Genocide... en geheel apert!

Over een zorgwekkende evolutie

Dat anno 2025 (leiders van) landen (en dan nog landen die zichzelf profileren als voortrekkers van de beschaving) genocide plegen is een verschrikking voor het mensdom maar dat zij dat geheel openbaar doen zonder een spoor van schaamte, is verbijsterend. Spontaan herinnert men zich hierbij de woorden van Primo Levi, dat onverschilligheid over genocide nog erger is dan de genocide zelf.¹ De vraag rijst uiteraard hoe dat dan mogelijk is.

Wat hier ongetwijfeld een rol speelt, is de alomtegenwoordigheid van schandalen. Het zal wel onwaar wezen maar het verhaal klinkt niet geheel ongeloofwaardig: iemand die bij de politie aangifte deed van de diefstal van zijn fiets, kreeg daar de raad zich een andere fiets... te stelen.

Waar een misdaad de norm werd, kan er nog moeilijk tegen opgetreden worden, hij wordt zelfs een must en wie er aangifte van doen of zich er niet aan bezondigen, worden uitgescholden voor nerd of zelfs voor autist.

Fietsdiefstallen, druggebruik en andere door de daders als 'studentikoze grappen' opgevatte misdrijven getuigen niet slechts van een misprijzen voor de wet maar vooral van het tekort aan empathie waaraan uitgerekend autisten zouden lijden: dronken chauffeurs staan er niet bij stil wat ze een ander aandoen en waar zij aldus een schandaal uitlokken, blijkt hun enige zorg te bestaan in het ontlopen van een straf en het publiek roert niet.

Maar naast gewenning is hier nog een ander euvel van de partij en hier moet eerst onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds het duo schaamte en schande en anderzijds dat van het geweten en de wet. Om met het laatst genoemde tweetal van start te gaan, leert de moraalfilosofie dat het geweten de verinnerlijkte wet is en niet alleen de wetenschap zegt dit: de apostel Paulus schrijft in zijn brieven dat pas met de wet het goede en het kwade worden onderscheiden.² Derhalve blijft het geweten bestaan zolang de wet respect afdwingt; met andere woorden verdwijnt het waar wetteloosheid de bovenhand krijgt.

Wat betreft het tweetal van de schaamte en de schande lijkt het alsof mensen die kennelijk gewetenloos handelen, hun geweten plotseling terugkrijgen op het ogenblik dat hun misdaad openbaar wordt: niet het eigen geweten beschaamt hen, het is de openbaarheid die bij hen paniek opwekt.

Maar nu blijkt het openbaar worden van misdaden bij een steeds geringer deel van de mensen schaamte op te wekken. De kennelijk schaamtelozen zullen wel beweren beschaamd te zijn om de beschuldiging van schaamteloosheid te ontlopen maar dat zij liegen blijkt hieruit dat hun schaamte pas optreedt bij het uitbreken van een schandaal en dus als de misdaad openbaar wordt.

Uiteraard heeft dat te maken met de straf en met de wens om die alsnog te ontlopen. Er is derhalve helemaal geen sprake van tot inkeer komen, van besef of van medeleven met slachtoffers: er is slechts conditionering in het geding en dat is bijzonder zorgwekkend. Want zo bijvoorbeeld ziet men dat gangsters onverbeterbaar worden waar zij meer vrees tonen voor de straffen van de bendes waarvan zij deel uitmaken dan voor de rechtsstaat die ons aller leven moet beschermen.

(J.B., 9 augustus 2025)

Om te lezen:

https://www.de-lage-landen.com/article/de-sterk-oprukkende-online-cancelcultuur-leidt-bewust-en-onbewust-tot-zelfcensuur/

Eschatologie, machiavellisme en barbarij

Kunnen de honderdduizenden slachtoffers van de atoombommen op Hirosima en Nagasaki van 6 en 9 augustus 1945 worden goedgepraat en kan derhalve het gebruik van kernwapens in de toekomst gerechtvaardigd zijn - dat is een kwestie waarover veel gepraat wordt maar de kern van de zaak heeft te maken met een arrogantie die even oud is als het geloof.

In onze contreien heerst godsdienstvrijheid, elk mag geloven wat hij wil, die Gedanken sind frei maar begrijp het goed: dat zijn ze pas waar politici ze onschuldig achten. In het andere geval wordt onverhoeds werk gemaakt van libricide met in haar zog genocide.

De teleologie, de eschatologie, de leer van de laatste doelen of finaliteiten volgt uit een zeker deterministisch geloof in de onveranderbaarheid van de geschiedenis, het teleologisch determinisme, verdedigd door Aristoteles (384-324 v.C.) maar reeds beleden in het zoroastrisme (Zarathustra of Zoroaster leefde tussen 1400 en 1200 v. C.) en van de Abrahamitische religies, genoemd naar Abraham¹ (die leefde rond 1800 jaar voor het begin van onze jaartelling): joden, christenen en islamieten geloven in een 'Dag des oordeels' en een einde aan de tijd.

Het mag duidelijk zijn dat wie geloven in het bestaan van een Eindtijd met een Laatste oordeel, hun denken en doen ook daarop zullen richten. Oppervlakkig bekeken is dat ook hun goed recht maar wie er echt van overtuigd zijn dat ze het met hun geloof bij het rechte eind hebben, zullen er uiteraard ook van uit gaan dat wat zij geloven, eveneens voor anderen moet gelden en hier wringt het schoentje, hier wordt religie een gevaar, hier dreigen theocratie, dictatuur, onvrijheid en wreedheid.

Het machiavellisme of de leer dat het doel de middelen heiligt, is een vreeswekkende overtuiging in het verlengde van dit geloof maar ook zij die hun volle vertrouwen in de uiteindelijke almacht van de wetenschappen stellen, blijven hier niet buiten schot: al dan niet naar het voorbeeld van de religies, persen zij via retorica, geweld en macht van de staat gelden af ter financiering van wat zij vanuit hun eigen geloof onwrikbare waarheden achten en zo bestaat het dat wij belastingen betalen, niet alleen om het voortbestaan van de religieuze waanzin te garanderen maar ook voor godbetert de promotie van het darwinisme onder het volk.

Het doel heiligt de middelen en wie geloven in een Eindtijd zullen ook ongelovigen willen dopen onder dwang. Wie de Verlichting genegen zijn, welke zich concretiseert in het wetenschappelijk vooruitgangsgeloof, krijgen gewis gelijkaardige trekjes. Zij horen zekere lessen te leren uit het besef dat nucleaire wapens, waarvan de aanwending absolute barbarij betekende, zowat de ultieme bekroning zijn van het wetenschappelijk-technische kunnen.

(J.B., 6 augustus 2025)

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/07/19/80-jaar-na-de-eerste-atoombom-op-hirosima-er-zijn-nog-altijd-m/

De ontsnapping

Ergens op een bescheiden plekje op het internet beschrijft de veelzijdige (niet Kafkaëske) auteur K. raak maar met een zekere berusting de verschrikking van de oude dag in het kader van enerzijds de relationele aard van het menselijk bestaan en anderzijds de niets of niemand ontziende natuur en de hardnekkige onwetendheid waarin wij ons kennelijk vermeien, gevangenen als wij zijn van een sociaal systeem dat naast solidaire ook bijzonder wreedaardige trekken heeft.

Heel tastbaar in het melancholische verhaal met de verlatenheid als achterliggend thema is de zich aan ons meestal pas in de hoge ouderdom openbarende paradox van de symbiose van het aan de wet van de entropie onderhevige lichaam en de gedachten welke zich als geheugen nog onttrokken kunnen wanen aan de tand des tijds die hongerig aan onze botten knaagt. Gedachten missen botten, ofschoon zij vleugels hebben: zij ontstijgen de kerker van het heden en gaan ver in de tijd terug maar uitgerekend deze kunst rolt de rode loper uit voor de gedachte aan de andere richting van de tijd, de gedachte aan ons einde met in haar zog de aftakeling.

De ouderling voelt zich niet oud vanbinnen maar signalen die van buiten komen verijdelen zijn stiekeme hoop dat het allemaal nog wel kan meevallen. Die wordt de kop ingedrukt wanneer na een uitstapje naar een plek uit zijn jeugd, waar niemand hem nog opmerkt, de verteller op weg naar huis verslonden wordt door het besef dat daar niemand meer op hem wacht.

Thuiskomen is niet de aankomst op een plaats maar bij de mens (van wie men tijdelijk afstand had genomen). Naar een plek kan men terug - ook naar een mens maar pas in zoverre die aan een plek gebonden is en dat heeft dan te maken met het lichaam dat zoals de plek van stof en as is. Het lichaam dat de stof verbindt met iets dat daaraan ontsnapt, maar soms voorgoed.

(J.B., 5 augustus 2025)