Deel 8: Over het opleggen van het zwijgen (vervolg 5)

Het mondmasker kent vele variaties want verplichte maskerades zijn geen nieuwigheid en bovendien zijn ook de 'verantwoordingen' voor de opgelegde verkleedpartijen niet aan hun proefstuk toe want als geen andere maatregel doet het uniform het eigene, het unieke, de persoonlijke preferentie en uiteindelijk ook de menselijke persoon die daarmee samenvalt, teniet om alleen nog een menselijk exemplaar over te houden dat immers in dat opzicht even perfect vervangbaar is als een exemplaar van een roman, een auto of een dweil.

De staat is niet in persoonlijkheden geïnteresseerd, in tegendeel staan die het liegen van de machthebber aardig in de weg en daarom ook was het eerste wat Stalin deed, toen hij in 1940 Polen binnenviel: (meer dan twintigduizend) Poolse officieren executeren (het 'bloedbad van Katyn') samen met nog duizenden andere intellectuelen en hetzelfde deed Hitler met de universiteitsprofessoren in Kraków. (1) Het systematisch oppakken en opbergen van intellectuelen in de Sovjet-Unie is ons bekend uit De Goelag Archipel van Nobelprijswinnaar Aleksandr Solzjenitsyn en vandaag worden journalisten, vrijheidsstrijders en klokkenluiders met het instemmende medeweten van zogenaamde progressieve landen vermoord waarna de moorden verdonkeremaand worden en er door de machthebbers wereldwijd een soort van omerta wordt opgelegd: de moord op Jamal Khashoggi en de vervolging van Julian Assange zijn exemplarisch voor die praktijken in de jongste politieke geschiedenis en hier te lande is de zaak van Belgisch Congo opnieuw actueel.

Het uniform als beproefde methode om mensen te beroven van wat het meest menselijke aan hen is, kent een lange geschiedenis. In zijn werk over de slavernij beschrijft de Zweedse historicus Dick Harrison hoe in het kader van het transport van 12 miljoen negerslaven in de 15de tot de 20ste eeuw, de Afrikanen, nadat zij gevangengenomen waren en klaargemaakt voor de overtocht over de Atlantische Oceaan om op de plantages in Amerika te gaan sneuvelen, vooreerst van hun kleren werden ontdaan. (2) In het aangrijpende getuigenis Barracoon van Zora Neale Hurston verhaalt Oluale Kossula, overlevende van het laatste slavenschip, in een unieke getuigenis over de grote vernedering van die ontkleding die de ontmenselijking van de gevangenen tot doel had: de slavenhandelaren wilden de zwarten er voor hun kopers [de slavenkopers worden in het fragment hieronder door de verteller 'Hoeveel-kosten' genoemd] doen uitzien alsof zij slechts beesten waren welke als bezittingen (lijfeigenen) konden worden beschouwd. Oluale Kossula vertelt:

"Toen we gereed waren (...) om het schip op te gaan, namen de Hoeveel-kosten ons onze gewone kleren af. We probeerden onze kleren te redden, we waren het niet gewend om geen kleren aan te hebben. Maar ze namen ons alle kleren af. Ze zeiden: 'Er zijn genoeg kleren waar jullie naartoe gaan'. O Heer, ik schaamde me zo! We kwamen zonder kleren aan op Amerikaanse bodem en de mensen zagen dat we naakte wilden waren. Ze zeiden dat we geen kleren droegen. Ze wisten niet dat de Hoeveel-kosten ons onze kleren hadden afgenomen". (3)

Ook op andere slavenmarkten verschenen de slaven naakt en werden zij door hun kopers gekeurd zoals vee. Het uniform van de naaktheid viel tevens de gevangen in de concentratiekampen van de nazi's te beurt en ook in de eerste krankzinnigengestichten die in feite gevangenissen voor werklozen, landlopers en andere arme drommels waren, werd men tot de naaktheid veroordeeld en dus tot de onpersoonlijkheid. Opvallend genoeg gebeurt hetzelfde met patiënten in consultatiekamers van artsen en in klinieken en bij operaties vinden mensen het zelfs oké dat zij ook nog eens de huid worden afgestroopt, weliswaar omdat hulp anders onmogelijk is maar de zaak is hier dat in al deze gevallen al dan niet noodzakelijk de mens inderdaad herleid kan worden tot zijn (dierlijk) lijf of tot het geheel van zijn organen door hem van zijn kleren te ontdoen en hem in feite te bekleden met het universele depersonaliserende adamskleed. De navenante schaamte is dan identiek met de ontdekking van het (al dan niet te verantwoorden) geobjectiveerd worden, tot ding herleid worden door anderen en waar dit onterecht gebeurt, is sprake van een immorele ingreep door wie macht doen gelden over andermans bestaan. Maar in zekere zin doet het uniform hetzelfde: het ontdoet mensen van hun persoonlijke kledij en het legt hen aldus voor een deel het zwijgen op.

Het uniform kent men bij uitstek voor soldaten in het leger omdat de mens in die hoedanigheid tot de absolute gehoorzaamheid wordt veroordeeld: de onderdaan liegt op bevel van zijn meester en als soldaat doodt hij op zijn bevel omdat hij in die functie volledig aan zijn meester toebehoort: het uniform wist de persoon van de soldaat als het ware helemaal uit. Getrouwen van Adolf Hitler hebben verklaard dat zij na de dagtaak, bij het verwisselen van hun uniform voor hun burgerkledij, in feite ook van persoonlijkheid wisselden en zo konden zij mét het uniform ook het moordenaarsgeweten achter zich laten. Het uniform mag niet gedragen worden buiten functie en bij pensionering moet het ook weer ingeleverd worden, waarna het door anderen verder kan gedragen worden, wat illustreert dat hier de functionaliteit voorop staat en wordt ingevuld door compleet vervangbare burgers want dragers van een uniform vertegenwoordigen een ander dan zijzelf.

Bijzonder drastisch is de maatregel van het mondmasker niet alleen om gezondheidsredenen maar ook en vooral omdat het masker de mimiek verbergt waarvan bekend is dat die, meer nog dan de taal, de communicatie tussen mensen regelt omdat deze uitdrukking geeft aan emoties zoals vreugde en verdriet, kwaadheid, angst, afkeer en verbazing die, zoals Charles Darwin als eerste opmerkte, universeel zijn. Mimiek ontstaat door een complex samenspel tussen de hersenen en (een twintigtal) gelaatsspieren en het masker verbergt naast de bewuste, ook de spontane (of: echte) gemoedstoestanden die opwellen vanuit de hersenstam en die spieren (zoals Duchenne's spier) activeren die alleen door de beste beroepsacteurs bewust te sturen zijn. Mondmaskers doen mensen gelijken op Parkinsonpatiënten en naast de anderhalve meter, de bubbels en het samenscholingsverbod maken zij dat de intermenselijke communicatie die de motor vormt van alle maatschappijen en van het mensdom of de wereld als geheel, grondig verstoord wordt, om niet te zeggen geheel teniet gedaan.

Zonder de minste twijfel kan men stellen dat de mondmaskerade inzake de intermenselijke communicatie zowat iedereen op het verkeerde been zet, wat er zal voor zorgen dat binnen de kortste keren ook het nog resterende verkeer tussen mensen vierkant draait en deze manier om mensen het zwijgen op te leggen komt uiteraard alleen de heersers ten goede, gehoorzamend aan de aloude wet der potentaten: divide et impera!

(Wordt vervolgd)

(J.B., 27 juli 2020)

Verwijzingen:

(1) https://mijnpolen.nl/1032-2/  

(2) Dick Harrison, De geschiedenis van de slavernij van Mesopotamië tot moderne mensenhandel, Uitgeverij Omniboek, Utrecht 2019. (Oorspr.: Slaveriets historia, Historiska Media, Zweden 2015). Zie ook: Zo werd Europa groot en rijk: http://blogimages.bloggen.be/tisallemaiet/attach/93208098663.pdf

(3) Zora Neale Hurston, Barracoon. Oluale Kossola, overlevende van het laatste slavenschip, De Geus BV, Amsterdam 2019, pag. 111.