Het feest en de dood

Het geld dat wordt verspild door feestneuzen komt toe aan mensen die gebrek lijden en vandaar is het plezier dat door het feesten voortgebracht wordt zonder ook maar een zweem van twijfel leedvermaak.

Wie feest vieren, verspillen: zij etaleren dat ze tijd zat hebben alsook energie, geld en nog andere levensmiddelen. Ze etaleren het aan elkaar en zij doen dat deels onbewust maar altijd raak in een sfeer van onderlinge concurrentie. Zij etaleren het vooral aan wie niet van de partij zijn en die geven zij het nakijken, een onderbelichte activiteit waarin zij zich verlustigen. Feesten is in wezen het tonen van een overvloed en wel met de bedoeling om zich door anderen te doen benijden.

Maar feesten is vooral aanmatigend omdat de overvloed zoals al gezegd een feit is door het tekort van anderen maar ook omdat geen mier, laat staan een mens, zijn hebben en houden aan zichzelf dankt. Eén letterlijke misstap volstaat, één gesproken of geschreven woord, desnoods een meteoriet die doorheen de atmosfeer geraakt zonder helemaal op te branden en het feest transformeert zich zonder excuus in pure horror.

Want het leven is een droom en niemand heeft een hand in wat hij droomt, het thema wordt gestuurd door Fortuna die geblinddoekt is precies zoals Justitia en wellicht ook alle andere goden alsook de dood. De blinddoek staat voor de onpartijdigheid, wat betekent dat bidden om gunsten ijdel spel is. Daarom moeten wie feestvieren, zich tot Bacchus wenden, de god van de wijn, die benevelt zodat men een excuus heeft achteraf als men zich verantwoorden moet voor zoveel arrogantie, onrecht en kwaad. Het was de wijn, zo kan men dan zeggen: ik wilde rechtdoor maar de wijn benam mij van het zicht en ik struikelde.

Eén enkele keer in de eeuwigheid had de god van de onderwereld oren naar het excuus voor een gestruikelde wiens lief hemel en aarde bewoog, de maan en de sterren, met het lamento van zijn lier: Orpheus slaagde erin om Hades' gemoed te beroeren en, zij het onder één voorwaarde, zijn Euridicè die, gebeten door een adder voortijdig weggleed uit het leven, terug te laten keren naar de wereld van het licht.

Die voorwaarde was uiteraard van die aard dat zij het onmogelijke voorgoed onmogelijk maakte: zij verbood aan de zanger om uitgerekend dat te doen wat hij niet laten kon want wie omkijken, veranderen terstond in zoutpilaren omdat wat voorbij is, nimmer terug mag keren.

De Phoeniciër Sanchuniathon, die zijn werk, dat dateert van voor de Trojaanse oorlog, opdroeg aan Adibaal, de koning van Beiroet, ons bekend van het Preparatio Evangelica van Eusebius van Caesarea en van Philo van Byblos, spreekt over Eon, de god van de tijd, die werd aanroepen in de Gnosis. In de Arthravaveda en de Upanishad aanriepen de Indiërs Kāla, de Perzen aanriepen Zurvān, de Egyptenaren Ra, telkenmale de god van de tijd die zelf niet veroudert: hij legt een ei en misschien is de zon (Ra) het ei waaruit alles voortkomt. Bij de Grieken is het de titaan Kronos, verbonden met de Orfische mysteriecultus. Des nachts wordt door Kronos uit de ether een ei gemaakt dat openbreekt en Phanes komt tevoorschijn, de hermafrodiete demiurg die de wereld schept.

De tijd is een gevleugelde slang, de Oeroboros of staarteter, bekend bij de Azteken en ook als de Chinese draak met zijn staart in zijn bek. De zichzelf altijd verjongende god Aion is er ook in de Mithrascultus en in de Romeinse mythologie als Aeternitas (Fortuna, Providentia), eveneens afgebeeld als de staartbijter of de feniks die zichzelf verjongt door uit haar eigen as te verrijzen.

Misschien is het feestvieren een oerdans waarin de mens zich overgeeft aan de vernietiging waar hij eerst doorheen moet om herboren te kunnen worden. Misschien gaat men feesten omdat men voelt dat men oud wordt, dat de tijd gekomen is om op te branden, dezelfde tijd die de oorlog inluidt, die daarom werkt als een afrodisiacum dat de roes van het feesten uitlokt en aanwakkert. Aphrodite, voorheen de Phoenicische Astarte, was zowel de godin van liefde en de vruchtbaarheid als die van de oorlog.

(J.B., 19 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 4. Slechte acteurs

In december 2021 stelden de Amerikanen vast dat Rusland 70.000 troepen gestationeerd had aan de grens van Oekraïne met Rusland en met Wit-Rusland en in de daaropvolgende maanden zwol die troepenmacht nog aan. Volgens CBS News van 24 februari 2022 ontkende Rusland toen al maanden in alle toonaarden aanvalsplannen te hebben totdat op die dag de Russische invasie in Oekraïne een feit werd.¹ Sinds dat bewuste ogenblik weet het kleinste televisiekijkend kind dat de Russische president Poetin een leugenaar is.

Edoch, drie jaar en bijna vijf maanden later (!), meer bepaald op 15 juli 2025, kruipt de Amerikaanse president Donald Trump op een welhaast theatrale manier in de slachtofferrol door via BBC News wereldkundig te maken dat hij erachter gekomen is dat Poetin hem beliegt.²

Door aldus aan de wereld te vertellen dat hij er helemaal geen benul van had dat Poetin een leugenaar is, vertelt Trump ons uiteraard meteen dat ook hij liegt.

Bovendien wordt duidelijk dat we hier aan de beide zijden van het front te maken hebben met bijzonder slechte acteurs aangezien zij geen van beiden in staat blijken om hun leugens als geloofwaardig te laten overkomen. Maar daarvoor doen ze kennelijk zelfs geen enkele moeite: ze zijn er gerust in dat niemand het zal aandurven om hen met hun leugens te confronteren: niemand durft hen tegen te spreken, zelfs de baas van de NAVO niet, die Trump uitgebreid feliciteert en bedankt voor de peer die hij Europa heeft gestoofd.

Als Big Brother zegt dat één opgeteld bij één gelijk is aan drie, wordt dat in koor beaamd en op die manier steekt hij zelfs de pausen naar de kroon die hun wereldse macht weten te handhaven met het afdwingen van geloofsbelijdenissen. Geen geloof, dat weten zij ook wel, maar belijdenissen. Macht manifesteert zich waar men anderen kan laten liegen. Liegen, bedriegen, moorden.

Ja, ga het maar na: de wereldheersers verbergen niet dat ze het volk beliegen en ze weten dat ze dat ook helemaal niet hoeven te doen: iedereen weet hoe het er in de wereld aan toe gaat en door zich van krommenaas te gebaren liegt het volk gewoon mee. In het machtsspel speelt de waarheid geen andere rol dan die van slachtoffer want macht hebben pas zij die zich boven de waarheid weten te verheffen.

De waarheid is nochtans aan allen bekend en verwoordde zich drieënnegentig jaar geleden als de titel van een collage.³ De machthebbers smeden samen onder één hoed: zij bestelen het volk onder de voorwendsels die wij intussen van binnen en vanbuiten kennen.

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 3. De beleggers met hun 'defensie'

In een systeem dat 'floreert' door toedoen van de hebzucht en dat gericht is op het ongeremd vermeerderen van kapitalen wordt helemaal geen rekening gehouden met de aard van de producten omdat daar alleen de winstmarges tellen, wat wil zeggen dat vergif dat met een hoge winstmarge verkocht wordt, als handelswaar de voorrang geniet boven betaalbaar en gezond voedsel. Dat komt doordat het kapitalisme gerund wordt door lui die ingevolge de middeldoelomkering de handelswaren als betaalmunten beschouwen en het geld als doel.

In de pre-kapitalistische wereld gingen de mensen naar de markt met eieren en boter en ze ruilden wat ze teveel hadden voor wat ze nodig hadden, eventueel met de vergemakkelijkende tussenkomt van het betaalmiddel geld. Maar na de intrede van het kapitalisme werden de rollen omgedraaid, of beter: het omdraaien van de rollen (een perversie ingevolge de hebzucht) deed het kapitalisme ontstaan. Immers, steeds meer mensen gingen naar de markt met een pak geld, waar ze de eieren en de boter (die ze niet perse nodig hadden) kochten en weer verkochten om dan naar huis terug te keren met een dikker pak geld, wat in feite de eerste vorm van beleggen was. Op die manier 'verdienden' deze handelaren geld zonder dat ze zich moesten bekwamen in een uit te oefenen vak omdat handel drijven hun vak geworden was.

Maar de keerzijde van 'rap rijk' bleek niet min: het kon de geldzuchtigen niet meer schelen wat ze verhandelden, als het maar rendeerde. Met maximaal bedrog als gulden regel: een habbekrats zodanig aanbieden dat men er een fortuin kan voor vragen. Want alras werd duidelijk dat met de handel in alcohol en tabak meer winst te maken viel dan met het verhandelen van eieren en boter: wie rap rijk willen worden, investeren bij voorkeur in zaken waarvan de afnemers 'verslaafden' zijn en vaak zijn het op de koop toe illegale zaken die het hoogste rendement opleveren.

Hebzucht is een verslaving en figuren zoals Elon Musk, Mark Zuckerberg en Donald Trump hebben hun hele leven (en wat al niet meer) opgeofferd aan een fortuin dat maakt dat zij behoren tot de één percent die negenennegentig percent van alle rijkdom op aarde bezitten. Zij kweken geen legkippen en zij melken geen koeien maar zij spelen met getallen op wat men 'de beurs' noemt en de beurs is in feite niets anders dan het spel van de wereld dat hoe langer hoe meer gaat gelijken op Russische roulette.

De investeringen van de superrijken hebben te maken met gigantische kapitalen en die worden uiteraard alleen maar buitgemaakt in de meest winstgevende bedrijfstakken. Dat zijn niet langer landbouwproducten, het zijn zelfs geen luxegoederen, het zijn tot de dood verslavende drugs, wapens en oorlogen.

Alle superrijken hebben oorlogen nodig om zichzelf in stand te kunnen houden. De oorlog tegen de honger raakt allang hun koude kleren niet meer en die tegen de ziekten gaat stilaan ook behoren tot lang vervlogen tijden: in tegendeel wordt honger als een wapen verhandeld en voor ziekten geldt hetzelfde, zoals iedereen kon getuigen in de recente pandemie. Vandaag wordt de strijd om het monopolie over alles, het bezit van alle aardse rijken of dus de strijd voor het bekleden van de stoel van de duivel op aarde beslecht met wat onvergelijkbaar veel meer opbrengt dan al het voorgaande en dat is alleen nog geweld, oorlogsgeweld.

De dood maakt bang, het toneel van het front schildert de gruwel voor ieders ogen en de oplossing, aldus de superbelegger, bestaat in de aankoop van wapens. Godbetert wapens tegen de dood. Het heet heel leuk 'defensie' en wie het anders voorstellen, bezondigen zich aan het verspreiden van desinformatie. Wapens, defensie: het is volgens het officiële nieuws dat wat ervoor zorgt dat wij met z'n allen op onze beide oren kunnen slapen. Vooral dan de beleggers.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 2. Van pandemie naar panmilitarisme

Naar aanleiding van een groot aantal gevallen van longontsteking welke geassocieerd werden met een coronavirus dat zich bleek te verspreiden vanuit de Chinese universiteitsstad Wuhan, hield het Health Security Committee of de gezondheidsraad van de E.U. op 17 januari 2020 een audiobijeenkomst. Daags nadien werden reizigers met bestemming Wuhan gewaarschuwd. Op 22 januari werd gesproken over een virus waarvan gezegd werd dat het niet gemakkelijk zou overspringen van de ene mens naar de andere. Maar na een eerste besmetting in Europa (in Frankrijk) werd het Outbreak Management Team gealarmeerd en vanaf 27 januari was de meldingsplicht van kracht. Na verdere gevallen in Europa werd op 30 januari gesproken over een internationale noodsituatie en daags nadien werd quarantaine aangewend. Net zoals bij de pestuitbraak in de veertiende eeuw, kreeg Italië er het eerst van langs en hallucinante beelden van een stilaan wereldwijde lockdown alsook horrorscenario's van opeen gestapelde lijkkisten gingen de wereld rond. Vanaf maart werden ongeziene maatregelen van kracht zoals het verbod op handen schudden, de anderhalvemeterregel, de sluiting van horeca, scholen en kinderopvang, het thuiswerk, de telefonische doktersraadpleging. Vanaf maart werden ook enkele sterfgevallen toegeschreven aan besmetting met het coronavirus, al ging het steeds om hoogbejaarden met achterliggende aandoeningen. Risicogroepen zoals bejaarden werden beschermd door fysieke contacten met de buitenwereld te verbieden. Vanaf juni werden mensen op corona getest. In oktober kwam een tweede coronagolf. In december werd in de E.U. een eerste vaccin goedgekeurd, in januari 2021 volgde een tweede, dan een derde, in maart een vierde. Er kwam massavaccinatie op gang met een discussie over certificaten want vaccinatie was niet mis te verstaan ook een miljardenbusiness. In oktober waren driekwart van de burgers in de E.U. gevaccineerd. Het virus differentieerde zich en hervaccinaties ('boosters') drongen zich op. Maar er doken ook tegenstanders op van de massavaccinatiepraktijk; zij werden over dezelfde kam gescheerd als de complotdenkers en er werd weerwerk geboden tegen zogenaamde desinformatie. Over de politieke aanpak van de crisis doken steeds meer kritische stemmen op en niet in het minst bij de artsen zelf waarbij onderzoek aantoonde dat de helft van hen overwogen heeft om het beroep op te geven. Waarnemers zagen hoe politici de crisis gingen misbruiken om de eigen macht te verstevigen en er werd gewag gemaakt van een ontluikend totalitarisme, waarbij de genomen maatregelen volgens sommigen verkapte voorbereidselen waren voor een nieuwe wereldoorlog. Toeval of niet maar op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen na een Europese vrede die zevenenzeventig jaar had standgehouden!

Het is een feit dat de wereld momenteel de overgang maakt naar de algemene oorlogsmodus en ofschoon de inval van de Russen in Oekraïne wordt aangewezen als de trigger daarvan, is het veel waarschijnlijker dat niet een regionaal conflict dat tenslotte al decennia aansleept tot de huidige wereldwijde militarisering heeft geleid maar wel de pandemie en meer bepaald de politieke aanpak ervan.

De overgang van vrede naar oorlog is een zaak van overschakeling van de ene (oeroude biologische) modus naar de andere en die verandering gebeurt niet en nooit als een resultaat van rationeel overleg omdat het een kwestie is die zich afspeelt op het niveau van onze meest primitieve impulsen in de hersenstam, de reptielhersenen, waar zich het gemoed situeert en waar nog lang geen sprake is van de neocortex, het verstandelijk overleg, de cultuur of de taal. De algemene wereldwijde vijand van de menselijke soort die ons systeem gealarmeerd heeft, was geen vreemde natie maar een van de kleinste levende wezens, met name een virus.

Of dat virus gestuurd werd door mensen en dan meer bepaald door een vijandige natie in het kader van biologische oorlogsvoering, maakt hier weinig verschil. Het gaat erom dat de effecten van de pandemie, alvast bij de aanvang én door toedoen van de perceptie en de uitvergroting door zekere potentaten, in bepaalde prehumane compartimenten van ons humaan systeem hebben huisgehouden waar zij de schakelaar die al langer dan driekwart eeuw op de vredesmodus stond, op de oorlogsmodus hebben gezet.

Het virus zelf bleek achteraf nog onschuldiger dan de jaarlijkse griep maar het kwaad was al geschied: onze soort was al overgeschakeld op de oorlogsmodus en de plot van de hele historie bestaat erin dat in dit geval de vijand een virus en dus onzichtbaar is, waardoor volstrekt onberedeneerd men naar een zichtbare vijand is gaan zoeken, die men uiteraard gevonden heeft of meent te hebben in aloude en tot op dat ogenblik in slaapmodus verkerende rivalen van de menselijke soort.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 juli 2025)

Achter de coulissen

Omdat hij de vernietiging is van alles wat met liefde werd opgebouwd maar vooral omdat hij aan onze kinderen het leven ontneemt in ruil voor een graf, is er geen mens die de oorlog wil: geen Rus, geen Europeaan, geen Amerikaan, geen Aziaat, geen Afrikaan, geen Oceaniër.

Op de vraag waarom antwoordt de collage Oorlog en lijken, de laatste hoop van de rijken: een hyena met hoge hoed en kruis op de borst vertrappelt de lijken op het slagveld. Want arme mensen drijven handel in brood maar verlichte geesten volgen Voltaire en slijten wapens.

Gangsters likken de hielen van de duivel voor het meesterschap over de aarde; zij verraden het volk en vergaderen als de tijd van hun oogst gekomen is.

Zij polariseren de wereld, creëren een vuurlinie en verkopen je je eigen dood als 'de job van je leven'. Gehersenspoeld door hun pausen en onder de vlag van defensie, worden onze kinderen van alle kanten naar de frontlijn gelokt om daar elkander te verminken.

Dat daartoe wapens nodig zijn, lijkt alleen maar een bijkomstigheid - echter niet voor de beleggers wiens lach nu breder wordt dan in de tijd dat zij nog brood verhandelden. Bijkomstig blijken de algehele vernieling, de verminking en de dood.

Bommen, raketten, tanks, mijnen, atoomwapens: de judassen van de politiek slijten ons de moordtuigen voor de prijs van ons hele hebben en houden, incluis ons allerkostbaarste bezit.

Achter de coulissen verdelen monsters de buit.

(J.B., 15 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Vierde gesprek

– Omsk Van Togenbirger, u introduceert het begrip 'geest' maar het 'scheermes van Ockham' gebiedt dat de meest eenvoudige verklaringen de voorrang verdienen: waarom dat begrip, als een verklaring van het leven mogelijk is met alleen maar het stoffelijke beginsel?

– Sta mij toe om eerst op te merken dat het scheermes weliswaar iets waarachtigs is maar even mooi klinkt het principe dat het hemd nader is dan de rok en dan zou u met bisschop Berkeley kunnen inzien dat de stof overbodig kan bevonden worden en dat dan alles verklaarbaar wordt vanuit alleen maar de geest. Maar afgezien daarvan: het punt is hier, mijn beste, dat er voor het leven helemaal geen verklaring bestaat en al zeker niet vanuit de opvatting dat het karakter van de werkelijkheid materieel is: dat is niet alleen onzin, het is klinkklare onzin.

– Daarover bestaat nochtans een consensus onder een meerderheid van wetenschappers...

– Volgens een meerderheid van Amerikanen is Donald Trump de uitgelezen man om de wereld te leiden. Neen, ik vrees dat u hier andermaal het punt mist: het is niet aan wetenschappers om een consensus te hebben over de aard van de werkelijkheid; dat is niet hun taak, dat is geen onderwerp dat door de wetenschappen wordt behandeld, het is een kerntaak van de filosofie. In eender welke wetenschap vertrekt men van aannames en die verschillen onderling; men kan niet aan wetenschap doen zonder de aannames van de wetenschap in kwestie te erkennen.

– Dat is duidelijk, ja.

– Ik ga kort door de bocht als ik zeg dat bijvoorbeeld de klassieke westerse geneeskunde aanneemt aan dat alles verklaarbaar is met alleen maar stof, maar eigenlijk moet zij daarvan uitgaan van zodra haar therapieën materieel-energetisch van aard zijn. Het is de Trumpistische wereld die dat zo wil om redenen van economische verhandelbaarheid want in een kapitalistisch systeem is geneeskunde ook en vooreerst big business.

– Onvermijdelijk...

Pas op, ik beweer niet dat filosofen geen rekening moeten houden met wetenschappelijke bevindingen - de wetenschappen spruiten voort uit de filosofie en iedereen is eraan gehouden om rekening te houden met principieel alles - maar die bevindingen moeten wel relevant zijn.

– Relevant?

– Ja, betekenisvol: ze moeten betrekking hebben op de werkelijkheid.

– Dat lijkt mij nog wat duister. Kunt u dat illustreren?

– Neem de algebra als uitgangspunt. Dat is geen wetenschap, het is een 'spel' dat aangewend wordt in de wetenschappen, maar goed, dit is louter illustratief. Volgt u?

– Jawel.

– Kunt u loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf?

– In geen geval.

– En waarom bent u daar zo zeker van?

– Wel, ik zei bijna: omdat het wetenschap is... maar de algebra is geen wetenschap, zei u zopas.

– Neen, maar de reden waarom u niet kan loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf, ligt in het feit dat de beoefening van de algebra zekere aannames veronderstelt. In dit geval zijn dat de zogenaamde axioma's van Peano. Ik zal dat hier niet uitleggen en ik versimpel de zaken.

– Graag...

– Het gaat om spelregels die vaststellen wat natuurlijke getallen zijn en hoe hun rij gevormd wordt. We vertrekken bij nul en door bij nul eentje op te tellen, bekomen we twee en zo verder de hele rij. Er moet bijvoorbeeld ook worden vastgelegd wat gelijkheid is en zo meer. De bewerkingen, zoals de optelling, moeten vanzelfsprekend ook worden vastgelegd. Maar eenmaal dat alles bepaald werd, werkt de algebra, wat wil zeggen dat voor iedereen altijd zal gelden dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf. Of dat zes maal zeven, tweeënveertig is. Het spel is dan voor iedereen altijd hetzelfde, wat wil zeggen dat de algebra bestaat. En dat ze bestaat, betekent dat ze bestaat voor al degenen die haar beginselen aannemen. Ze staat dus niet op zichzelf zoals een boom maar wel zoals een spel, ze vereist dus nog altijd spelers. Akkoord?

– Dat begrijp ik.

– René Descartes, die ook een wiskundige was, spreekt op een bepaald ogenblik over een spook dat hij ontwaart terwijl hij nadenkt over de wiskunde. De wiskundige waarheden, zo zegt hij, zijn zodanig waar dat ze ook waar zijn in de droom. Ze zijn waar in de werkelijkheid maar ook in de droom geldt dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf en dat de som van de hoeken van een driehoek gelijk is aan honderdtachtig graden. Men kan dus in de werkelijkheid geen driehoek vinden met een hoekensom die verschilt van honderdtachtig graden maar men kan dat ook niet dromen, begrijp u? Dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan zeven, kan ook in de droom niet kloppen. En ziet u wat de reden hiervoor is?

– Zegt u het maar.

– Het is de wiskunde om het even of zij in de werkelijkheid beoefend wordt of in de droom! Het maakt haar helemaal niets uit! De wiskunde staat helemaal niet in betrekking tot de werkelijkheid!

– Wat u nu zegt...

– De algebra bijvoorbeeld is een spel dat alleen maar naar zijn eigen aannames verwijst. Men kan erin opgaan en de illusie krijgen dat het gaat om een realiteit die buiten ons bestaat maar dat is bedrog. De algebra is dus niet relevant met betrekking tot de werkelijkheid.

– Vreemd...

– Het is niet vreemd, het is vanzelfsprekend. Nu, de rekenkunde kan wel benut worden in de wetenschappen die wél werkelijkheidswaarde kunnen hebben maar men moet zich ervan bewust blijven dat hier inductie in het spel is: wij leggen die dingen in de werkelijkheid, we proberen ze daar in te passen omdat we denken alles duidelijker te zullen maken maar soms werkt dat averecht. Nu zou het ons veel te ver brengen om ook hier over door te bomen maar het mag nu wel duidelijk zijn wat hier bedoeld wordt met relevantie.

– Nu hadden we het over het materialistisch wereldbeeld dat u onzin noemt.

– Ja, we hebben het over het fysicalisme en daaronder wordt iets verstaan dat in feite onmogelijk is: het fysicalisme is het 'filosofisch' wereldbeeld dat vertrekt van de aannames die ook in de fysica gelden. Maar u begrijpt dat eenmaal men van zekere aannames vertrekt, men die sowieso niet meer in vraag stelt!

– Uiteraard...

– Men bevindt zich dan ook niet langer op het terrein van de filosofie.

– Men bevindt zich op het terrein van de fysica?

– Van zodra men vertrekt van de aannames van de fysica en men gaat dat filosofie noemen, beweert men impliciet dat de filosofie niet bestaat. Men zegt dan eigenlijk dat de fysica de wetenschap is die naar de grondslagen van de werkelijkheid zoekt en dat alle vraagstellingen buiten dat gebied van geen tel meer zijn.

– Het einde van de filosofie?

– Wel, waar men de aannames van het spel niet meer in vraag mag stellen, worden zij verabsoluteerd, ziet u?

– Ja...

– We belanden dan omzeggens in een dictatuur. En merk nu op, mijn beste, dat we hier spreken over een geestelijke dictatuur.

– Wat een paradox!

– Een dictatuur die onder meer zegt dat er alleen maar stof bestaat: ruimte, tijd, materie, energie...

– En de geest is een product van de hersenwerking?

– Bijvoorbeeld. Maar u begrijpt dat dit de werkelijkheid wel bijzonder erg verarmt en ik wil alleen maar de vergelijking maken met het reduceren van alle dingen tot hun markteconomische waarde: alles is herleidbaar tot zijn prijskaartje, dat ook nog eens variabel is, zodat het respect voor de mens verdwijnt en dus ook de mens zelf, die in die optiek immers perfect verwisselbaar wordt, reproduceerbaar, vervangbaar. En dan, mijn beste, bestaat er ook geen enkele reden meer om geen oorlog te voeren. Om maar iets te zeggen.

– Maar we zijn al zover...

– Driewerf helaas.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 juli 2025)