'Sympathie'

De gijzeling die volgde op de bankoverval in Stockholm naar welke het stockholmsyndroom genoemd werd, is intussen welhaast een halve eeuw geleden (namelijk d.d. 1973) maar het psychologische verschijnsel dat ermee wordt aangeduid is actueler dan ooit: gegijzelden gaan sympathiseren met hun gijzelnemers waar die absolute macht hebben over hun leven, waarbij de sympathie zelfs omslaat in actieve medewerking met de criminelen en met de bestrijding van hun tegenstanders tot lang na de fysieke bevrijding van de slachtoffers. Onder het juk van een omerta gaan wie misdaden toedekken en verzwijgen, degenen die ze aan het licht pogen te brengen naar het leven staan.

Angst blijkt het uitnemende middel waarmee mensen van hun eigen wil (en dus van hun eigen ik) kunnen worden beroofd om dan de wil uit te voeren van criminelen van wie zij de handlangers worden. Het verschijnsel doet zich voor in vele gedaanten maar het gevaar wordt dikwijls onderschat omdat het zich verschuilt achter onschuldig klinkende benamingen zoals 'invloed' en 'belang'. Het voedt volstrekt onpersoonlijke monsters, onder welke religies, ideologieën en politieke partijen de meest bekende zijn.

Mensen van wie men niets te vrezen heeft, zijn zo goed als onzichtbaar en pas wie een mogelijk gevaar vormen voor het eigen leven, worden opgemerkt, gevolgd, naar de mond gepraat en bejubeld, ook al richten zij alleen maar onheil aan. Soms neemt de hypocrisie waarmee wie zich dan misschien wel niet gegijzeld weten maar dan toch 'onder invloed' staan, afzichtelijke vormen aan die dikwijls heel terecht als lafheid worden gekenschetst. Het uit vermeend persoonlijk gewin quasi kritiekloos gaan aanschurken bij potentaten waarbij de eigen getrouwen het navenante verraad moeten dulden, wekt weerzin bij de buitenstaanders maar kan op pervers begrip rekenen bij wie zich in gelijkaardige opportunistische schuitjes bevinden. En het is de ellende van deze tijd dat de wereld steeds meer geconditioneerd wordt door invloeden, belangen, machten en angsten. De kleinen worden niet meer apert fysiek verorberd door de groteren: zij worden tot 'bondgenoten' gemaakt, waarbij verzwegen wordt dat het gaat om afgedwongen bondgenootschappen of dus om mentale, psychosociale, economische inkapseling met vrijwillige toestemming van de verorberden.

Waar oorlog aan de orde is en het leven van velen letterlijk op het spel komt te staan, klinken de valse noten van wie met tirannieke partijen sympathiseren steeds luider. Selectieve verontwaardiging, vaak de kers op de taart der ongeloofwaardigheid, maakt dat de werkelijkheid onder flagrante leugens bedolven geheel onzichtbaar wordt. Waar anders linkse en rechtse extremen onderling contrasteren, maakt hun tiranniek karakter hen plotseling tot gelijken en zo bejubelen gezaghebbende 'geleerden' in één adem communisten (de nieuwe Mao die zich verrijkt middels kinderarbeid, strafkampen en spreekverbod) en nationalisten (de nieuwe Napoleon die politieke tegenstanders vergiftigt en die in het jaar 2022 prompt Europese buurlanden begint te bombarderen alsook voor racisme veroordeelde partijen) in een poging om de sensoren en de critici van het totalitarisme het vrije woord te ontnemen door hen terecht te wijzen als 'decadent': onder het juk van een omerta gaan wie misdaden toedekken en verzwijgen, degenen die ze aan het licht pogen te brengen naar het leven staan en zoals immer starten deze moordpartijen met ordinaire monddoodmakingen terwijl recht wordt afgevlakt tot louter 'mainstream'.

(J.B., 6 juli 2022)