De nieuwe Kerst en het neo-fascisme

De interne contradictie van het fascisme ligt in het feit dat deze 'ideologie' het recht van de (fysiek) sterkste huldigt zodat zij in feite de ontkenning is van elke ideologie. Ideeën staan immers in functie van de cultuur, welke de brute natuur — met als eerste en belangrijkste emanatie het principe van het recht van de sterkste — dient ongedaan te maken en te overstijgen. De interne contradictie in het concept van de 'ideologie van het fascisme' is dezelfde als deze in het concept van het 'recht van de sterkste' aangezien ook in het laatst genoemde geval geen sprake kan zijn van rechten waar het geweld het laatste woord heeft. En zoals het zogenaamde 'recht van de sterkste' geen plaats heeft in de verzameling van alle mogelijke rechten, zo ook heeft het fascisme — de ideologie van het geweld — geen plaats in de verzameling van alle mogelijke ideologieën.

Bijgevolg is ook de verheerlijking van het fascisme — welke binnen het culturele domein plaats heeft — intern contradictorisch of, eerder nog, pervers: omdat het geweld niet-cultureel is, is een cultuur die het geweld verheerlijkt, een ontkenning van zichzelf en waar zij zich alsnog opdringt en zich — middels geweld — doorzet, verkracht zij in feite de cultuur binnen haar eigen ruimte, precies zoals het immoralisme het ethische binnen haar eigen ruimte verkracht waar het zichzelf profileert als een geldige strekking binnen de verschillende opvattingen over moraal. Er bestaat met andere woorden geen enkel onderscheid tussen goed en kwaad waar het recht van de sterkste heerst — Friedrich Nietzsche sprak in dat verband over het Jenseits von Gut und Böse — en daar is derhalve ook geen ethiek en geen cultuur mogelijk: de reeds bestaande cultuur waarop het fascisme parasiteert, is derhalve gedoemd om ten onder te gaan zolang dat fascisme standhoudt.

Zeer begrijpelijk is het fascisme vaak onderwerp van spot omdat intern contradictorische toestanden wezenlijk lachwekkend zijn — tenminste waar men zelf niet als slachtoffer betrokken is of waar die 'onmogelijke' toestand zich voordoet als onecht, als een spel of op het toneel. Het ballet van Hynkel (Hitler) met zijn ballon-wereldbol of de pompeuze optocht van de grootheidswaanzinnige Napaloni (Mussolini) in de satire The great dictator van Charlie Chaplin garanderen om die reden een tijdloos succes.

Tegelijk is de belachelijkheid van het fascisme ook de reden waarom dergelijke regimes er als de kippen bij zijn om de persvrijheid aan banden te leggen: als de leugen paradeert en derhalve de hilariteit wekt bij elkeen afzonderlijk, terwijl het alsnog streng verboden is dit authentieke gevoel te communiceren, wordt er effectief helemaal niet gelachen en zolang er niet gelachen wordt, kan men het regime er ook niet openlijk op betrappen dat het belachelijk is. De hierachter liggende psychosociale wet — bekend van De nieuwe kleren van de keizer (1) — schuilt overigens ook achter de omerta of de zwijgplicht opgelegd door de maffia en zij wordt eveneens benut binnen de kerk onder kloosterlingen of onder andere verdrukten, zoals bijvoorbeeld de geschiedenissen van in kloosters verstopte ongehuwde moeders dat laten zien. Zolang er niet gesproken wordt over het kwaad, lijkt het wel alsof het helemaal niet bestaat en situeert zijn bestaan zich ook wezenlijk in een schemerzone (van weliswaar veel reële ellende) omdat pas het woord de dingen in het bewustzijn brengt en ze zo in het bestaan naar binnen loodst. In dat verband spreekt Martin Heidegger over de waarheid als onverborgenheid (— aletheia) inzake het aan het licht brengen ervan — een (filosofische) activiteit, bedreven met de taal en dus in de communicatie, welke reeds werd beoefend door Socrates die in 399 vóór Christus voor het spreken van de waarheid betaalde met zijn eigen leven. De waarheid, aldus Socrates, dient (met de juiste vragen) uit de menselijke ziel opgedolven te worden door de vroedvrouw van de filosofie die zodoende een verloskunst is: de filosofie helpt de waarheid geboren te worden. Verhinderen dat de waarheid aan het licht komt en met repressie de wereld onderduwen in het moeras van donkere onbewustheid en ellende, is wat fascistische regimes gedoemd zijn te doen omdat zij bestaan bij de gratie van de leugen, waarvan de enige kracht deze is van het geweld. De waarheid komt immers net zoals het leven vanzelf aan het licht zodat de leugen enkel met geweld (en dan nog slechts zeer tijdelijk) kan regeren.

Vandaag is de wereld beland in een tijdperk waarin overal neofascistische regimes de kop opsteken, ook op het Europese continent dat nog louter lippendienst bewijst aan de democratie en de mensenrechten — in een volgende fase zal ook die lippendienst wegvallen. Redenen en argumenten zijn niet langer van tel, zelfs niet wanneer zij onder een consensus van de regeringen van principieel alle landen ter wereld werden omgesmeed tot wetten; wetten en mensenrechten worden zonder kritiek genegeerd en zij die om hun rechten bedelen worden, net zoals ten tijde van de concentratiekampen en de goelags, vergast op het geweld van prikkeldraad. “Is er soms onder u een vader die aan zijn zoon een steen zal geven, als deze hem om brood vraagt?”, zo vraagt Jezus aan zijn leerlingen, maar het antwoord op deze oratorische vraag blijkt helaas niet langer vanzelfsprekend. (2)

Zeer beangstigend is de kentering die zich voordoet in het noordelijke gedeelte van de zogenaamde 'nieuwe wereld': in de geestesloosheid van het per definitie door geen enkel beginsel meer gedragen populisme, verklaart de aanstaande president van de Verenigde Staten dat het land zich in de toekomst niet meer zal bemoeien met wat er in andere streken gaande is. Fascisten alom ter wereld krijgen van deze grootmacht aldus vrij spel om hun gang te gaan en mensen van wie de rechten worden geschonden, worden overgelaten aan hun lot door volkeren die er nochtans prat op gaan de idealen van vrijheid en broederlijkheid — menselijke universaliteit — hoog in het vaandel te voeren. Making America great again, namelijk door de idealen die de grootheid van het land uitmaken te gaan loochenen? Het lijkt wel een grap maar het is ook aan de vooravond van deze Kerstmis die wereldwijd de heilige familie op de vlucht herdenkt, helaas de bittere realiteit.

(Jan Bauwens, 18 december 2016)

Verwijzingen:

(1) De nieuwe kleren van de keizer is een sprookje van Hans Christian Andersen.

(2) Context: “In die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: “Stel dat iemand van u een vriend heeft. Midden in de nacht gaat hij naar hem toe en zegt: Vriend, leen mij drie broden, want een vriend van mij is van een reis bij mij aangekomen en ik heb niets om hem voor te zetten. Zou die ander van binnen uit dan antwoorden: Val me niet lastig; de deur is al op slot en mijn kinderen en ik liggen in bed; ik kan niet opstaan om het u te geven? Ik zeg u, als hij al niet opstaat en het hem geeft omdat hij zijn vriend is, zal hij toch opstaan en hem geven al wat hij nodig heeft, om zijn onbescheiden aandringen. Tot u zeg Ik hetzelfde: Vraagt en u zal gegeven worden; zoekt en gij zult vinden; klopt en er zal worden opengedaan. Want al wie vraagt verkrijgt; wie zoekt vindt; en voor wie klopt doet men open. Is er soms onder u een vader die aan zijn zoon een steen zal geven, als deze hem om brood vraagt? Of als hij om vis vraagt zal hij hem toch in plaats van vis geen slang geven? Of als hij een ei vraagt zal hij hem toch geen schorpioen geven? Als gij dus – ofschoon ge slecht zijt – goede gaven aan uw kinderen weet te geven, hoeveel te meer zal dan uw Vader in de hemel de heilige Geest geven aan wie Hem erom vragen.”” (Het Evangelie volgens Lucas: 11,5-13)