben, namelijk een eigen eenheidslengte en die twee werelden zijn nimmer perfect te overbruggen, wat wil zeggen dat er geen derde wereld bestaat waarin die twee ook écht (dit wil zeggen: als reële getallen) bestaan.

Maar wat het geval is in de 'eenvoudige' wereld van de wiskunde, zal uiteraard ook het geval zijn in de werelden buiten de wiskundige en zo kan met zekerheid worden gesteld dat lichaam en geest onverenigbaar zijn of onvergelijkbaar omdat zij elk vanuit andere, eigen beginselen vertrekken: “Wat uit het vlees geboren is, is vlees; en wat uit de Geest geboren is, is geest.” (Joh. 3:6). Meteen wordt ook duidelijk dat het vermenigvuldigen van het aantal werelden of dus het zoeken naar een wereld die een zo groot mogelijk aantal verschillende werelden bevat, alleen maar kan resulteren in een wereld waarin helemaal niets meer echt of onecht is, een wereld waarin alles zweeft en waarin de dingen nu eens echt zijn, dan weer minder echt, naar gelang onze voortdurend veranderende positie die wij daar tegenover innemen. En omdat deze beschrijving van onze dagelijkse werkelijkheid spontaan doet denken aan de manier waarop de kwantumwereld wordt voorgesteld, zou men kunnen vermoeden dat die beschrijving toch niet helemaal fout kan zijn.

Appelen kunnen niet vergeleken worden met citroenen en dat betekent dat men het wel vanzelfsprekend kan vinden om uit een mand appelen de grootste te kiezen maar van zodra men moet kiezen tussen appelen en citroenen, is de grootte niet langer het enige criterium en wordt het heel moeilijk om de twee te vergelijken. Geld zou hier een oplossing kunnen brengen wanneer het ook mogelijk was om alles volledig uit te drukken in zijn prijs of in zijn marktwaarde maar omdat dit niet het geval is, worden daar waar men uitgaat van het tegendeel, essentiële zaken over het hoofd gezien. Zo zijn mensen niet herleidbaar tot een prijs, al neigt men er wel toe om dat te gaan geloven waar mensen hun arbeid(stijd) verkopen. Echter, omdat zij dit niet uit vrije wil doen doch uit noodzaak ingevolge een mechanisme van chantage inherent aan de kapitalistische economie (het inlossen van basisbehoeften vergt geld dat op zijn beurt levenstijd opeist). De begane fout is dramatisch en zij treedt ook op waar lichaam en geest onderling worden vergeleken.

Sommigen drukken geest uit in termen van materie ofwel andersom. Men gelooft bijvoorbeeld dat de geest, of dan toch het geheugen, met de hersenen samenvalt, of dan toch met de werking van de hersenen. Anderen geloven dat alle dingen, en dus ook de materie en de hersenen, eerst binnen de geest bestaan als idee. Maar zoals dat ook het geval is waar men op de hoger aangegeven wijze lijnstukken met cirkels vergelijkt, kan men materie en geest ook beschouwen als zaken met een eigen, andere oorsprong. Alleen is het zo dat er in de totaliteit van de werkelijkheid niet twee (onderling onvergelijkbare) werkelijkheden bestaan doch een ontelbaar aantal. Waarbij zoals gezegd niets op een correcte manier kan uitgedrukt worden in termen van iets anders: alles is ofwel onecht ofwel echt ofwel iets tussen die twee, naar gelang de (constant veranderende) positie waarin men zichzelf bevindt en waarin zich alle andere dingen bevinden. Alles zweeft.

(J.B., 1 april 2022).

Oorlogspropaganda

Het woord 'propaganda' betekent 'voortplanting' en werd voor het eerst gebruikt in 1622 toen het Vaticaan de Sacra Congregatio de Propaganda Fide (Heilige Congregatie voor de Voorplanting van het Geloof) stichtte. (1) Propaganda heeft te maken met ledenwerving middels eenzijdige of verzonnen informatie. (2) Van eenzijdigheid is algauw sprake van zodra kritiek en oppositie ontbreken of verboden worden, wat herinnert aan de 'corona-commissie' welke via de media het volk voorhield om 'enkel te luisteren naar het officiële nieuws' (3) zodat onder meer dit facet van de pandemie niet alleen direct verwees naar de Denkpolitie in de dystopie uit 1984 van George Orwell maar evengoed deed denken aan oorlogspropaganda zonder meer. De 'newspeak' onder Big Brother weert alle meningen die niet afkomstig zijn van 'de Partij' want die zijn 'misdenk' of 'crimethink'. Zoals Michel Foucault het zegt, moet verborgen blijven waar de macht vandaan komt. Het is puur zelfbedrog als wij alleen het officiële nieuws beluisteren en denken dat democratie bestaan kan zonder onafhankelijkheid, inspraak van het volk, buitenstaanders en kritiek. Blinde gehoorzaamheid aan leiders zoals in de beruchte uitvlucht 'Befehl ist Befehl' ontslaat ons immers niet van onze plichten jegens onze medemensen en jegens de waarheid als zodanig. De ijver waarmee mensen een complot dat tegen hen gesmeed wordt, ontkennen, is recht evenredig met de angst voor het besef van de onherbergzaamheid van deze wereld. (4) Het moedwillig verketteren in België van geleerden zoals dr. Geert Vanden Bossche omwille van diens inmiddels bewaarheide waarschuwing dat massavaccinatie tijdens de pandemie onafwendbaar leidt tot een uitbarsting van mutaties van het betrokken virus en de arrestatie in Nederland van Wim Engel en andere gewetensvolle activisten die in het vuur van de waanzin van de technocraten een lans breken ter verdediging van onder meer de kinderrechten, onderstrepen de ernst van de toestand die onafwendbaar uitdraait op een wereldoorlog die zichzelf nog altijd niet in de ogen durft te kijken.

Propaganda is indoctrinatie (een vorm van manipulatie, eigen aan totalitaire regimes) waarvan vroeger radio en vandaag ook televisie de uitgelezen instrumenten zijn omdat zij de communicatie in slechts één enkele richting dulden - het hoofdkenmerk van het bevel - terwijl het internet dat principieel vrije mededeling van mening en dialoog toelaat, geschuwd wordt sinds het enkele jaren geleden de opstand in de Noord-Afrikaanse dictaturen faciliteerde en om die reden worden momenteel vrije zenders alsook bloggers massaal de mond gesnoerd terwijl onder oneigenlijke voorwendsels ook fysieke samenscholingen verboden worden en door verregaande controle onmogelijk gemaakt wat, Heinrich Heine indachtig, een gewis voorteken is van fysiek geweld, repressie en uiteindelijk ook mobilisering van de massa tot oorlog.

Manipulatie en indoctrinatie worden nog versterkt door een eenheidsdenken dat massa's in één welbepaalde richting dwingt. Terwijl tot voor kort de waarde van de dingen en ook die van de mensen quasi louter in economische termen werd uitgedrukt, geldt ingevolge het feit dat het verlengstuk van de economie de oorlog is, dat de op christelijke leest geschoeide morele vanzelfsprekendheden van weleer stelselmatig het onderspit delven ten voordele van het botte recht van de sterkste, het geweld en de terreur waarmee de onwaarden van de nieuwe normen aan de massa worden opgelegd. Propaganda of geweld middels ideeën is daartoe het uitgelezen middel.

Wie zich middenin een oorlog bevinden, verliezen alras de afstandelijkheid die wel wordt aan de dag gelegd met betrekking tot voorbije oorlogen en conflicten in afgelegen gebieden; men denkt er dan niet aan om de informatie die van het eigen regime afkomstig is, met argusogen te bekijken omdat de persoonlijke betrokkenheid partijdig maakt. Toch is het een onbetwistbaar feit dat in tijden van oorlog, navenante oorlogspropaganda altijd van de partij is. Het is daarbij een quasie onuitgesproken realiteit dat tijdens het zich vormen van de elkaar te bestrijden kampen, alle betrokkenen in feite lijden aan een zekere verdwazing welke hen belet om zich te keren tegen de zich naar voren werkende formaties, ook wanneer zij aanvankelijk niet geneigd waren om diegenen als hun vijand te aanzien die uiteindelijk als dusdanig uit de bus komen. Er bestaat derhalve een toestand van onbeslistheid welke aan de betrokkenen verbiedt om openlijk een persoonlijke keuze te maken vooraleer die door de heersende machthebbers werd bepaald en dus in feite afgedwongen. Door eigen winzucht geneigd om de kant van de sterkste te kiezen, moet men immers nog het ogenblik afwachten waarop zich na de onvoorspelbare formatie van de strijdende partijen de sterkste als zodanig heeft geprofileerd. Uitgerekend gedurende dat vormingsproces van de verschillende partijen speelt propaganda haar hoofdrol en per definitie is zij dan allerminst objectieve informatie doch leugen en bedrog welke zich als objectieve informatie wil doen overkomen. Deze 'kunst van het liegen' beperkt zich niet tot de gekende retorica: omdat zij massa's moet overtuigen, neemt zij allerminst haar toevlucht tot de rede en neemt zij evenwel onder de mom van redelijkheid haar toevlucht tot opzettelijke leugens, dreiging en terreur met het grofste geweld.

(J.B., 30 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) https://nl.wikipedia.org/wiki/Congregatie_voor_de_Evangelisatie_van_de_Volkeren

(2) https://nl.wikipedia.org/wiki/Propaganda_(communicatie)

(3) In de televisionele corona-update van 21 maart 2020 gebood de woordvoerder van het Nationaal Crisiscentrum Yves Stevens letterlijk: "Volg eerst en vooral enkel het officiële nieuws op. Ga niet verder op geruchten, vals nieuws, enzovoort, enzovoort. Dat kan alleen maar onzekerheid veroorzaken." Alsof er iets was dat meer onzekerheid kon zaaien dan het verbod op vrije mening, want dat is het verbod op kritische bedenkingen en het stellen van vragen. En meteen voegde hij daar aan toe dat een speciaal opgeleid team psychosociale steun zal verlenen aan burgers die met onzekerheden zouden kampen.

(4) Zie ook: Panopticum Corona, p. 764.

Oorlog, terreur, vrijheid en liefde

In Antisemitism, het eerste deel van haar werk The Origins of Totalitarianism, onderstreept Hannah Arendt met betrekking tot terreur het cruciale kenmerk: terreur maakt slachtoffers naar volstrekte willekeur. Terreur, aldus Hannah Arendt, dient niet om uit te roeien of om bang te maken maar om te heersen over een gehoorzame massa. (1) Met terreur wordt een ideologie opgelegd. (2)

Bij terreur is iedereen potentieel slachtoffer, niemand is nog veilig want schuld en onschuld spelen helemaal geen rol meer. Bij terreur kan de veiligheid zelf door niemand nog worden verzekerd, er heerst dan een totale onwetendheid over de toekomst, er zijn niet langer mogelijkheden tot voorzichtigheid of tot preventie, wat eigenlijk betekent dat ook de vrijheid opgeheven werd omdat vrijheid pas mogelijk is waar men ook in staat is om te anticiperen op de gevolgen van zijn daden. Terreur is een voortdurende dreiging en eigen aan de dreiging is dat de genoemde onwetendheid haar blinde geweld nog vermenigvuldigt: waar bombardementen dreigen, moet men dag en nacht op zijn hoede zijn. Effectieve belastingencontrole zal minder dan één percent van de burgers treffen maar een dreiging van forse boetes maakt dat door de band iedereen altijd keurig zijn taksen betaalt. De onwetendheid omtrent het feit of men zelf gecontroleerd zal worden, vermenigvuldigt de impact van het systeem. Onwetendheid voedt de jacht op zekerheid waaraan verzekeringsmakelaars hun rijkdom danken maar die bij terreur fataal buiten bereik blijft, terwijl niets meer zenuwslopend is dan te leven in onzekerheid. “Cancer, quand c' est?”, zo vertolkt Stromae die onmacht omtrent gezondheid en zij is hetzelfde euvel dat wie achterblijven treft na de verdwijning van hun naasten en ook alle betrokkenen bij het oorlogsfront. Oorlog is terreur.

Wie naar het front moeten, worden geterroriseerd: enerzijds door hun aanvallers maar anderzijds ook en vooral door hun eigen oversten, namelijk waar die geen betere uitkomst zien dan geweld met geweld te beantwoorden. Voor wie opgeroepen worden ten oorlog, rest slechts de keuze tussen het heldendom en de lafheid, waarbij de beide uiteindelijk de dood tot gevolg hebben: in het geval van het heldendom is dat de fysieke dood terwijl wie zich door (al dan niet reële) lafhartigheid van de eigen ziel benemen, zichzelf overleven, wat nog erger is dan de fysieke dood omdat zij voor de rest van hun dagen, de (al dan niet vermeende) dood van hun mens-zijn bewust moeten beleven.

Het heldendom is bovendien maar al te dikwijls bijzonder verraderlijk verbonden met de onwetendheid, met de roekeloosheid, met het zelfbedrog en uiteindelijk met het bedrog tout-court (van bij uitstek de blikken medailles en de betonnen standbeelden). Helden delen in een onwetendheid waar zij klakkeloos geloven wat hun sluwe oversten hen opleggen vanuit hun veilige schuilkelders, namelijk dat zij in de oorlog sneuvelend een heilige plicht vervullen jegens vrouw en kind en de kerk giet nog heilige olie op dit vuur met de uitleg dat dit “geven van zijn leven voor zijn naaste” getuigt van de allerhoogste liefde. Edoch, dat niet naastenliefde doch sociale druk en derhalve de vrees voor verbanning uit de maatschappij hier de eigenlijke drijfveer is, begint pas te dagen als uit lange tijd geheim gehouden documenten blijkt dat in de reddingssloepen bij de ramp van de Titanic uitsluitend volwassen mannen zaten en dat de eersteklassers, onder wie tal van leidinggevende figuren, de hekkens van de compartimenten van de lager geklasseerden op het schip, haastig afsloten toen duidelijk werd dat The Unsinkable water maakte. Van naastenliefde was ook nauwelijks sprake ter gelegenheid van het experiment van Millgram, dat daarentegen de gehoorzaamheid aan bevelhebbers en derhalve de zorg voor het eigen hachje (ten koste van andermans leven) als de ware drijfveer voor de beslissingen van het gros der mensen aan het licht bracht.

In zijn Alzo sprak Zarathoestra schrijft Friedrich Nietzsche: “Met bloed schreven zij tekenen op de weg, die zij gegaan waren; en hun dwaasheid leerde, dat men met bloed de waarheid bewijst. Doch bloed is de slechtste getuige der waarheid; bloed vergiftigt de zuiverste leer nog tot waan en tot haat der harten”. (3)

Oordeel derhalve zelf: zijn helden dan te vinden onder hen die er gewapenderhand en zodoende welbewust op uit zijn om anderen te doden - die overigens eveneens hun heilige plicht vervullen jegens vrouw en kind - of vindt men hen veeleer onder wie hun leven aan hun naasten schenken door het te transformeren in (vaak ondergewaardeerd) werk ten bate van het leven van wie zij liefhebben?

(J.B., 28 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, Pinguin Classics 2017 (1951), pag. 7: “A fundamental difference between modern dictatorships and all other tyrannies of the past is that terror is no longer used as a means to exterminate and frighten opponents, but as an instrument to rule masses of people who are perfectly obedient.”

(2) Ib., pp. 7-8: “In order to establish a totalitarian regime, terror must be presented as an instrument for carrying out a specific ideology (...)”.

(3) Friedrich Wilhelm Nietzsche, Aldus sprak Zarathoestra. Een boek voor allen en voor niemand, in een vertaling van P. Endt en H. Marsman, Wereldbibliotheek bv., Amsterdam, 2021, pag. 82. (Oorspronkelijk: Nietzsche, F.W. (1892), Also sprach Zarathustra. Ein Buch für Alle und Keinen, 1883-1885, 1. vollständige Ausgabe aller Teile. p. 624 [Zweiter Teil, Von den Priestern]: "Blutzeichen schriebern sie auf den Weg, den sie gingen, und ihre Torheit lehrte, daß man mit Blut die Wahrheit beweise. Aber Blut ist die schlechteste Zeuge det Wahrheit; Blut vergiftet die reinste Lehre noch zu Wahn und Haß der Herzen".)

De geschiedenis herhaalt zich:

“DE ARRESTATIE”

Het eerste hoofdstuk van

De Goelag Archipel

door

Aleksandr Solzjenitsyn

Dansleraar

Willem Engel

opgepakt

door de politie

in het vrije blije Nederland

op beschuldiging van 'opruiing'!

De graanschuur van de wereld: arena van twee totalitaire grootmachten

Vandaag weten we dat dissidenten of mensen die niet langer bereid zijn om de leugens en de misdaden van het (totalitaire) regime te beamen en die zich (geweldloos) verzetten, hetzij als criminelen, hetzij als krankzinnigen werden weggezet, als ze niet al massaal werden vermoord, zowel in de voormalige Sovjet-Unie (denk aan het Serbski-instituut in Moskou waar dissidenten gediagnostiseerd als schizofrenen werden ondergebracht) als in Nazi-Duitsland. Het prijskaartje voor het ophouden van de schijnwereld die een totalitaire beweging aan het volk voorspiegelt, bestaat in de liquidatie van wie die leugens verwerpen en deze getuigen van de waarheid zijn dan de tegenstanders van het regime, de zogenaamde dissidenten. En dat is vandaag niet anders: de Russische dictatuur wordt aan de kaak gesteld door Navalny en hetzelfde gebeurt in regimes die terwijl zij aan de macht zijn uiteraard doorgaan voor normale democratieën en zo belandde onder meer Julian Assange in de vergeetput alsook de versnippering van Khashoggi en zoals we zopas vernamen godbetert in het hypocriete Nederland nu ook Wim Engel. En zoals Heinrich Heine wist, worden grote zuiveringen en liquidaties op den duur onvermijdelijk. Opzettelijk wordt verwarring geschapen met een onoverzichtelijk ingewikkelde bureaucratie teneinde in de totalitaire dictatuur te allen tijde willekeur mogelijk te maken, want "(...) hoe zichtbaarder de regeringsinstanties, hoe minder macht ze dragen, en hoe minder van het bestaan van een institutie bekend is, hoe machtiger ze uiteindelijk zal blijken te zijn. De werkelijke macht begint waar de geheimhouding begint." (1)

Bij het uitbreken van W.O. II begon de radicalisering en werden soldaten verplicht tot deelname aan massamoorden en deportaties zoals "de uitroeiing van het Poolse en Oekraïense volk, de uitroeiing van honderdzeventig miljoen Russen (zoals in één plan vermeld), van de intelligentsia van West-Europa, zoals het Nederlandse volk en de volken van de Elzas en Lotharingen, evenals van al die Duitsers die gediskwalificeerd zouden worden door de prospectieve rijksgezondheidsverklaring of door de geplande 'wet op de gemeenschapsvreemden' (...)" bij de nazi's en bij de bolsjevisten het vijfjarenplan van 1929 "waarin alle logische regels en economische principes op hun kop werden gezet." (2)

Totalitaire heersers zien zichzelf niet als leiders van een volk (zoals ze dat aan het volk voorlogen) maar zij ambiëren een "internationale beweging, op weg naar de verovering van de wereld." (3) en wel onder de heerschappij van een toekomstige elite of een meesterras. (4) De paradox ontstaat "dat de 'geheime samenleving bij klaarlichte dag' qua karakter en methodes pas echt op een samenzwering gaat lijken vanaf het moment waarop ze beschouwd wordt als een volwaardig lid van de beschaafde vereniging der naties." (5) "Hoe openlijker de macht van het totalitarisme, des te geheimer zijn ware doeleinden." (6) Omdat totalitaire regimes tot doel hebben de ganse aardbol te veroveren, zien zij geen enkel land als buitenland: "elk land zien ze als hun potentieel territorium." (7) "Elke uiting of daad tegen het Derde Rijk werd bestraft als hoogverraad." (8) "Als de totalitaire veroveraar zich overal gedraagt alsof hij thuis was, dan moet hij tegenover zijn eigen volk evenzeer optreden als een vreemde veroveraar." (9) En zo werd "de uitroeiingspolitiek [van de nazi's] uitgebreid tot de rangen van 'radicaal niet levensvatbare' Duitsers." (10) Ook de Sovjet-Unie gedroeg zich agressief tegen het eigen volk.

Als wij ons vanuit België zo'n 1400 km naar het oosten toe verplaatsen, bereiken we de grenzen met Oekraïne, 'de graanschuur van Europa' en sinds 1986 uiteraard bekend vanwege de kernramp in Tsjernobyl dat nabij de hoofdstad Kiev is gelegen. Oekraïne is na Rusland het grootste Europese land: België kan er twintig keer in en haar zeer vruchtbaar landbouwgebied, de 'zwarte aarde' genoemd, is zo groot als Frankrijk en Duitsland samen. Duizend jaar geleden stichtte het Scandinavische volk de Varjagen het Kievse Rijk, de wieg van Rusland, dat Byzantijns Christelijk werd en dat nu nog steeds overwegend christelijk is. In 1240 vielen de Mongolen er binnen, vervolgens viel het onder Litouwen dat met Polen fusioneerde en het raakte verdeeld in een oosters en een westers stuk. Na de Oktoberrevolutie van 1917 en de Russische burgeroorlog (1917-1922) maakte Oekraïne als SSR deel uit van de USSR. Oekraïne kwam onder het juk van twee volkerenmoordenaars: Stalin brak het verzet van de boeren tegen de toe-eigening van de landbouwgrond door de staat door de Oekraïners uit te hongeren en deze zogenaamde 'holodomor' kostte in 1932-'33 aan tien miljoen mensen het leven. En onder Hitler verloor het land in 1941 een zesde van zijn bevolking. Vandaag lijkt zich een gelijkaardig scenario te herhalen: de graanschuur van de wereld is de arena geworden van twee totalitaire grootmachten.

Pas na 1945 werd de Oekraïense SSR opnieuw welvarend. Onder Chroetsjov werd de Krim bij Oekraïne geannexeerd 'als gebaar van vriendschap'. Intussen werd de Krim alweer Russisch alsook een deel van de Oekraïne waarvan de recente geschiedenis alweer woelig is. Na de mislukte staatsgreep in Moskou in 1991 waarbij gepoogd werd om de regering Gorbatsjov omver te werpen, riep het parlement van Oekraïne de onafhankelijkheid van het land uit. Die werd bevestigd door een referendum en ook de Krim stemde zich onafhankelijk. Een afschrikwekkend feit was echter dat de Oekraïne naast de Europese graanschuur ook een nucleaire kernmacht was met een gigantisch arsenaal aan kernwapens.

In 1994 bekwamen de VS, Rusland en Engeland dat Oekraïne zijn 1800 kernraketten liet vernietigen in ruil voor zijn soevereiniteitsgarantie... waar de huidige president Zelensky naar verwijst, nu de Russen zijn land lijken binnen te vallen. De gewezen TV-komiek kwam nota bene aan de macht in 2019 waarmee hij zijn Russisch gezinde voorganger van de troon stootte maar niet alle boeren zijn opgezet met zijn komst omdat hij multinationale geldschieters faciliteert om de Oekraïense landbouwgronden op te kopen terwijl een eerdere regeling de grond onder het volk had verdeeld zodat de boeren er konden van leven. Overigens ook in andere gewezen Oostbloklanden blikken sommigen na een wat overhaaste aansluiting bij het westen met wat heimwee terug naar de 'goede oude tijd' en dat verdeelt uiteraard de gemoederen. (11)

De zogenaamde 'denazificatie' van Poetin is derhalve niet helemaal uit de lucht gegrepen. "De foto's van Litouwers die groepen joden afmaken met ijzeren staven, behoren nog altijd tot de schokkendste beelden van de Tweede Wereldoorlog”, zo schrijft journalist Jorn De Cock in zijn bijdrage over extreemrechts in Centraal-Europa in de bundel Nieuw Radicaal Rechts in Europa (12) dat verscheen kort na de val van het ijzeren gordijn in 1989. Inzake het voormalige Oostblok heeft hij het over "een nieuw populisme" en over "virulent nationalistische en antisemitische partijen" in de Baltische Staten maar ook in Polen, Roemenië, Slovakije, Hongarije, Tsjechië, Bulgarije en... de Oekraïne.

De fascist, racist en antisemiet László Bárdossy werd in 2000 (onder de regering van Viktor Orban) openlijk herdacht en geëerd in de Stefansbasiliek in Boedapest. (13) "In de Letlandse hoofdstad Riga vindt jaarlijks een mars plaats van de oude Letse SS-ers" - samen met de Estlanders en de Litouwers namen zij deel aan de massamoord op joden in W.O.II. (14) In Wit-Rusland werd door de nazi's een gruwelijke genocide gepleegd waarvoor het bloedbad van Chatyn symbool staat. (15) Het nazisme onder Adolf Hitler was dermate onmenselijk dat het Westen een alliantie vormde met de Sovjet-Unie onder Stalin om de nazi's te kunnen verslaan.

Herhaalt zich de geschiedenis? Zijn het neo-nazi's, of beter: inter-nazi's die de coronapandemie of het Panopticum Corona op touw hebben gezet om de wereldheerschappij te kunnen grijpen? Is deze oorlog tussen Rusland en de Oekraïne in wezen een heruitgave van de strijd tussen het communisme en het nazisme dat nu verpopt zou zijn tot het internazisme en dat zich zopas gemanifesteerd lijkt te hebben met als psychedelisch wapen de fantastische fabel van de pandemie? Het door Europa zozeer verguisde nazisme waarvan nu blijkt dat het altijd al de ideologie was van de westerse elite die nu wil dat haar bevolking ze omarmt en naar het front holt om ze te gaan verdedigen? (16)

Hoe dan ook blijkt de graanschuur van de wereld opnieuw het strijdperk te zijn geworden van twee totalitaire regimes die het nota bene geen van beide goed voorhebben met de E.U.: zowel Rusland (bij monde van Aleksander Doegin, 'het brein van Poetin' (17)) als de V.S. (cf. de steun aan de Europese nationalisten via onder meer de 'gladiatorenschool' in het Cartuizenklooster van Trisulti van Trumps gewezen strateeg, Steve Bannon (18)) hebben hun munt zien devalueren sinds de creatie van de Euro en reeds is de V.S. erin geslaagd om een exit uit Europa van de Britten te realiseren met de medewerking van de met Trump bevriende populist-extremist Nigel Farage. (19)

Bij de Navo-top in Brussel op 24 maart 2022 kwam de Amerikaanse president Joe Biden Europa oproepen tot “een beetje meer actie”, zoals ook hier in België de aartsbisschop de oorlog al verheerlijkte tijdens zijn misviering met de Oekraïense achterblijvers van de frontsoldaten aan wie hij de verpersoonlijking toeschreef van de grootst mogelijke liefde, zoals trouwens ook gebeurde bij het ronselen van de Oostfronters in W.O.II. Bijzonder verontrustend hoe de plaatselijke politici gelijk knipmessen buigen voor de grillen der machtswellustelingen. Gaat het werkelijk om het redden van de mensheid of gaat het veeleer om ideologische invloedssferen (zoals in de daarna verdeeld koeken Vietnam, Cambodja, Korea, enzovoort) met economische consequenties zoals de levering van vlees, gas en wapens?

(J.B., 25 maart 2022)

Verwijzingen:

(°) Zie ook Tisallemaiet, teksten d.d. 14-06-2021,

(1) Hannah Arendt, Totalitarisme, Boom, Amsterdam, vijfde oplage 2021 (eerste druk 2014), in het Nederlands vertaald door Remi Peeters en Dirk De Schutter, p. 218-227. Oorspronkelijk: Totalitarianisme, deel III, alsook (in een appendix) een gedeeltelijk samengevat negende hoofdstuk uit deel II, getiteld: The Decline of the Nation-State and the End of the Rights of Man.

(2) Totalitarisme, p. 227.

(3) Ib.

(4) Totalitarisme, pp. 227-228.

(5) Totalitarisme, pp. 229-230.

(6) Ib.

(7) Totalitarisme, p. 231.

(8) Totalitarisme, p. 232.

(9) Totalitarisme, p. 233.

(10) Ib.

(11) Zie: Tisallemaiet, tekst d.d. 12 april 2021. Geraadpleegde bronnen:

(*) https://nl.wikipedia.org/wiki/Oekra%C3%AFne

(**) https://www.trouw.nl/nieuws/oekraine-kan-zich-nu-echt-ontwikkelen-tot-europese-graanschuur-tot-woede-van-zelfstandige-boeren~b7608ab4/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

(12) Alex Buyse (samensteller) en De Standaard-redactie, Nieuw radicaal rechts in Europa, Houtekiet, A'pen/A'dam 2002, pag. 197.

(13) Ib., pag. 197.

(14) Ib.

(15) Zie het artikel Lebensraum d.d. 30 november 2021: http://blog.seniorennet.be/tisallemaiet/archief.php?ID=2444040

(16) Zie: Tisallemaiet, tekst d.d. 11 maart 2022.

(17) Zie: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/conservatief-ideoloog-alexander-doegin-over-nederland/

(18) https://www.hln.be/buitenland/ex-strateeg-van-trump-wil-italiaans-klooster-ombouwen-tot-rechtspopulistische-gladiatorenschool~a83e4870/

(19) https://www.hln.be/default/de-man-die-van-rompuy-een-dweil-noemde-doet-uk-uit-eu-stappen~a7479ffc/

Tot stof en as

Deel 6: De Neo-Oostfronters, Gorbatsjev en de bom

In de Tweede Wereldoorlog vormde zich een alliantie (van het Westen, samen met de Russen) tegen de (Duitse) nazi's en als we Poetin mogen geloven vormen vandaag de neonazi's een front tegen de Russen. Is het niet een beetje onbezonnen of overhaast als de kerk de Oekraïense vlag laat wapperen op de toren van de Gentse Sint-Baafs en elders? Wanneer in de Antwerpse kathedraal de aartsbisschop voor de vluchtelingen uit de Oekraïne een mis opdraagt en in zijn preek eraan herinnert dat de grootste vorm van liefde erin bestaat zijn leven te geven voor zijn geliefden, bedoelt hij uiteraard de verheerlijking van het heldendom bij de troepen aan het front, het oostfront, andermaal het oostfront. Men herinnere zich de tien- tot twaalfduizend vrijwillige Vlaamse Oostfrontstrijders van toentertijd die gingen vechten tegen de Bolsjewieken, de communisten, hiertoe opgejut door dezelfde clerus die nu in herhaling valt en spreekt over het summum van de liefde waar in werkelijkheid onwetende mensen massaal de dood worden ingejaagd door hun oversten die de veilige schuilkelders bevolken en de onaantastbare huizen van God: de tragedie van het Vlaams Legioen lijkt aan een heruitgave te zullen beginnen. (1)

Zij vormden toentertijd een minderheid, de Vlamingen die de zijde van de nazi's kozen (er was overigens ook een Waals Legioen), hiertoe aangezet door de kerk, die na de oorlog via de zogenaamde rattenlijn (2) de oorlogsmisdadigers en de grootste beulen uit de geschiedenis hielp ontkomen naar het Zuiden van Amerika, naar onder meer Bariloche waarop men vandaag met Google Earth een blik kan werpen: men waant zich daar warempel in Oostenrijk, de geboorteplek van Adolf Hitler. (3)

Vandaag echter is de geheime operatie van de nazificatie middels de inzet van het populisme via de massamedia zo ver gevorderd dat zij het ganse westen in een onzichtbare tang houdt onder de vaak onbetrouwbare vlaggen van vrijheid, democratie, christelijk geloof en liberalisme. Is het niet altijd de buitenlandse politiek van de V.S. geweest om in het spoor van Julius Caesar te verdelen en te heersen? Hebben de Amerikanen het nationalisme in Europa dan niet ondergronds gesteund met het oog op het uiteenvallen van de E.U. van wie zij tenslotte terecht mochten vrezen dat die met de euro, de eens zo machtige dollar doet buitelen?

Zoals Maurice De Wilde het verwoordde die over de 'Nieuwe Orde' schreef, moet men alle klokken laten luiden vooraleer men een definitief oordeel velt en men een beslissing neemt met onomkeerbare gevolgen. En dat is in deze oorlog kennelijk opnieuw een heet hangijzer en allerminst een sinecure. Uiteraard moet er tegen dictators opgetreden worden, uiteraard is het onder geen beding geoorloofd om mensen de rug toe te keren van wie de rechten worden geschonden. Maar laten wij toch eerst tenminste de objectieve feiten onder ogen proberen te zien.

In een interview met de BBC van niet zo heel lang geleden herinnerde Mikhail Gorbatsjev eraan dat het de V.S. geweest zijn die de atoombom hebben gedropt. Vandaag nog worden mensen door de straling misvormd geboren in Hiroshima en Nagasaki. En waarom deden de V.S. dat dan? Waarom anders, dan om de hele wereld te waarschuwen: wie zich tegen onze wil verzetten, krijgen er zo eentje. Willen wij onszelf redden, dan moeten we ervoor zorgen dat alle atoomwapens, alle massavernietigingswapens verdwijnen, aldus de oud-president van Rusland. (4)

Inderdaad, niet door ons te schikken naar de grillen van de V.S. kunnen wij ons redden maar wel door die gemene wapens te vernietigen: in Rusland en in China maar ook hier in Kleine-Brogel, in de V.S. en op alle plaatsen in de wereld waar ze zijn opgesteld en waarmee binnen de paar minuten de eerste de beste gek met macht van deze wonderlijke planeet een voor immer dode plek kan maken.

(J.B., 14 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) Zie de uitzendingen van de historische docu's van Maurice De Wilde in het VRT-archief: https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/de-oostfronters/1/de-oostfronters-s1a2/

(2) Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Rattenlijn

(3) Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Bariloche_(R%C3%ADo_Negro)

(4) Zie: https://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=3285269

Tot stof en as

Deel 5: Rosemary's baby

In dit door Roman Polanski's verfilming alom bekende horrorverhaal van Ira Levin baart een jonge vrouw de zoon van de duivel door wie zij in een droom verkracht werd. Tijdens haar zwangerschap moet zij die waarheid onder ogen zien en het moederinstinct verhindert haar om daartegen ook maar iets te ondernemen, wat haar absolute eenzaamheid bezegelt.

Lang niet zo groot is de eenzaamheid van wie met hun inzichten vooruitlopen op de massa met miskenning als enig loon want desnoods kunnen zij nog kiezen voor het martelaarschap: die allerlaatste uitweg is Rosemary niet gegund; het is haar lot de waarheid immer in zich op te moeten bergen en zo wordt zij de vergeetput van de waarheid. Omdat de waarheid naar zijn eigen zeggen God is, zal Rosemary eeuwig branden in de hel. De tegenpool is zij van de heilige maagd Maria die de Waarheid baarde omdat in Rosemary de waarheid sterven moet en het kwaad tot leven komt: de leugen, verpersoonlijkt in het kind van de duivel.

De westerse beschaving is een gebouw gefundeerd op de retorica, die echter de kunst is van het liegen. Alles wat onze cultuur voortbrengt, zit verpakt en de verpakking belemmert het zicht op de zaak zelf terwijl zij nochtans pretendeert die zaak te belichten want zij is de naam en derhalve het doopsel: men mag niet zien wat erin zit, men moet geloven wat de doos over de inhoud zegt. De verpakking of de naam, de uitleg, de van de wijs brenging, de omleiding, weg van het doel: het dwaallicht.

De oplichterij openbaart zich pas waar de waren slechts hun verpakking blijken: binnenin is leegte. Het bedrog brengt illusie gevolgd door desillusie, telkens opnieuw. Onze cultuur bedriegt en het bedrog verslaaft; de verslaving verziekt en de ziekte doodt. Dit heet kapitalisme, hebzucht, maar ook eerzucht, de zucht naar roem, het immer hoger, sneller, sterker, de tomeloze vrijheidsdrang, de Übermensch, de Godmens, de moordende zelfverheerlijking. Het alom verheerlijkte geld is de exponent van de lege verpakking. Zij belooft vrijheid maar brengt alleen verknechtende oorlog.

Heel anders is de oosterse cultuur, die bescheidenheid predikt en die de tevredenheid aanprijst: zij leert dat rijkdom niet de bevrediging is van behoeften maar hun afwezigheid of tenminste hun beperking. Uit het inzicht in het kwaad van de hebzucht werd het antikapitalisme geboren dat vorm kreeg in het communisme en sindsdien is de politiek-ideologische wereld in twee verdeeld en die verdeeldheid manifesteert zich in eenzelfde zich immer herhalende oorlog die zich uitstrekt over de hele planeet. De beide ideologieën bevechten elkaar maar wat zij gemeen hebben, is de oorlog, die daarom, zoals Herakleitos het zegde, de vader van alle dingen is.

De strijdende partijen hebben elk hun eigen waarheid: in tijden van oorlog splitst zich de waarheid in twee leugens op. Het is de teleurgang van de waarheid die vechten doet. De retoriek zelf is strijd omdat zij liegt, zij is een geheel van holle frasen wiens verdedigers lege hulzen zijn: praters zonder ziel, die verkondigen wat winst oplevert, vandaag dit en morgen iets anders. Zij leven voor het geld dat de lege verpakking bij uitstek is, zij aanbidden de mammon, die de onmens bij uitstek is, de niet-persoon, de duivel. En zij die hem in het vizier hebben, delen het lot van Rosemary: zij moeten de waarheid van het kwaad verzwijgen omdat dit kwaad hun eigenste kind is.

(J.B., 13 maart 2022)

Tot stof en as

Deel 4: Kiev, de wieg van Rusland

Volgens de Duitse historicus Ernst Nolte (1923-2016) aan wie het verwijt dat hij de uniciteit van de holocaust in twijfel trok, zijn het fascisme en het marxisme (op hun beider antiliberalisme na) elkaars tegenpolen terwijl zij paradoxaal genoeg dezelfde methoden gebruiken om elkaar te bestrijden. (1) Het fascisme is bovendien nationalistisch (het marxisme is internationalistisch), gewelddadig en propagandistisch en zou een overreactie zijn op het 'spook' van het communisme dat na de Russische Revolutie van 1917 'door Europa waart' (2) nadat de Bolsjewieken onder Lenin als overwinnaars uit de bus kwamen na een jarenlange burgeroorlog tussen deze communisten, de liberalen en de anarchisten. (3) Vijf jaar later werd daaruit de USSR gevormd, een communistische eenpartijstaat (bestaande uit 15 geünificeerde SSR's, een aantal autonome SSR's en een aantal autonome regio's) die standhield tot 1991. De eerste SSR was de Russische, gesticht in november 1917, onmiddellijk gevolgd door de Oekraïense op 25 december 1917: niet verwonderlijk daar de Oekraïense hoofdstad Kiev, dat een handelscentrum was aan de Dnjepr waar omstreeks de negende eeuw de Roes - dat zijn de Varjagen (een subgroep van de Vikingen) of de Russen - strandden, in feite de wieg is van het grote Rusland. (4)

Kiev, de wieg van het duizendjarige Rusland: Amerikaanse multinationals benijden de waarde van de 'graanschuur van Europa', zoals de Oekraïne van oudsher heet en zij willen er beslag op leggen, zoals zij ook elders in de wereld beslag leggen op de bodemschatten om dan na de plunderingen een berg vergiftigd afval achter te laten. De boeren (in de stiel sinds duizend jaar en langer) moeten het ginder dan maar zien te rooien met een uitkering van de staat en om hun nageslacht dat dan uiteraard geheel buiten de prijzen valt, maalt geen kat meer. Het praat eventuele bombardementen op de burgerbevolking niet goed, maar zou men dan niet voor heel wat minder op zijn paard zitten?

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) “Faschismus ist Antimarxismus, der den Gegner durch die Ausbildung einer radikal entgegengesetzten und doch benachbarten Ideologie und die Anwendung von nahezu identischen und doch charakteristisch umgeprägten Methoden zu vernichten trachtet, stets aber im undurchbrechbaren Rahmen nationaler Selbstbehauptung und Autonomie.” (https://web.archive.org/web/20100506140957/http://www.ernst-nolte.de/Ruckblick_und_Rechenschaft/Ruckblick_und_Rechenschaft1/ruckblick_und_rechenschaft1.html)

(2) “Een spook waart door Europa - het spook van het communisme”, aldus de aanvang van Het Communistisch Manifest van Marx en Engels uit 1847. Zie: https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1848/manifest/index.htm

(3) Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Russische_Revolutie

(4) https://nl.wikipedia.org/wiki/Kiev

Tot stof en as

Deel 3: Poetin en zijn denazificatie

"De foto's van Litouwers die groepen joden afmaken met ijzeren staven, behoren nog altijd tot de schokkendste beelden van de Tweede Wereldoorlog”, zo schrijft journalist Jorn De Cock in zijn bijdrage over extreemrechts in Centraal-Europa in de bundel Nieuw Radicaal Rechts in Europa (1) dat verscheen kort na de val van het ijzeren gordijn in 1989. Inzake het voormalige Oostblok heeft hij het over "een nieuw populisme" en over "virulent nationalistische en antisemitische partijen" in de Baltische Staten maar ook in Polen, Roemenië, Slovakije, Hongarije, Tsjechië, Bulgarije en... de Oekraïne.

De fascist, racist en antisemiet László Bárdossy werd in 2000 (onder de regering van Viktor Orban) openlijk herdacht en geëerd in de Stefansbasiliek in Boedapest. (2) "In de Letlandse hoofdstad Riga vindt jaarlijks een mars plaats van de oude Letse SS-ers" - samen met de Estlanders en de Litouwers namen zij deel aan de massamoord op joden in W.O.II. (3) In Wit-Rusland werd door de nazi's een gruwelijke genocide gepleegd waarvoor het bloedbad van Chatyn symbool staat. (4) Het nazisme onder Adolf Hitler was dermate onmenselijk dat het Westen een alliantie vormde met de Sovjet-Unie onder Stalin om de nazi's te kunnen verslaan.

Herhaalt zich de geschiedenis? Zijn het neo-nazi's, of beter: inter-nazi's die de coronapandemie of het Panopticum Corona op touw hebben gezet om de wereldheerschappij te kunnen grijpen? Is deze oorlog tussen Rusland en de Oekraïne in wezen een heruitgave van de strijd tussen het communisme en het nazisme dat nu verpopt is tot het internazisme en dat zich zopas gemanifesteerd heeft met als psychedelisch wapen de fantastische fabel van de pandemie? Het door Europa zozeer verguisde nazisme waarvan nu blijkt dat het altijd al de ideologie was van de westerse elite die nu wil dat haar bevolking ze omarmt en naar het front holt om ze te gaan verdedigen?

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) Alex Buyse (samensteller) en De Standaard-redactie, Nieuw radicaal rechts in Europa, Houtekiet, A'pen/A'dam 2002, pag. 197.

(2) Ib., pag. 197.

(3) Ib.

(4) Zie het artikel Lebensraum d.d. 30 november 2021: http://blog.seniorennet.be/tisallemaiet/archief.php?ID=2444040

Tot stof en as (deel 2)

De straf is een genade omdat zij loutert maar de betekenis daarvan blijft verborgen totdat verklaard wordt hoe de misdaad niet de oorzaak is van de straf (wat wordt uitgedrukt als volgt: "Als er misdaad is, dan volgt straf" - formeel: "als M dan S") en ook niet in het equivalent daarvan, namelijk in de omkering waarbij de beide leden in hun negatie geponeerd worden ("Als er niet gestraft werd, dan werd er geen misdaad meer gepleegd" - formeel: "als niet S dan niet M") maar wel als een geheel nieuw equivalent. De beloofde (en dus de toekomstige) straf zorgt er immers voor (of: zij veroorzaakt, meer bepaald vanuit de toekomst waar zij bovendien alleen als dreiging bestaat) dat er geen misdaad (meer) gepleegd zal worden. Maar dat betekent meteen dat er helemaal niet gestraft wordt wanneer zich geen tweede kans meer zal voordoen: de straf betekent niets anders dan de belofte van een herkansing.

Waar de straf uitblijft, waar de misdaad onbestraft blijft, geldt daarom de straffeloosheid als de allerergste straf: zolang men niet bestraft werd voor zijn misdaad, blijft men in het ongewisse over de mogelijkheid tot herkansing, met andere woorden: over het terugkrijgen van de vrijheid (om al dan niet het goede te doen). Het uitblijven van straf brengt de misdadiger derhalve in een toestand van onvrijheid of gevangenschap: zijn keuzevrijheid werd opgeheven, hij werd (door zijn misdaad) geketend en hij zal geketend blijven totdat een straf hem bevrijdt. Die bevrijding wordt een loutering genoemd en zo zegt men dat de straf loutert.

Van genadeloosheid is sprake waar de straf voor altijd uitblijft. Ongenade betekent daarom veroordeling, ontneming van vrijheid, gevangenneming, stopzetting van mogelijkheden, beëindiging van het bestaan waarvoor de vrijheid immers een sine qua non is.

Naar aanleiding van het verschijnen van de zwarte ballon van de ongenade verwijst de Vlaamse auteur Ludo Noens naar het door Carl Gustav Jung uitvoerig bestudeerde verschijnsel van de synchroniciteit: het betekenisvol gelijktijdig optreden van verwante gebeurtenissen zonder onderling oorzakelijk verband.

Ook verwijst Noens in datzelfde verband naar het teken aan de wand ten tijde van het rijk van de Babylonische koning Belsazar, ons welbekend van een schilderij van Rembrandt. Het boek Daniël beschrijft hoe tijdens een van zijn feestmalen deze vorst in het Aramees (1) de volgende tekst ziet verschijnen op een muur:

מנא מנא תקל ופרסין

(məne’ məne’ təqel ûfarsîn),

wat letterlijk wil zeggen:

"Geteld, geteld, gewogen en verdeeld",

of: "Gewogen en te licht bevonden",

door de profeet Daniël verklaard als de aankondiging van de val van Babylon.

Die nacht werd Belsazar vermoord en zijn rijk werd verdeeld onder de Meden en de Perzen.

Bij ongenade wordt afgezien van een straf en derhalve van herkansingsmogelijkheden en wordt het volk waarop de vloek in kwestie rust, kennelijk vernietigd.

(J.B., 7 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) Het Aramees is de vandaag bijna dode taal die Jezus sprak en die nu nog opduikt in onder meer bepaalde streken in Syrië.

Tot stof en as

Het is nog vroeg in de ochtend als niet het zonnewiel doch een zwarte luchtballon achter de huizen opdoemt en langzaam en laag dichterbij komt, totdat de tekst erop zichtbaar wordt: "Ongena", zo leest men tegen wil en dank.

Het is 5 maart 2022, men zegt dat de derde wereldoorlog begonnen is. Het is niet langer Mark Van Ranst die dag in dag uit de kijkbuis vult: Vladimir Poetin heeft hem de loef afgestoken met een ander paard uit de Apocalyps. De Russische monarch herinnert nu aan zijn landgenoot die 101 jaar geleden geboren werd, ("What's in a number?", zo fluistert een lezer die met 1984 zijn mond maskeert) en bedoeld wordt hier Dostojevsky met, uit zijn Schuld en boete, de moordenaar Raskolnikov die zich een Uebermensch waant. Zoroaster, de grote god van het zuiverende vuur.

Is het in Georgië dat Poetin voor zijn moordpartijen zoveel bijval krijgt met het commentaar dat hij in dit armageddon - de ultieme strijd tussen goed en kwaad - de redder van de mensheid is, de Uebermensch van Nietzsche die opdoemt in de wanen van de ondervoede, vereenzaamde en zieke Rodion? De held die zich situeert Jenseits von Gut und Böse, zoals de titel luidt van Nietzsche's genealogie van de moraal. Rodion Raskolnikov.

Radium is een uiterst radioactief element met atoomnummer 88 en een lezer van Mein Kampf fluistert ons toe dat dit getal de Führer symboliseert in de geheimtaal van de neonazi's die Poetin naar zijn zeggen achterna zit, vanwege de initialen van ein Meister aus Deutschland. In Oekraïne gingen zij flink tekeer, de nazi's.

Der Tot ist ein Meister aus Deutschland, zo klinkt het in Totesfuge van Paul Celan en het gedicht begint met de woorden: "Schwarze Milch der Frühe". In de vroegte, een zwarte ballon in de lucht, dreigend laag en traag, is het de stilte voor de storm? - haast raakt hij de takken van de hoge bomen die nog net niet in bot staan. "Wir schaufeln ein Grab in den Lüften da liegt man nicht eng."

"Dein goldenes Haar Margarete

dein aschenes Haar Sulamith."

Het nieuwe mondmasker, anders genaamd: de doos jodiumtabletten, moet de schildklier verzadigen met dit element om te vermijden dat zijn radioactieve broertje de klier met alsem vult, afkomstig uit de 129 Europese kerncentrales die gewis readymade atoombommen zijn, te activeren met wat buskruit vastgemaakt aan een drone van 40 Euro uit de supermarkt. Jodiumtabletten, tegen elk kwaaltje is een kruid gewassen, zo leest men boven de deur van de apotheek van god. "Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt", zo staat geschreven boven de hellepoort van Dante Alighieri. De hel, het vuur, Zarathoestra, Radium en het rijzen van de zwarte ballon.

(J.B., 6 maart 2022)

Ter gelegenheid van het bombardement op de grootste kerncentrale van Europa d.d. 3 maart 2022: “Stille zaterdag” (1)

In een recent interview van Jan Jagers, voor Magazine Universiteit Antwerpen, met Jeffrey Sachs, topadviseur van de secretarisgeneraal van de VN en 's werelds grootste econoom van dit eigenste ogenblik, herinnert de eredoctor aan een fenomeen waarover bijvoorbeeld ook 'de laatste getuigen' [van de holocaust] het hebben en dat verwant is met wat Primo Levi betitelt als het allergrootste kwaad, zijnde de onverschilligheid: "(...) Hoewel we kúnnen samenwerken, lijken we desondanks in een tijd te leven die compleet gevangen zit in toenemend wantrouwen, waardoor zelfs het gevaar op wereldwijde vernietiging dreigt. (...) De opkomst van vooral China, van Azië, betekent het einde van de door het Westen geleide wereld zoals we die de laatste 250 jaar hebben gekend.

Opmerkelijk is dat de VS (...) nu zelf onstabiel is en in vele opzichten een schurkenstaat, a rogue nation. Jammer genoeg. Met een mentaal zieke president kan je dit moment niet anders zien dan als dramatisch. (...) Ik vrees een nucleaire oorlog. (...) We zien zoiets nooit als een optie tot het echt gebeurt, omdat onze psychologie zulke risico’s simpelweg niet kan verwerken. (...) Vliegende ganzen in radarstralen hebben we geïnterpreteerd als intercontinentale raketten uit Rusland, ook radarreflectie op de opkomende maan is daar al voor doorgegaan, en zopas was er in Hawaii vals alarm over een nucleaire aanval (...). Het is twee minuten voor middernacht. Alle mensen van goede wil moeten nu opstaan en nee zeggen (...)" (2)

“Onze psychologie kan dit niet verwerken”: als een kwaad maar groot genoeg is, zal het niet langer als zodanig gelden doch daarentegen als een goed. Om die reden wordt de naam van Napoleon Bonaparte (1769-1821), een der grootste massamoordenaars aller tijden, alom in ere gehouden met reusachtige standbeelden en andere eretekens bij de vleet; naar hem worden in alle metropolen ter wereld restaurants en cafés genoemd en zelfs allerlei luxeproduc-

ten, incluis dranken en bonbons, alsof hij een sinterklaas was of een paashaas. Hetzelfde geldt voor Nero (37-68), Mao (1893-

1976), Stalin (1878-1953) en vele andere tirannen. Het droppen van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki die in één klap een kwart miljoen mensen ter plekke deden verdampen zodat het enige spoor dat van hen restte een zwarte vlek was op de grond, wordt niet alleen herdacht door de slachtoffers: ook de daders bleven hun heldendaad vieren, onder meer met de tentoonstelling in het National Air and Space Museum, in Washington D.C., van de

belangrijkste onderdelen van de Enola Gay – het vliegtuig waarmee de bommen werden gedropt – tot de dag dat het tuig met verf en bloed besmeurd werd. En de Japanners werden sinds die zwartste dag uit hun geschiedenis de beste bondgenoten van de moordenaars van hun volk.

Onze psychologie kan een zo groot kwaad niet verwerken – of toch niet meteen. Want als er vele, vele jaren overheen gegaan zijn, blijft uiteindelijk de waarheid over. Zo kwamen heel lang geleden de eerste mensen Amerika in via het Noord-Westen dat aan het Noord-Oosten van Azië grenst en zo bevolkten geelhuiden met pikzwarte haren – Chinezen – dat continent totdat zij daar door Europese goudzoekers werden verdreven, gescalpeerd of in reservaten ondergebracht met gratis alcohol – dat de zogenaamde Indianen echt Chinezen zijn, verraadt ons zelfs hun beider poëzie. (3)

Hollywood ten spijt met zijn op nog ongerepte breinen mikkende propagandafilms over heldhaftige cowboys, weet nu stilaan iedereen hoe gigantisch de leugens zijn die door de oorlogsmachinerie gebrouwen worden.

Maar als onze psychologie niet in staat is om een kwaad te verwerken dat al te groot is, waarom zou hetzelfde dan niet waar zijn voor een al te groot goed? Het is bijvoorbeeld algemeen geweten dat het menselijke besef van het mirakel van het leven bijzonder ontoereikend is. Of spreken de kwistigheid met levensbelangrijke zaken, met mensenlevens en met levende soorten dan geen boekdelen?

En het gemak waarmee men oorlog voert, de onbezonnenheid van landen en hun leiders? Onze psychologie blijkt derhalve evenmin in staat om een goed dat al te groot is, te bevatten. Vandaar de vraag: zou het niet kunnen dat niet slechts het leven maar evenzeer het eeuwig leven of de verrijzenis behoren tot die goederen waarvan de omvang het bevattingsvermogen van onze psychologie simpelweg te boven gaan?

Want dat wij het wonder van het biologische leven altijd zo fel onder zijn waarde schatten, komt doordat wij eraan gewoon geraakt zijn, zoals men zo vaak zegt, en gewenning is niets anders dan ongevoeligheid, psychisch onvermogen of een tekort aan besef. En gaan zij die het leven na de dood verwerpen omdat zij zeggen dat niemand dit bevatten kan, er dan niet verkeerdelijk vanuit dat het leven vóór de dood wél bevattelijk zou zijn? Ja, zij verwijzen naar de wetenschappen, die de religie van de nieuwste tijd zijn, maar zij blijven een religie. Want meer dan beschrijvingen geven de wetenschappen vooralsnog niet. Meer kan onze psychologie vandaag kennelijk niet verwerken. Pasen blijkt een zaak voor veel en veel later – een zaak voor een tijdperk dat nog volgen moet op dat van de vrede, dat nog lang niet in zicht komt. Wij houden noodgedwongen

halt bij Stille Zaterdag.

Verwijzingen:

(1) J. Bauwens, Panopticum Corona, pp. 34-36: 'Stille zaterdag'. Tekst d.d. Paaszaterdag 2018.

(2) https://www.uantwerpen.be/images/online/magazine/MUA27/#6/ z 

(3) https://www.bloggen.be/tisallemaiet/archief.php?ID=3062603 

Het gevaar

Vijftien jaar na de Amerikaanse atoombommen op Hirosjima en Nagasaki en inmiddels dus tweeënzestig jaar geleden, schreef de Antwerpse meesterverteller Jos Vandeloo een roman over de lotgevallen van drie met radio-actieve straling besmette arbeiders in een kerncentrale. Zesentwintig jaar na de publicatie van Het gevaar en meer bepaald op 26 april 1986 deed zich de door Vandeloo gevreesde kernramp voor in (het toen Russische) Tsjernobyl. Nog eens zesendertig jaar later en meer bepaald gisteren, werd Europa's grootste kerncentrale in Zaporozje gebombardeerd. (1)

(J.B., 4 maart 2022)

Verwijzingen:

(1) https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/03/04/liveblog-rusland-oekraine-4-maart/

De tirannie van de massa

Gezond verstand is een heel mooi sprookje omdat het ons laat geloven dat god zelf in onze ziel een geweten heeft gelegd dat ons influistert wat goed is en wat kwaad. De apostel Paulus echter, de stichter van het Paulinische christendom waarop het katholicisme ge-ent is, wist al beter: zonder de wet, had ik het onderscheid tussen goed en kwaad niet eens gekend, zo bekent hij in een van zijn brieven. Wie denken te handelen vanuit een eigen door god gegeven geweten of vanuit het gezond verstand, vergissen zich derhalve, zij weten niet of zij willen het niet weten dat hun motieven gedirigeerd worden door de sancties welke de wetten bekrachtigen. Wij vinden die dingen goed waarvoor wij altijd beloond werden en het kwaad is dan datgene waarop strenge straffen staan. De sociologie en meer bepaald de cultuurwetenschappen laten zien hoe verschillend morele opvattingen kunnen zijn en hoe die verschillen wortelen in even verschillende culturen en in uiteenlopende bestaanscondities. In onderbevolkte samenlevingen moet men zich schamen kinderloos te blijven terwijl een overbevolkte wereld het stichten van een groot gezin steeds vaker gaat beschouwen als 'not done'.

Maffioso kunnen vaak niet op het rechte pad worden gebracht omdat zij meer te vrezen hebben van de meedogenloze en ongeschreven wetten van de onderwereld dan van de veel zachtere bestraffingen in de wereld van de legaliteit. In het geweten van de racist regeert de plicht om de anders gekleurde zijn rechten te ontzeggen of zelfs om hem uit te roeien en waar racisten de meerderheid vormen trachten zij hun ongeschreven wetten in weerwil van de legaliteit aan anderen op te leggen. Hannah Arendt beschrijft hoe het nazisme in Duitsland lang voor het aantreden van Hitler een realiteit was in de clandestiniteit die alleen maar wachtte op voldoende stemmen vanwege een met pesterijen en zelfs moorden onder druk gezette massa.

Kinderen die in een of ander opzicht afwijken van de meerderheid worden in strijd met alle morele voorschriften uit de groep gepest en soms ook uit het leven en die misdaden gaan alleen maar door omdat sociale polarisatie mensen bijna dwingt om zich aan te sluiten bij de groep van de pesters omdat zij niet willen behoren hun slachtoffers die bovendien helemaal niet bestaan als groep totdat zij in de mogelijkheid verkeren om zich te verenigen.

Automobilisten die zich houden aan de maximum toegelaten snelheid in de bebouwde kom worden in een al te toegeeflijk bestel steeds vaker gepest en velen verkiezen het om toe te geven aan de criminele druk om wat sneller te gaan rijden omdat zij het ongemak van het risico van overdreven snelheid als minder erg ervaren dan de enerverende pest van het bumperrijden. De dreiging die uitgaat van een specifieke massa die vegeteert op clandestien verworven voorrechten, zet de legaliteit onder druk en daarmee ook de vrijheid en de veiligheid die immers de meest belangrijke redenen zijn voor het bestaan der wetten.

In de jaren zestig van de voorgaande eeuw werd al dan niet terecht het morele devies om onvoorwaardelijk zijn oversten te gehoorzamen aangetast door het verwijt dat alsnog te doen: gehoorzaamheid aan de autoriteit was voortaan onwenselijk, ongehoorzaamheid werd het nieuwe normaal en die subcultuur kreeg stilaan ook de bovenhand en zij werd vaker wet, zoals bijvoorbeeld daar waar de dienstplicht moest inbinden na het protest van de gewetensbezwaarden. Talloze actuele wantoestanden getuigen van de lelijke realiteit van de dubbele moraal en die van de dubbele boekhouding.

In de medische zorgsector die met de achteruitgang van het milieu en derhalve ook van het algemeen welzijn een steeds grotere omzet en navenante gigantische winsten boekt, blijkt gezondheid te worden opgeofferd om de winstmarges alsmaar te verleggen en dit via allerlei bijzonder moeilijk te achterhalen sluikwegen: enerzijds via het opzettelijk achterwege laten van levensnoodzakelijke zorg en van het garanderen van rechtszekerheid in de behandelingen en dit ten koste van de gezondheid van dikwijls onmondige 'patiënten' die vandaag eigenlijk in de eerste plaats 'klanten' zijn of, beter nog, lucratieve tussenpersonen in de transactie van gemeenschapsgelden uit de ziekenkas (die op een door de wet gewaarborgde wijze blijvend gespijsd wordt) naar de medische sector en anderzijds via de door leugenachtige reclame aangedreven overconsumptie van geneesmiddelen en diensten, waarbij de eerste sluikweg dan de armen in de maling neemt en de laatst genoemde de meer begoeden.

Waar mensenrechten worden beknot functioneert de massa als een vrijwel automatisch werkend, partijdig instrument ter ondersteuning van de onderdrukker en ter bevestiging van zijn gelijk, wat resulteert in de bescherming en in de handhaving van het kwaad met een ontradend effect aan het adres van de onderdrukte om zijn rechten nog langer op te eisen omdat de overgrote meerderheid nu eenmaal de zijde van de sterkste kiest en zich in kritieke situaties keert tegen de zwakkere partij. Daarbij komen alle rationele argumenten in de schaduw te staan van enerzijds het effect van de welbekende roes welke macht begeleidt en anderzijds de uitwerking van de vrees die optreedt bij wie het wagen om de heersers en hun meerderheden 'voor het hoofd te stoten', zoals het opkomen voor de eigen rechten dan gaat heten.

Wie een sterkere partij al dan niet bedoeld tegen zich in het harnas weet te jagen, krijgt niet één man tegen zich maar alle anderen in de gedaante van de massa terwijl aan de druk die uitgaat van de massa pas kan worden weerstaan mits dezelfde kracht die nodig is om tegen de stroom in te zwemmen. De massa verplettert geheel gewetenloos wie haar geweld willen tarten omdat het doen van kwaad gemakkelijker wordt in de mate dat de verantwoordelijkheid daarvoor zich verdeelt over een grotere groep. Wie sterker zijn in een geschil, krijgen de massa aan hun zijde en het kwaad waarmee zij de zwakkere willen opzadelen wordt door die massa zelf voltrokken die niet de rem van het geweten kent omdat een massa nu eenmaal niet met de vinger kan gewezen worden. Wie opkomen voor een recht dat kampt met macht, riskeren om die reden niet alleen om in het ongelijk te worden gesteld door het verdict van een menigte die veeleer 'oordeelt' vanuit een roes dan wel rationeel: vaak schieten zij er het eigen leven bij in en ook dat van wie het wagen zich met hen te associëren. De zwakke behoort pas zolang tot de groep als hij zich de rol van slaaf laat welgevallen en verzet hij zich, dan zal hij zich in dezelfde beweging ook fataal isoleren.

De ochlocratie is de te betreuren staatsvorm waarin de democratie overgaat als het gepeupel de wetten gaat stellen en ingevolge deze tirannie van de meerderheid moeten de rechten van minderheden het bekopen. Kritiek en oppositie of de vrijheid van meningsuiting vormt daartegen het enig resterende wapen.

(J.B., 2 maart 2022)