Homofobie

Aflevering 3. Werkkampen en onderbetaalde jobs

De Europese Unie is wereldberoemd geworden als instelling die de mond vol heeft over mensenrechten welke zij echter bijzonder selectief waardeert. De waarheid is dat welluidende rechten het rookgordijn vormen waarachter zich de eigenlijke drijfveer van het systeem verschuilt die luistert naar één naam: profijt. Dat kan ook niet anders in het kapitalisme want winst is de eindwaarde waarvoor alles en iedereen maar moet inbinden. De redenen en de eigenlijke drijfveren voor het handelen kunnen nooit verder uit elkaar liggen dan daar waar de leugen vrij spel heeft en de leugen is uitgerekend wat de winst mogelijk maakt: de meest bedrevenen in het bedrog boeken de hoogste winsten omdat zij uitmunten in het spel van zo weinig mogelijk geven en in ruil daarvoor zoveel mogelijk terugkrijgen. Ofschoon ook in Europa onder de dekmantel van desinformatiebestrijding de media aan banden liggen, wordt hier nog een vorm van oppositie geduld terwijl in de V.S. het huidige regime uitgroeit tot een ware dictatuur met een dictator die denkt verkozen te zijn om de hele wereld te regeren, zoals de Braziliaanse president Lula da Silva het verwoordt.¹ Nergens ter wereld is de kloof tussen de opgegeven redenen en de eigenlijke motieven zo gigantisch als in de huidige V.S.

De jager verdedigt de praktijk van de jacht om zijn moordlust te kunnen botvieren met als reden het stillen van de honger of het op orde houden van het bosbestand. Edele argumenten dekken stinkende motieven en die kunst van het liegen is de hooggewaardeerde retorica die begeerd wordt door al wie belust zijn op wereldse rijkdommen en macht: het is de uitgelezen kunst van Lucifer die daar zijn naam aan dankt: de drager van het licht, van de rede, van het verstand. Volgens het naar deze duivel genoemde marathongedicht van Joost Van Den Vondel nam Lucifer het de Schepper kwalijk dat hij naar zijn maatstaven de kosmische orde verstoorde door de zuivere geesten te verzoeken om het deels vleselijke wezen dat de mens is, te gaan dienen. Voor Lucifer was de liefde een zwakheid van het vlees die zelfs de Schepper verleid zou hebben en als wraak verleidde derhalve de demon de mens en bracht hem ten val.

Het ombrengen van een kind net voor het de moederschoot heeft verlaten, is een door de moeder uitgeoefend mensenrecht maar gebeurt dit net na de geboorte, dan heet het moord of, erger nog: kindermoord. De argumenten die worden aangebracht om het genoemde mensenrecht te ondersteunen, kunnen weliswaar begrip doen ontstaan voor aldus uitgespaard leed aan zekere betrokkenen maar dat die rekening moet vereffend worden met het leven van een onschuldig kind, kan zelden succesvol moreel worden verdedigd. De advocaat van de duivel klinkt even rationeel als liefdeloos omdat hij als zuivere geest het vlees minacht. De abortuspraktijk heeft zich van uitzonderingsgeval ontwikkeld tot algemene regel: hij heeft het uitzicht gekregen van een ware genocide.

Maar de genocide blijft niet beperkt tot ongeboren kinderen want deze gang van zaken is gericht op de maximalisatie van genot en kent derhalve helemaal geen remmen. En zo krijgt men regimes die in den duik het vervolg voltrekken van een met abortus in gang gezette massamoord. Eerst in den duik maar niet veel later worden die praktijken ook wet, zoals gebleken is in onder meer het Europese naziregime van bijna een eeuw geleden. Op abortus provocatus volgt euthanasie, wat een bedrieglijke benaming is voor regelrechte moord. Er is vraag naar die moord door de slachtoffers zelf, zo vertelt ons het regime, en het voegt eraan toe dat het een progressieve en zeer goede zaak is het leed te bestrijden. Met de dood? Wel, het lijkt heel humaan om leed te verminderen maar waar men mensen ombrengt in plaats van (te proberen) hen te genezen, vervangt men dokters door beulen: men helpt de natuur dan een handje door het recht van de sterkste te legaliseren en het onrecht heeft zich dan warempel verheven tot recht.

De nazi's brachten massaal mensen om en zij maakten ook werk van sterilisatie. Ouderen, gehandicapten, geesteszieken en nog andere 'lastposten', werden eerst bestempeld als 'lebensunwertes Leben' en vervolgens op industriële wijze afgemaakt, waarna de boekhouders verslag uitbrachten van in Reichsmark uitgedrukte winsten die deze opruimacties opleverden aan de staat.² Economisch niet rendabele mensen werden massaal omgebracht, anderen werden eerst gedemoniseerd en dan in werkkampen opgesloten om de economie van de rijken te ondersteunen en voor een meer rendabel superras werden kweekplaatsen gebouwd, zoals 'Lebensborn': rassenwaanzin onder de vlag van wetenschap en eugenetica.

De werkkampen waren voorzien voor zekere categorieën van maatschappelijk ongewenste mensen zoals homoseksuelen³ waarvan men alsnog wilde kunnen profiteren en van wie men daarom het leven spaarde, zij het tijdelijk, want velen van de gevangenen kwamen door ontbering om. Zo was er sinds 1933 onder meer Kamp Börgermoor, een van de vijftien strafkampen voor tegenstanders van het naziregime aan de Duits-Nederlandse grens nabij Papenburg waar de gevangenen dienden voor de ontginning van het veengebied en waar ongeveer dertigduizend mensen vermoord werden.⁴

Vandaag lijken deze kampen in Europa niet langer te bestaan maar als men in rekening neemt dat discriminatie van homo's feitelijk beroepsverbod betekent, moet men ook erkennen dat homo's uit de gelederen van de gesettelde burgers worden verdreven en op straffe van honger en ontbering vrede moeten nemen met jobs waar ook vluchtelingen en illegalen naartoe gedreven worden.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 23 juli 2025)

Homofobie

Aflevering 2. Homofobie in den duik

In een Tv-reportage werden aan een zwart jongetje van een jaar of zes de portretten getoond van een blanke en een zwarte man en werd gevraagd wie van de twee de beste was; het jongetje wees schijnbaar zonder aarzelen het portret aan van de blanke. De persoon die het kind confronteerde met de vraag, was een blanke man. Is het niet hartverscheurend dat een kind bang moet zijn voor u omdat het zwart is?

Discriminatie maakt diepe littekens in de ziel. Discriminatie heeft te maken met doodsangst, vluchtreacties en het zenuwachtig uitdenken van strategieën om te overleven. Discriminatie heeft te maken met het angstvallig zoeken naar uitwegen uit een toestand die helemaal hopeloos is. Helemaal hopeloos is geen grammetje overdreven want als men moet vrezen voor wie men is, wordt al de rest bijzaak. Het gaat om een zeer ernstige vorm van preoccupatie.

Het geluk, of althans wat men het geluk noemt, wordt bijzaak voor wie in de overlevingsmodus verkeren. Vrienden worden bijzaak, een goed rapport op school, afstuderen, een fijne job, een huwelijk en kinderen: men doet eraan mee als het zo hoort maar met de overlevingsmodus aan, zijn al die dingen bijzaak. Het gaat zelfs zo ver dat op den duur ook het leven zelf bijzaak wordt: voor wie zichzelf moeten verbergen, is het tenslotte allemaal toneel. Of als de eer op het spel staat: een vrouw die bij toeval de ramp met de Titanic overleefde, vertelt hoe zij opzij geduwd werd door een man die zo het eigen hachje redde en zij dacht: doe maar op. Zij vertikte het zichzelf te vernederen met verzet.

Is het niet hartverscheurend dat een kind bang moet zijn voor u omdat het zwart is? Of gebrekkig? Of seksueel georiënteerd op hetzelfde geslacht? Wat dat laatste geval betreft, worden niets vermoedende kinderen van wie aan het licht komt dat zij homo zijn, daarmee geconfronteerd door de eigen ouders, opvoeders, huisarts en biechtvader. De kinderen in kwestie worden door deze mensen, in wie alle kinderen van nature een blind vertrouwen hebben (!), voor de rest van hun leven de stuipen op het lijf gejaagd. Zij worden in de kast gestopt en kunnen daar nooit meer uit. Dat gebeurt ook hier te lande, tot voor kort was het de algemene praktijk. In twee woorden gaat het als volgt.

Het kind van wie ontdekt werd dat het homo is, wordt ontboden bij de huisdokter die hem (of haar) onder vier ogen spreekt. U moet weten, zo legt hij uit, dat homofilie een vreselijke schande is. U hebt brave en hardwerkende ouders. U gaat hen dat toch niet aandoen? Verberg het dus, maak dat niemand het ooit aan de weet komt. Ik heb aan uw vader uitgelegd dat het tijdelijk is, dat het de puberteit is. Ga nu naar huis en als uw vader u vraagt of het over is, wees dan flink en bevestig dat. Zullen we zo afspreken?

Men staat er niet bij stil dat men aldus zijn kinderen levend begraaft. In enkele minuten tijd moet het kind verwerken dat het beter niet bestaan had, wat uiteraard geen mens kan verwerken. En het is een halve afspraak tussen ouder en arts, een soort van halfbewuste samenzwering, maar alle daarbij betrokkenen zijn volwassen en bij hun zinnen, zij kunnen heel goed weten wat zij aanrichten. Alleen blijkt de angst voor de blik van anderen dermate groot dat men liever het eigen kind doodmaakt dan hem of haar te gaan verdedigen. De kuddegeest primeert over de liefde voor het eigenste kroost. Men schuwt de schande maar niet de moord. Ook al gaat het om een schande in de ogen van vreemden en is het een moord op het eigen kind. En niemand zal met een beschuldigende vinger wijzen want de gruwel wil dat aan het kind helemaal niet te zien is dat het dood is. Maar leven doet het niet meer. Een kind dat dit kan over-leven, zal zich als oudere man of vrouw pijnlijk bewust worden van het bestaan van de ware toedracht van de zaken. Het zal moeten aanvaarden dat mensen die het oprecht heeft bemind en in wie het heeft geloofd, door lafheid zijn of haar levensgeluk onherroepelijk teniet hebben gedaan.

Zeldzaam waren toentertijd de vaders die hun homofiele zonen verdedigden, die een vuist durfden te maken en zegden: geen voet zetten wij nog binnen in de kerk! Kom, we vinden wel een andere school! Als ze niet willen groeten, dat ze hun goedendag dan voor zichzelf houden!

Een vader die zijn zoon niet terecht wees, niet verraadde, niet naar het klooster stuurde of naar het seminarie, verloor zijn werk en had voor zijn gezin niets meer te eten. Daarover beslisten namelijk de notabelen die aan huis kwamen om vrank en vrij het beloop van de zaken in ogenschouw te nemen. Onder hen: de eerwaarde, de onderwijzer en de huisdokter. Deze laatste stuurde onvolwassen jongens met het probleem naar een plek in Nederland, meer bepaald naar Heiloo, bij de beruchte dokter Aimé Wijffels, de psychiater die castreerde, hij deed het in serie, voor ontelbaren, dagelijks en in den duik. De praktijk was gekend bij de medici in binnen- en in buitenland en werd verzwegen zoals ook al het andere wat met homofilie te maken had taboe was. Dit gebeurde niet alleen honderd jaar geleden in nazi-Duitsland¹ maar ook hier te lande en tot voor kort. Castratie werd toegepast tot in 1975 protest uitbrak. Overigens niet zo lang geleden kwam de bewuste plek waar het gebeurde weer in het nieuws.²

In Panopticum Corona hebben wij gesproken over De geschiedenis van de waanzin die de geschiedenis is van de psychiatrie en derhalve gaat het in dit werk van Michel Foucault over de waanzin die psychiatrie heet. Het boek dateert van 1961 en zowat 15 jaar later schreef Ivan Illich zijn Medical Nemesis over de waanzin van de geneeskunde. Foucault beschrijft de degradatie van arbeiders tot slaven omstreeks 1650: het teveel aan arbeiders ingevolge de economische omwentelingen wordt werkloos en deze 'leeglopers' worden ondergebracht in 'verbeteringsgestichten' waar zij zogezegd moeten werken voor de kost terwijl zij in feite rechteloze en spotgoedkope arbeiders zijn waarmee de resterende fabrieksarbeiders niet meer kunnen concurreren zodat ook zij moeten afgedankt worden en als leeglopers in gestichten belanden waar zij onbetaald dwangarbeid verrichten en zo verworden in principe alle arbeiders tot slaven.³ De verbanning buiten de stadsmuren van werklozen, gehandicapten, vreemdelingen, armen en noem maar op, vervolmaakt zich in hun opsluiting die immers elke terugkeer onmogelijk maakt en de waanzin van de psychiatrie bestaat er nu in dat het deze onrechtvaardige en wrede verbanning en opsluiting is die de slachtoffers razend maakt of waanzinnig: "Opsluiting maakt krankzinnig. 'De gevangenis kweekt gekken.'", aldus citeert Foucault de Franse revolutionair Mirabeau.⁴ Met andere woorden is het niet zo dat de waanzinnigen opgesloten worden maar precies andersom worden onterecht van hun vrijheid en waardigheid beroofde mensen razend of waanzinnig. Met andere woorden: terwijl de razernij het onrecht uitschreeuwt, wordt zij moeiteloos geneutraliseerd door erover te zeggen dat zij op niets slaat, redeloos is, of waanzin. De arme wordt geculpabiliseerd én uitgeschakeld door hem te stigmatiseren als gek.

Ook vandaag nog en meer dan ooit worden pogingen gedaan om met dezelfde laffe methoden repressie te voeren en zo bestaat het dat exact dertig jaar na de schrapping van homofilie als geestesziekte, het hoofd van de katholieke psychiatrische instellingen van de Broeders van liefde eist dat het vers uit Genesis (1, 27) "man en vrouw schiep Hij hen" opnieuw ernstig genomen wordt en ook in het onderwijs de voorrang krijgt boven de wetenschappelijke bevindingen omtrent geslacht en gender.⁵ Homo's dreigen opnieuw gek verklaard te worden, 'medisch' behandeld, uitgestoten en opgesloten; alom wordt reeds teruggegrepen naar gebedsgenezers en moordende conversietherapieën⁶ en gevaarlijke potentaten die zich uitgeven voor zogenaamde 'gladiatoren voor het christendom' vergaderen in kloosters in de nabijheid van Rome om van daaruit gefinancierd door extreem rechts een heuse coup voor te bereiden met het oog op het herstel van de aloude repressieve machtsstructuren.⁷ Wat inmiddels ook gebeurd is met de vestiging van de extreemrechtse subversieve regering Trump in de V.S. Dezelfde methoden waarmee zoals bij Foucault beschreven in het Frankrijk van 1650 de verdrukten onschadelijk werden gemaakt, worden vandaag opnieuw toegepast.^{8 9 10}

(Wordt vervolgd)

(J.B., 23 juli 2025)

Homofobie

Bijna dertig procent van de goed geïnformeerde en sociaal betrokken jongvolwassenen van vandaag en meer bepaald de generatie geboren tussen 1990 (à 1997) en 2010 (à 2012), die zijn opgegroeid met internet, sociale media en smartphone, blijken zichzelf te beschouwen als LHBTI+'ers.¹

Deze voorstanders van diversiteit en inclusie kijken echter op tegen toenemende maatschappelijke polarisering aangestuurd door een oudere generatie van agressieve en misantrope neoliberalen die zich uit (kortzichtige) economische overwegingen conservatief en extreemrechts opstellen.

De opkomst van intolerante en extremistische groeperingen grondt enerzijds in onwetendheid die leidt tot ongegronde vrees en anderzijds in idolatrie jegens iconische potentaten die aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan maar wiens ijdele belofte om de rijkdom terug te brengen door de bestrijding van de economische malaise middels de creatie van zondebokken, het bij de lome massa nog altijd doet.

Echter, het is duidelijk dat zowel het economisch debacle als de oorlog die woedt en die uitbreiding neemt in Europa maar ook in het Midden-Oosten en elders, helemaal niets te maken hebben met vermeende zondebokken maar dat zij het onvermijdelijke verlengstuk zijn van de neoliberale economie die zich achter haar pispalen verbergt: door alles in dienst te stellen van de winst, verdwijnt de vrijheid.

In Het neoliberalisme wijst Jaap Kruithof er immers op dat sinds de vijftiende eeuw met de wereldhandel een wereldmarkt ontstaat met kapitaalaccumulatie en territoriale, ideologische en culturele macht gericht op niets dan winst.² Die wereldmarkt verheft zich boven alle staten zodat politici verdrongen worden door gangsters en ze maakt de kloof tussen rijk (het Westen) en arm (de ontwikkelingslanden) steeds groter. De economisch machtigste staten bepalen ook politiek, ideologie en cultuur.³

De V.S. kampen met geldnood: “De rol van superagent van de planeet kost de States veel geld.”⁴ Ze worden economisch ingehaald door Europa en Japan. “De States zijn behoudsgezind waar het hun eigen zwakke sectoren betreft en voeren, waar ze sterk staan, een agressieve vrijhandelspolitiek die van strenge milieunormen en humane arbeidsconditie niets wil weten.”⁵ Een kwart van de Amerikanen leeft in armoede, alle rijkdom is privaat.

Over Rusland schrijft Kruithof (in 2000!): “De rijkdommen van het land werden geplunderd door een kleine minderheid van nieuwe eigenaars (…) Minstens veertig procent van het beschikbare kapitaal wordt gecontroleerd door de maffia. Er zijn geen maatschappelijke krachten aanwezig om de dictatuur van die bende te breken.”⁶ “De Russische staat kampt met enorme schulden.”⁷ De oligarchen versasten tussen 1990 en 2000 7.000 miljard frank zwart Russisch geld naar het Westen.⁸ Rusland is economisch zwak met een sterk wapenarsenaal: “Een gevaarlijke toestand voor de internationale veiligheid en de wereldvrede.”⁹

Met steun van externe megasystemen maakt democratie (met vaker schijnverkiezingen) gestaag plaats voor militaire regimes met een politieke dictatuur. Ondermijnend zijn (ook in het Westen) toenemend racisme, religieus fanatisme, fundamentalisme, reactionair nationalisme, fascisme, vreemdelingenhaat, autoritarisme, conservatieve ethiek. De verrechtsing zet zich door, liefdadigheid vervangt solidariteit, seksisme neemt toe. Politici houden de schijn hoog dat zij nog wat te zeggen hebben over de economie. Het neoliberalisme veroorzaakt verpaupering waarvan de slachtoffers een extreemrechtse (nationalistische) proteststem uitbrengen die zich tegen hen zelf keert. Maar:“als het fascisme dertig tot veertig percent van het electoraat voor zich wint, staat een totale oorlog voor de deur.”¹⁰

De solidariteit is zoek. Wat betreft het uitwijzingsbeleid: “Men schijnt ervan uit te gaan [cf. Samira Adamou] dat dwangmatige terugkeer kan verzoend worden met humaniteit. (…) Een arrogante beschaving die denkt humaan te kunnen dwingen is op het verkeerde spoor. Met het wezenlijke van de ethiek spotten is satanisch. Het fascisme lonkt achter de deur. (…) ^{11 12}

Kruithofs woorden blijken profetisch. Meer dan ooit dansen nu politici naar de pijpen van gangsters. Waar uit oorlogsmisdaden grof geld wordt geslagen, is ethiek een sprookje uit de oude doos en wie nog reppen van de rechten van minderheden worden weggezet als achterlijk.

De 'sterksten' eisen hun rechten op en zij beantwoorden morele verontwaardiging met bruut geweld. Het is niet langer de misdaad die tot verontwaardiging leidt maar de gebrekkigheden, abnormaliteiten en andere noodlottigheden die dan met (te legaliseren) misdaden worden weggewerkt en zo krijgen abortus, euthanasie en vele andere industriële moordpartijen weer de vrije loop.

Er wordt openlijk gespot met 'typetjes' waarmee malafide 'artiesten' succes verzamelen en grof geld; de ironie is niet langer “"l' arme du faible" maar de geveinsde onwetendheid waarachter zich de klap verbergt die men de ander toebrengt door hem of haar publiekelijk uit te stallen of de kleren van het lijf te rukken. Wat zich aldus voordoet, is de inverse van de barmhartigheid die erin bestaat de naaktheid (zwakheid) van de naaste met de eigen mantel te bedekken: "Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed."¹³

Menselijke tekorten houden verwaande winstzoekers een spiegel voor maar bedriegers dulden de waarheid niet, zij willen hun ijdelheid laten strelen - spiegeltje, spiegeltje aan de wand - en zo triomfeert een gevaarlijke fictie over de feiten. Zij die op de kap van hongerlijders alle rijkdommen van de aarde naar het eigenste persoontje toetrekken, laten zich in de leerboeken van onze kinderen als filantropen afbeelden naast Jezus van Nazareth, pater Damiaan en Mahatma Gandhi. Ze pronken met hun status van miljardair en likken de hielen van de mammon die het respect voor de waarheid onmogelijk maakt.¹⁴

In amper elf landen, aldus rapporteert de ILGA,¹⁵ genieten homoseksuelen grondwettelijke bescherming, waaronder Zuid-Afrika, Nepal, Mexico, Cuba, Ecuador en Bolivia - landen die men (geheel onterecht) geneigd is als ontwikkelingsgebieden te beschouwen. De neoliberale staten hinken moreel achterop met als toonbeeld de huidige V.S. waar de rechten van homo's en transgenders samen met die van oorlogsvluchtelingen en nog andere 'verliesposten' in ijltempo worden teruggeschroefd en hetzelfde geldt voor Rusland waar eveneens oligarchen aan de touwtjes trekken. In tweeënzestig landen is homoseksualiteit strafbaar, soms met de doodstraf, vaak onder druk van hypocriete theocratische systemen maar ook van extremistische ideologieën (zoals destijds die van de nazi's).

Van achteruitgang ter zake is sprake in vooral Afrika (Oeganda, Congo, Ghana, Kenia, Mali ) en West-Azië (Irak, Indonesië, Bahrain). Verdere criminalisering van homoseksualiteit dreigt ook in Burkina Faso, Niger, Tanzania, Senegal, Egypte, Zambia, Afghanistan en Jemen, waar steniging en kruisiging tot de bestraffingen behoren. Maar vooral zijn er toenemende beperkingen aan de vrijheid van meningsuiting over het onderwerp. Jordanië, Kirgizië en Oeganda verbieden wat zij noemen de “promotie van homoseksualiteit of van niet-traditionele seksuele relaties”, Rusland catalogiseert LHBTI+'ers als extremistisch, Wit-Rusland associeert het thema met pornografie en Zambia bestraft wat het bestempelt als “tegennatuurlijke en onfatsoenlijke activiteiten”. Ook in Libanon, Roemenië, Oezbekistan, Kazachstan en Moldavië gaat het die richting uit.

Inzake berichtgeving over LHBTI+'ers worden de media aan banden gelegd in de genoemde landen alsook in onder meer Mauritanië, Marokko, Nigeria, Algerije, Kameroen, Egypte, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten. Ook homogerelateerde symboliek (zoals regenboogvlaggen) en opvoedkundige publicaties worden er verboden.

Vooral in Afrika, Azië en Rusland wordt de publieke ruimte gevrijwaard van alles wat met LHBTI+'ers te maken heeft waarbij de vrijheid van vereniging wordt teruggeschroefd. Van bescherming tegen discriminatie op grond van seksuele geaardheid is allang geen sprake meer in de genoemde regio's en zelfs in Portugal en in Spanje stelt men zijn veto tegen wetten die de bescherming van deze minderheden beogen, wat sommigen ook poogden te doen in het V.K. In de aangehaalde landen blijven vaak ook de zogenaamde conversietherapie onbestraft en in Rusland is weer sprake over 'afwijkend gedrag'.¹⁶

Het lijkt er op dat daar waar LHBTI+'ers wettelijke bescherming genieten, hun vrijheid alsnog feitelijk belemmerd wordt door toedoen van moeilijk aantoonbare en controleerbare vormen van discriminatie en van pesterijen waardoor zij alsnog naar de marge van de samenleving verdrongen worden. Feitelijk beroepsverbod onder allerlei andere voorwendsels, pesterijen, verbale en fysieke agressie in de publieke ruimte, verstoting uit de familie en uit de groep, de sluiting van ontmoetingsplekken, desinformatie en stigmatisering zijn van de partij en de hardnekkigheid alsook de vindingrijkheid die daarbij aan de dag worden gelegd, blijken de stoutste fantasie te overtreffen maar dat is een thema apart.

(J.B., 21 juli 2025).

Het feest en de dood

Het geld dat wordt verspild door feestneuzen komt toe aan mensen die gebrek lijden en vandaar is het plezier dat door het feesten voortgebracht wordt zonder ook maar een zweem van twijfel leedvermaak.

Wie feest vieren, verspillen: zij etaleren dat ze tijd zat hebben alsook energie, geld en nog andere levensmiddelen. Ze etaleren het aan elkaar en zij doen dat deels onbewust maar altijd raak in een sfeer van onderlinge concurrentie. Zij etaleren het vooral aan wie niet van de partij zijn en die geven zij het nakijken, een onderbelichte activiteit waarin zij zich verlustigen. Feesten is in wezen het tonen van een overvloed en wel met de bedoeling om zich door anderen te doen benijden.

Maar feesten is vooral aanmatigend omdat de overvloed zoals al gezegd een feit is door het tekort van anderen maar ook omdat geen mier, laat staan een mens, zijn hebben en houden aan zichzelf dankt. Eén letterlijke misstap volstaat, één gesproken of geschreven woord, desnoods een meteoriet die doorheen de atmosfeer geraakt zonder helemaal op te branden en het feest transformeert zich zonder excuus in pure horror.

Want het leven is een droom en niemand heeft een hand in wat hij droomt, het thema wordt gestuurd door Fortuna die geblinddoekt is precies zoals Justitia en wellicht ook alle andere goden alsook de dood. De blinddoek staat voor de onpartijdigheid, wat betekent dat bidden om gunsten ijdel spel is. Daarom moeten wie feestvieren, zich tot Bacchus wenden, de god van de wijn, die benevelt zodat men een excuus heeft achteraf als men zich verantwoorden moet voor zoveel arrogantie, onrecht en kwaad. Het was de wijn, zo kan men dan zeggen: ik wilde rechtdoor maar de wijn benam mij van het zicht en ik struikelde.

Eén enkele keer in de eeuwigheid had de god van de onderwereld oren naar het excuus voor een gestruikelde wiens lief hemel en aarde bewoog, de maan en de sterren, met het lamento van zijn lier: Orpheus slaagde erin om Hades' gemoed te beroeren en, zij het onder één voorwaarde, zijn Euridicè die, gebeten door een adder voortijdig weggleed uit het leven, terug te laten keren naar de wereld van het licht.

Die voorwaarde was uiteraard van die aard dat zij het onmogelijke voorgoed onmogelijk maakte: zij verbood aan de zanger om uitgerekend dat te doen wat hij niet laten kon want wie omkijken, veranderen terstond in zoutpilaren omdat wat voorbij is, nimmer terug mag keren.

De Phoeniciër Sanchuniathon, die zijn werk, dat dateert van voor de Trojaanse oorlog, opdroeg aan Adibaal, de koning van Beiroet, ons bekend van het Preparatio Evangelica van Eusebius van Caesarea en van Philo van Byblos, spreekt over Eon, de god van de tijd, die werd aanroepen in de Gnosis. In de Arthravaveda en de Upanishad aanriepen de Indiërs Kāla, de Perzen aanriepen Zurvān, de Egyptenaren Ra, telkenmale de god van de tijd die zelf niet veroudert: hij legt een ei en misschien is de zon (Ra) het ei waaruit alles voortkomt. Bij de Grieken is het de titaan Kronos, verbonden met de Orfische mysteriecultus. Des nachts wordt door Kronos uit de ether een ei gemaakt dat openbreekt en Phanes komt tevoorschijn, de hermafrodiete demiurg die de wereld schept.

De tijd is een gevleugelde slang, de Oeroboros of staarteter, bekend bij de Azteken en ook als de Chinese draak met zijn staart in zijn bek. De zichzelf altijd verjongende god Aion is er ook in de Mithrascultus en in de Romeinse mythologie als Aeternitas (Fortuna, Providentia), eveneens afgebeeld als de staartbijter of de feniks die zichzelf verjongt door uit haar eigen as te verrijzen.

Misschien is het feestvieren een oerdans waarin de mens zich overgeeft aan de vernietiging waar hij eerst doorheen moet om herboren te kunnen worden. Misschien gaat men feesten omdat men voelt dat men oud wordt, dat de tijd gekomen is om op te branden, dezelfde tijd die de oorlog inluidt, die daarom werkt als een afrodisiacum dat de roes van het feesten uitlokt en aanwakkert. Aphrodite, voorheen de Phoenicische Astarte, was zowel de godin van liefde en de vruchtbaarheid als die van de oorlog.

(J.B., 19 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 4. Slechte acteurs

In december 2021 stelden de Amerikanen vast dat Rusland 70.000 troepen gestationeerd had aan de grens van Oekraïne met Rusland en met Wit-Rusland en in de daaropvolgende maanden zwol die troepenmacht nog aan. Volgens CBS News van 24 februari 2022 ontkende Rusland toen al maanden in alle toonaarden aanvalsplannen te hebben totdat op die dag de Russische invasie in Oekraïne een feit werd.¹ Sinds dat bewuste ogenblik weet het kleinste televisiekijkend kind dat de Russische president Poetin een leugenaar is.

Edoch, drie jaar en bijna vijf maanden later (!), meer bepaald op 15 juli 2025, kruipt de Amerikaanse president Donald Trump op een welhaast theatrale manier in de slachtofferrol door via BBC News wereldkundig te maken dat hij erachter gekomen is dat Poetin hem beliegt.²

Door aldus aan de wereld te vertellen dat hij er helemaal geen benul van had dat Poetin een leugenaar is, vertelt Trump ons uiteraard meteen dat ook hij liegt.

Bovendien wordt duidelijk dat we hier aan de beide zijden van het front te maken hebben met bijzonder slechte acteurs aangezien zij geen van beiden in staat blijken om hun leugens als geloofwaardig te laten overkomen. Maar daarvoor doen ze kennelijk zelfs geen enkele moeite: ze zijn er gerust in dat niemand het zal aandurven om hen met hun leugens te confronteren: niemand durft hen tegen te spreken, zelfs de baas van de NAVO niet, die Trump uitgebreid feliciteert en bedankt voor de peer die hij Europa heeft gestoofd.

Als Big Brother zegt dat één opgeteld bij één gelijk is aan drie, wordt dat in koor beaamd en op die manier steekt hij zelfs de pausen naar de kroon die hun wereldse macht weten te handhaven met het afdwingen van geloofsbelijdenissen. Geen geloof, dat weten zij ook wel, maar belijdenissen. Macht manifesteert zich waar men anderen kan laten liegen. Liegen, bedriegen, moorden.

Ja, ga het maar na: de wereldheersers verbergen niet dat ze het volk beliegen en ze weten dat ze dat ook helemaal niet hoeven te doen: iedereen weet hoe het er in de wereld aan toe gaat en door zich van krommenaas te gebaren liegt het volk gewoon mee. In het machtsspel speelt de waarheid geen andere rol dan die van slachtoffer want macht hebben pas zij die zich boven de waarheid weten te verheffen.

De waarheid is nochtans aan allen bekend en verwoordde zich drieënnegentig jaar geleden als de titel van een collage.³ De machthebbers smeden samen onder één hoed: zij bestelen het volk onder de voorwendsels die wij intussen van binnen en vanbuiten kennen.

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 3. De beleggers met hun 'defensie'

In een systeem dat 'floreert' door toedoen van de hebzucht en dat gericht is op het ongeremd vermeerderen van kapitalen wordt helemaal geen rekening gehouden met de aard van de producten omdat daar alleen de winstmarges tellen, wat wil zeggen dat vergif dat met een hoge winstmarge verkocht wordt, als handelswaar de voorrang geniet boven betaalbaar en gezond voedsel. Dat komt doordat het kapitalisme gerund wordt door lui die ingevolge de middeldoelomkering de handelswaren als betaalmunten beschouwen en het geld als doel.

In de pre-kapitalistische wereld gingen de mensen naar de markt met eieren en boter en ze ruilden wat ze teveel hadden voor wat ze nodig hadden, eventueel met de vergemakkelijkende tussenkomt van het betaalmiddel geld. Maar na de intrede van het kapitalisme werden de rollen omgedraaid, of beter: het omdraaien van de rollen (een perversie ingevolge de hebzucht) deed het kapitalisme ontstaan. Immers, steeds meer mensen gingen naar de markt met een pak geld, waar ze de eieren en de boter (die ze niet perse nodig hadden) kochten en weer verkochten om dan naar huis terug te keren met een dikker pak geld, wat in feite de eerste vorm van beleggen was. Op die manier 'verdienden' deze handelaren geld zonder dat ze zich moesten bekwamen in een uit te oefenen vak omdat handel drijven hun vak geworden was.

Maar de keerzijde van 'rap rijk' bleek niet min: het kon de geldzuchtigen niet meer schelen wat ze verhandelden, als het maar rendeerde. Met maximaal bedrog als gulden regel: een habbekrats zodanig aanbieden dat men er een fortuin kan voor vragen. Want alras werd duidelijk dat met de handel in alcohol en tabak meer winst te maken viel dan met het verhandelen van eieren en boter: wie rap rijk willen worden, investeren bij voorkeur in zaken waarvan de afnemers 'verslaafden' zijn en vaak zijn het op de koop toe illegale zaken die het hoogste rendement opleveren.

Hebzucht is een verslaving en figuren zoals Elon Musk, Mark Zuckerberg en Donald Trump hebben hun hele leven (en wat al niet meer) opgeofferd aan een fortuin dat maakt dat zij behoren tot de één percent die negenennegentig percent van alle rijkdom op aarde bezitten. Zij kweken geen legkippen en zij melken geen koeien maar zij spelen met getallen op wat men 'de beurs' noemt en de beurs is in feite niets anders dan het spel van de wereld dat hoe langer hoe meer gaat gelijken op Russische roulette.

De investeringen van de superrijken hebben te maken met gigantische kapitalen en die worden uiteraard alleen maar buitgemaakt in de meest winstgevende bedrijfstakken. Dat zijn niet langer landbouwproducten, het zijn zelfs geen luxegoederen, het zijn tot de dood verslavende drugs, wapens en oorlogen.

Alle superrijken hebben oorlogen nodig om zichzelf in stand te kunnen houden. De oorlog tegen de honger raakt allang hun koude kleren niet meer en die tegen de ziekten gaat stilaan ook behoren tot lang vervlogen tijden: in tegendeel wordt honger als een wapen verhandeld en voor ziekten geldt hetzelfde, zoals iedereen kon getuigen in de recente pandemie. Vandaag wordt de strijd om het monopolie over alles, het bezit van alle aardse rijken of dus de strijd voor het bekleden van de stoel van de duivel op aarde beslecht met wat onvergelijkbaar veel meer opbrengt dan al het voorgaande en dat is alleen nog geweld, oorlogsgeweld.

De dood maakt bang, het toneel van het front schildert de gruwel voor ieders ogen en de oplossing, aldus de superbelegger, bestaat in de aankoop van wapens. Godbetert wapens tegen de dood. Het heet heel leuk 'defensie' en wie het anders voorstellen, bezondigen zich aan het verspreiden van desinformatie. Wapens, defensie: het is volgens het officiële nieuws dat wat ervoor zorgt dat wij met z'n allen op onze beide oren kunnen slapen. Vooral dan de beleggers.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 2. Van pandemie naar panmilitarisme

Naar aanleiding van een groot aantal gevallen van longontsteking welke geassocieerd werden met een coronavirus dat zich bleek te verspreiden vanuit de Chinese universiteitsstad Wuhan, hield het Health Security Committee of de gezondheidsraad van de E.U. op 17 januari 2020 een audiobijeenkomst. Daags nadien werden reizigers met bestemming Wuhan gewaarschuwd. Op 22 januari werd gesproken over een virus waarvan gezegd werd dat het niet gemakkelijk zou overspringen van de ene mens naar de andere. Maar na een eerste besmetting in Europa (in Frankrijk) werd het Outbreak Management Team gealarmeerd en vanaf 27 januari was de meldingsplicht van kracht. Na verdere gevallen in Europa werd op 30 januari gesproken over een internationale noodsituatie en daags nadien werd quarantaine aangewend. Net zoals bij de pestuitbraak in de veertiende eeuw, kreeg Italië er het eerst van langs en hallucinante beelden van een stilaan wereldwijde lockdown alsook horrorscenario's van opeen gestapelde lijkkisten gingen de wereld rond. Vanaf maart werden ongeziene maatregelen van kracht zoals het verbod op handen schudden, de anderhalvemeterregel, de sluiting van horeca, scholen en kinderopvang, het thuiswerk, de telefonische doktersraadpleging. Vanaf maart werden ook enkele sterfgevallen toegeschreven aan besmetting met het coronavirus, al ging het steeds om hoogbejaarden met achterliggende aandoeningen. Risicogroepen zoals bejaarden werden beschermd door fysieke contacten met de buitenwereld te verbieden. Vanaf juni werden mensen op corona getest. In oktober kwam een tweede coronagolf. In december werd in de E.U. een eerste vaccin goedgekeurd, in januari 2021 volgde een tweede, dan een derde, in maart een vierde. Er kwam massavaccinatie op gang met een discussie over certificaten want vaccinatie was niet mis te verstaan ook een miljardenbusiness. In oktober waren driekwart van de burgers in de E.U. gevaccineerd. Het virus differentieerde zich en hervaccinaties ('boosters') drongen zich op. Maar er doken ook tegenstanders op van de massavaccinatiepraktijk; zij werden over dezelfde kam gescheerd als de complotdenkers en er werd weerwerk geboden tegen zogenaamde desinformatie. Over de politieke aanpak van de crisis doken steeds meer kritische stemmen op en niet in het minst bij de artsen zelf waarbij onderzoek aantoonde dat de helft van hen overwogen heeft om het beroep op te geven. Waarnemers zagen hoe politici de crisis gingen misbruiken om de eigen macht te verstevigen en er werd gewag gemaakt van een ontluikend totalitarisme, waarbij de genomen maatregelen volgens sommigen verkapte voorbereidselen waren voor een nieuwe wereldoorlog. Toeval of niet maar op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen na een Europese vrede die zevenenzeventig jaar had standgehouden!

Het is een feit dat de wereld momenteel de overgang maakt naar de algemene oorlogsmodus en ofschoon de inval van de Russen in Oekraïne wordt aangewezen als de trigger daarvan, is het veel waarschijnlijker dat niet een regionaal conflict dat tenslotte al decennia aansleept tot de huidige wereldwijde militarisering heeft geleid maar wel de pandemie en meer bepaald de politieke aanpak ervan.

De overgang van vrede naar oorlog is een zaak van overschakeling van de ene (oeroude biologische) modus naar de andere en die verandering gebeurt niet en nooit als een resultaat van rationeel overleg omdat het een kwestie is die zich afspeelt op het niveau van onze meest primitieve impulsen in de hersenstam, de reptielhersenen, waar zich het gemoed situeert en waar nog lang geen sprake is van de neocortex, het verstandelijk overleg, de cultuur of de taal. De algemene wereldwijde vijand van de menselijke soort die ons systeem gealarmeerd heeft, was geen vreemde natie maar een van de kleinste levende wezens, met name een virus.

Of dat virus gestuurd werd door mensen en dan meer bepaald door een vijandige natie in het kader van biologische oorlogsvoering, maakt hier weinig verschil. Het gaat erom dat de effecten van de pandemie, alvast bij de aanvang én door toedoen van de perceptie en de uitvergroting door zekere potentaten, in bepaalde prehumane compartimenten van ons humaan systeem hebben huisgehouden waar zij de schakelaar die al langer dan driekwart eeuw op de vredesmodus stond, op de oorlogsmodus hebben gezet.

Het virus zelf bleek achteraf nog onschuldiger dan de jaarlijkse griep maar het kwaad was al geschied: onze soort was al overgeschakeld op de oorlogsmodus en de plot van de hele historie bestaat erin dat in dit geval de vijand een virus en dus onzichtbaar is, waardoor volstrekt onberedeneerd men naar een zichtbare vijand is gaan zoeken, die men uiteraard gevonden heeft of meent te hebben in aloude en tot op dat ogenblik in slaapmodus verkerende rivalen van de menselijke soort.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 juli 2025)

Achter de coulissen

Omdat hij de vernietiging is van alles wat met liefde werd opgebouwd maar vooral omdat hij aan onze kinderen het leven ontneemt in ruil voor een graf, is er geen mens die de oorlog wil: geen Rus, geen Europeaan, geen Amerikaan, geen Aziaat, geen Afrikaan, geen Oceaniër.

Op de vraag waarom antwoordt de collage Oorlog en lijken, de laatste hoop van de rijken: een hyena met hoge hoed en kruis op de borst vertrappelt de lijken op het slagveld. Want arme mensen drijven handel in brood maar verlichte geesten volgen Voltaire en slijten wapens.

Gangsters likken de hielen van de duivel voor het meesterschap over de aarde; zij verraden het volk en vergaderen als de tijd van hun oogst gekomen is.

Zij polariseren de wereld, creëren een vuurlinie en verkopen je je eigen dood als 'de job van je leven'. Gehersenspoeld door hun pausen en onder de vlag van defensie, worden onze kinderen van alle kanten naar de frontlijn gelokt om daar elkander te verminken.

Dat daartoe wapens nodig zijn, lijkt alleen maar een bijkomstigheid - echter niet voor de beleggers wiens lach nu breder wordt dan in de tijd dat zij nog brood verhandelden. Bijkomstig blijken de algehele vernieling, de verminking en de dood.

Bommen, raketten, tanks, mijnen, atoomwapens: de judassen van de politiek slijten ons de moordtuigen voor de prijs van ons hele hebben en houden, incluis ons allerkostbaarste bezit.

Achter de coulissen verdelen monsters de buit.

(J.B., 15 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Vierde gesprek

– Omsk Van Togenbirger, u introduceert het begrip 'geest' maar het 'scheermes van Ockham' gebiedt dat de meest eenvoudige verklaringen de voorrang verdienen: waarom dat begrip, als een verklaring van het leven mogelijk is met alleen maar het stoffelijke beginsel?

– Sta mij toe om eerst op te merken dat het scheermes weliswaar iets waarachtigs is maar even mooi klinkt het principe dat het hemd nader is dan de rok en dan zou u met bisschop Berkeley kunnen inzien dat de stof overbodig kan bevonden worden en dat dan alles verklaarbaar wordt vanuit alleen maar de geest. Maar afgezien daarvan: het punt is hier, mijn beste, dat er voor het leven helemaal geen verklaring bestaat en al zeker niet vanuit de opvatting dat het karakter van de werkelijkheid materieel is: dat is niet alleen onzin, het is klinkklare onzin.

– Daarover bestaat nochtans een consensus onder een meerderheid van wetenschappers...

– Volgens een meerderheid van Amerikanen is Donald Trump de uitgelezen man om de wereld te leiden. Neen, ik vrees dat u hier andermaal het punt mist: het is niet aan wetenschappers om een consensus te hebben over de aard van de werkelijkheid; dat is niet hun taak, dat is geen onderwerp dat door de wetenschappen wordt behandeld, het is een kerntaak van de filosofie. In eender welke wetenschap vertrekt men van aannames en die verschillen onderling; men kan niet aan wetenschap doen zonder de aannames van de wetenschap in kwestie te erkennen.

– Dat is duidelijk, ja.

– Ik ga kort door de bocht als ik zeg dat bijvoorbeeld de klassieke westerse geneeskunde aanneemt aan dat alles verklaarbaar is met alleen maar stof, maar eigenlijk moet zij daarvan uitgaan van zodra haar therapieën materieel-energetisch van aard zijn. Het is de Trumpistische wereld die dat zo wil om redenen van economische verhandelbaarheid want in een kapitalistisch systeem is geneeskunde ook en vooreerst big business.

– Onvermijdelijk...

Pas op, ik beweer niet dat filosofen geen rekening moeten houden met wetenschappelijke bevindingen - de wetenschappen spruiten voort uit de filosofie en iedereen is eraan gehouden om rekening te houden met principieel alles - maar die bevindingen moeten wel relevant zijn.

– Relevant?

– Ja, betekenisvol: ze moeten betrekking hebben op de werkelijkheid.

– Dat lijkt mij nog wat duister. Kunt u dat illustreren?

– Neem de algebra als uitgangspunt. Dat is geen wetenschap, het is een 'spel' dat aangewend wordt in de wetenschappen, maar goed, dit is louter illustratief. Volgt u?

– Jawel.

– Kunt u loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf?

– In geen geval.

– En waarom bent u daar zo zeker van?

– Wel, ik zei bijna: omdat het wetenschap is... maar de algebra is geen wetenschap, zei u zopas.

– Neen, maar de reden waarom u niet kan loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf, ligt in het feit dat de beoefening van de algebra zekere aannames veronderstelt. In dit geval zijn dat de zogenaamde axioma's van Peano. Ik zal dat hier niet uitleggen en ik versimpel de zaken.

– Graag...

– Het gaat om spelregels die vaststellen wat natuurlijke getallen zijn en hoe hun rij gevormd wordt. We vertrekken bij nul en door bij nul eentje op te tellen, bekomen we twee en zo verder de hele rij. Er moet bijvoorbeeld ook worden vastgelegd wat gelijkheid is en zo meer. De bewerkingen, zoals de optelling, moeten vanzelfsprekend ook worden vastgelegd. Maar eenmaal dat alles bepaald werd, werkt de algebra, wat wil zeggen dat voor iedereen altijd zal gelden dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf. Of dat zes maal zeven, tweeënveertig is. Het spel is dan voor iedereen altijd hetzelfde, wat wil zeggen dat de algebra bestaat. En dat ze bestaat, betekent dat ze bestaat voor al degenen die haar beginselen aannemen. Ze staat dus niet op zichzelf zoals een boom maar wel zoals een spel, ze vereist dus nog altijd spelers. Akkoord?

– Dat begrijp ik.

– René Descartes, die ook een wiskundige was, spreekt op een bepaald ogenblik over een spook dat hij ontwaart terwijl hij nadenkt over de wiskunde. De wiskundige waarheden, zo zegt hij, zijn zodanig waar dat ze ook waar zijn in de droom. Ze zijn waar in de werkelijkheid maar ook in de droom geldt dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf en dat de som van de hoeken van een driehoek gelijk is aan honderdtachtig graden. Men kan dus in de werkelijkheid geen driehoek vinden met een hoekensom die verschilt van honderdtachtig graden maar men kan dat ook niet dromen, begrijp u? Dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan zeven, kan ook in de droom niet kloppen. En ziet u wat de reden hiervoor is?

– Zegt u het maar.

– Het is de wiskunde om het even of zij in de werkelijkheid beoefend wordt of in de droom! Het maakt haar helemaal niets uit! De wiskunde staat helemaal niet in betrekking tot de werkelijkheid!

– Wat u nu zegt...

– De algebra bijvoorbeeld is een spel dat alleen maar naar zijn eigen aannames verwijst. Men kan erin opgaan en de illusie krijgen dat het gaat om een realiteit die buiten ons bestaat maar dat is bedrog. De algebra is dus niet relevant met betrekking tot de werkelijkheid.

– Vreemd...

– Het is niet vreemd, het is vanzelfsprekend. Nu, de rekenkunde kan wel benut worden in de wetenschappen die wél werkelijkheidswaarde kunnen hebben maar men moet zich ervan bewust blijven dat hier inductie in het spel is: wij leggen die dingen in de werkelijkheid, we proberen ze daar in te passen omdat we denken alles duidelijker te zullen maken maar soms werkt dat averecht. Nu zou het ons veel te ver brengen om ook hier over door te bomen maar het mag nu wel duidelijk zijn wat hier bedoeld wordt met relevantie.

– Nu hadden we het over het materialistisch wereldbeeld dat u onzin noemt.

– Ja, we hebben het over het fysicalisme en daaronder wordt iets verstaan dat in feite onmogelijk is: het fysicalisme is het 'filosofisch' wereldbeeld dat vertrekt van de aannames die ook in de fysica gelden. Maar u begrijpt dat eenmaal men van zekere aannames vertrekt, men die sowieso niet meer in vraag stelt!

– Uiteraard...

– Men bevindt zich dan ook niet langer op het terrein van de filosofie.

– Men bevindt zich op het terrein van de fysica?

– Van zodra men vertrekt van de aannames van de fysica en men gaat dat filosofie noemen, beweert men impliciet dat de filosofie niet bestaat. Men zegt dan eigenlijk dat de fysica de wetenschap is die naar de grondslagen van de werkelijkheid zoekt en dat alle vraagstellingen buiten dat gebied van geen tel meer zijn.

– Het einde van de filosofie?

– Wel, waar men de aannames van het spel niet meer in vraag mag stellen, worden zij verabsoluteerd, ziet u?

– Ja...

– We belanden dan omzeggens in een dictatuur. En merk nu op, mijn beste, dat we hier spreken over een geestelijke dictatuur.

– Wat een paradox!

– Een dictatuur die onder meer zegt dat er alleen maar stof bestaat: ruimte, tijd, materie, energie...

– En de geest is een product van de hersenwerking?

– Bijvoorbeeld. Maar u begrijpt dat dit de werkelijkheid wel bijzonder erg verarmt en ik wil alleen maar de vergelijking maken met het reduceren van alle dingen tot hun markteconomische waarde: alles is herleidbaar tot zijn prijskaartje, dat ook nog eens variabel is, zodat het respect voor de mens verdwijnt en dus ook de mens zelf, die in die optiek immers perfect verwisselbaar wordt, reproduceerbaar, vervangbaar. En dan, mijn beste, bestaat er ook geen enkele reden meer om geen oorlog te voeren. Om maar iets te zeggen.

– Maar we zijn al zover...

– Driewerf helaas.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Derde gesprek

– Een geliefde sterft en bij wie achterblijven is zijn of haar afwezigheid aanwezig in de vorm van verdriet. Omsk Van Togenbirger: zou ik het zo kunnen stellen?

– U stelt het niet duidelijk genoeg. De afwezigheid waarvan sprake is een realiteit maar vanzelfsprekend geen stoffelijke realiteit. Die realiteit wordt door de achterblijvers gevoeld en is zelfs onvergelijkelijk veel voelbaarder dan de realiteit van iemand die stoffelijk aanwezig is. Bent u het daarmee eens? Bent u het ermee eens dat het verdriet over een overleden geliefde veel dieper graaft dan de aanwezigheid van een levende?

– Dat is onmiskenbaar het geval, ja.

– En bent u het ermee eens dat de afwezige onstoffelijk is?

– Uiteraard...

– Onstoffelijk zegt u, maar toch aanwezig: hij of zij is dus een geestelijke realiteit, akkoord?

– Als u het zo wilt uitdrukken, jazeker.

– De gestorvene is een geestelijke realiteit of kortweg een geest.

– Maar geesten bestaan toch niet...

– Ach, voor mijn part mag u een ander woord gebruiken om die onstoffelijke realiteit aan te duiden, het maakt zelfs niet uit welk woord, maar waarom een ander woord gebruiken als het woord 'geest' al duizenden jaren in gebruik is?

– Gaat het hier niet gewoon om een gedachte, een gedachte die aanwezig is in de achtergeblevenen die nog leven?

– En waarom zou u het zo opvatten?

– Omdat zonder die achterblijvers helemaal geen sprake kan zijn van de geest van de door hen geliefde!

– Dat is waar maar dat geldt evenzeer voor wie nog in leven zijn.

– Wat bedoelt u?

– Wat ik zeg. Niemand bestaat op zichzelf. Wij bestaan allemaal bij de gratie van degenen voor wie we bestaan en pas via die erkenning door anderen bestaan we ook voor onszelf.

– Is dat zo?

– Zeer zeker. Mensen zijn relationele wezens. Zonder onze relaties verdwijnen wij. Als we voor niemand meer bestaan, bestaan we ook niet meer voor onszelf.

– Daar zegt u wat! Kunt u dat ook hard maken?

– Om te kunnen bestaan, moet men bestaan voor anderen, en dus in de gedachten van anderen, in de geest van anderen, pas via die weg bestaan we ook voor onszelf. Gedachten immers zijn niet niets, zij vergen taal en taal vergt communicatie, communicatie vereist communicanten, mensen die tot elkaar in relatie staan.

– Dat lijkt mij moeilijk te bewijzen.

– Over Kaspar Hauser hebt u wel al gehoord?

– Jazeker...

– Het is bijzonder moeilijk om hier tot daadwerkelijke bewijzen te komen om redenen die u wel zult begrijpen. Mensen die van alle anderen afgesneden zijn, bestaan waarschijnlijk niet en kunnen waarschijnlijk ook niet bestaan maar dat neemt niet weg dat de stelling dat wij relationele wezens zijn alsnog ernstig moet genomen worden.

– U zegt dus dat zowel de levenden als de overledenen in de eerste plaats bestaan in de geest van anderen?

– Zowel de stoffelijken als de niet meer stoffelijken. En dat komt doordat niet alleen de onstoffelijken maar ook de stoffelijken een geest hebben.

– Onze geest is dus het belangrijkste voor ons bestaan?

– Dat is wat kort door de bocht. Maar inderdaad, leven is bezielde materie. Het verdwijnen van de ziel resulteert in de dood, niet het verdwijnen van het stoffelijke.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Tweede gesprek

– Omsk Van Togenbirger, als ik u goed begrijp, zegt u dat wie om een geliefde rouwt, zich dat verdriet ter harte moet nemen en wel omdat het in de plaats gekomen is van de geliefde die er niet meer is?

– Wat vindt u van iemand die geen verdriet heeft over de dood van een geliefde?

– Een onmens.

– Maar kunt u van iemand houden die niet bestaat?

– Onmogelijk!

– En bent u het ermee eens dat men bereid is om te lijden voor iemand van wie men houdt?

– De bereidheid om voor iemand offers te brengen lijkt mij de definitie zelf van liefhebben.

– Wie niet bestaat, kan men niet beminnen en voor een onbestaande kan men ook niet lijden. Toch vindt u dat alleen een onmens geen verdriet heeft? Dus moet de betreurde nog bestaan.

– Dat klinkt logisch maar ik snap het toch niet.

– Wat snapt u niet?

– Dat de betreurde nog zou bestaan.

– Hij is getransformeerd in uw verdriet.

– Dat leed wordt dan veroorzaakt door de aanwezigheid van de afwezige, “la présence de l' absence”, zoals men zegt?

– De afwezigheid van de betreurde staat niet op zichzelf, zoals ook wie achterblijven niet op zichzelf staan want mensen zijn relationele wezens. De afwezigheid van de ene veroorzaakt een gemis bij de andere en dat gemis is een realiteit. Maar die realiteit bestaat niet in de wereld van de stof: het is een puur geestelijke realiteit. Dat de betreurde zich getransformeerd heeft in uw verdriet, betekent dat hij of zij een puur geestelijke realiteit geworden is.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 15: Barbarij en banalisering

Kenmerkend voor de oorlogsmodus is de barbarij of de wreedheid maar die kan nog worden versterkt door ze te banaliseren, wat wil zeggen dat men ze voorstelt als normaal en dus als helemaal niet wreed, wat inhoudt dat men tegenover de wreedheid volstrekte onverschilligheid creëert. Primo Levi, die de uitroeiingskampen van de nazi's overleefde, noemde de onverschilligheid een nog groter kwaad dan de Shoah zelf, precies omdat de onverschilligheid een banalisering van de wreedheid en dus een versterking daarvan in de hand werkt.

Eenmaal lui die ellebogen missen aan de macht komen, krijgen alle bruten vleugels en moeten de burgers zich massaal verbergen omwille van hun veiligheid omdat bij brutaliteit of respectloosheid alle afspraken met de voeten worden getreden - ook deze die de veiligheid waarborgen. Bruten zijn er overal en ook massaal maar zolang in een staat de orde kan worden gehandhaafd, roeren zij zich niet omdat zij voor bestraffing vrezen en voor de afkeuring vanwege het publiek. Ergens zijn zij vergelijkbaar met gevaarlijke honden die echter aan de ketting liggen; zelf hebben zij geen geweten, zij gehoorzamen hun meesters; slagen zij erin om medestanders aan de macht te brengen, dan worden de kettingen verbroken. Dit zou enigszins demoniserend kunnen klinken maar de realiteit overtreft ook hier de stoutste fantasie: de nazi's gedroegen zich niet alleen als honden, zij richtten ook honden af die op bevel volgens hun willekeur gevangenen in de werkkampen levend verscheurden terwijl zij er op toekeken samen met andere gevangenen aan wie zij aldus 'een lesje wilden leren'. Volgens journalisten die inmiddels wegens hun berichtgeving hierover werden omgebracht, zoals onder meer de Russische schrijfster van de Novaja Gazeta Anna Stepanovna Politkovskaja, doen de bendes van de door Poetin op handen gedragen Ramzan Kadyrov in het huidige Tsjetsjenië dit nog steeds.

Van banalisering van het kwaad is sprake van zodra de andere kant wordt opgekeken als het zich voordoet, van zodra er door niemand meer tegen gereageerd wordt, van zodra de angst om door de brute kudde uitgestoten of aangevallen te worden, maakt dat men zich zwijgzaam schaart achter wie de brutaliteiten voltrekken. Het kwaad wordt gebanaliseerd als men het gaat vertikken het te benoemen. Het kwaad wordt gebanaliseerd waar ondergeschikten de hielen gaan likken van wie het voltrekken: op die manier komen de hielenlikkers aan hun promotie waaraan dan niet alleen het bloed van enkelingen kleeft maar tevens het spreekwoordelijke heetste hartenbloed van al wie garant hebben gestaan voor de beschaving en voor de toekomst van de komende generaties.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Eerste gesprek

– Omsk Van Togenbirger, zou ik u andermaal om raad mogen vragen?

– U denkt dat ik wijs ben maar wellicht vergist u zich: ik ben oud, dat is alles. Maar goed, vraag maar, waarover gaat het? Als het met mijn hoge leeftijd te maken heeft, kan ik u misschien een beetje vooruit helpen. Wat is de kwestie?

– Ja, het heeft wat te maken met uw hoge leeftijd, met ervaring eigenlijk, met tijd. En met verlies.

– Verlies? Ja, dat heeft wat gemeen met de oude dag, inderdaad. U ziet er bedrukt uit. Wat is er?

– Men heeft ons altijd verteld... van toen wij nog kinderen waren... over de toekomst...

– Ja?

– We moesten ons best doen op school, ons voorbereiden op later... Het was alsof wij moesten leren trappen lopen, of alsof alles altijd vooruit zou gaan, alsof er een bestemming was, een doel waarvan wij als kind nog niets begrepen maar we geloofden het: we dachten dat we ons moesten voorbereiden op iets dat komen zou...

– Ja en?

– Wel, we deden ons best, soms ook niet, maar we werkten, we werkten soms heel hard, om vooruit te kunnen gaan... We leerden een en ander, kregen een aantal zaken onder de knie... we spaarden, we installeerden ons, sommigen kregen kinderen, en dan begon de tijd te hollen... en wat dan gebeurde...

– Wat gebeurde er?

– Wat dan gebeurde, was eigenlijk het tegenovergestelde van wat men ons verteld had, of zo voelde het toch aan...

– Ja?

– Jazeker, want we verloren allerlei zaken: gezondheid, werk, bezittingen, en ook mensen, geliefden. Velen van ons stierven, en wie in leven bleven, moesten zien hoe hun geliefden dood gingen.

– Ja, zo gaat dat.

– We worden ouder, en we vragen ons af: waar blijft die bestemming waarvoor we ons best moesten doen? We worden alleen maar gestraft met verlies. En nog het meest met het verlies van geliefden. Sommigen onder ons sterven dan van verdriet, anderen worden ziek, zij kunnen het leven niet meer aan, zij verlangen eigenlijk naar het einde van het lijden.

– Ja?

– Wat moeten we dan met het verlies? Het is ondraaglijk, het houdt niet op. Wat moeten we doen? We zijn ten einde raad, we kunnen niet meer. Of bestaat hier helemaal geen antwoord op? Werden wij voorgelogen en vallen ons nu gewoon de schellen van de ogen? Kunnen we niets anders doen dan vaststellen dat het gedaan is, dat het allemaal eindig is, dat het geluk een illusie was en dat men ons allerlei dingen heeft verteld, beloofd eigenlijk, uit medelijden, omdat men wist wat komen zou, omdat men de onwetendheid waarin wij verkeerden zo lang mogelijk wilde rekken? Ja, men wilde ons onwetend houden. Het geluk blijkt te bestaan uit het niet kennen van het ongeluk, maar op een dag kunnen we er niet meer naast kijken...

– Ja, en wat is nu concreet uw wens?

– Wat moet iemand doen die zijn geliefde kwijt is, die verdriet heeft en die daar geen einde meer aan ziet? Ik vermoed dat u zult zeggen dat geduld een schone deugd is maar daarmee kunt u helaas geen troost bieden, zo wordt gevreesd.

– Dat is waar.

– Zo, wat moet iemand doen die zijn geliefde mist en die weet dat hij die nooit meer zal terugzien? Nooit meer. Nimmer. Bij mijn beste weten bestaat daarvoor geen oplossing.

– Dat is waar.

– Wel, wat moet iemand doen in dat geval?

– Om te beginnen moet men de oplossingen die door sommigen worden verkocht, niet kopen want op die manier is men alleen zijn geld kwijt. Ik bedoel: de therapieën, de medicatie, de religie, de fotoalbums, om maar iets te zeggen, de bezigheden, de zelfhulpgroepen, de praatstonden en noem maar op.

– Wat dan wel?

– Men moet zich realiseren, als men iemand verliest en heel hard mist, dat het verdwijnen van die persoon niet het enige is wat men toegeworpen krijgt.

– Neen dan?

– Wel neen. Er komt wat in de plaats.

– Wat dan wel?

– Verdriet!

– Inderdaad maar waar wilt u naartoe?

– Veel mensen willen dat verdriet niet!

– Natuurlijk niet!

– Maar zo natuurlijk is dat niet, mijn beste.

– Hoezo?

– Misschien is het wel natuurlijk, maar het is niet vanzelfsprekend.

– Ik begrijp u niet.

– Wat doet men als men rouwt? Wat raadt men de mensen die rouwen aan?

– Om er met hun naasten over te spreken, het verdriet te delen...

– Juist. Maar denkt u dat het ook goed is om dat te doen?

– Waarom zou men het dan aanraden?

– Ah, u denkt dat het wel goed moet zijn, aangezien men het u aanraadt? Maar dat is helemaal geen logische gedachtegang! Wat zou u ervan denken om eens de mogelijkheid te bekijken dat het helemaal niet goed was om erover te praten?

– En waarom zou dat niet goed zijn, erover praten?

– Weet u waarom men er over praat?

– Om het te kunnen relativeren.

– Jazeker, en wat gebeurt er dan?

– Geen idee.

– Het verdriet wordt afgevlakt en als men er maar genoeg over vertelt, gaat men geloof beginnen hechten aan de dingen die men zegt en dwaalt men geleidelijk maar zeker van de zaak af: het verdriet verdwijnt! Niet helemaal natuurlijk maar als men maar genoeg praat, als men er maar genoeg woorden bij betrekt, begint men zich te verliezen in een eigen verhaal over zijn verdriet en als men daar dan ook nog eens geloof gaat aan hechten, speelt men zijn verdriet op den duur ook helemaal kwijt!

– Was dat dan niet de bedoeling?

– Herinner u wat we zopas gezegd hebben: het verdriet is wat er in de plaats komt van de geliefde.

– Ja, en?

– De geliefde is dus niet weg: hij of zij is veranderd in uw verdriet.

– Dat begrijp ik niet.

– Het is nochtans niet zo moeilijk. Iedereen die een geliefde verliest, krijgt in de plaats verdriet, nietwaar?

– Inderdaad.

– Er is dus heel duidelijk een verandering gebeurd en die verandering voltrekt zich bij iedereen die een geliefde verliest. De geliefde is niet zomaar weg, zoals we zopas zegden: er is dat verdriet in de plaats gekomen. Nu wil men dat verdriet niet, men probeert het kwijt te spelen door te praten, door medicatie, door therapieën en zo meer, maar dat is volgens mij niet de goede manier om ermee om te gaan: we moeten leren begrijpen dat het verdriet in de plaats gekomen is van de geliefde en dat het dus de transformatie van de geliefde is, ziet u?

– Neen...

– Het verdriet is de geliefde in een nieuwe vorm. U ziet toch wel in dat het geen zin heeft om geen verdriet te willen hebben?

– Ja...

– U kunt er niet aan uit, zoals u er ook niet aan uit kunt dat de geliefde er niet langer is. U begrijpt toch dat het geen zin heeft om te wensen dat de geliefde terugkomt?

– Ja, dat begrijp ik...

– Maar het is pas als u ophoudt het onmogelijke te wensen, dat u zult inzien dat er iets in de plaats gekomen is: het verdriet.

– Ja...

– En wat kan het verdriet dan anders zijn dan de geliefde in zijn of haar nieuwe verschijningsvorm?

– U gaat me toch niet vertellen dat het verdriet om een verloren geliefde niets anders is dan die geliefde in een nieuwe vorm, een verrezen dode als het ware?

– Is het dan niet voor iedereen zo, dat in de plaats van het verlies, het verdriet komt? Of laat ik het zo zeggen: dat het verdriet altijd komt waar de geliefde verdwijnt?

– Dat is waar, en dan?

– Het verdriet is alles wat wij hebben, we moeten er dus niet naar streven om het kwijt te spelen want de geliefde komt sowieso niet in de plaats terug: als we het verdriet om de geliefde kwijtspelen, hebben we helemaal niets meer!

– U bedoelt dat we het verdriet moeten koesteren?

– Zeer zeker!

– Maar dat doet pijn!

– Beminnen doet pijn.

– Ik begrijp het nog steeds niet.

– Het verdriet is niet wat het lijkt. Het lijkt gewoon een leed en natuurlijkerwijze willen we ons daarvan bevrijden maar dat is het niet!

– Hoezo?

– Het is een leed vanwege de liefde: de liefde wordt gewogen middels het leed, dat weet u toch?

– Ja, maar ik zie het verband niet.

– Hoe meer we van iemand houden, des te meer zijn we bereid om voor die persoon te lijden, zo is het toch?

– Zeer zeker!

– En is verdriet leed?

– Wat zou het anders zijn?

– Waarom lijden we?

– Omdat we van de gestorvene hielden.

– Neen: we lijden omdat we van de gestorvene houden. Niet hielden maar nog steeds houden. Dat is een heel verschil.

– Dat versta ik niet.

– Indien we hadden opgehouden van die persoon te houden, dan zouden we niet langer lijden, akkoord?

– Dat lijkt me logisch.

– Aangezien we alsnog lijden, en zelfs veel meer dan toen die persoon nog in leven was, betekent dit dat we nog steeds van die persoon houden, nietwaar?

– Zo is dat, ja.

– Maar kunnen we houden van iemand die niet bestaat?

– Neen, dat zal geen mens die bij zijn zinnen is, doen.

– En zijn degenen die lijden omwille van dat gemis dan niet bij hun zinnen?

– Juist wel! Pas indien zij onverschillig waren, zou men over hen kunnen zeggen dat ze niet bij hun zinnen waren!

– Dan is er maar één conclusie.

– De geliefde leeft nog?

– Het werkwoord leven zou ik niet gebruiken, ik zou veeleer spreken over bestaan: het verdriet maakt ons duidelijk dat de geliefde, aangezien onze liefde niet heeft opgehouden, getuige ons leed, nog op de een of andere manier bestaat.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 14: Brutaliteit

Het is een ingetrapte deur om te zeggen dat het gedrag van de oorlogvoerende wereldheersers van vandaag gekenmerkt wordt door ongeremde brutaliteit, al moet hier worden aan toegevoegd dat niet alleen de naaste medewerkers van de potentaten de andere kant op kijken en de hielen likken van deze laatsten: ook de lagere echelons meesmuilen mee, incluis de media die (conferatur Chomsky & Herman) sinds oudsher leugens verkopen en derhalve hun titel van 'de vierde macht' allang zijn kwijtgespeeld.

Brutaliteit is gedrag met afwezigheid van respect, gedrag zonder 'omzien naar'. Men doet alsof gemaakte afspraken helemaal niet bestaan. Men veronderstelt zaken die manifest onwaar zijn, men handelt alsof ze wél waar zijn en wel in die mate dat men verwacht van anderen dat ze, onder druk van zekere vormen van dwang of van geweld, hetzelfde doen.

Een bijzonder geval van brutaliteit is de samenzwering, waarbij men in weerwil van de waarheid onderling overeenkomt om (vaak met het oog op eigen voordeel) aan iemand zekere rechten te ontzeggen alsof hij die helemaal niet had. Door in groep te handelen, probeert men bij zichzelf de overtuiging te versterken dat men het bij het rechte eind heeft en jammer genoeg slaagt men er dikwijls in om, door het been stijf te houden, ook het slachtoffer, althans tijdelijk, zodanig te overdonderen dat hij gaat geloven dat zijn belagers het recht aan hun kant hebben. Door die complexe maar algemeen gangbare psychologische realiteit gaan bijvoorbeeld mensen met een zwarte huid nu nog geloven dat zij minder mens zijn dan mensen met een blanke huid en dat geldt voor alle vormen van onterechte discriminatie.

Een andere psychologische realiteit maakt dat een leugen beleden door een meerderheid een schijn van waarheid verkrijgt die zo groot kan zijn dat zij in staat blijkt om de waarheid beleden door een minderheid of door een enkeling, in haar schaduw te stellen en het is door die realiteit dat op structurele gronden de democratie onvermijdelijk onrecht herbergt. De onrechtplegers weten dat zij aan het bedriegen zijn maar ofschoon zij geen gelijk hebben, vertrouwen zij er op dat zij er alsnog zullen in slagen om dat gelijk afgeperst te krijgen. Zij rekenen er op dat wie het onrecht zien, het niet zullen aandurven om van de waarheid te getuigen en dat zij de andere kant zullen opkijken.

Dat laatste is dikwijls het geval waar de plegers van onrecht de wet aan hun kant hebben: zij plegen onrecht maar niemand kan hen ook maar iets verwijten omdat niemand hen ervan kan beschuldigen dat zij tegen de wet zouden handelen. Zij handelen dan wel volgens de letter van de wet maar tegen haar geest.

Waar sprake is van kuddegeest, wordt precies die brutaliteit bedoeld van het respectloos liegen en bedriegen voor eigen gewin die wordt aangemoedigd door de malafide verwachting dat de rechtvaardigen zullen bezwijken voor de dwang en voor het geweld die gehanteerd worden door de onrechtplegers.

Brutaliteit maakt medeplichtig aan het onrecht maar ook aan de gevolgen ervan, welke enerzijds bestaan uit de schade berokkend aan de slachtoffers maar anderzijds maakt zij ook medeplichtig aan geweldpleging waarvan hoe dan ook gebruik gemaakt moet worden, hetzij door de direct betrokkenen hetzij door derden, om de dreiging kracht bij te zetten omdat die anders haar effectiviteit verliest.

Wie zich scharen achter zulke vormen van onrechtpleging, zullen gebeurlijk zelf geen geweld gebruiken maar dat neemt niet weg dat zij medeplichtig zijn aan het geweld van medestanders die immers de genoemde effectiviteit van de gewelddreiging garanderen. Het zwijgen maakt medeplichtig omdat het in het wezen van de waarheid vervat zit dat die tot spreken noodzaakt.

Het is met andere woorden de natuur zelf van de waarheid dat zij doet spreken, wat betekent dat wie er in het aanschijn van de waarheid het zwijgen toe doen, handelen tegen de natuur van de waarheid in, wat hetzelfde is als liegen. Uiteraard is het ook zo dat de leugen verbonden is met het geweld en met de doodslag omdat dit de stok achter de deur is waarmee de leugen zich sterk maakt; dit zijn de middelen waarmee de leugen zich een weg baant door de wereld.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 13: De massa-dictatuur en de oorlog

Elitarisme, paternalisme, vrijheid en dictatuur: het zijn zwaar beladen en ook bijzonder ambivalente begrippen met vele onderling strijdige tentakels en zo is het Latijns-Amerikaanse volk dat door Paolo Freire in diens Pedagogia do Oprimido (1967-1968) wordt verdedigd tegen de daar door de V.S. gesteunde dictaturen, totaal verschillend van de opstandige (Europese) horden die bekritiseerd worden door de Madrileen José Ortega Y Gasset (1883-1955) die La Rebelion de la Masas (1926) veertig jaar eerder als artikelenreeks in de krant van zijn ouders publiceerde ter verdediging van een hoogstaande beschaving die door zekere enkelingen wordt geschraagd.

De verdrievoudiging van de Europese bevolking (van 180 naar 460 miljoen) in amper een eeuw (namelijk tussen 1800 en 1914) door Orega Y Gasset toegeschreven aan het tweespan van techniek en liberale democratie, heeft de door Nietzsche voorziene nihilistische horden der barbaren in het zadel geholpen: zij hebben alle macht maar kunnen niet besturen omdat zij niet eens in staat zijn om zichzelf te beheersen.

Ondankbaar zoals verwende kinderen weten zij het verleden dat hen gebracht heeft waar ze zijn, niet te waarderen, in hun arrogantie willen zij alle rechten maar geen plichten en zij geven de vrije teugel aan alle driften en begeerten.

Het kwaad schuilt daar waar de massa der barbaren die niet kunnen luisteren maar wel hun zegje over alles moeten hebben, de (onafhankelijke, vrije, ascetische) enkelingen verdringen en hen de banaliteit opleggen.

Zij beseffen niet dat de basis van de beschaving in de naastenliefde zit, in het altruïsme en in de inschikkelijkheid, de openheid en de gastvrijheid, het pluralisme, noodzakelijk voor de culturele bloei. Zij kennen de geschiedenis niet en dreigen te vervallen in de monotonie, de eenheidsworst van het fascisme, met een zedelijk verval dat door José Ortega Y Gasset werd voorzien binnen een tijdspanne van twee generaties.

Reeds onmiddellijk na zijn publicatie ging het nazisme woekeren in Duitsland en vandaag herhaalt zich het scenario in een wereld die zelfvoldaan is en die denkt dat het verleden iets is dat voorbij is en waarmee geen rekening meer moet worden gehouden...

(Wordt vervolgd)

(J.B., 10 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 12: Paternalisme en dictatuur

Wie zoeken naar een bepaling van paternalisme worden vaker op het verkeerde been gezet, zoals bijvoorbeeld het geval is met een definitie zoals men die terugvindt in Wikipedia: “Paternalisme is het beperken van de vrijheid (...) van een persoon (…) in naar wat wordt aangenomen [zijn] eigen bestwil (…) [mogelijks vanuit] (…) een (…) gevoel van superioriteit (...).”¹ Onvolledig en derhalve misleidend omdat (alvast in die algemene bepalingen) vaak gezwegen wordt over de aard van de voorwaarden die daarbij in het geding zijn.

Dat vaders zich ontfermen over het kroost, is maar hun plicht, maar de ruime meerderheid van de instanties die het bestuur over mensen trachten over te nemen, zijn helemaal geen vaders. Inzake de van start gegane derde wereldoorlog werd hier reeds gewezen op het feit dat het niet eens vaders kùnnen zijn die hun kinderen naar een oorlogsfront sturen en alvast niet daar waar zij zelf dat front hebben opgetrokken: in de wetenschap dat de oorlog het verlengstuk is van de (kapitalistische) economie, zijn het de slavendrijvers of de mensenhandelaars, degenen die het volk economisch uitbuiten (onder meer door het ertoe aan te zetten zichzelf te verkopen), die het naar de oorlog sturen van zodra, in het nadeel van de beheerders, de massa de economie ten laste dreigt te worden. Dit gebeurt heel vaak door genocide (zoals onder de nazi's maar bijvoorbeeld ook in Rwanda), men heeft ook geprobeerd dit medisch aan te pakken (zoals middels sterilisatieprogramma's of middels de aanpak van de coronacrisis maar ook via de promotie van onder meer abortus en euthanasie) maar de oorlog blijkt nog steeds het ultieme en beproefde 'redmiddel' in de betekenis bedoeld door John Heartfield.

Om mensen nu zo ver te krijgen dat ze zich gaan neerleggen op het offerblok aan de mammon dat het front wezenlijk is, moet de mammon, die in een democratie verschijnt als een in een clown vermomde dictator, er eerst in slagen zich aan zijn slachtoffers als een vader voor te doen en met dat oogmerk worden dan ook alle registers opengetrokken. Maar om op kandidaat-slachtoffers ook echt impact te kunnen krijgen, moet vooraf aan een andere voorwaarde worden voldaan: het volk moet namelijk tevens openstaan voor overheersing en de specifieke tactiek die met dat doel wordt aangewend, bestaat erin dat eerst en vooral aan mensen het zelfvertrouwen wordt ontnomen. Immers, onze natuur verbiedt niet zonder redenen om in anderen die niet onze eigen vaders of moeders zijn, meer vertrouwen te stellen dan in onszelf.

Het beroven van het volk van zijn zelfvertrouwen, zijn zelfredzaamheid en zijn natuurlijk vermogen om zichzelf te besturen en om aan principieel elke situatie het hoofd te kunnen bieden, wordt geruggensteund door de specifieke activiteit die zich nog het vaakst met de bijzonder misleidende benaming 'opvoeding' omhult. En de vernietiging van iemands zelfvertrouwen is een ingreep vergelijkbaar met de inslag van een bom: het gebeurt onmiddellijk en herhaaldelijk, middels het aanjagen van acute angst, het destabiliseren van de gemoederen, het in een toestand van twijfel of hysterie brengen van de slachtoffers die dan tot overhaaste beslissingen worden genoopt welke te maken hebben met de enkel schijnbaar 'vrijwillige' overdracht van de macht die men van nature over zichzelf heeft, naar anderen.

Macht over kinderen wordt verkregen door hen te laten geloven dat zij uit zichzelf niets zijn, niets weten en niets kunnen; macht over vrouwen wordt van oudsher verkregen door hen te brandmerken als het 'zwakke geslacht' zodat zij ertoe neigen zich te laten 'bijstaan' door mannen, die hen dan gaan overheersen, doorgaans met egoïstische motieven; de onderwerping van personen die heden zichtbaar worden gemaakt door hen onder te brengen in de LGBTQIA+-gemeenschap gebeurt door verbeten pogingen van 'paternalisten' om hen reeds in de puberteit te overtuigen van een 'abnormaliteit' welke zij zelf niet ten volle zouden begrijpen, zodat zij zich moeten laten bijsturen door anderen, waarbij het overbodig is te vermelden, dat van zodra die anderen voet in huis hebben gekregen, willekeur en machtsmisbruik vrij spel krijgen, denk maar aan de categorisering van de genoemde maar ook nog vele andere minderheden als 'lebensunwertiges Leben' en de 'Endlösung' die daarvoor bedacht werd.

Ook een heel volk verovert men door het eerst van zijn zelfvertrouwen te beroven en dit was (en is) het geval met alle kolonies van het westen, zowel de gekende en inmiddels (nog altijd fel ondermaats) bekritiseerde in de derde, als de minder zichtbare in de vierde wereld, waarbij de aldaar gehanteerde tactiek van ondermijning van het zelfvertrouwen werd in kaart gebracht door de Braziliaanse andragoog Paolo Freire met betrekking tot de onderwerping van het Latijns-Amerikaanse continent in diens Pedagogia do Oprimido (Pedagogiek van de onderdrukten)² uit 1967-1968.

Daarin betoogt de volksbevrijder dat in een dictatuur het onderwijs wordt aangewend om het volk dom te houden, vooreerst door te onderwijzen in een volksvreemde taal. Er moet alfabetisering zijn, onderwijs moet gebeuren in de taal van het volk en moet emancipatie bevorderen: het moet aansluiten bij de ideeën die leven bij het volk. Paolo Freire werd gedwarsboomd: met de steun van de asociale V.S. kwam in 1964 in Brazilië een militaire dictatuur aan de macht die twintig jaar zou duren en Freire werd gevangengezet en week daarna uit naar Chili en Mexico om pas in 1980 naar Brazilië terug te keren maar zijn ideeën overleefden de coup.

In zijn boek stelt Freire vast dat mensen bang zijn voor vrijheid, bang om de bestaande gang van zaken te veranderen. De bevestiging van de eigen menselijke identiteit is cruciaal maar die wordt gedwarsboomd - een ontmenselijking waarbij men wordt geobjectiveerd, uitgebuit en onderdrukt. Weerwerk daartegen bestaat niet in het voeren van oppositie die alleen maar een nieuwe dictatuur aan de macht brengt, maar door via begrip van de verdrukking naar bevrijding te zoeken. Verdrukkers zijn materialisten die mensen als louter instrumenten zien die zij in hun dienst willen stellen. De onderdrukten mogen die rollen niet zomaar omkeren: zij moeten in dialoog streven naar de bevrijding van iedereen. Dat moet gebeuren door de onderdrukten want wie de onderdrukking niet zelf hebben ervaren, kunnen helemaal geen hulp bieden.

Onderwijs moet aansluiten bij wat men kent, bij de praktijk, en moet ook in twee richtingen verlopen: de alwetende opvoeder tegenover het kind dat moet zwijgen ruimt plaats voor discussies in gelijkheid over reële problemen. Dictatoriaal onderwijs, dat manipulatief, regelgevend, verdelend en cultuur-onderdrukkend is, voedt een passiviteit die belemmert dat men ook maar aan de weet komt dat men onderdrukt wordt, en daarvan profiteren de onderdrukkers; het moet vervangen worden door een verenigende dialoog.

Edoch, wie de waarheid spreken, worden gevreesd door wie op de leugen teren en in het dictatoriale Amerika van vandaag dat in een mum van tijd via een in het kapitalisme fatale verrechtsing koers zet richting een derde wereldoorlog, maakt dat de inzichten van Paolo Freire opnieuw bijzonder actueel.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 8 juli 2025)