De tijd en het leven

De tijd gaat met alles aan de haal, met alles en met iedereen. Wat voorbij is, lijkt een droom te zijn geweest, er is geen mogelijkheid om het terug te halen. Het verlies duurt eeuwig en zo ook de pijn, het is de hel. Wie zeggen dat ze daarmee vrede nemen, liegen. Wij blijven terugverlangen naar wat niet meer is en ook nooit meer zal zijn. Het verlies gaat het verstand te boven.

Het leven probeert zich tegen de tijd te wapenen middels het moederschap: een levend wezen plaatst één van de eigen cellen centraal in haar lijf en geeft het de kracht, bezweert het om zichzelf na te bootsen. De moeder maakt in zich een kopie van zichzelf.

Als de kopie af is, splitst die zich van de moeder af waarmee ze was verbonden middels een darmpje, de navelstreng, waar doorheen hetzelfde bloed ging dat ook van de moeder is. 'De navel' komt van 'den af-val', meer bepaald het afvallen van de stam of de afstamming. De navelstreng wordt doorgeknipt, de kopie valt zonder zuurstof, hapt naar adem, voor de eerste keer, en schreeuwt zich de wereld naar binnen.

De moeder ziet zichzelf in 't klein, zij zal in de vorm van melk haar leven geven aan haar kleine zelf dat haar 'kind' genoemd wordt. De vleselijke verbinding van de navelstreng wordt dra vervangen door de minder stoffelijke band van eerst schreeuwen en gebaren maken en vervolgens heel geleidelijk woorden spreken, waarmee het kleine wezentje bij het grote om voedsel jankt: het kleine wil via het voedsel het grote van zijn kracht beroven, de moeder voert het kind, het kind eet letterlijk de moeder op.

En als de moeder oud wordt en uiteindelijk sterft, wordt de volwassen kannibaal herleid tot wees en moet hij toezien hoe de dood bezit neemt van wie hij zelf was en nooit meer zijn zal. Nooit meer, 'nevermore', 'The raven', Poe, de horror.

(J.B., 1 november 2025)

Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 2: “Het caleidoscopisch wereldruim”

Wat betreft de kosmos, werd de theorie van de oerknal met het 13,8 miljard jaar oude universum afgeleid uit een aantal natuurkundige waarnemingen waarvan sommige nu binnen de fysica zelf tegengesproken worden² en hetzelfde probleem duikt op in de biologie inzake de evolutietheorie die zonder de aanname van doelgerichtheid spaak lijkt te gaan lopen.³

De weerstand tegen [aangetoond, zij het beperkt significante] buitenzintuiglijke waarneming is groot vanwege haar onverenigbaarheid met de methode van het reductionistisch fysicalisme (het microreductionisme) dat domineert omdat daarover een gevierde consensus bestaat.⁴ Het bewustzijn wordt er beschouwd als (bij)werking van neurologische processen maar een causaal verband tussen (zenuw)stof en geest (bewustzijn) blijft achterwege. Wat gedaan met bijvoorbeeld de vaststelling dat identieke tweelingen 'telepathisch' elkaars pijn en besognes blijken te kunnen kennen? “Wat niet meetbaar is, bestaat niet. Meten is weten. Maar is dat wel zo?” Sciëntisten, skeptici of vrijdenkers blijken er een fanatieke en dogmatische ideologie op na te houden.⁵

Noens heeft het dan over Technologische Singulariteit: de wereldwijde alleenheerschappij van de Artificiële Intelligentie met de fabricatie van kunstmatige superintelligente 'mensen' zonder (zelf)bewustzijn zoals beschreven door Raymond Kurzweil die dan zijn hoop stelt op de microreductionistische wetenschap om zijn leven eeuwig te kunnen rekken.⁶

In een bestek van amper enkele bladzijden geeft Ludo Noens een bijzonder verhelderend overzicht van de discussie rond de wezenlijke status van de werkelijkheid. Volgens Kant kunnen we de dingen alleen kennen zoals ze aan onze zintuigen en ons verstand (ge-/ver-vormd) verschijnen. In het subjectief idealisme van Berkeley zit de hele wereld in feite in de geest van God en om de theorie van het primordiaal bewustzijn te illustreren, geeft de auteur Schopenhauers formulering: “'Het ene oog dat kijkt door de ogen van alle levende wezens.'”

Bernardo Kastrup heeft het over een 'consistente collectieve droom'. Descartes' dualisme plaatste het denkende subject tegenover de buitenwereld waarbij de twee elkaar op een niet-oorzakelijke manier beïnvloeden.⁷ Maar fysicalisten en sceptici gaan die fundamentele discussie die nog altijd aan de gang is, uit de weg.⁸

Edoch, waar fysicalisten het bewustzijn beschouwen als een product van de stof (de hersenwerking), wint de jongste jaren het tegenovergestelde Berkeleyaanse (en door Aldous Huxley als 'Mind at Large' verwoorde) standpunt veld: de natuurlijke wereld als emanatie van het bewustzijn (- niet te verwarren met de Simulatie Hypothese), waarbij de schrijver de mysticus Claude de Saint-Martin aanhaalt (“'Verklaar de Natuur vanuit de mens, niet de mens vanuit de Natuur.'”⁹) en hij waarschuwt voor een paradigmaverschuiving.¹⁰

De metafysische opvattingen worden op hun kop gezet door nieuwe natuurkundige theorieën zoals de relativiteitstheorie en de kwantummechanica waaraan enkele volgende hoofdstukken worden gewijd.¹¹ Na een sublieme synthese van Schrödingers golffunctie, merkt de auteur op: “De mens is in staat dergelijke mathematische krachttoeren uit zijn mouw te schudden, maar geen mens op deze aardbol weet of begrijpt welke feitelijke, processen zich hierachter afspelen.”¹² De in het micro-universum regerende wetten verbazen ons en de objectieve waarneming ervan blijkt onmogelijk.

De fysicus J.S. Bell spreekt over de verstrengeling van alle dingen met onze wil en deze vaststelling koppelt Noens nu aan wat de Amerikaanse filosoof M. Grosso over levitatie schrijft: “'Diepe bewustzijnsveranderingen bij sommige mystici lijken soms een metamorfose van de fysische realiteit te kunnen uitlokken.'”¹³

Volgt een uiteenzetting over hoe de kwantumveldentheorie de speciale relativiteitstheorie benut en de basis legde voor de Deeltjesfysica.¹⁴ Die wijst erop dat de kosmos niet voortkomt uit het Niets maar uit een 'embryo', een onvast vacuüm dat 'donkere energie' herbergt waaruit de zwaartekracht voortkomt samen met de elektromagnetische kracht en de zwakke en sterke kernkracht.

Kwanta verschijnen en verdwijnen in een oogwenk, er is de onzekerheidsrelatie (van Heisenberg) tussen de impuls en de plaats van kwantum maar ook tussen energie en tijd, waardoor het gebeuren heel even aan de wet van behoud van energie en massa ontsnapt zodat daar kennelijk elementaire deeltjes het levenslicht zien.¹⁵ “De Vlaamse astronoom/scheikundige Gerard Bodifée spreekt in dit verband over 'de apriori onwaarschijnlijke geschiktheid van het heelal voor het bestaan van levende wezens (…).'”¹⁶

Intelligent Design, want toeval lijkt in deze context absurd, het ontstaan van bewust leven lijkt de bedoeling van bij het begin. En ook het 'multiversum' is een mogelijkheid: “tussen die eindeloos vertakkende of parallel ontstane universums met verschillende natuurwetten zal er altijd wel eentje zitten (het onze) met precies de vereiste op elkaar afgestemde natuurconstanten.”¹⁷ En volgens het 'participatief antropisch principe' van J.A. Wheeler is bewustzijn een noodzaak voor het bestaan van de kosmos.¹⁸

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 1: Inleidend

“Het is vandaag al rationaliteit, imponerende/verslavende technologie en dwangmatig, vaak misleidend gecijfer (en overdadige weergave in percentage) wat de klok slaat. Toch zou men kunnen zeggen dat natuurwetenschap op zich - met respect voor specifieke ethische regels - een boeiend, creatief en - helaas zeker niet altijd - heilzaam menselijk avontuur is.”² Ziedaar de kenschetsende openingszin van de inleiding tot een boek dat de werkelijkheidswaarde van die imponerende onderzoeksresultaten in vraag stelt alsook die werkelijkheid zelf: “(...) 'wat we tegenwoordig voor kennis aanzien,' zo meende [de door Ludo Noens bewonderde grote wijsgeer 'Against Method'³] Feyerabend, 'kan in de nabije toekomst veranderen in een sprookje, terwijl een hoogst grappige mythe finaal zou kunnen omslaan in een hecht stukje wetenschap.'”⁴ Frappant citaat ook van de visionaire Jules Verne: “'Al wat een mens zich in zijn verbeelding kan voorstellen, kunnen andere mensen tot werkelijkheid maken.'”⁵ En dan de mysterieuze evangelische zin: “Nu zien wij als in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog.”⁶

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 3: Burgeroorlogen en voorrechten

In een burgeroorlog gaat het vaak om het behoud van voorrechten.

In een staat heerst vrede totdat er ruzie is en die ontstaat door de band omdat een zekere groep zich benadeeld weet tegenover een andere. Want meestal is het zo dat de goederen in een samenleving ongelijk verdeeld zijn, waarbij de sterkste groep meer rechten geniet dan de zwakkere en dat kan de meerderheid zijn (zoals in een democratie waar de politiek nog wat in de pap te brokken heeft) maar het kan ook de meest kapitaalkrachtige groep zijn (namelijk waar de economie de politiek domineert, zoals dat vandaag gangbaar is).

Gewoonlijk worden de sterkeren mettertijd nog sterker en de zwakkeren nog zwakker en dan heeft men het over de spreekwoordelijke groter wordende kloof tussen rijk en arm. Die kloof kan groter worden omdat de sterkeren sterker worden en dat doen zij doordat zij hun voorsprong op de zwakkeren in wetten vastleggen. In een (neo-)liberale samenleving bestaat dat systeem heel openlijk in het bankwezen, waar de bezittende klasse haar eigendommen, haar geld, zonder inspanningen te leveren kan laten renderen door het tegen rente uit te lenen aan wie tekorten lijden. Dat systeem, dat eigenlijk een systeem is van voorrechten, beantwoordt aan het zogenaamde Mattheüs-effect: “Aan wie heeft, zal nog meer gegeven worden en hij zal teveel hebben, maar aan wie niet heeft, zal ook het weinige dat hij nog heeft, ontnomen worden.”¹

Omdat eigendommen rechten zijn, bestaat dit effect niet alleen inzake het financiële: het geldt zonder meer alom in het juridische gebied en daarbij gaat het om de juridische verankering van voorrechten of dus om het legitimeren van het recht van de sterkste, het wettigen van de wet van de jungle, het wettigen van de wetteloosheid en is dat niet de perversiteit ten top gedreven? Toch is uitgerekend die perversie het oogmerk van het neoliberalisme. De rijken willen slapend nog rijker worden en zij willen zich ervan verzekeren dat hun slaap door niemand meer kan worden verstoord. Ja, zij willen zelfs dat de armen erover waken dat dit niet gebeurt.

Twee groepen staan tegenover elkaar: de werkenden (die arm blijven) en de rijken (die de armen voor zich laten werken) en dat heet polarisatie. Als de kloof onhoudbaar groot wordt, breekt protest uit: de armen komen op voor hun rechten, of dus tegen de voorrechten van de rijken en de rijken onderdrukken het protest om de eigen voorrechten te beschermen.

Een historisch voorbeeld dat zich momenteel zal herhalen, is de Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 en die aan 700.000 burgers het leven kostte (met daar bovenop nog eens bijna evenveel gewonden). Toentertijd hadden de rijken hun rijkdom aan de slavernij te danken. Een deel van het volk (grosso modo de noordelijke staten van de V.S.) begon het onmenselijke daarvan in te zien en nam het op voor de slaven maar de rijken (in de zuidelijke staten) stelden hun veto; zij wilden hun rijkdom en derhalve hun voorrechten niet prijsgeven.

De liberalen van vandaag noemen 'vrijheid' wat in feite voorrechten zijn en zij hebben het over 'orde' waar zij dit aperte onrecht onaangetast willen houden. Degenen die opkomen voor de rechten van de onderdrukten en die in politieke taal 'links' worden genoemd, zijn zij die zich van het onrecht bewust worden, zij die wakker worden (vandaar de benaming 'awakening' of 'woke'). Maar de greep van de machthebbers op het door hen uitgebuite volk is dermate groot dat zij middels de media die zij bezitten, iedereen kunnen laten geloven dat de politieke linkerzijde staat voor ordeverstoring en terreur. Waar de armen op straat komen om ook voor zich het recht op voedsel, onderdak en onderwijs op te eisen, worden zij door de uitbuiters in maatpak die de cinema beheersen, afgeschilderd als criminelen die de maatschappij belagen en de algemene welvaart. Gewis, een grote burgeroorlog, maar deze keer wereldwijd, staat voor de deur.

(J.B., 19 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 2: Columbus, Bolívar, Marx en Trump

Vrede wordt niet bekomen middels wapens, zoals de huidige machthebbers in de V.S. dat door de wereld willen bevestigd zien: wapens kunnen hooguit met repressie het geweld institutionaliseren en dan gaat de oorlog zich nestelen in het leven van alledag. Wat wapens bewerkstelligen, is repressie, onderwerping, afpersing, chantage, slavernij. Met het buskruit heeft Europa sinds Christoffel Columbus in 1492 en ook nog gewapend met behulp van een pauselijk verzoekschrift tot onderwerping (het 'requierimento') het Amerikaanse continent aangevallen, de autochtone bevolking aldaar uitgemoord (al stierf een groot deel ingevolge pandemieën veroorzaakt door Europese microben), de grond in beslag genomen en er naderhand plantages opgericht voor de teelt van vooral thee, suikerriet en katoen. Teneinde die plantages te kunnen runnen, werd gedurende drie eeuwen het Afrikaanse continent leeggeroofd van zwarten die gelijk sardientjes in blik in het ruim van grote zeilschepen over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika werden gebracht om daar de rest van hun (korte) leven in slavernij door te brengen en aldus de Europese grootgrondbezitters en beleggers rijk te maken. Ook Midden- en Zuid-Amerika deelden in dat lot en wanneer daar nu nog Spaans en Portugees de voertaal zijn, is dat omdat de genoemde mogendheden het zuidelijke stuk van dat werelddeel koloniseerden.

Tot de Latijns-Amerikaanse landen die aldus tot de slavernij veroordeeld werden, behoorde de Republica Bolivariana Venezuela, zo genoemd naar 'El Libertador' ('De Bevrijder') Simón Bolívar die naast Venezuela (in 1813) in het Amazonegebied in de daarop volgende jaren ook Panama, Colombia, Ecuador, Peru en het naar hem genoemde Bolivia bevrijdde van de Spaanse conquistadores. Het is niet verwonderlijk dat deze slaven naderhand de ideologie van hun overheersers niet deelden maar daarentegen de socialistische opvattingen meer genegen waren en meer bepaald die van Karl Marx die in 1818 het levenslicht zag en dus in de nadagen van de Franse Revolutie uit 1789. De bloedige Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 ontstond n.a.v. de afschaffing van de slavernij tussen de voorstanders daarvan (in het Noorden van de V.S.) en de tegenstanders (in het Zuiden) - Das Kapital zou verschijnen in 1867; het Communistisch Manifest was er al sinds 1845.

En ook vandaag nog wordt door de Venezolanen en door al de andere bewoners van die regio uiteraard heel terecht absoluut geen heil verwacht van de V.S. die middels een lange muur van deze armen illegalen maken en derhalve nieuwe slaven want wie over de muur klauteren, komen weliswaar in de V.S. terecht maar zij missen papieren en derhalve rechten terwijl zij zoals iedereen moeten eten, wat erop uitdraait dat zij tegen een hongerloon door rijke opportunisten worden uitgebuit. Deze miskende vorm van kolonisering resulteert in het succes van het socialisme in de betrokken regio en vanzelfsprekend is dat een doorn in het oog van de V.S.: zij willen hun slaven blijven uitbuiten want uiteindelijk danken ze aan hen hun rijkdom, daar alle rijkdom ten langen leste alleen uit arbeid kan voortkomen.

Dictator Trump beschuldigt de Venezolaanse regering die zich wil onttrekken aan zijn dictatuur, van dictatuur; hij wil ze omverwerpen en pleegt daartoe terreurdaden. Dat hij gesteund wordt door het volk (die immers zijn kiezers zijn) is alleen mogelijk dankzij de algehele onwetendheid, wellicht het grootste kwaad in de geschiedenis van het mensdom.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 1: De bagatellisering van het leven

Iets bagatelliseren betekent het zodanig voorstellen alsof het onbeduidend, onbelangrijk is; het geringschatten, minimaliseren, kleiner maken dan het is en dan wel zo klein mogelijk, wat in feite betekent dat, als men dat maar even zou kunnen, men het zou vernietigen of doden. Omdat nu het leven uiteraard het allerbelangrijkste is van al het denkbare, zonder hetwelke helemaal niets kan bestaan, is de bagatellisering van het leven een bijzonder ernstige zaak, een zaak die aandacht verdient omdat zij onafgebroken, zij het vaak op zeer verborgen wijzen, aan de orde van de dag is.

Het leven bagatelliseren kan gebeuren door het als een futiliteit voor te stellen maar vaker voltrekt zich dat kwaad door futiliteiten belangrijk te gaan achten. Een bijzonder geval daarvan bestaat daar waar onbelangrijke zaken weliswaar op zichzelf onbelangrijk zijn maar tevens de mogelijkheidsvoorwaarden vormen voor het allerbelangrijkste en zo bijvoorbeeld is de dode stof op zich weliswaar onbelangrijk maar het leven is daaruit opgebouwd en dat wil zeggen dat de dode stof alsnog van levensbelang is voor het leven. En een sprekend voorbeeld (uit onze economie) is uiteraard het geld dat op zich niets betekent terwijl het in het spel van chantage, dat de wereld is, het verschil kan maken tussen leven en dood.

Eerst moet het leven gebagatelliseerd worden vooraleer men ermee kan gaan spelen want dat is wat potentaten beogen die gedreven worden door aanzien, macht en geld. Zij hebben soldaten nodig die voor hen de moordklus zullen opknappen want wie andermans goed wil inpalmen, kan rekenen op verzet en de onderdrukking daarvan vergt geweld en aan geweld maken potentaten de eigen handen niet vuil.

Soldaten zijn, precies zoals burgers, mensen van wie de menselijkheid ondergeschikt gemaakt werd aan hun bruikbaarheid: zogenaamde illegalen of sans-papiers krijgen voedsel noch onderdak omdat zij in de rekenkunde van dictatoriale staten niet bestaan, hun mens-zijn is immers voorwaardelijk, het volgt op hun burgerschap en er zijn warempel filosofische theorieën die de stelling verdedigen dat het mens-zijn pas ontstaat dankzij het samenleven in staatsvorm en dus niet vooraleer men burger is.

Waar het soldaten betreft gaat men nog een stapje verder en in feite is elke burger een slapende soldaat die kan opgeroepen worden van zodra het de heersers zint - komt hij niet opdagen naar het front om daar zijn leven in de waagschaal te gooien, dan krijgt hij wegens desertie de onmiddellijke dood met de kogel. Er is inderdaad een wet die gewetensbezwaarden spaart maar die bestaat alleen in vredestijd waar ze niet benut hoeft te worden: haar opheffing is een kwestie van luttele minuten, zoals ook de herinvoering van de legerdienst.

Burgers, soldaten, slaven. Slaven zijn meestal buitgemaakte soldaten van de vijand die niet gedood worden omdat zij voor de eigen kar gespannen meer opbrengen: zij leven derhalve onder voortdurende dooddreiging en voeren daarom zoals willoze wezens de bevelen uit van wie hen in de tang houden. Een variant van soldaten en slaven zijn arbeiders, die immers geduld worden omdat zij renderen, of beter gezegd: zolang zij renderen - getuige de actuele pensioenkwesties.

Honderden jaren aan een stuk heeft het Noorden het Zuiden geplunderd op vlak van grondstoffen en slaven en zoals historisch onderzoek het zonder tegenstand heeft bevestigd, is dat het geval kunnen zijn door de uitvinding van het buskruit of dus door wapenbezit, dat afdreiging mogelijk maakt: “Uw geld of uw leven!” Er zijn allerlei ontwikkelingen geweest om het tij te keren maar na de bloedige burgeroorlogen en de zogenaamde afschaffing van de slavernij is zij herboren in allerlei minder grijpbare vormen en in de eerste plaats als de loonslavernij.

Tegelijk blijft zij echter als rauwe slavernij bestaan in de derde en in de vierde wereld: men neemt aan (onder politieke druk en propaganda) dat het kolonialisme behoort tot een ver verleden maar zonder slag of stoot werd het gewoon getransformeerd in het neokolonialisme en kennen we vandaag een wereld waarin bijvoorbeeld Europa volkomen gekoloniseerd werd door de V.S., met opnieuw de wapenstok, momenteel het kernwapen getransporteerd door de snelst denkbare raket, als het actuele buskruit. De bewegingen én de schijnbewegingen die zich momenteel voordoen tussen de grootmachten hebben iets dat de spot drijft met de horror in de cinema van pakweg Alfred Hitchcock of Roman Polanski.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Wat heeft Trump te zoeken in Venezuela?

Het is geen geheim: evenmin als de LGBTQ-perikelen, de Verenigde Naties en de Wereld Gezondheids Organisatie, deelt het regime van Donald Trump de wereldwijde klimaatbezorgdheid. Venezuela behoort tot de in 1813-1820 door Simon Bolivar uit de greep van de slavendrijvende Spanjaarden (onder koning Jozef Bonaparte) bevrijde gebieden in de Selva (dat is het Amazonegebied of het Regenwoud). Deze zogenaamde 'longen van de aarde' worden bedreigd door de houtkap ten voordele van soja- en palmoliegewin, de klimaatverandering, de dammen voor waterkrachtcentrales aldaar en de illegale winning van goud middels sterk vervuilend kwik. De Venezolaanse regering Maduro zou wel het leger inzetten om illegale, vervuilende mijnbouw (goudwinning) te bestrijden¹ doch geeft uiteindelijk de voorrang aan industrieel gewin ten koste van de natuur. Maar dat is wat ook de regering Trump doet en ongetwijfeld azen de V.S. op het goud van het Amazonegebied en laat de fatale ontbossing hen koud. Zij kunnen Maduro niet verwijten dat hij niet milieubewust handelt omdat ze dat zelf ook allerminst doen en vandaar richten ze hun pijlen op de drugshandel. Als Trump erin slaagt om via die weg zijn militaire aanval op het Amazonegebied te legitimeren, zal hij het inpalmen en zal zijn kassa gewis weer rinkelen.

(J.B., 18 oktober 2025)

Communisten, fascisten, nationalisten en Huzaren

Het is een bekend gegeven dat ook in de jongste jaren de communisten aan zekere Europese politici financiële en andere voordelen hebben bezorgd in ruil voor electorale en andere invloed in de continentale politiek en paradoxaal genoeg is vooral extreemrechts betrokken geweest in zekere onfrisse praktijken. Die vormen van corruptie zijn overigens niet alleen in Europa aan de orde, in de V.S. leidden deze verholen omkopingstactieken tot wat het Mccarthyisme heet, genoemd naar de republikeinse politicus uit Wisconsin Joseph Mccarthy, senator van 1947 tot 1957: het is de systematische verdachtmaking zonder bewijs van mensen met al dan niet vermeend communistische sympathieën. McCarthy had zijn succes te danken aan het proces tegen de voor spionage (onterecht?) veroordeelde Amerikaanse politicus Alger Hiss dat in 1950 plaatsvond.

Maar niet alleen communisten pogen politici om te kopen, ook fascisten doen dat en om het bij een enkel voorbeeld te houden: in onze contreien kennen wij uit de naziperiode het schandaal van VNV-leider Staf Declercq over wie in de jaren tachtig de onderzoeksjournalist Maurice De Wilde aan het licht bracht dat hij en zijn partijgenoten forse sommen ontvingen van de propagandamachine van de NSDAP van Adolf Hitler.

In de Tweede Wereldoorlog bevochten de communisten onder Stalin aan de kant van de V.S. en de overige geallieerden het naziregime van Hitler en zijn Japanse nationalistische bondgenoot. En vandaag veranderen de V.S. maar ook Europa om de haverklap van bondgenoten: het wordt niet langer weggemoffeld dat partijen er helemaal niet meer toe doen nu de politiek geregeerd wordt door de economie en alleen geld nog van tel is: Trump regelt zijn zaakjes zo dat hij zoveel mogelijk oorlogstuig kan slijten en dat doen overigens de Belgische wapenhandelaars van FN Herstal (Fabrique Nationale de Herstal) eveneens. Wie de politiek wil begrijpen, moet de geldstromen kennen en hetzelfde geldt trouwens ook (cf. o.m. Willy Claes) voor het begrip van de religie.

Waar de fascisten aan zet zijn, vormen de antifascisten ('antifa') een terreur-organisatie en waar de communisten de macht hebben, zijn de fascisten ('fa'?) terroristen. Het volstaat dat de dictatuur van Trump en zijn media de antifascisten enkele keren als criminelen afschilderen opdat de hele wereld bij het horen van de naam 'antifa' aan terreur zou denken en zo bestaat het dat op een nationale betoging in Brussel tegen de grote pensioenroof met 80.000 demonstranten, vijf personen een ruit ingooien opdat de kranten van de huidige extreemrechtse (quasi-fascistische) regering zouden suggereren dat nog maar eens de communisten onze hoofdstad vernield hebben.¹ Bijna gelijktijdig echter met de identificatie van communisme met antifascisme en terrorisme moeten ook de fascisten (bijvoorbeeld de Venezolanen in de logica van Trump maar ook de Oekraïners in de optiek van Poetin) als terroristen of als nazi's worden gebrandmerkt (en dan hebben we het nog niet gehad over Marxisten). Uiteindelijk moeten dan de Huzaren opgetrommeld worden om duizelingwekkende stukjes op te voeren die al die tegenspraken met elkaar moeten kunnen doen harmoniëren. 'Huzaar' betekent 'piraat' en dat begrip is verwant aan het begrip 'spion': concepten die alles te maken hebben met bedrog, wantrouwen, en verdachtmakingen en die thuis horen in 1984 dat intussen al 41 jaar achter de rug ligt: de wereld rond heeft de aldaar afgeschilderde dystopie geleid tot historische massaslachtingen.

(J.B., 16 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Unamuno, potlood op papier)

Aflevering 7: Zo vernielt de rechtse politiek de samenleving

Er wordt jacht gemaakt op zieken.“Ze maken van artsen controleurs en van patiënten verdachten. (…) Vandenbroucke wil een kliklijn (…). Ons land telt een half miljoen langdurig zieken, dubbel zoveel als in 2010. (…) Langer werken, hogere werkdruk, superflexibiliteit... (…) Ze zijn opgewerkt. (...) De zieke moet zich aanpassen aan het werk - zelfs als dat werk de oorzaak van de ziekte is.”¹ Er is voldoende controle maar “de regering wil daar nog een laag bovenop doen: sancties, kliklijnen, financiële boetes voor ziekenfondsen die te weinig zieken activeren, controle op het voorschrijfgedrag van artsen. De boodschap is duidelijk: we vertrouwen u niet!”² Onderzoek bewijst dat dit averechts werkt maar de minister heeft daar geen oren naar. “'De maatregelen van de regering-De Wever zullen het probleem van langdurige ziekte nog verergeren'”, aldus arbeidssocioloog Maarten Hermans.³

Ook de werklozen moeten worden gestraft. Vanaf 2026 wordt werkloosheid beperkt tot twee jaar en samenwonenden verliezen dan ook nog het leefloon. De helft van de werklozen leeft in armoede. Onwil? “We hebben vandaag 330.000 werklozen. En er zijn 150.000 vaste arbeidsplaatsen vacant en 20.000 interim jobs. Dus, missen we 160.000 jobs.”⁴ Inzake discriminatie (van allochtonen, mensen met een beperking, ouderen en... langdurig werklozen) weigert men de onderzoeksresultaten bekend te maken.⁵ 180.000 'langdurige werklozen' zullen worden uitgesloten. Maar langdurige werkloosheid' betekent niet dat men niet werkt: om uit die categorie te ontsnappen moet men “12 maanden voltijds werken binnen de laatste 18 maanden. Dat lukt voor veel mensen niet door de superflexibiliteit en de wildgroei van de scharrelbanen en interimjobs. Ze werken, maar ze werken onvoldoende lang in een stabiele baan.”⁶ De aangekondigde maatregelen leiden niet tot meer werk maar tot armoede en psychisch lijden. De bedoeling? “[werklozen] worden gedwongen eender welke job te accepteren.”⁷ “De aanval op de werkloosheid zal leiden tot een verdere afbraak van de arbeidsvoorwaarden van de werkende klasse als geheel.”⁸

Alles moet sneller, flexibeler en goedkoper maar als we ons niet verzetten, gaan we Duitsland achterna: “'Zestien miljoen Duitsers hebben uitzicht op een wettelijk pensioen van minder dan 1200 euro per maand. Verdien je in Duitsland vandaag minder dan 17 euro per uur, dan val je onder deze grens van 1200 euro pensioen, zelfs na 45 jaar fulltime werk.”⁹ In het derde deel van het boek legt Kim De Witte ook uit hoe het anders kan.

(J.B., 15 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Jozef M., pasteltekening)

Aflevering 6: De pensioenen zijn wél betaalbaar

De pensioenen worden onbetaalbaar geacht met twee drogredenen: het probleem van de vergrijzing en dat van de begroting. Men herhaalt alsmaar dat het aantal actieven vergeleken bij de niet actieven kleiner wordt maar dat argument snijdt geen hout: niet actieven vervullen essentiële taken in de samenleving en zij tellen naast gepensioneerden bijvoorbeeld ook kinderen, jongeren, studenten, vrijwillig niet-actieven, werklozen en zieken. “Het opmerkelijk is: de verhouding, de ratio, tussen al die niet-actieven samen versus de actieven gaat in de toekomst nauwelijks veranderen.”¹ Bovendien stijgt de productiviteit alsmaar. De doemscenario's zijn onterecht en vormen een alibi om te kunnen snoeien.

Het budgettaire argument is even vals. Een berekening toont dat de stijging van de pensioenlast over 25 jaar 0,08 procent van het bbp per jaar zal zijn. Vergelijk bijvoorbeeld met “de bankencrisis van 2008 die de sociale uitgaven van de overheid in één jaar met 3 procent van het bbp deed stijgen, dankzij de graaicultuur van de financiële wereld.”² “In de komende tien jaar wil de regering bijna dubbel zoveel meer uitgeven aan oorlogsmateriaal als de meeruitgaven voor onze pensioenen in de komende 50 jaar.”³ Dat alles afgezien van de gigantische pensioenroof. Werkgevers weigeren steeds vaker om dat derde deel van ons loon dat we afdragen voor het pensioen, door te storten naar de sociale zekerheid en dat met de medewerking van de regering. Onder meer door vrijstellingen van bijdragen voor topverdieners, zogezegd om het land voor hen aantrekkelijker te maken. De vraag is waarom de regering de vergrijzing onbetaalbaar wil maken.⁴

(J.B., 14 oktober 2025)>

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Zuster Emmanuelle, potlood op papier)

Aflevering 5: De gepensioneerden betalen de bommen

Volgens Francken “staat de sociale zekerheid te vet” en ook Rutte wil dat sociaal geld naar bewapening gaat, dus vooral pensioengeld. Feit is dat in België het pensioen gemiddeld 415 euro lager is dan in de ons omringende landen en de argumenten die de regering aanbrengt om dat goed te praten (de schuld wordt gegeven aan de slachtoffers), kloppen niet. Het zijn mensen met royale pensioenen die deze leugens verspreiden, en mensen met 'graaipensioenen' zoals, naast alle parlementsleden, Siegfried Bracke (met maandelijks 3000 euro extra) en Herman De Croo (met 5000 euro extra): die illegale pensioengelden bovenop het maximumbedrag (8.129 euro) kwamen pas in 2023 aan het licht. Durf je dat te zeggen? Dat is dan laster en eerroof en ze spannen een zaak tegen je aan! Die verliezen ze dan wel maar terugvorderingen worden 'juridisch te lastig' genoemd, en dat terwijl de laatste vijf jaar van 130.000 werkmensen pensioengelden ter waarde van 300 miljoen euro teruggevorderd werden. Alle voorrechten blijven onaangetast. En de door Trump afgedwongen bewapening, die veel meer kost, is wél betaalbaar. Kim De Witte: “Als je vrede wil, bereid dan oorlog voor, vertelt Bart De Wever aan onze kinderen op Karrewiet. Dat was de leuze waarmee het Romeinse rijk zich voorbereidde om (…) Europa en Noord-Afrika te veroveren. Bewapenen voor vrede? De geschiedenis heeft het tegenovergestelde ten overvloede bewezen. (…) Bewapening brengt oorlog dichterbij.” Zoals ook voor W.O.II het geval was, moet ook nu de arbeidersbeweging de sterkste vredeskracht tegen militarisering zijn.¹

(J.B., 14 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Pierre De Geyter, potlood op papier)

Aflevering 4: Vervalsing van gegevens

“70 is het nieuwe 50”, aldus het Internationaal Muntfonds in haar rapport van april van dit jaar en de auteur repliceert: “De bubbel waarin veel beleidsmakers leven [want wie heeft een job zoals de hunne?] is zo groot dat de eigen werkelijkheid hen als de enige werkelijkheid verschijnt.” De pensioenleeftijd wordt gekoppeld aan de levensverwachting, maar “het is de bevolking die ouder wordt” - het gemiddelde dus, onder meer door de daling van de kindersterfte - “en niet de mens.” Het feit dat ons lichaam rond 65 jaar fors aftakelt, bleef ongewijzigd. “Twee, wij zijn niet gelijk voor de dood.” Mannen uit de hogere inkomensklasse leven 9,3 jaar langer en blijven 25 jaar (!) langer gezond dan de armen. “En drie, op een bepaald moment zegt ieders lichaam 'Stop!'” Het aantal langdurig zieken is verdubbeld vergeleken bij 2010: een gevolg van te lang werken. Er is gewoon geen respect voor werkmensen.¹

(J.B., 13 oktober 2025)

De droeve boodschap

Na Zelensky verkondigt nu ook Trump voor de hele wereld, de Tv-kijkende kinderen incluis, dat vrede bereikt wordt dankzij de wapens en voor de slechte verstaander voegt hij daar aan toe dat de V.S. beschikken over de beste (de meest dodelijke) wapens.

De wapenhandel is de meest winstgevende aller tijden, de V.S. zijn wereldleiders op dat vlak en zij leveren aan Israël, aan Oekraïne en aan alle regimes die aan hun kant staan - die met andere woorden hun waarheid verdedigen.

Edoch, gesteld dat de bewering van Trump, dat vrede bekomen wordt met wapens, waar is, dan moet hieruit een bijzonder onthutsende conclusie getrokken worden want dan zijn al degenen die pleiten voor ontwapening, oorlogsstokers.

In de eerste plaats krijgt aldus de katholieke kerk de volle lading, al moet hier volledigheidshalve worden aan toegevoegd dat als de recente verklaringen van gewezen NAVO-baas Willy Claes ernstig mogen genomen worden, de onlangs heilig verklaarde paus aan dit verwijt ontsnapt en wel omdat hij (volgens Claes) een wapenhandelaar was, hij zou gezorgd hebben voor de bewapening van het regime van Mobutu.

Alle gekheid op een stokje, maar de droeve boodschap is dat in de huidige heruitgave van het nazisme de zelfverklaarde verkondigers van de blijde boodschap andermaal niet thuis geven: de duivel verkondigt nu openlijk wereldwijd de boodschap dat de weg naar vrede via de wapens gaat - de wapens, uiteraard bij hem te bekomen. Maar de droeve boodschap in dezer is ongetwijfeld dat zoals gewoonlijk als hij spreken moet, de paus zwijgt als een graf.

(J.B., 14 oktober 2025)

Over feiten en feiten

Vruchteloos tracht men oplossingen te vinden,

maar er komen steeds nieuwe problemen bij.

In juni 2020, ter gelegenheid van de beginfase van de coronapandemie, legde de toenmalige prins en huidige koning Charles van Engeland samen met Klaus Schwab (professor en stichter van het World Economic Forum) een plan op tafel dat laatstgenoemde al sinds 1971 koesterde, een plan om de wereld te verbeteren, een project voor een bezitsloos bestaan zonder privacy. Volgens de Deense politica Ida Auken dé utopie van de machthebbers, gekenschetst door het motto: “Welcome To 2030: I Own Nothing, Have No Privacy And Life Has Never Been Better”.¹ De prins toonde zich daarmee een groot voortrekker van de reguliere geneeskunde die in het kader van dat plan met zijn mondiale vaccinatiecampagnes een belangrijke functie had.² Verbazingwekkend was dan ook het bericht dat toen in de loop van 2024 bekend werd dat Charles aan kanker leed, hij de supervisie over zijn gezondheid in handen bleek te hebben gelegd van een homeopaat.³ Immers, de homeopathie wordt beschouwd als pseudowetenschappelijk daar zij steunt op negentiende-eeuwse beginselen die inmiddels zijn ontkracht.⁴

Dit historisch voorbeeld m.b.t. een ongetwijfeld bijzonder goed gedocumenteerd persoon ondersteunt de stelling dat de reguliere geneeskunde die in onze contreien de enige is die aanspraak kan maken op wetenschappelijkheid en daarom ook de wetenschappelijkheid als zodanig, niet zo vast in haar schoenen staat als men ons wil laten geloven - waarmee meteen gezegd is dat ook wetenschappelijkheid een geloofszaak blijkt te zijn.

Dat iets waar is, moet men ook kunnen aantonen - zo wil het de redelijkheid - maar iets aantonen of bewijzen bestaat erin dat men het zodanig plaatst in een context van zaken die reeds bewezen zijn, dat het aannemelijk wordt dat het eruit volgt. Die definitie komt van Aristoteles⁵ en houdt voor de goede verstaander in dat waar wij inzake bewijzen denken aan wiskundige striktheid, er in feite een 'kunst' in het spel is, meer bepaald de kunst om de dingen zodanig te plaatsen dat het aannemelijk wordt dat, dat het lijkt alsof. Het aannemelijk maken van dingen is niet een vaststelling van feiten, het is een interpreteren van dingen met het oog op het scheppen van (nieuwe) feiten.

(J.B., 13 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB Pasteltekening, Bejaarde vrouw)

Aflevering 3: De alternatieve werkelijkheid die vrouwen uitsluit

Het kernkabinet van de regering De Wever telt geen enkele vrouw en die genderongelijkheid weerspiegelt zich ook in het pensioenstelsel dat zij voorstaan: vrouwen leveren gemiddeld een kwart van hun pensioen in omdat zij als moeders met onbezoldigde huishoudelijke taken achterop geraken: “ze betalen hun zwangerschap cash.”¹ De kostwinner voor een gezin met 45 jaar een vaste baan en een vast loon bestaat niet meer, drie op vier 65-plussers komen daar niet aan toe, bij de vrouwen vier op vijf. De regering negeert de realiteit om te kunnen snoeien.² “'Zie je een verpleegster van 67 nog mensen optillen'”, zo blokte onlangs een krant.³

De malus treft de helft van de vrouwen, de NVA noemt dat onzin en zegt daarmee alleen de profiteurs te treffen.⁴ Kim De Witte: “'Alternatieve feiten', noemt Ico Maly dat. Ico Maly is professor aan de Universiteit van Tilburg. Hij beschrijft hoe we in een tijdperk leven waarbij de feiten steeds minder van belang zijn. Er wordt een alternatieve werkelijkheid gecreëerd. De NVA is heer en meester op dat vlak.”⁵

Ook de afschaffing van het overlevingspensioen treft vooral vrouwen, het is “de afschaffing van de gezinsdimensie van het pensioen.”⁶ De zorg wordt afgebouwd vanuit een onmenselijke kijk op de samenleving en de pensioenhervorming maakt nu ook de ouderen tot slachtoffer. ⁷

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Arlette M., pasteltekening)

Aflevering 2: De pensioendiefstal

Dat aan verworven rechten niet wordt geraakt, is een tweede leugen. Kim De Witte doctoreerde op het thema 'recht op pensioen' en het besluit luidt: “Pensioen is niet meer, zoals vroeger, een gunst of vrijgevigheid: het is nu een tegenprestatie voor arbeid.”¹

Vroeger was er voor de ouderen het familiale vangnet of de godshuizen en soms een aalmoes van de werkgever: liefdadigheid dus, geen recht. De arbeiders zelf maakten soms een kas voor hulp aan zieken en ouderen maar dat geleek op een vakbond en die werd door de werkgevers verboden. In de crisis eind negentiende eeuw voerde Bismarck in Duitsland een beschermingssysteem in bij arbeidsongeval, ziekte en ouderdom en dat was in feite uitgesteld loon maar het werd voorgesteld als een gedeeltelijke werkgeverstegemoetkoming om te verhinderen dat het gebruikt werd om stakingen te financieren. Het systeem was zo dat het verdeeldheid zaaide onder de werknemers.

Een kwarteeuw later was België aan de beurt met de ASLK waar elkeen spaarde voor zijn eigen pensioentje. In de crisis van de jaren 1930 devalueerde echter de inhoud van de kas.² Na W.O.II kwam dan de sociale zekerheid, dit keer gefinancierd uit bijdragen van de werkenden ('repartitiestelsel' in plaats van elk zijn spaarpotje) aan wie de belofte dat in de toekomst ook hun pensioen zou betaald worden door de dan werkenden.

Ten tijde van de babyboomers werden grote overschotten van 30 miljard frank opgebouwd. Echter, in 1995 stal de regering Dehaene dit geld (omgerekend naar nu: 2 miljard euro) om daarmee putten te dempen in zijn begroting. Hetzelfde gebeurt vandaag.³

De regering De Wever pleegt pensioendiefstal. Het gebeurde ook elders en in Spanje en in Servië werden de regeringen voor de rechter gedaagd en kregen hun slachtoffers gelijk. In België vernietigde het Grondwettelijk Hof de vervanging van het overlevingspensioen door een tijdelijke uitkering maar de regering De Wever wil dat onrecht opnieuw invoeren alsook de malus, wat diefstal is. Wie begint te werken onder zekere beloften m.b.t. zijn pensioen, moet er kunnen op rekenen dat die nagekomen worden.⁴

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

[Oude man (Jan Bauwens, pasteltekening, vrij naar Rembrandt)]

Ik weet niet of het u kan troosten, zo zegde hij,

maar gij weet toch dat de doden hun voortbestaan

aan het verdriet te danken hebben?

Aflevering 1: De eerste leugen

“De leugen is eindeloos”, aldus de openingszin op de achterflap van Kim De Witte's boek, Werk, zwijg en sterf. Het pensioengevecht van de eeuw.¹ De auteur is jurist, economist en politicus en publiceerde eerder over het onderwerp. In twaalf hoofdstukken analyseert hij het bedrog waarmee men dit land probeert te veranderen in een werkkamp dat aan niemand nog ademruimte laat en dat de ouderen middels overwerk een snelle dood bezorgt. “Gepensioneerden hebben geen waarde meer op de arbeidsmarkt, maar o zo veel waarde voor onze samenleving”², zo schrijft hij in zijn dankwoord maar hij waarschuwt: “De regering wil iedereen verdelen om onze pensioenen af te breken, oud tegen jong, ziek tegen gezond, werkloos tegen werkend. We gaan dat niet laten passeren.”³ De auteur spreekt over een “doolhof van bedrog”⁴ en over het te heroveren recht op pensioen.⁵

Vergeleken bij Jaap Kruithofs werk over het Neoliberalisme is dit boekje uiteraard slechts een pamflet (met bovendien elf coauteurs) maar het is goed leesbaar, overzichtelijk en actueel. De eerste zes hoofdstukken beschrijven elk een leugen van politici over de oude dag, te beginnen met het fabeltje dat we het pensioen van onze kinderen moeten redden. Langer werken voor minder pensioen “omdat we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen”, aldus de redenering van Jambon.⁶ De idee komt van de werkgevers, het VBO, en de grotevermogensbeheerders.

Er komt een pensioenmalus: wie niet tot 67 jaar kan werken, riskeert een vierde van zijn pensioen te verliezen.”⁷ Weinigen zullen nog met vervroegd pensioen kunnen gaan. En “het overlevingspensioen wordt vervangen door een overgangsuitkering van maximum twee jaar.”⁸

De politici vinden dat er geen zware beroepen zijn, alleen zwakke lichamen. Bij tijdelijke werkloosheid wordt het pensioen berekend op een beperkt minimumloon. En het minimumpensioen wordt afgeschaft, men denkt aan privatisering.⁹ Ook de ambtenaren leveren fiks in. Wat de regering een reddingsoperatie noemt, is sociale afbraak.¹⁰

Men houdt er helemaal geen rekening mee dat acht op de tien mensen zeggen dat ze (wegens gezondheid, familiale omstandigheden...) niet kùnnen werken tot 67.¹¹ De malus wordt redelijk genoemd maar de cijfers bewijzen dat hij oneerlijk is¹² en dat heel veel mensen er niet kunnen aan ontsnappen, onder meer de helft van de vrouwen (die ook onbetaalde huishoudelijke taken hebben) en wie het ongeluk hebben ziek te vallen.¹³

Men spreekt gewis over de avond van het leven

maar eigenlijk is de oude dag

de ochtend van de dood.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 5: Meten met mate

Enerzijds is het te betreuren dat de rede terrein verliest, anderzijds lijkt het een goede zaak dat zij aan banden wordt gelegd. Dat redelijkheid ontbreekt in een betoog van een premier die retor is, valt uiteraard te betreuren want het is het ene of het andere: men mag de rede laken maar niet als men ze zelf aanwendt en men beweert ze te verdedigen want dan eet men van twee walletjes. Eenzijdige argumenten, het weglaten van gegevens of het niet laten luiden van àlle klokken resulteren in een inconsistent of leugenachtig betoog.

Een tekort aan redelijkheid geeft ruimte aan angst, hebzucht en nog andere ondeugden, waardoor de rede als een deugd verschijnt. Maar een overmaat aan rationaliteit kan de rede verstikken en in haar tegendeel doen overgaan en zo bijvoorbeeld vergt een op winst gerichte economie een hoge mate aan intellect en aan rationaliteit maar zij is op de keper beschouwd onredelijk want suïcidaal.

Zo wordt waanzin allerminst gekenmerkt door een tekort aan rede maar wel door het onvermogen om zich van het labyrint van de rede te bevrijden. En in dat geval is de rede niet langer een instrument van mensen maar, haast andersom, worden mensen door de rede gedomineerd.

Zo staan de wetten in dienst van het gemeenschapsleven en waar zij niet naar de geest maar naar de letter worden gevolgd, leiden zij tot absurditeiten. Voor een rood licht dat op rood blijft hangen door een of ander technisch defect kan men niet blijven wachten tot men honderd wordt. Een economie (en economie betekent huishoudkunde) die principieel een evenwichtige verdeling van de goederen beoogt in functie van het best mogelijke leven, verdient die naam niet langer waar zij het leven onmogelijk maakt. Vaklui zijn hun gewicht in goud waard maar vakidioten worden geschuwd, zij kunnen de grenzen van hun bezigheid niet in kaart brengen en zij vergaan erin. Winst is een zeer positief klinkende term maar waar winst zich beperkt tot het financiële, is niet langer sprake van bezit of van rijkdom maar van een curieuze bezetenheid en van een reële armoede. Waar men de werkweek almaar wil verkorten ten bate van de vrije tijd, gaat op den duur verveling optreden, wat dan zelfs spontaan aanleiding zal geven tot een herwaardering van de arbeid. 

Het is derhalve niet de rede als zodanig die moet worden nagestreefd, zij moet niet met een hoofdletter worden geschreven als een onaantastbare heiligheid waaraan elkeen altijd voorrang moet verlenen. Redelijkheid is de naam die wordt gegeven aan matigheid en dus aan het meten maar ook het meten moet met mate gebeuren, men meet de dingen af met het oog op wat men ermee kan doen. Eenmaal de meting achter de rug, heeft men een idee waarmee men verder kan en dan houdt men met meten op, men heeft dan immers een idee van hoe mateloos men kan zijn zonder dat het echt schadelijk wordt.

Want de mateloosheid of de redeloosheid, of beter nog: de bevrijding van de enge rede, is wat de dichters nastreven en de schilders, de componisten en de muzikanten in de fanfare. Redelijkheid en mateloosheid wisselen elkander af zoals de dag en de nacht dat doen, de zomer en de winter; ze vullen ook elkander aan zoals de geslachten alsook de levende wezens in het algemeen: het afval van de planten (zoals de zuurstof die zij uitstoten en de woekeringen aan de gewassen) zijn de levensadem en het voedsel van de dieren en het afval van de dieren (zoals koolstofdioxide en mest) wordt door de planten opgenomen.

Sommigen durven te beweren dat de oorlog een goede zaak is omdat zij de vrede mogelijk maakt maar die stellingname is bijzonder wankel en hetzelfde geldt voor wie denken dat bewapening een must is om zich te vrijwaren van geweld. Dat zijn overtuigingen die hun overleving danken aan het negeren van wezenlijke aspecten van de werkelijkheid zoals de schaarste en de kwetsbaarheid van alle dingen. Vandaag bestaan er wapens die, als zij worden ingezet, er zullen voor zorgen dat het zal zijn alsof het onvolprezen paradijs dat onze aarde is, er nooit geweest was.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 4: Rationaliteit versus humaniteit

Trump wil(de) de Nobelprijs voor de vrede en hij beaamt dat ook zelf, waardoor hij wel eerlijk lijkt maar aan die eerlijkheid is een geurtje: als er een Nobelprijs voor de eerlijkheid bestond, zou hij daar wellicht ook kunnen op azen.

De oneigenlijkheid die zich tentoonspreidt in dit gebeuren is vrij algemeen en het is een onvermijdelijke consequentie van de algemeen gangbare maatschappelijke tactiek van de conditionering. Aan ons werk zijn namelijk twee zaken gekoppeld: enerzijds is er het eigenlijke doel van de job en voor een arts bijvoorbeeld is dat zijn patiënt genezen, wat voor de vakman de allergrootste beloning is. Maar de gezondheid van zijn patiënt houdt de arts vanzelfsprekend niet in leven: daartoe is een loon vereist.

Er zijn artsen (“zonder grenzen”) die genezen terwijl zij in plaats van een loon, een hoop ellende krijgen en er zijn er ook die zich specialiseren in de plastische chirurgie, (wat principieel bijzonder belangrijk is, denk maar aan het verhelpen van misvormingen bij kinderen) terwijl zij daar buiten alle verhoudingen schatrijk van worden. Dat is weliswaar helemaal niet verboden, kunstenaars worden vaak rijk buiten hun streven en verwachtingen, maar het doet wel de twee genoemde zaken die aan arbeid gekoppeld zijn, met elkaar contrasteren.

Toen wij nog behoorden tot de zogenaamde 'primitieve volkeren' bestond die opsplitsing helemaal niet: de tovenaar genas de zieke en zijn loon bestond naast de gezondmaking van zijn stamlid ook nog uit het spontane respect van zijn medemensen. Een restant van die wijze van beloning was er nog bij de Oude Grieken die voor bewezen diensten aan de gemeenschap gratis mochten eten in de Atheense stadskeuken. En een verre restant zijn de eretekenen die men altruïsten of filantropen somtijds opspeldt of ook nog de medailles voor de verplicht amateuristische winnende deelnemers aan de Olympische Spelen. Die gaan geleidelijk maar zeker ter ziele, getuige bijvoorbeeld ook nog de flinke zak geld die de Nobelprijs begeleidt, en het feit dat, jammer genoeg, 'amateurisme' vandaag synoniem is geworden voor 'niet professionaliteit' of 'knulligheid'.

Het principe van de financiële vergoedingen is niet meer weg te denken uit het hedendaagse maatschappelijke leven maar een uitwas van die werkwijze toont zich in een daaraan inherente, oncontroleerbare woekering van conditionering en zo bestaat het dat een kinderpsychiater op Tv getuigt dat vandaag tieners, meestal tegen beter weten in, meedoen aan drugstrafieken omwille van de verloning. Een mens leeft weliswaar niet van brood alleen maar waar voorrechten beschermd worden terwijl het recht op sociale zekerheid het laat afweten, hebben de genoemde tieners in feite weinig keuze als het criminele circuit hen de opportuniteit biedt om bijvoorbeeld gezinsarmoede te verlichten.

Dat geld in hoge mate conditionerend kan werken is mede te wijten aan het feit dat er geen naam op staat en ook dat is een verschil met vroegere beschavingen want aan de oorsprong van het geld liggen schuldbewijzen op naam: “Ik, Jan, ben aan Piet een kip schuldig en die kan hij komen opeisen van zodra ik weer kippen heb.” Anonieme schuldbewijzen zijn uiteraard een gedroomde beloning voor dieven en het geld als zodanig is op die manier een van de meest onmisbare peilers waarop het kapitalisme rust. De huzarenstukjeskermis van de zwarte markt maakt van alle pogingen om kapitalen terug aan hun (rechtmatige) bezitters te koppelen een lachertje omdat niemand het alternatief wenst van de perfect gecontroleerde handel die immers alle menselijkheid onmogelijk maakt want als Jan aan Piet een kip wil schenken, kan dat helaas niet langer: alleen kopen en verkopen bestaan dan nog.

Kopen en verkopen zijn rationeel geleide handelingen, het is het in kaart gebrachte maar tevens het verminkte van de pracht van het menselijke geven en nemen. De universaliteit van de kennis lijkt rationeel en wenselijk maar dat bastion als zodanig is allerminst immuun voor usurpatie en sinds vele jaren moet men met lede ogen aanzien hoe farmareuzen, grote bouwondernemingen, bankiers en noem maar op, aan universiteiten restricties opleggen waardoor zij hen dwingen tot een dienstbetoon dat ten langen leste hun 'kennis' te kijk stelt en aanvechtbaar maakt zelfs door jan met de pet: bruggen storten in, suïcidaal gedrag piekt en uiteindelijk klopt een derde wereldoorlog aan de deur.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 3: Ontmaskering

Zoals het ontzag voor mythen grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een verhalende structuur heeft, zoals het ontzag voor de Bijbel grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een goddelijke schepping is, zoals het ontzag voor tovenaars zijn oorsprong vindt in de opvatting dat de realiteit een magische dimensie heeft, zo ook volgt het ontzag voor de rede, dat vooral sinds de Verlichting ingang vond, uit de opvatting dat de werkelijkheid een redelijke structuur heeft. Maar u raadt wellicht al dat die verbanden eigenlijk niets anders kunnen zijn dan pure projectie.

Wiskundigen zien in de grondslag van de wereld alleen maar getallen, dichters zeggen dat bloemen en kleuren een soort van verzen zijn en componisten vinden overal muziek, zij spreken over levenschenkende trillingen en over resonantie. Commerçanten zullen ongetwijfeld op alles een prijskaartje plakken, zij identificeren alle dingen met hun ruilwaarde. Het is allemaal projectie. Elke vogel zingt zoals hij gebekt is maar elke toehoorder van zijn lied hoort wat hij graag hoort. Hij hoort meer en hij hoort minder. Niet meer en niet minder.

Redelijkheid heeft te maken met openbaarheid en daarom met rechtspraak: iets is redelijk als het de toets van het publiek doorstaat, als principieel iedereen de gelegenheid gehad heeft om het tegendeel aan te tonen. Eenmaal, andermaal, verkocht. En het is ook niet meer dan dat. Niet minder maar ook niet meer.

Sommigen kennen aan de dingen meer redelijkheid of rationaliteit toe naarmate ze wiskundiger van aard zijn, naarmate ze meer op de wiskunde gelijken. Alsof de dingen tot getallen te herleiden waren. Maar dat is niet het geval. Zoals de dingen ook niet tot hun marktwaarde te herleiden zijn. De marktwaarde is een fictie in een spel. Zo ook is de wiskunde een spook uit een spel. Een aantal aannames en bewerkingen volstaan om dat spel te spelen maar er komt helemaal niets uit voort dat met de werkelijkheid in betrekking staat. Ooit werd naar een tiende planeet gezocht omdat tien een redelijk getal leek terwijl aan het heelal een redelijke structuur werd toegedicht. Het heelal is zoals wij denken dat het moet zijn - dat was de daar achter liggende overtuiging. En het denken waarvan sprake is de verinnerlijkte dialoog, de ingezwolgen openbaarheid, de tot geweten geworden wet en rechtspraak. In een democratie is de waarheid het resultaat van een stemming. De waarheid wordt gesproken door wie het luidste roepen.

Redelijkheid, zo menen sommigen, heeft te maken met causaliteit, met kennis van de oorzaken, en dus met de mogelijkheid om te anticiperen op gebeurtenissen en dat is het uitoefenen van macht. Als ik weet dat B veroorzaakt wordt door A, kan ik A uitschakelen en aldus verhinderen dat B er komt. Het punt is nu dat niemand in staat is om vast te stellen dat A, B veroorzaakt. We zien alleen dat B op A volgt, één keer, twee keer, vele keren. En daaruit besluiten we dat B door A wordt voortgebracht. “A veroorzaakt B” is een gedachte in ons hoofd die wij op de dingen in de wereld plakken. Wij geloven dat wij redelijk handelen door dat te doen maar in wezen doen wij niets anders dan veralgemenen: onze waarnemingen zijn beperkt doch wij houden ze voor volledig; we denken dat de dingen zijn zoals wij die in ons hoofd hebben. Maar uiteraard is dat de omgekeerde wereld. De werkelijkheid is niet zoals wij die in ons hoofd hebben maar ons hoofd is zoals de werkelijkheid het wil.

Als wij redeneren, geloven wij dat wij redenen aangeven om uitspraken te staven. Wij zeggen: “Y is het geval omdat X het geval is.” Maar eigenlijk is Y het geval omdat wij afgesproken hebben dat Y het geval is omdat X het geval is. Het zaakje wordt circulair, het gaat dol draaien maar wij zien het niet. Nog complexer wordt het waar wij zeggen dat het verband tussen X en Y bestaat op grond van een afspraak terwijl het verband tussen A en B in de vorige paragraaf volgt uit projectie of dus uit het feit dat we onze doldraaiende afspraken op de dingen plakken.

De redelijkheid blijkt een fictie en de kunst van het liegen of de retorica baseert zich op dit inzicht, evenwel zonder het te verklappen. De realiteit splitst zich op in redenen en drijfveren waarvan de eerstgenoemde openbaar zijn, de laatst genoemde verborgen. Maar de openbare zijn vals, de verborgene zijn waarachtig. De openbare, of dus de valse, heten redelijk. Rationaliteit is zoet bedrog. Met een bittere nasmaak maar het berouw komt na de zonde. En deze zaken worden door de oorlog aan het licht gebracht.

(J.B., 9 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 2: De verklaringen en het onverklaarbare

Waar oorlog woedt of dreigt, heerst angst maar het gezegde dat angst een slechte raadgever is, is niet uit de lucht gegrepen want angst vertekent de feiten. En dat is niet ongevaarlijk omdat uit angst, wantrouwen volgt; wantrouwen leidt tot demonisering en demonisering zet aan tot agressie. Wat defensie had moeten zijn, wordt aldus agressie maar zelfs defensie is onnodig waar helemaal geen aanval is. Omtrent het conflict in Oekraïne is het Westen dermate onwetend dat het alleen maar olie op het vuur weet te gooien.

Het ontstaan van oorlogen is vaak te wijten aan de creatie van vijanden, waarna ze zich uiteraard ook effectief gaan ontwikkelen. En de creatie van vijanden volgt uit de nood daaraan, die ontstaat waar men op zoek gaat naar zondebokken voor problemen die ofwel noodlottig zijn of die men zelf veroorzaakt heeft. Meestal gaat het om interne problemen waarvoor men externe entiteiten gaat beschuldigen.

Zo neemt de oorlogsdreiging toe waar de welvaart stagneert maar dat betekent niet dat vrede aan welvaart te danken is: welvaart verwent uiteindelijk en dan begint het verhaal van nooit genoeg en dat is de ontevredenheid, de onvrede of de strijd om steeds meer. Maar welvaart is een te verdelen taart...

Politici die er niet in slagen hun land van de neergang te redden omdat zij op eigen gewin uit zijn, trachten de argusogen van het eigen volk van zich af te wenden door de schuld te geven aan meestal zwakkere groepen, niet omdat die ook schuldig zouden zijn maar omdat zij makkelijke prooien vormen voor de wraakzucht van de massa die in de eerste plaats gekoeld wil worden.

De door politici gehanteerde tactieken om de schuld van zich af te schuiven op anderen (vaak 'vreemden') die dan uiteindelijk moeten aangevallen worden, zogezegd om erger te voorkomen, zijn welbedacht en derhalve niet van rede verstoken maar het betreft dan wel een leugenachtige rede, een rationaliteit in dienst van het verbergen van de waarheid. Leugens zijn echter niet in staat om de tijd te trotseren omdat liegen berekening vergt en geen berekening, hoe vernuftig ook, is in staat om de factoren in haar rekensommetje te bevriezen zodat de verandering als zodanig quasi spontaan de waarheid aan het licht brengt.

Waar derden onterecht worden aangevallen, ontstaat oorlog: burgeroorlog waar zwakkere bevolkingsgroepen in eigen land de zwarte piet krijgen doorgeschoven en als beschuldigden andere landen zijn, ontstaan gewapende conflicten met vaak desastreuze gevolgen. Die ontwikkelingen lijken rationeel maar dan alleen zoals het betoog van de advocaten van de duivel. De rationaliteit die zich in de openbaarheid situeert, gaat dienen als excuus voor verborgen, volstrekt irrationele beweegredenen zoals hebzucht en egoïsme. Het paard en de kar, de mooie woorden en de afzichtelijke daden, de rede en het onverklaarbare.

Het onverklaarbare neemt in omvang toe en wel gelijklopend met een toename van rationaliteit - ziedaar de paradox. Die tegenspraak is inderdaad slechts schijn omdat het voortbrengen van de uitvluchten die de waarheid moeten maskeren, een grote bedrevenheid vergt in de redenaarskunsten. De uitvluchten brengen de massa van de wijs die dan misleid wordt en uiteindelijk geconfronteerd met wat alleen maar 'onverklaarbaar' lijkt: het geweld van de burgeroorlog of de oorlog.

(J.B., 8 oktober 2025)

De rede verliest terrein

In tijden van leugen is de vrede het eerste slachtoffer

(Bart De Wever destijds)

De Belgische premier in levenden lijve illustreert nog maar eens dat de redelijkheid ver zoek is waar hij in zijn openingscollege van vandaag aan de politicologen van de Gentse Universiteit enerzijds klaagt dat er geen geld overblijft om beleid te voeren door de afbetaling van stijgende overheidsschulden terwijl hij anderzijds zijn antipathie exposeert voor Karl Marx met uitgerekend dit punt als as van het marxistische betoog. Iedereen weet of zou moeten weten dat waar het geld aan de macht is, en dat zijn de banken, zij er middels corrupte politici (!) voor zorgen dat alle burgers, en dat zijn u en ik, bij hen middels gigantische leningen een schuld opbouwen waardoor zij zich middels rentekosten tot in de eeuwigheid ervan verzekeren de staat eindeloos te zullen kunnen uitmelken.

De oorzaak van het aperte gebrek aan redelijkheid in dit actuele voorbeeld heeft uiteraard te maken met het feit dat onze premier de (neo)liberale zaak te verdedigen heeft die hem aan de macht bracht en hij wordt hierin bijgestaan door de retorica die, zoals alle advocaten weten, een eufemisme is voor de leugenaarskunst waarvoor heden grof geld wordt betaald want “in tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer.”¹

Volgens welke principes handelen mensen en wordt er sowieso gehandeld volgens principes of worden mensen gestuurd door blinde krachten? In de openbaarheid moet gehandeld worden volgens de rede die naar men zegt door iedereen gevolgd kan worden omdat geen mens het betwijfelt dat twee opgeteld bij twee gelijk is aan vier. Alleen blijkt de rede die de optelling regelt niet dezelfde als die welke aan zet is waar bijvoorbeeld de vraag rijst hoe een dronken chauffeur die een ongeval veroorzaakte, bestraft moet worden. In het eerste geval zijn enkel getallen aan de orde en de bewerking van de optelling, in het laatste geval zijn de factoren die kunnen meespelen in het hele gebeuren gewoon niet te tellen.

Niemand kan het ouders kwalijk nemen dat ze het eigen kroost een warmer hart toedragen dan dat van een ander maar voor een rechter die in de openbaarheid de redelijkheid moet vertegenwoordigen, zijn alle ouders en kinderen burgers die allemaal even gelijk zijn voor de wet. De rede kan weliswaar begrip opbrengen voor voorliefde en voor preferenties die 'des mensen' zijn maar de eerlijkheid gebied dat deze, als puntje bij paaltje komt, niet in rekening worden gebracht voor de vorming van een rechtmatig oordeel omdat voorrechten uit den boze zijn.

In deze tijd zijn openbaarheid en rechtvaardigheid zaken geworden van mondiale en van historische omvang: het snijdt niet langer hout om te gaan pleiten voor het behoud van een staat die zich een rechtsstaat blijft noemen waar haar existentie steunt op de historische peilers van slavernij en onrecht. Dat van die zaken gewoon abstractie gemaakt wordt in openbare toespraken van bestuurders aangaande het lot van hun land, is vandaag zonder meer misdadig.

Het zijn deze kortzichtigheid, het denken op korte termijn en het denken in kleine lapjes ('wettig begrensde') grond (het nationalisme) die de redelijkheid in weg blijven staan en daarmee uiteraard ook het internationalisme of de wereldsolidariteit. Het eigen volk, het eigen huishouden en het eigen persoontje verdienen begrip maar niet ten koste van alle anderen. Een premier kan in zijn toespraken van die anderen abstractie maken maar de waarheid haalt die leugens in en de confrontatie ermee toont zich in de gedaante van de oorlog, zodat de gevleugelde uitspraak dat in tijden van oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is, omkeerbaar blijkt omdat in tijden van leugen, de vrede het eerste slachtoffer is.

(J.B., 7 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 10: Corruptie, de ultieme norm

Wetenschappelijk onderzoek met enquêtes toonde destijds aan dat stemgedrag zich quasi niet laat beïnvloeden door partijprogramma's en rationele argumenten maar wel voor een groot deel door de sociale omgeving¹: mensen hangen die partijen aan die van thuis uit aangehangen worden en dat zijn dan uiteindelijk die partijen die wat in de pap te brokken hebben inzake materiële voordelen met als belangrijkste troef de werkgelegenheid of dus het 'vaste' inkomen, zeg maar de bestaanszekerheid. Dat ingrediënt wordt mettertijd steeds belangrijker wegens enerzijds de onstabiliteit van de economie en van de politiek en anderzijds de drastische verrechtsing die, om het zacht uit te drukken, dictatoriale trekjes krijgt want kennelijk gesterkt door het voorbeeld van de ondergraving van de democratie in de V.S. duikt nu ook hier in België een minister op die de arrogantie tentoonspreidt om rechterlijke beslissingen gewoon naast zich neer te leggen waarmee zij de rechtsstaat verwerpt die immers volstrekt onbestaande is zonder de scheiding der machten. Kwalijke precedenten worden gecreëerd en dat voorbeeldgedrag doet bij de bevolking het onzekerheidsgevoel én de onzekerheid als zodanig enorm toenemen want nu moet iedereen getuigen hoe uiteindelijk willekeur de doorslag geeft in de lotsbepaling van jan met de pet en het laatste greintje vertrouwen verzwindt, het wordt “Jeder für sich und Gott gegen alle.”

Wantrouwen in de (klassieke) autoriteiten en toenemende onzekerheid hebben populisten aan de macht geholpen die de hemel op aarde weliswaar beloven maar eenmaal zij de touwtjes in handen hebben, verschijnt het narrenschip van Plato: met veel tamtam gaat het de kust af, gedoemd om voorgoed in de baren te verdwijnen.

Als volgende lichting oplichters is de categorie der predikers aan zet: per definitie hoeven zij zich niet aan de rede te houden, zij leven van volksopium en van wanen, krijgen gewis de massa op de hand en zijn in staat om de jeugd het hoofd dermate op hol te brengen dat die zich massaal naar het oorlogsfront spoedt voor een of andere 'goede zaak'. Een edele zaak, die beloond zal worden met medailles, monumenten, staatsbegrafenissen en jaarlijkse herdenkingsmomenten met als enige aanwezigen de naaste familie en de politieke verantwoordelijken die voor de oplichting van de edelmoedige jeugd grof geld ontvingen.

Een voorbeeld van bij ons zijn de oostfrontstrijders - vrijwilligers die door helleprekers in katholieke Vlaamse kerken werden opgetrommeld om te gaan vechten tegen 'de communisten': in elk dorp geraakten er in amper een uur tijd altijd wel een aantal gehersenspoeld (in totaal enkele tienduizenden) die dan vertrokken om nooit meer terug te keren - zij waren de geradicaliseerden avant la lettre en zij vochten bij de SS onder Hitler.² In Vlaanderen werden zij opgehitst door priester-dichter Cyriel Verschaeve en zij belandden in de klauwen van Staf Declercq, over wie onderzoeksjournalist Maurice De Wilde middels getuigenissen en documenten onthulde dat hij voor zijn 'diensten' van het nazi-regime aanzienlijke geldsommen ontving.³

Waarmee andermaal gezegd is dat stemgedrag zich laat sturen door bestaanszekerheid die zich - uiteindelijk - vertaalt in geld. Want dat is de gedaante waarin de normloosheid verschijnt in volle glorie: openlijke corruptie.

(J.B., 4 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 9: Voorrechten, burgeroorlogen en oorlogen

De actuele normloosheid is niet de afwezigheid van normen: het gaat om het verheffen van de normloosheid tot norm: het recht van de sterkste wordt ingeschreven als de nieuwe, alles overheersende wet. De wet van de jungle wordt bijgetreden door het juridische apparaat en zo zei Hitler over de bouw van zijn uitroeiingskampen: “Wij moeten de natuur een handje helpen”.

Dat de rechteloosheid tot wet verheven wordt, houdt in dat mensenrechten van het programma worden geschrapt als zogenaamd tegenstrijdig met de natuur die niet zou omzien naar de zwakkeren. Maar het tegendeel is waar: natuurlijkerwijze beijveren zich de ouderen voor hun jongen en in een school vissen vormen de volwassenen een levend schild omheen hun 'kinderen'. Daarentegen: in de wereld van extreemrechts sturen de 'senioren' de kinderen naar het oorlogsfront.

De beschaving is geen resultaat van de wil om wat door extreemrechts als de natuur bestempeld wordt, een handje toe te steken. Die 'natuur' werd erbij gesleurd om de voorrechten van sommigen te beschermen. Een mooi voorbeeld is de strijd tegen het abolitionisme die leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog van 1860-1864. Het volstaat niet meer voor de dief dat hij de arme kan bestelen: hij wil zijn diefstal bovendien ongestraft kunnen plegen, hij wil ze ingeschreven zien als zijn recht en dat heet 'voorrecht'. De zogenaamde strijd voor de herwaardering van het natuurlijke is in wezen het (opnieuw) opeisen van de voorrechten die dreigden te verdwijnen ingevolge het proces van humanisering.

Onder de invloed van extreemrechts gaat de actuele evolutie richting ontmenselijking. Onder het voorwendsel van een herstel van de beschaving zetten schoften alle middelen in om het civilisatieproces te decimeren teneinde zich te kunnen verzekeren van het blijvende genot van zekere voorrechten. De afschaffing van mensenrechten verkapt het opnieuw instellen van voorrechten.

Dat crimineel proces is uiteraard niet rationeel verdedigbaar en om die reden zijn haast en tumult nodig, waarbij erop gerekend wordt dat het nadenkende segment van de samenleving aldus zal beroofd worden van de mogelijkheid om de aan de gang zijnde machtsgreep tijdig in kaart te brengen en aan het volk diets te maken wat er aan de hand is. De verdediging van de zwakkere groepen in de samenleving is in wezen een strijd tegen de nieuwe vorm van slavernij die zijn slachtoffers uit de zogenaamde 'vierde wereld' (die door extreemrechts quasi onzichtbaar wordt gehouden) rekruteert. Op die manier herhaalt zich vandaag de strijd die de abolitionisten toentertijd te voeren hadden en die ook een strijd was tegen het behoud van voorrechten.

Het ligt daarom in de lijn van de verwachtingen dat ook dit keer de polarisering dienaangaande alleen maar kan toenemen en onvermijdelijk zal leiden tot een nieuwe burgeroorlog. Wellicht is dat ook steeds vaker een reden waarom naties alom met oorlogen en schermutselingen de aandacht trachten af te leiden van wat er intern gaande is.

(J.B., 3 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 8: Leven onder normloosheid

De betekenis van de 'nieuwe norm' voor migranten, kleurlingen, leden van de LGBTQ-gemeenschap, invaliden, langdurig zieken, werklozen en nog andere groepen van mensen die minder sterk zijn in aantal en die daardoor afhankelijk zijn van de goodwill van de gemeenschap, is niet min. Er heerst een sfeer van onzekerheid en algemene onveiligheid onder een groot deel van de bevolking, een malaise die niet onderschat mag worden omdat daar waar mensen in hun voortbestaan bedreigd worden, zij de overlevingsmodus in gaan en als dat gebeurt, wordt al de rest bijzaak: leven, geluk, studies, carrière, reputatie, vrienden enzoverder. De toestand zorgt voor stress en houdt die stress lang aan, dan zijn daaraan gerelateerde ziektebeelden niet ver weg.

Als groepen van mensen worden aangevallen, zijn mensen nog altijd niet alleen, ze hebben medestanders en in het getto dat zich noodgedwongen vormt, kunnen zij gebeurlijk nog hun angsten en hun ellende delen maar waar dit overgaat in pesterijen die, waar zondebokken worden geviseerd, altijd van de partij zijn, worden individuen geviseerd die dan worden aangevallen zonder dat de pesters gekend zijn en houdt de belaging aan, dan richten zich de frustraties bij gebrek aan kennis over de oorsprong ervan, op het slachtoffer zelf en leiden zij niet zelden tot suïcide als ultiem middel om de folteringen te beëindigen en slachtoffers die getuigen over de wanhoopsdaadpoging, zeggen: “Dit moest ophouden. Alles was beter dan dit.” Bij de daders, die zich sowieso verbergen, is geen spoor van spijt, laat staan van wroeging of gewetenlast te bekennen en dat komt doordat zij handelen onder autoriteiten die de onmenselijkheid goedkeuren en aanmoedigen. Het geweten immers, blijkt vaak niets anders dan de interiorisering van de opgelegde wetten en normen.

Die toestanden zijn ons bekend van getuigenissen uit de eerste hand onder het regime van Nicolae Ceaușescu van Roemenië die daar onder de ogen van de hele wereld een horrorbewind voerde van 1974 tot 1989. Onder die dictatuur verraadden familieleden elkaar bij de staat en het vertrouwen van alle burgers onderling verdween volkomen. De hel van het onderlinge wantrouwen vormde de motor van de volkerenmoorden in Rwanda in 1994 die uitgebreid bestudeerd werden door de Nederlandse socioloog Abram de Swaan¹ en uiteraard was er de Jodenvervolging onder het Duitse naziregime voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog - om maar enkele voorbeelden te noemen.

Het respect voor mensen die behoren tot de geviseerde groepen, verdwijnt en gaat over in haat. De gevolgen laten niet lang op zich wachten: stigmatisering en demonisering, afdankingen, massale deportaties en uiteindelijk het onderbrengen van de menigten in kampen, eerst werkkampen, daarna concentratiekampen of kampen gericht op het ombrengen van de ongelukkigen - voor grootscheepse sterilisatieprogramma's ontbreekt dan immers allang de tijd. De angst ten tijde van de pandemie dat de vaccins weleens sterilisatiemiddelen konden bevatten, kwam overigens niet uit de lucht vallen aangezien aan het licht kwam dat het onvruchtbaar maken van massa's mensen buiten hun medeweten in het verleden onder velerlei regimes aan de orde was.²

(J.B., 2 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 7: Over 'policor'

Politieke correctheid is een begrip dat werd ingevoerd met het oog op het bestrijden van discriminatie en dat in de loop der jaren steeds wisselende invullingen kreeg zodat critici gingen spreken over een 'eufemismetredmolen'. Policor wordt door extreemrechts geschuwd waar dit de vrijheid van meningsuiting zou beknotten maar dat neigt dan weer naar de goedkeuring van bijvoorbeeld beledigend taalgebruik. Die goedkeuring verkapt echter de kaduke mening dat woorden geen daden zouden zijn.

De huidige discussie rond policor en de morele omslag daaromtrent in de V.S., vooral sinds de nieuwe instructies van de oorlogsminister aan het leger¹, heeft dus te maken met een metafysisch vraagstuk en meer bepaald met de kwestie of er ofwel twee werelden zijn, namelijk de echte wereld van de daden en daarnaast de quasi pseudowereld van de woorden, ofwel één enkele wereld waarin woorden wél meetellen. Maar dat is zeer kort door de bocht gesteld.

Het taalgebruik is aan het leven inherent en in het bijzonder aan het menselijke samenleven maar de woorden van een ongedwongen gesprek hebben niet hetzelfde gewicht als die waarmee een contract wordt opgesteld en ook hun betekenis verschilt niet weinig. Contracten zetten samenlevingsmechanismen in gang zoals computertaal doet met pc-programma's maar inzake gesprekken onder mensen moet men verwijzen naar een zin uit de Tractatus Logica-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein: “Die stillschweigende Abmachungen zum Verständnis der Umgangssprache sind enorm kompliziert.”² Hiermee wordt verwezen naar de complexiteit van het onuitgesprokene in het levende taalgebruik dat tevens het ondergedefinieerde is, naar het in superpositie verkeren van (mogelijke) betekenissen, naar het ongezegde en het onzegbare en naar de muziek die zich (naar de woorden van de componist Claude Debussy³) tussen de noten schrijft.

Policor wordt een bijzonder penibele zaak in het licht van de realiteit van de interpretatie of dus de subjectieve component inzake communicatie. Maar als policor veronachtzaamd wordt, bestaat het gevaar dat het kind met het badwater wordt buitengegooid en dat men gaat geloven dat wellevendheid, tact, beleefdheid of beschaafdheid niet langer van tel zijn. Waar men denkt dat woorden er niet toe doen, kan men met de diplomatie de Verenigde Naties opdoeken en rest alleen nog bruut geweld en dat is rechteloosheid, jungle.

Uitgerekend dat is wat figuren zoals de huidige Amerikaanse oorlogsminister geloven: zij polariseren de hele wereld in brave burgers (dat zijn dan zijzelf en de aanhangers van hun partij) en slechteriken en wie dat weigeren te doen, noemen zij naïef, links of verwijfd. Zij stellen hun militair optreden in vreemde streken niet in vraag en geloven dat zij de vrijheid dienen met het gebruik van geweld. Zij geloven niet in vrede en in menselijke samenwerking maar alleen in concurrentie en in strijd want zo werden zij opgevoed in een kapitalisme dat zij menen te moeten verdedigen. Zij geloven dat wij gered worden dankzij hun oorlogen en tegelijk noemen ze zich volgelingen van de Sint-Salvator die de vrede predikte maar als zij christenen zijn, dan is Donald Trump de paus van Rome. Ja, er is een wereld denkbaar waarin Trump zichzelf tot keizer troont, zoals ooit Napoleon Bonaparte deed en dat ongetwijfeld uniek historisch gebeuren is warempel niet ver meer af.

(J.B., 1 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 5: “Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit”¹

Niet toevallig komt uitgerekend in deze tijd (aan de vooravond van W.O.III) de prediker Franklin Graham (zoon van prediker Billie Graham (1918-2018)) naar uitgerekend deze plaats (de ING Arena in Brussel) om een massa van dertienduizend zielen toe te spreken.

De massapredikers zijn een Amerikaans fenomeen dat bijzonder succesvol is voor het bijeenbrengen en hersenspoelen van grote massa's mensen en die zijn nodig om in een democratische samenleving aan een politieke meerderheid te komen, waarbij uiteraard gedacht moet worden aan de huidige politieke teneur in het land van oorsprong van de prediker in kwestie.

Bovendien is religie sinds oudsher het middel bij uitstek voor de rechtvaardiging van misdaden. Religie maar ook ideologieën en nog andere systemen waar men zich kan achter wegsteken. Vandaar schrijft Friedrich Nietzsche:“Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit.” Mensen ontvluchten hun verantwoordelijkheid door zich weg te steken achter 'het systeem'.

Het is immers een bekend gegeven dat de druk van het geweten afneemt waar mensen handelen onder een autoriteit, die ook die van de groep kan zijn (“de anderen doen het ook”), waar zij met andere woorden samenzweren en dat is in het bijzonder het geval waar de samenzwering een meerderheid gaat vormen, zoals bij uitstek het geval is in democratieën. Dit herinnert aan wat Augustinus van Hippo daaromtrent schreef, namelijk: “Als er geen gerechtigheid is, wat zijn koninkrijken dan anders dan grote roversbenden? Wat zijn roversbenden anders dan kleine koninkrijken?”²

Het tijdstip waarop het gebeurt is cruciaal maar ook de plek van samenkomst want het massagebeuren voltrekt zich in een arena welke toebehoort aan Mammon, de geldgod, de absolute monarch van heden die immers een pact heeft met de massa, het 'Neutrum'³ van Heidegger, het 'legioen' dat sinds tweeduizend jaar met de satan wordt geïdentificeerd⁴ alsook met de religie. Het geschiedt in de openbaarheid en derhalve onttrokken aan het oog van allen, zoals in "The Purloined Letter", een verhaal uit 1844 van E.A. Poe en het betreft de samenzwering van de twee grootste wereldlijke machten, die van enerzijds het geld, de economie en de politiek en anderzijds de religie, een samenzwering met als oogmerk uiteraard de zielen of dus het bezit van de massa.

Zoals ontelbare keren het geval was in de loop van de geschiedenis neemt ook nu de politiek de religie te baat in haar strijd om het monopolie en heden aan zet is de bedrieglijke stroming van de 'christelijke suprematie', wat in feite een contradictio in terminis is omdat Christus een dienaar wenste te zijn en dus alles behalve een superieur. De stroming is nationalistisch (in dit geval Amerikaans, wat nu zelfs betekent vijandig tegenover alle andere naties ter wereld (cf. de VN-vijandigheid d.d. 25 september l.l.⁵) en vaak ook Bijbels met een sterke neiging naar theonomie (door God of uit de Bijbel opgelegde wetten), gangbaar in een theocratie en met als islamitisch evenbeeld de sharia. De Nieuwe Apostolische Reformatie, een extreemrechtse beweging verwant aan de Pinkstertheologie en de Kingdom Now-beweging doet het integralisme uit het katholicisme van destijds⁶ heropleven waarin de kerk als “enige ware” niet alleen islamofoob is maar ook haat aanwakkert tegen vrouwen, homo's en vreemdelingen, alsook de Ku Klux Klan (gesticht in 1865 en dus na de Amerikaanse Burgeroorlog, uit haat jegens de vrij verklaarde uitgebuite zwarten bij de toen beëindigde slavernij) en de Christian Identity-beweging waar men gelooft dat Kelten en Germanen of dus het Arische ras de ware erfgenamen van het christendom zijn (met destijds de Führer⁷ als heraut van een nieuwe openbaring⁸), gekoppeld aan het natavisme, de ideologie dat alleen de inboorlingen meetellen, een bron van vreemdelingenhaat, paradoxaal genoeg aangehangen door de slavendrijvers met uiteraard hun allochtone slaven.

Figuren zoals Graham drammen het nieuwe normaal er bij de massa in die zich in extase overgeeft aan onzin maar in het licht van de oorlog waarvoor zij worden klaargestoomd is het onvervalste waanzin.

(J.B., 29 september 2025.)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 3: De norm en de dictatuur van 'das Man'

Honderd jaar geleden schreef Martin Heidegger Sein und Zeit¹ waarin een belangrijke paragraaf over wat hij noemt 'das Man' of het 'men', het onpersoonlijke. Wij onderscheiden ons van de anderen, die dermate ongespecificeerd, neutraal en verwisselbaar zijn, dat ze eigenlijk verdwijnen, zo zegt Heidegger, en daar vestigt zich de dictatuur van 'das Man'.² In alles wat men doet, denkt en voelt, voegt men zich naar dat onpersoonlijke, de doorsnee, de nivellering, die wij kennen als... de openbaarheid. Het is de openbaarheid die alles verduistert en het dan voorstelt als het bekende en het voor iedereen toegankelijke.³ De verantwoordelijkheid verdampt omdat men zich op het 'men' beroept.⁴ Elkeen is de ander en niemand is zichzelf. Iedereen heeft zich overgeleverd aan niemand.⁵ Tot daar Martin Heidegger.

Als het onpersoonlijke in betrekking staat tot personen, verwijst het uiteraard naar de reputatie of dus datgene wat in de openbaarheid ligt maar Heidegger verklapt ons de paradox van de openbaarheid waar hij er op wijst dat die alles verduistert terwijl het wordt voorgesteld als bekend en voor allen toegankelijk. De idee doet warempel denken aan het spook van Descartes: het 'wiskonstige', het voor iedereen kenbare, dat wat op ieders instemming kan rekenen, in casu de meetkunde maar in extenso de Rede tout court alsook het zogenaamde 'gezond verstand', zijn algemeen bekend en voor iedereen toegankelijk maar op de keper beschouwd volstrekt inhoudsloos. De som van de hoeken van een driehoek is honderdtachtig graden en dat is zo waar dat het zelfs in dromen (of dus in de onwerkelijkheid) geldt want men kan niet dromen van een andere driehoek. Maar dat betekent dat het onderscheid tussen werkelijkheid en droom de meetkunde volstrekt koud laat, met andere woorden: dat de meetkunde niet in betrekking staat tot de werkelijkheid of dus dat de meetkundige stellingen met betrekking tot de werkelijkheid nietszeggend zijn. Ze zijn helemaal niet 'waar' maar slechts 'geldig' binnen hun eigen spel, de meetkunde. En zoals de meetkunde een louter spel is, is ook al het andere wat de Rede aangaat een spel: de 'waarheden' die eruit resulteren, vloeien voort uit de axioma's en de afleidingsregels zodat dit spel volledig gedetermineerd is en derhalve nietszeggend: er komt uit wat er is ingestopt, niets meer en niets minder.

En dat geldt ook voor de reputatie van personen: zij betreft eigenschappen die aan de betrokken personen worden toegeschreven maar ze houden er helemaal geen verband mee. Ofschoon het de kortste en de zekerste weg is om daaromtrent uitsluitsel te krijgen, wordt niet aan iemand gevraagd wie zij of hij is, wat hij doet, hoe zij erover denkt en voelt: men kijkt hoe er over gedacht wordt of dus wat 'men' erover denkt en 'men' is iedereen en derhalve niemand. Maar niemand draagt verantwoordelijkheid voor wat gezegd wordt of voor een reputatie, niemand staat er borg voor en nochtans is het de reputatie waarop mensen afgerekend worden. Dat is de dictatuur van het 'men', de dictatuur van Niemand. In een kapitalistische wereld, waarin iemand is wat hij heeft, is bijgevolg die 'niemand' het kapitaal zelf, de geldgod, datgene wat verschijnt en ontzag opeist maar volstrekt zonder inhoud is. Geld zou ongeacht welke inhoud hebben als men dacht dat men er alles kon mee kopen maar het wezenlijke is niet te koop, geld blijft zonder inhoud.

Onze economie is een spel dat alles overheerst en waarin gespeeld wordt met het leven, met de mensheid, die moet plooien naar dat spel. Aan het hoofd daarvan staat een leeghoofd dat verpersoonlijkt wat hij beheert: het niets dat allen in de ban houdt. Pure fictie zijn de afspraken die iemands bezit (lees: iemands rechten) constitueren ('illegale mensen bestaan niet!') maar iedereen plooit zich ernaar en door die lafheid worden ze werkzaam, beschikken ze over tastbare macht die het leven kan chanteren. Dat blijkt waar de economie in de oorlog overgaat, die het verlengstuk ervan is. Of beter: de kapitalistische economie is het ei, de oorlog het kuiken. Het kuiken leeft en het ei symboliseert Pasen maar de mammon perverteert dat alles en maakt van economie en politiek een huishouding van de dood.

(J.B., 28 september 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 4: “Die Öffentlichkeit verdunkelt alles”¹

Geheim en identiteit (artikel d.d. 16 juni 2008 - herhaling)

Het verdwijnen van zijn geheimen betekent het verdwijnen van de mens. Immers, de mens bestaat bij de gratie van de uniciteit van de persoon zonder dewelke elkeen eender is en vervangbaar net zoals het vee vervangbaar is, dat slechts functioneel is en nimmer een doel op zich, een eindwaarde. Precies zijn geheimen maken een mens uniek, en in het met elkaar delen van geheimen, vormen zich hechte gemeenschappen die, teneinde te kunnen bestaan, zich moeten kunnen onderscheiden van de collectiviteit die slechts welbepaalde eigenschappen van de mensheid kan betreffen, echter nooit het unieke, dat het persoonlijke is. Gemeenschapsvorming ontstaat pas door het delen van geheimen omdat alleen op die wijze zich het vertrouwen manifesteert dat voor de vorming van een gemeenschap onontbeerlijk is. Het verdwijnen van geheimen betekent daarom niet alleen de teloorgang van de persoon, maar onvermijdelijk luidt dit evenzeer het einde in van elk op persoonlijke relaties gebouwd samenzijn.

Het verdwijnen van geheimen is een proces dat direct voortkomt uit de houding van het wantrouwen: het wantrouwen werkt het verdwijnen van het respect voor de persoon in de hand, precies omdat dit respect onafscheidelijk is van het respect voor elkaars geheimen. De persoon bestaat bij de gratie van zijn geheimen; de teleurgang van het respect voor elkaars geheimen gaat hand in hand met het verdwijnen van het respect voor de ander als persoon; en het respect voor de geheimen van de ander verdwijnt uiteraard van zodra andermans geheimen niet langer als menselijke rijkdom en als potentiëel voor gemeenschapsvorming worden beschouwd, doch daarentegen als een bedreiging.

Het op het eerste gezicht zo mooi klinkende ideaal van de transparantie dat zich als een vanzelfsprekendheid aan het vestigen is, is zelf allerminst een geheim en mag daarom met argwaan worden bekeken. Het transparant maken van de mens zelf is, behalve een fantastische illusie en een grove leugen, tevens een van de meest gesofisticeerde aanslagen op de menselijke persoon als zodanig.

Het wantrouwen nu, heeft geen natuurlijke oorzaken, doch wereldlijke. Natuurlijke relaties berusten immers op een welhaast ingeboren vertrouwen dat zich in al zijn manifestaties zelfs als een natuurlijke noodzaak profileert. Het jong is voor zijn overleving afhankelijk van zijn moeder, het koppel dat samen een nest bouwt, vertrouwt elkaar. Er is onderling vertrouwen in de roedel, de bende, de troep, de school en zo meer, omdat dit ook levensnoodzakelijk is. En het vertrouwen blijft, zolang er geen reden is om te gaan wantrouwen.

In de wereld gaat het er net andersom aan toe: het wantrouwen is het fundament van alle wereldlijke relaties, en dat wantrouwen blijft zolang er geen reden is tot vertrouwen; tevens zal in de wereld de mate van het te schenken 'vertrouwen' nooit de mate van het 'redelijke' overtreffen, waarmee gezegd wil zijn dat men een ander daar niet méér zal vertrouwen dan strikt noodzakelijk is, want in de wereld geldt het vertrouwen als een noodzakelijk kwaad.

Waar het vertrouwen wordt beschouwd als een (noodzakelijk) kwaad, tracht men het overbodig te maken, en wel door ervoor te zorgen dat de wederzijdse controle van mensen op elkaar op de limiet waterdicht is. Uiteraard kan dit 'ideaal' pas worden gerealiseerd als mensen voor elkaar volledig transparant worden gemaakt. Daartoe is het absoluut noodzakelijk dat zij van hun geheimen worden ontdaan en dit proces, waarin mensen van hun eigenheid worden beroofd, betreft zowel het verleden als de toekomst van de individuen.

Inzake de transparantie van het persoonlijke verleden, moeten burgers van de hedendaagse maatschappijen zich geen illusies meer maken: alle prestaties van alle burgers dienen immers geboekstaafd te worden met het oog op bijvoorbeeld het eventuele genieten van een pensioen. Maar dat geldt evenzeer in de negatieve zin, en ook het ziekteverzuim, de ziekten zelf en hun prognose dienen te worden gekend en opgetekend. Alle individuen dienen zich te bewegen binnen de door wetteksten uitgetekende lijnen, en de controlemechanismen die dit ook in de gaten houden worden nog elke dag gesofisticeerder. Dit alles neemt geenszins weg dat ook hier, en misschien wel meer dan elders, misdaad of fraude mogelijk en feitelijk is: records verdwijnen of worden geprepareerd, politieke tegenstanders belanden op elkaars zwarte lijsten, boekhoudingen worden vernietigd en vervalst.

Maar ook de toekomst dient transparant te worden gemaakt, en hier schuilt een dubbel probleem voor de wereldse maatschappijen. Van de kant van de maatschappijen, vereist het transparant maken van wat mensen in de toekomst zullen doen, vooreerst het programmeren van alle menselijke handelingen die er kunnen toe doen. Ter compensatie van die fundamentele vrijheidsbeperking en dus met het oog op het mogelijk maken daarvan, worden handelingen die er niet toe doen bevrijd van alle bestaande beperkingen. We kennen in dat verband nu bijvoorbeeld de nieuwe wetten inzake abortus en euthanasie, maar ook alle wetten die betrekking hebben op de zogenaamde 'vrijheid' van elk individu dat mag doen wat het wil, zolang het handelingen betreft die naar wereldse maatstaven als een (voor de maatschappij onschuldig) 'spel' kunnen worden beschouwd.

Een tweede en ernstiger probleem duikt echter op van de kant van het individu, dat immers als reactie tegen het transparant geworden verleden, een 'vreemde' neiging gaat ontwikkelen tot volstrekt onvoorspelbaar gedrag. Het vergt slechts een relatief eenvoudige, redelijke analyse om te kunnen komen tot een begrip van bepaalde nieuwe vormen van criminaliteit, waarbij bijvoorbeeld iemand op straat wild in het rond gaat schieten, als men in acht neemt dat onvoorspelbaarheid uiteindelijk het enig resterende wapen blijkt van personen waar zij zich willen verdedigen tegen de beschreven vernietiging van hun persoonlijkheid ingevolge controle, doorlichtingsmechanismen en programmering. De mens wil immers niet geprogrammeerd worden; hij wil niet herleid worden tot een radertje in een machine; hij wil uniek zijn en creatief, want alleen zo kan hij mens zijn. De paradox wil dat de menselijke persoon dermate weerstandig is tegen zijn vernietiging van buitenaf, dat hij desnoods middels extreme wandaden de erkenning voor zijn uniciteit afdwingt.

Transparantie is een goede zaak, een noodzaak zelfs waar het handelingen, instellingen of planningen betreft welke het openbaar en gemeenschappelijk goed van burgers betreffen. Transparantie is daar een kostbaar wapen tegen samenzwering, corruptie en verduistering allerhande. Volstrekt misplaats echter is de zich bijna als een vanzelfsprekendheid profilerende eis tot zogenaamde transparantie waar het de menselijke persoon betreft.

De kampioen der transparantie is het geld, precies omdat geld enkel een kwantiteit voorstelt en voor de rest volstrekt zonder inhoud is. Omwille van het geld, dat de media heeft verziekt, wordt jacht gemaakt op het laatste geheim, op de allerlaatste inhoud, en worden mensen gedwongen om in het spoor van de hen opgedrongen voorbeelden (BV's, popsterren, politici, acteurs...), al hun inhouden voor de voeten te gooien van een anoniem en zelfs ongeïnteresseerd publiek. Het publiek interesseert zich immers slechts voor geheimen tot op het ogenblik dat het die kent: op die manier doet het de facto niets anders dan personen afschieten alsof het slechts ging om vogels op de hoge wip, trofeeën, scalpen. In werkelijkheid jaagt aldus de anonieme massa op de zielen van de laatst overgebleven mensen, alleen om die te doden, en zij rust niet zolang de laatste mens leeft.

In het woord 'geheim' herkent men het woord 'heim' of 'heem', wat 'huis' en 'thuis' betekent: geheimen zijn derhalve letterlijk dingen die thuis thuishoren, dingen die van thuis zijn, en waarmee vreemden geen zaken hebben. Het taboe om nog geheimen te hebben, is daarom vergelijkbaar met de absurde verplichting om open deur te houden voor jan en alleman. Door de deuren van het huis voor elkeen open te zetten, verliezen ook de muren hun functie, en bestaat het huis niet meer, en zo is ook de thuis verdwenen. Wie er wonen zijn niet gastvrij, doch ontheemd, want op de vlucht voor indringers. Want de gastvrijheid vereist dat de gastheer een huis heeft waar men thuis kan zijn, dat wil zeggen: een huis met deuren die men kan openen maar waarmee men het huis ook kan afsluiten om zijn bewoners te beschermen.

Het verdwijnen van zijn geheimen betekent het verdwijnen van de mens. Op straffe van definitief identiteitsverlies, verplicht de jacht op de laatste geheimen, mensen er daarom toe, zich steeds verder te gaan verbergen en zich in te kapselen. Dit kan vele vormen aannemen. Spontaan ontstaan op die manier bijvoorbeeld maatschappelijke subgroepen met elk een eigen taal, eigen gedragscodes, idealen en plannen. Zij stellen zich uiteraard allerminst open voor elkaar, veroordelen elkaar om elkaar nimmer te begrijpen, laten geen buitenstaanders toe, nemen afstand van alle algemene maatschappelijke gewoonten en tendenzen, en doen verder al het nodige, enkel met het oog op het vrijwaren van de eigen groeps-identiteit. Als de identiteit van het individu voorgoed verloren is, rest als laatste compensatie de identiteit van de 'roedel': zijn leden ontsnappen aan de doorlichting van een op zielen jagende wereld, maar uiteraard ontsnappen zij niet aan de eigen doorlichting, die nog onverbiddelijker is dan de stoutste George Orwell kon dromen.

Het geloof dat andersmans geheimen een bedreiging zijn, is het beschouwen van de ander zelf als een bedreiging, en het ontnemen van zijn geheimen aan de ander, is gelijk aan de vernietiging van de ander, omdat de ander met zijn geheimen samenvalt. Het wantrouwen vernietigt zodoende de ander maar, paradoxaal genoeg, is het niet zozeer uit wantrouwen dat men geheimen koestert.

Wie de ander wantrouwt, verdraagt niet dat de ander geheimen heeft, maar wie de ander vertrouwt, verdraagt zijn geheimen wel. Tegelijk verlangt men van de ander hetzelfde, wat inhoudt dat men verlangt dat de ander duldt dat men zelf geheimen bewaart. Dit verlangen is een verlangen naar vertrouwen vanwege de ander, en de geheimen zijn bijgevolg niets anders dan de mogelijkheidsvoorwaarden voor het zich manifesteren van het vertrouwen zelf. Het doet er op de keper beschouwd niet toe wat de genoemde geheimen inhouden: het volstaat dat ze er zijn, en ze hebben geen andere functie dan geheim te zijn en dat ook te blijven, want alleen zo zijn ze werkzaam. Op dezelfde manier functioneert trouwens ook onze vrijheid om het goede te doen: die bestaat pas als tevens de mogelijkheid tot het maken van een andere keuze gegeven is. Het is niet de bedoeling dat we voor het kwaad kiezen, maar we moeten dat principieel wel kunnen doen, anders waren we niet vrij in het doen van het goede. Op dezelfde manier functioneren geheimen enkel als mogelijkheidsvoorwaarden: ze maken het mogelijk dat zich het vertrouwen manifesteert.

De jacht op geheimen ontspringt aan het wantrouwen: de wantrouwige vraagt aan de ander of hij dan iets te verbergen heeft, aangezien hij bepaalde dingen geheim houdt, en hij dwingt de ander zijn geheimen prijs te geven, op straffe van de beschuldiging een bedreiging te vormen voor hem. Geeft hij geen gevolg aan het bevel om zijn geheimen prijs te geven, dan ziet de wantrouwige daarin het bewijs van het bedreigende karakter van die geheimen en tevens de rechtvaardiging om de ander te overmeesteren en hem zijn geheimen afhandig te maken. Maar zodoende wordt de ander, als ander, ook vernietigd. Immers, wie geen geheimen meer heeft, beschikt ook niet langer over de mogelijkheid om die met anderen te delen; hij kan derhalve geen persoonlijke gemeenschap meer vormen met anderen, hij is gedoemd om te vereenzamen.

Om mens te kunnen zijn, moet men met anderen verbanden kunnen aangaan op grond van vertrouwen, en om vertrouwen te kunnen schenken, moet men geheimen hebben, welke men met die anderen die men vertrouwt, kan delen. Het schenken van vertrouwen is derhalve gelijk aan het wegschenken van geheimen. Men geniet het vertrouwen van de ander als men diens geheimen tot de zijne maakt, en men beschaamt het door die geheimen te verklappen. In het verklappen van geheimen, wordt, met die geheimen, het vertrouwen vernietigd, en de band, en tenslotte ook de identiteit van de betrokkenen. Vandaar functioneren geheimen, ook als het er helemaal niet toe doet wat ze inhouden, als reële middelen, hetzij ter verrijking, hetzij ter vernietiging van de daarop betrokken personen.

Het geheim en de identiteit: ze zijn beiden tegelijk even onwerkelijk en werkelijk. Onwerkelijk is het geheim omdat het er op de keper beschouwd principieel niet toe doet wat het inhoudt teneinde functioneel te kunnen zijn als 'thuis' voor de identiteit, de persoon. Tegelijk is het geheim ook echt omdat er zonder het geheim, of de 'thuis', helemaal geen identiteit, geen persoon kan bestaan. En hoe reëel is dan de identiteit? Hoe echt is het dat iemand met zichzelf samenvalt en alleen met zichzelf? Hoe waar is het te zeggen dat elke mens uniek is? En is het met de unieke mens dan net zo gesteld als met het geheim: doet het er met andere woorden niet toe wie een persoon is, zoals het er ook niet toe doet wat een geheim dan inhoudt, terwijl het volstaat dàt het er is opdat de manifestatie van het vertrouwen mogelijk zou zijn? Doet het er met betrekking tot een persoon helemaal niet toe wie hij is, en volstaat het dàt hij er is... opdat wat dan mogelijk zou zijn?

Het geheim, de identiteit, en tenslotte het leven zelf: allen delen ze een karakter van opperste onwerkelijkheid en opperste werkelijkheid tegelijk. Want wat is het leven anders dan een efemere beweging die heel even door de dode dingen gaat zoals een wind die waait in de kleuren van het linnen aan een waslijn? En tegelijk het enige wat er is.

J.B., 16 juni 2008

Geheim en identiteit (deel 2)

Ik heb nooit een grotere onzin gehoord dan in de uitspraak dat de mens samenvalt met zijn geheimen. Het verdwijnen van zijn geheimen betekent het verdwijnen van de mens, zo wordt beweerd, maar kan iemand mij misschien eens duidelijk maken over welke geheimen het dan gaat? Ach, hoe makkelijk vinden zij niet de instemming van de lezers, die artikels die een beetje stug en onleesbaar zijn door hun slecht gevormde zinnen, halfgare redeneringen en citaten of zinspelingen op zogenaamde grote geesten die dan nog het liefst schrijven in vreemde talen! In alle ernst: ik weet echt niet wat ik me bij die 'geheimen' moet gaan voorstellen, laat staan dat ik mijn identiteit, het bestaan van mijn zelf, daaraan zou ontlenen!

In alle eerlijkheid moet ik daarentegen bekennen dat zelfs die identiteit waarover allen de mond vol hebben alsof het de meest voor de hand liggende werkelijkheid betrof, mij alleen maar opzadelt met een ongemakkelijk gevoel, want ik voel geen eigen identiteit, geen samenvallen met mezelf, geen ondeelbaar centrum, geen persoon: alles wat ik voel is wat mijn zenuwuiteinden aan mijn hersenen doorspelen, en verder ook wat mijn hersenen bedenken naar aanleiding van vroegere prikkels. Dat laatste overtreft in de meeste gevallen overigens niet eens het niveau van het eindeloze gepieker, en ik maak er het liefst een eind aan door een dutje te doen of door mij te storten op een of andere bezigheid die aan de geest of aan het lichaam genoeg afleiding biedt om dan toch voor de duur van enkele minuten - en in het beste geval zijn dat enkele uren - met piekeren op te houden.

Meer bepaald dat terugkerende piekeren baart me zorgen, want het onderwerp van het gepieker is uitgerekend het volstrekt ontbreken van een 'zelf', een identiteit of een eigen geest, laat staan dat daarin geheimen zouden schuilen welke een reserve vormden voor het geval zich een ontmoeting voordeed waarbij deze geheimen dan met anderen gedeeld zouden kunnen worden ter bekrachtiging van het vertrouwen. Wat een onzin! Neen, andermaal: ik heb geen geheimen, ik beschik zelfs niet over een eigen 'zelf' dat ze zou kunnen herbergen, en van anderen verwacht ik evenmin dat zij geheimen hebben. Meer zelfs: als anderen mij over hun geheimen reppen, dan activeert zulks een vreemde allergie ergens in mijn ingewanden, en moet ik er als een hazewind vandoor.

De allereerste herinneringen uit mijn vroegste kindertijd bevatten geen enkele notie van een eigen identiteit: ik zie daar alleen maar geurige bloemen waaraan men mij laat ruiken, bloemen waarvan de vele kleuren dieper zijn en echter dan die van de andere dingen uit de omgeving. Ik hoor bijen zoemen die deze bloemen bezoeken, die er hun honing halen en die dan tevreden verder vliegen,

van bloem

naar bloem.

Ik zie hoe zij landen op de geurige kelkbladen in hun donzige vacht en met hun wollen pootjes en hoe zij hun slurf diep in de gaten der bloemen boren om er de nectar uit te zuigen. Ik herinner me vlinders die zich aan eenzelfde passie overgeven: vlinders bij wie ik het wonder van de vliegkunst met vleugels ontdek en ook dat van de symmetrie welke de aquarellen op hun vleugels schilderen. Bloemen, bijen, vlinders, bomen ook, en de warme zomerwind, het zoete van de vruchten uit het woud, het spreken van zwarte vogels in de takken van de bomen, de dans van de kat en het hijgen van de aanhankelijke hond.

Al deze dingen herinner ik me uit mijn vroegste kindertijd, maar géén eigen identiteit. Nooit immers was ik bij mezelf, altijd was ik uitzinnig, altijd viel ik samen met wat ik rook, proefde, hoorde, voelde of zag. Alleen als ik buikpijn kreeg, en huilde, waren ogen op mij gericht, werd mijn naam genoemd, en restte mij geen andere keuze dan die naam te associëren met ongemak en met pijn: het 'zelf' was slechts een storing welke zo snel mogelijk diende opgeheven te worden.

J.B., 16 juni 2008

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 2: Kerberos

Het is de druk van de norm die ons tot robots maakt, die ons berooft van wie wij zijn, die ons onze eigenheid ontneemt, die ons herschept tot eenheidsworst. De angst om af te wijken van de norm grondt in de angst voor uitstoting, verbanning, minachting, ontmenselijking. De norm is de machine die robots produceert, de norm is een guillotine, hij onthoofdt ons, maakt ons willoos. De norm wordt aan het volk opgelegd zoals het virus dat op het volk wordt losgelaten en zoals het virus ziek maakt, doet ook de norm dat; zoals het virus kadert in een biologische oorlog, maakt de norm van een psychosociale aanslag deel uit. De norm ontneemt ons onze vrijheid en daardoor ook ons bestaan zelf. De norm steekt onze wil de loef af, hij verlamt ons, neemt bezit van ons zoals een ziekte dat doet, die ons aan een bed ketent. De afkondiging van de norm is een openbaar gebeuren dat meteen van alle ogen argusogen maakt: mensen worden elkaars verklikkers, stellen zich spontaan in dienst van de norm om te beschuldigen wie hem niet ernstig nemen. Niets is nog belangrijk dan het volgen van de norm omdat elke afwijking gezien wordt, aangegeven en gesanctioneerd. Vergissen normovertreders zich als zij geloven aldus de vrijheid te herwinnen? Immers, het negeren van de norm is contraproductief want sowieso suïcidaal. Betreft de norm niet langer de menselijke handelingen maar hun zijn, dan stigmatiseert en polariseert hij en in het zog van dit gebeuren worden wie niet beantwoorden aan de norm veroordeeld tot het overleven van zichzelf, een toestand die vaak erger is nog dan de dood, die men alsnog niet zoekt om zijn beminden te sparen.

De zaak wordt wel bijzonder ernstig waar blijkt dat de norm niet uit de lucht komt vallen of aan de bomen groeit: hij wordt opgelegd door wie daartoe de macht hebben en derhalve volledig arbitrair. Wat betekent dat een machtswissel volstaat om de normaliteit volledig om te gooien. Zo bijvoorbeeld - en driewerf helaas is dit niet zomaar een voorbeeld in de marge maar het actuele toonbeeld zelf - waar een toespraak¹ van Volodymyr Zelensky voor de V.N. en dus voor de ogen en de oren van de hele huidige wereld, aan het moeizaam opgebouwde vertrouwen in de diplomatie, de vredesonderhandelingen, de logica, de wetenschap of het Woord tout court, een spijtige vergissing noemt en gaat zweren bij het recht van de sterkste als ultieme toeverlaat. De wereld moet nu onthouden dat de Verenigde Naties - en dat zijn quasi alle (erkende, onafhankelijke) landen van de wereld - een waardeloze institutie zijn en dat iedereen zich voortaan moet onderwerpen aan de U.S.A. of tenminste aan de T.S.A., de Trump States, die deze neo-Nero uiteraard niet zullen overleven. Dat de genoemde normveranderaar (die weliswaar slechts een tentakel is van zijn baas) dit doet in een vergadering van de V.N. welke hij toespreekt, is de arrogantie ten top gedreven en verraadt de onverschrokkenheid van het demonische dat immers niets te verliezen heeft daar het wezenlijks niets is dan het gebrek aan alles. Het leven is voor de zwaarst bewapenden, zo verklaart hij en alle kinderen kijken mee, de moordenaar van Charlie Kirk kon meegekeken hebben. Het leven aan de oorlog! - zo bazuint hij uit, met op de achtergrond de collage met John Heartfields hellehond: “Krieg und Leichen, die letzste Hoffnung der Reichen.”²

(J.B., 27 september 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Robotisering is een goede zaak waar zij mensen van eentonige werkzaamheden verlost op voorwaarde dat de bedienaar van de robot daar zelf geen onderdeel van wordt zoals men zich herinnert van de beelden uit Charlie Chaplins Modern Times waar arbeiders veroordeeld worden om levenslang vijzen aan te draaien in het zogenaamde bandwerk.

Echter, waar de robot gigantische afmetingen heeft aangenomen zoals dat het geval is met de robot die de maatschappij is, blijkt dit laatste euvel onvermijdelijk: mensen verworden tot radertjes in een machine die niet alleen autonoom draait maar die tevens aan de greep van elk individu ontsnapt. Behalve aan de greep van die ene persoon die erin geslaagd is om op te klimmen naar de absolute top van waaruit hij als enig overgebleven levend wezen deze machine kan (en moet) bedienen of besturen?

Vraagteken. Het personage in kwestie - noem het voor mijn part de president - heeft weliswaar een entourage maar als iemand uit die entourage ook maar een vinger durft uit te steken naar het stuurwiel, slaat hij op hun handen zoals paus Franciscus deed met de handen van een vrouw die haar leven lang gespaard had om uit verre streken af te reizen naar het plein in Rome van Sint-Pieter die uit de handen van Onze-Lieve-Heer de sleutels tot de hemelpoort ontving teneinde een blik te kunnen opvangen van Zijne Heiligheid in levenden lijve.

Vraagteken? Het wegslaan van mededingers is uiteraard een automatisme geworden na een leven lang carrière jagen en moet derhalve worden vergeven aan de voor het overige bijzonder goddelijke man in smetteloos witte gewaden maar het toont toch aan dat ook hij niet ontsnapt aan de ultieme bijwerking van de machine die er, nogmaals, in bestaat dat zij weliswaar bedoeld is om mensen te verlossen van automatenwerk terwijl zij de facto in het tegendeel resulteert en zij iedereen, incluis haar hoogste bedienaar, aan zich onderwerpt waardoor, begrijpelijkerwijze, de meest gevreesde nachtmerrie in de werkelijkheid naar binnen treedt: Jaap Kruithofs 'Wereld zonder stuurman'.

In de aanloop naar de oorlog zijn betrouwbare troepen nodig en gehoorzaamheid wordt dan de hoogste deugd, een kritische blik de meest versmade zonde. Soldaten moeten zo gehoorzaam zijn als robots en derhalve worden alle rekruten geautomatiseerd. Het begint al op de werkvloer: zelfs het onderwijzend personeel dat werkt met levende mensen in de klas, wordt gereduceerd tot loutere uitvoerders van door de overheid opgelegde programma's en die overheid, nota bene, mist zelf een kop daar zij zich zoals de windhaan richten moet - de windhaan die, zoals elkeen weet, op een goed gesmeerde as moet staan want immer draait, bijna zoals een tandwiel doolt in een machine.

Een rotor heet dat: robots zijn rotoren aangedreven door motoren die hun huik¹ zetten naar de wind en deze laatste waait zoals de beurs draait, dus het geld, de munten of het goud en dezer dagen is dat klatergoud, het blinkt maar heeft geen waarde want geen zwaarte, geen gewicht, het geld is licht zoals de lichtekooien, het dwarrelt door de wind en elkeen scharrelt er gezwind doorheen en tracht aldus zijn levensmiddelen uit de lucht te plukken.

Betrouwbare troepen dus, gehoorzaamheid aan één bevel voor de unificatie van de stervelingen nog vooraleer de dood ons allen compleet gelijk maakt. Die wordt verkregen bij de gratie van de norm welke wordt opgelegd door een bijzondere wet die deze is van het fascisme dat heden opnieuw heilig wordt verklaard en vleugels krijgt zoals een mannetjesbij die heeft, een dar, waarvoor nu de Amerikaanse benaming wordt verplicht: een drone en dus een onbemande vliegende bom.

De norm is een onbemande vliegende bom die treft wie zich eraan onttrekken wil, nu de president, gestuurd door de machine zonder kop, elkeen die ervan afwijkt in een vakje propt en ziek verklaart terwijl de zieken alsnog de werkvloer op worden gesleurd omdat zij veel te duur geworden zijn voor de machine die schoon schip wil maken met het afval, die wil opkuisen wat vuil is en die, zoals destijds de zelfverklaarde mensenvriend die Adolf Schicklgruber heette, de rotte appels weg wil uit de mand. Schicklgruber komt van Shecklegruber en betekent 'geldwolf'.

Alleen de president is normaal, hij immers is de norm en hij alleen, de enig zaligmakende, alle beschuldigingen van het Epstein-genre ten spijt, zoals destijds de kerk zei van zichzelf, de ene heilige katholieke en apostolische kerk met haar verborgen begraafplaatsen van ketters en misbruikte kinderen die wezen waren: ben ik dan mijn broeders hoeder? - aldus de woorden van Kaïn die na de moord op Abel de stamvader van de mensheid werd.

Zoals gezegd: de norm is een onbemande vliegende bom, men ziet hem loeren in de vorm van camera's, zo groot als een speldenkop maar zij zien alles, ze bombarderen weliswaar met enige vertraging maar zij missen nooit doel nu alles in handen van de gigantische machine is. Meneer X vertelt dat zijn betaalkaart geblokkeerd is - so what? Mevrouw Y krijgt geen ticket naar de States - so what? Aan meneer Z wordt verteld dat alle plaatsen zeer helaas volzet zijn zodat hij moet rechtstaan en moet wachten, bijvoorbeeld op werk, waarvoor hij ook nog eens beschuldigd en gestraft wordt.

So what, so what, so what: dat is de onverschilligheid waarover Primo Lévi schrijft dat zij nog erger is dan genocide en als hij in het lab met proefeekhoorntjes de stekker uittrekt van een molentje waarin een exemplaar van deze prachtige ratten zich lazarus loopt, riskeert ook hij geschrapt te zullen worden door de gigantische machine. Wij kunnen mensen missen die de norm niet respecteren, klinkt het en daar zwaait de zeis, zijn kop eraf, de volgende, totdat alleen nog microcephalen overschieten of mensen geheel zonder hoofd, naar het voorbeeld van de gigantische machine. Welcome to the Machine is een protestsong van Pink Floyd uit 1975 maar een halve eeuw later nog actueler geworden dan destijds.

(J.B., 25 september 2025)

Als de vos de passie preekt

Politiek rechts heeft zijn succes te danken aan de misdaad van sociale uitsluiting. In een kapitalistisch georiënteerde maatschappij is niet hard werken de bron van rijkdom, vaak integendeel: de hardst werkende mensen worden onderbetaald, zij zijn vaker ziek, worden afgedankt, missen de tijd die nodig is om zich te ontwikkelen, te oriënteren en orde op zaken te stellen, ze worden vroeger werkonbekwaam en sterven jonger. Werkmensen worden met opzet onderbetaald om aan de slag te moeten blijven om den brode. Rijken brengen rijken voort en slaven, slaven en zo is in het sociaal werk de vicieuze cirkel van de kansarmoede een gekend probleem.

Toen in de V.S. na de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) de slavernij werd afgeschaft, werd zij meteen heringevoerd in de gedaante van de loonslavernij: onwetende armen van overal ter wereld werden naar Amerika gelokt, zogezegd om daar carrière te maken en rijk te worden. In werkelijkheid werden zij uitgebuit via vernuftige chantage: hun reis naar de V.S. werd door hun werkgevers betaald waardoor zij schulden maakten en het loon dat zij ontvingen zou nooit volstaan om die afbetaald te krijgen, zodat zij aan de slag moesten blijven, letterlijk totdat ze erbij neervielen.

Bijvoorbeeld in de Chinatown-districten leven nog de nazaten van de Chinese loonslaven uit die tijd - in de V.S. zijn er een zestal maar er zijn er ook elders ter wereld. In eigen land leven zoals her in der in heel Europa de loonslaven van na het 'opdoeken' van het kolonialisme in eigen stadswijken die een beetje aan getto's doen denken. De zogenaamde gastarbeiders (waarover destijds de heden tweeëntachtigjarige undercoverjournalist Günter Wallraff met Ganz Unten een spraakmakend boek schreef) of hun nakomelingen zijn intussen zowat gesetteld en vaker ziet men dat zij op hun beurt nieuwe generaties slaven tegen een hongerloon tewerkstellen: de vluchtelingen, de illegalen, de sans-papiers.

Dat zij dat doen wordt hen vergeven omdat zij aldus niet anders handelen dan hun eigen vroegere bazen maar dat autochtonen zich aan die praktijken bezondigen, is wel onvergeeflijk en meestal gaat het niet om doordeweekse landgenoten maar om grote firma's, multinationals, nationale instellingen, kortom gefortuneerde bedrijven die advocaten inhuren die wel weten hoe zij de wet kunnen omzeilen en via onderaanneming en een quasi onnaspeurbare carrousel schaamteloos het schandaal van de zogenaamde 'vierde wereld' creëren en in stand houden, alleen maar met de bedoeling om daar zelf schatrijk van te worden en dan verder met hun fortuinen op de beurs te kunnen spelen. 

De leden van deze dievenbendes bekleden niet zelden de hoogste bestuurlijke posten, zij staan bovenaan op de sociale ladder, delen de lakens uit en met als hoofdkarakteristiek een teugelloze aanmatiging spellen zij anderen de les.

(J.B., 24 september 2025)

De ultieme oorlogspartijen

Wie de onthullingen omtrent het Belgisch koloniaal verleden een beetje gevolgd heeft, zal weten dat de Zaïrese president Mobutu de hand boven het hoofd gehouden werd: niet alleen door de Belgische en de Amerikaanse regeringen die met deze stroman hun belangen vrijwaarden, vooral dan met betrekking tot de kostbare bodemschatten van dat sinds Leopold II uitgebuite land met zijn half uitgemoorde bevolking, maar ook door het Vaticaan, meer bepaald vooral onder de heilig verklaarde paus Joannes-Paulus II, die onder meer de wapenleveringen aan Mobutu garandeerde in de financiering van oorlogen met communistische tegenstanders die bijvoorbeeld aan het licht kwamen door de moord op Patrice Lumumba. Het kapitaal en de kerk, twee handen op één buik, zoals het oude gezegde het uitdrukt, is een politieke tandem die tot op heden met bijzonder veel succes de (loon)slavernij van de volkeren in stand weet te houden en die de macht en de voorrechten van de adel en van de hogere standen bijzonder kort op de bal spelend bewaakt.

Een voornaamgenoot van de genoemde Afrikaanse dictator, tevens een van de grootste romanciers uit het Angelsaksische taalgebied, Joseph Conrad, heeft ten tijde van de kolonisering van Afrika door het Westen goed begrepen dat wat beschaving wil heten, een zich onder zogenaamde christianisering verkappende voortzetting is van de rechteloosheid van de jungle die met de sterkste sympathiseert en die de zwakke genadeloos afstraft. In dat licht stuit het bijzonder hard tegen de borst dat uitgerekend zij die zich de vertegenwoordigers van Christus op aarde laten noemen, achter de schermen samenzweren met de handhavers van het neoliberalisme, de ideologie bij uitstek die de wetteloosheid van de jungle tot de wet bij uitstek weet te maken en die haar aldus aan de wereldbevolking oplegt zodat wie het daar niet mee eens zijn, kunnen bestempeld worden als criminelen en als terroristen, waardoor zich een van de allergrootste politieke paradoxen ooit op wereldschaal realiseert. Met populisme en nog andere huzarenstukjes weten deze usurpators het volk zelfs daarvan te overtuigen dat zij aan de kant van de gewone mensen staan.

De opstand tegen de uitbuiting van het volk werd in de loop van de geschiedenis herhaaldelijke keren ontketend en de bekendste poging is uiteraard de marxistische omdat zij de enige is die erin geslaagd is om politieke veranderingen te verwezenlijken in een groot deel van de wereld. In de wereldoorlogen die worden uitgevochten zijn het niet zomaar twee contrasterende ideologieën die de overgang maken van bekvechten naar vechten: de werkelijke strijd is deze tussen enerzijds de handhavers van een gigantisch humanitair onrecht die zich verschuilen achter religie en beschaving en anderzijds opstandelingen daartegen die, vanuit een oprechte humane of christelijke inborst, dit door paus en wereldheerser gecreëerde kardinale onrecht aanklagen en uit de wereld willen helpen.

(J.B., 24 september 2025)

Waanzinnigen aan de macht

De kans dat iemand in een leidinggevende functie trekken heeft van een psychopaat is even groot als voor iemand die in de gevangenis zit en dat is 21 percent. Dat is significant meer dan de 1 percent psychopaten elders. Onderzoeker Nathan Brooks zegt: “"Voor psychopaten is zakelijk succes een spel. Het maakt ze niet uit of ze grenzen overschrijden. Het gaat ze alleen om het bereiken van hun doelen en het domineren van anderen."” Het zijn niet noodzakelijk messentrekkers maar wel vaak opscheppers, en manipulators die diepgang missen en die, paradoxaal genoeg, onverantwoordelijk handelen.¹

Er lijkt waarheid te zitten in het gezegde dat de wereld aan de 'durvers' is en uitgerekend deze categorie van mensen schrikken er dan ook niet voor terug om het monopolie te verkrijgen over het starten van een nucleaire oorlog: een enorme verantwoordelijkheid maar zij voelen het niet echt omdat het voor hen een spel lijkt.

Uiteraard zijn er graden van waanzin, ook onder onze leiders en politici maar blijkbaar jagen zij de mensen zoveel angst aan dat zij tijdens hun bewind door het volk en door hun tegenstanders vaak ontzien worden, zelfs als ze van de macht af zijn of allang overleden. De grote Vlaamse dramaturg Dirk Biddeloo schreef met betrekking tot die lui dat als hun misdaden maar groot genoeg zijn, men hen er gaat om eren. Zo blijken de grootste massamoordenaars die de geschiedenis opgeleverd heeft, op de sympathie van het volk te kunnen rekenen: Nero verrijst als stripfiguur en naar Napoleon Bonaparte worden bonbons genoemd, likeuren en tavernes.

Nero kreeg onderricht van de grote filosoof Seneca nadat hij werd geadopteerd door keizer Claudius die hij als achttienjarige opvolgde toen hij zijn rivaal Britannicus vergiftigd had. In feite regeerden Nero's leermeesters die hem aldus een godenstatus bezorgden maar hijzelf gaf zich over aan zijn passies: drank, seks, oorlog. Hij hield zichzelf voor een genie (onder meer als dichter), zag overal complotten tegen hem en moordde erop los, stak Rome in brand en gaf de schuld daarvoor aan de christenen die hij later in teer doopte en als levende fakkels gebruikte. Hij liet een luxe paleis bouwen en een 35 meter hoog standbeeld van zichzelf.

Dictator Napoleon Bonaparte stond op ten tijde van de Franse Revolutie die nog maar net de dictatuur van het Ancien Régime had neergeslagen met de absolute monarchen, de adel en de clerus die hem een usurpator noemden. Hij hervormde het recht en was tuk op oorlogen. Bij zijn veldtocht naar Rusland verloor hij vrijwel al zijn manschappen en hij eindigde als banneling. Napoleon gebruikte de religie om het volk eronder te houden. Voor hij zichzelf tot keizer uitriep (in aanwezigheid van Pius VII - die hem later in de ban sloeg), sloot hij een concordaat met de paus waarbij de eigendommen van de kerk werden aangeslagen en in ruil ging de clerus in loondienst bij de staat.

De Spaanse dictator en massamoordenaar Francisco Franco liet zich “leider van Spanje bij de Gratie Gods” noemen. Hij dronk noch rookte maar richtte een vreemdelingenlegioen op en ging zich te buiten aan moordpartijen en terreur, onder meer in de Spaanse Burgeroorlog. Hij smeedde samen met Mussolini en met Hitler, nog twee waanzinnigen met goddelijke status. En niet toevallig gaat het telkenmale om nationalisten. Dan zijn er nog Stalin, Mao, Pol Pot, Bouterse, Ceaușescu, Pinochet, Leopold II, Mobutu, Kagame en vele anderen.

Macht en waanzin, zij walsen met elkaar op de dansvloer van de geschiedenis, zij spelen met eenieders leven, verpersoonlijkt in monsters die er nooit genoeg kunnen van krijgen. Vroeger en nu.

(J.B., 24 september 2025)

Dit schrijven ze vandaag in Sri Lanka in de krant over Trump:

NB:  Mccarthyisme :

https://nl.wikipedia.org/wiki/Mccarthyisme

Het Kerstekind en het badwater

Aflevering 4: het Kerstekind en koffie

Het maakt niet uit of de god met wie men een relatie heeft, al dan niet bestaat, ongeacht of hij zich geopenbaard heeft. Onze vermogens tot herinnering en verwachting maken het ons ook mogelijk om relaties te onderhouden met personen die niet meer of nog niet bestaan. Ook kunnen wij ons vergissen inzake degene met wie wij een relatie onderhouden in de zin dat wij dan zeggen dat iemand niet degene was die men dacht dat hij of zij was, terwijl er toch die relatie was. Dit brengt het probleem van de fictieve identiteiten naar voren en dat van de artificiële intelligentie. Uiteraard kan een robot geen bewustzijn hebben en blijft hij een louter instrument, een werktuig dat uiteindelijk door mensen bestuurd wordt. Maar uitgerekend dit feit roept de vraag op naar de echtheid van de mens zelf die immers in het kader van het geloof beschouwd moet worden als onbestaande zonder God en derhalve als een instrument in Gods handen. Met andere woorden: voor wie in een god geloven, is de mens even onzelfstandig als de robot dat in onze ogen is. Zoals de robot alles wat hij is, ontleent aan mensen en het ding dus altijd een ding blijft, zo ontleent voor wie geloven ook de mens zijn hele zijn aan God die hem in leven houdt en die hem bestuurt. Wie in een god geloven en derhalve aannemen dat zij alles wat zij zijn aan die god te danken hebben, zullen, als zij consequent zijn, de relatie tussen mens en god moeten vergelijken met die tussen robot en mens. Dat houdt in dat zij hetzij de mens degraderen tot een robot Gods, hetzij de robot verheffen tot een bewuste en zelfbewuste entiteit. Echter, omdat dat laatste onmogelijk is, lijkt ook het eerste niet te kunnen. Uit eigen ervaring weten wij dat wij, mensen, beschikken over bewustzijn en over zelfbewustzijn. Tegelijk echter moeten wij ervaren dat dit feit niet te danken is aan onze eigen wil omdat die eigenschappen ons op elk willekeurig ogenblik kunnen ontnomen worden door wat wij beschouwen als het lot. Ons bewustzijn en ons zelfbewustzijn geven ons het gevoel dat wij in onszelf gegrondvest zijn, ja, dat we zelf goden zijn, zoals dat beleden wordt in het Hindoeïsme en in nog andere religies. Is dat een zekerheid, dan is de dood een illusie. Maar is de dood een zekerheid, dan zijn het bewustzijn en het zelfbewustzijn illusoir zoals ook dromen dat zijn. De zaak is nu dat het niet lijkt uit te maken of het hier om illusies gaat ofwel om waarheden omdat vanaf dat punt elk mogelijk criterium ontbreekt om daaromtrent beslissingen te kunnen nemen.

Het geloof is derhalve een eindeloos wendbaar ding, op zich oneindig onbepaald maar niet onschuldig omdat religie functioneren kan zoals de verliefdheid en de liefde (die overigens ook nog eens zeer verschillende dingen zijn). Zoals liefde en verliefdheid de wereld van wie daaraan onderhevig zijn, kleuren, zo ook geeft religie een lading aan de dingen die zij op zichzelf niet hadden. Zoals verliefden hun verliefdheid uiteindelijk niet zelf beheren doch ontlenen aan fysiologische alsook psychosociale toestanden waaraan zij onderhevig zijn, is ook religie werkzaam in een onbepaalde richting. Haar essentie zit derhalve in haar uitwerking op ons: religie kleurt onze wereld precies zoals hormonen dat doen of - om maar iets te zeggen - koffie.

(J.B., 22 september 2025)

Het Kerstekind en het badwater

Aflevering 3: Puur badwater

Zoals hoger gezegd zijn er maar weinig historische gegevens over de figuur van Jezus van Nazareth, al acht men het bijzonder onwaarschijnlijk dat Hij helemaal niet zou bestaan hebben. Maar laat ons dat nu eens veronderstellen en laat ons dus vertrekken van de hypothese dat Jezus van Nazareth helemaal niet bestaan heeft, dat het een fictief personage betreft, iemand die enkel leeft in de fantasie van welhaast de gehele wereldbevolking.

De veronderstelling is allerminst absurd want zij wordt door menigeen gemaakt met betrekking tot 'God'. In dat laatste geval is sprake van theïsme: God is een idee waarvan men al dan niet gelooft dat er iets of iemand aan beantwoordt in de werkelijkheid. Maar het christendom is - overigens samen met het jodendom en de islam - een openbaringsgodsdienst: het godsbegrip steunt daar niet op een idee maar op getuigenissen van de openbaring van God en derhalve is de vraag daar niet langer of er aan de idee 'God' een werkelijkheid beantwoordt maar wel of Gods getuigen de waarheid spreken. Zijn de mensen die zeggen dat ze Jezus over het water hebben zien lopen, geloofwaardig? Hebben zij gezonde ogen? Moeten hun beweringen letterlijk opgevat worden of spreken zij veeleer in beelden? En als het aannemelijk is dat zij een man ontmoet hebben die over zichzelf zegde dat hij de zoon van god was, sprak die man dan wel de waarheid? En als de mirakels die iemand verricht hem geloofwaardig maken, wat dan gezegd van getuigenissen over de vele andere wonderdoeners in de verhalen die ons ter ore komen?

Veronderstellen we dus dat Jezus helemaal niet bestaan heeft en dat hij een product is van de menselijke fantasie zoals ook de duivel, de engelen en al die andere sprookjesfiguren waarmee wij van kindsbeen af kennis maken. En stellen wij ons dan de vraag of het zin kan hebben om alsnog in zo'n fictief personage te geloven. En we maken onze veronderstelling met betrekking tot het bestaan van een geopenbaarde god aannemelijk door haar hetzelfde recht toe te kennen als de godsidee in het theïsme: de theïst gelooft in God op grond van eigen redeneringen en affecten en wie geloven in een geopenbaarde god doen op de keper beschouwd precies hetzelfde.

Onmiddellijk kan men inzien dat het helemaal geen verschil uitmaakt of Jezus van Nazareth al dan niet echt bestaan heeft. Dat er geen echt harde historische bewijzen zijn voor zijn bestaan, doet uiteindelijk niet ter zake omdat geloof hoe dan ook vereist wordt. Met andere woorden heeft het geloof op de keper beschouwd helemaal geen behoefte aan bewijzen en, meer nog dan dat, zijn bewijzen in geloofszaken totaal irrelevant want sowieso volstrekt krachteloos. En in dat opzicht is godsgeloof volkomen vergelijkbaar met bijvoorbeeld de trouw tussen geliefden. Er bestaat geen diepere grond voor de trouw dan de belijdenis zelf en zo ook is het geloof in wezen trouw en bevindt het zich in een domein waarin de waarheid alleen voor zichzelf kan spreken.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 21 september 2025)

Het Kerstekind en het badwater

Aflevering 2: Ambivalent christendom

Theologen, historici en nog andere onderzoekers zijn het er bijna allemaal over eens dat er nauwelijks geschiedkundige gegevens bestaan over Jezus van Nazareth en men is pas tientallen jaren na zijn dood over Hem beginnen te schrijven. Dat Hij gekruisigd werd zoals het misdadigers betaamt, wordt in de interpretatie van Paulus¹ gezien als door de Voorzienigheid zo bedoeld en op die manier is men gaan geloven dat Hij precies met die kruisdood de zonden van de mensheid heeft uitgeboet waardoor wij allen verlost worden ('Christus' betekent 'Verlosser'), op voorwaarde dat wij dat ook voor waar aannemen of belijden.

Als respons op de zondeval wordt de mensheid aldus door Christus vrijgekocht tegen de prijs van zijn (menselijk) leven dat dus geëist wordt door de duivel die de mens in zijn macht heeft sinds hij hem tot ongehoorzaamheid aan de Schepper heeft verleid.

Die idee kan vreemd lijken maar ze stamt uit de tijd van de slavernij waar lijfeigenen die bijvoorbeeld buit gemaakt werden in oorlogen, konden gekocht worden en dus ook konden vrijgekocht worden. De mens was door de duivel buit gemaakt in de oorlog tussen God en de duivel en kon pas terug vrij worden als hij vrijgekocht werd door God, wat gebeurde middels de tol van het leven van Gods Zoon, Christus, die daarom geldt als de Verlosser van de mensheid.

Jezus was een jood en de joden verwierpen uiteraard zijn optreden, Hij noemde de joodse Schriftgeleerden immers 'witgekalkte graven' en zijn kruisiging werd geëist door de joden die liever de moordenaar Barabbas de vrijheid gaven dan de door Pontius Pilatus onschuldig bevonden Jezus. Hij had wel volgelingen onder de joden maar terwijl de joodse christenen zich als uitverkoren volk de nieuwe religie toe-eigenden, verkondigt Paulus dat Christus er is voor alle mensen, waardoor het christendom een wereldreligie kon worden, een universele religie: katholiek betekent namelijk universeel; het katholicisme is het Paulinische christendom.

Het christendom was weliswaar rebels maar wat het katholicisme daarvan gemaakt heeft, is dat allerminst en dat zal wel de reden zijn waarom deze godsdienst door de Romeinse bezetter vrij snel als staatsgodsdienst werd uitgekozen. In de interpretatie van Friedrich Wilhelm Nietzsche² vertegenwoordigt het christendom de slavenmoraal, die allereerst moet beschouwd worden als een overlevingsstrategie: de slaaf dient zijn heer, niet uit liefde maar omwille van zelfbehoud. De in de slavenmoraal verkondigde altruïstische waarden zorgen ervoor dat de slaaf zich als het ware ongevoelig kan maken voor de belediging die zijn onderwerping betekent, met name door zichzelf voor te spiegelen dat hij zich uit vrije wil onderwerpt: hij heeft de dienstbaarheid aan anderen tot zijn edelste principe gemaakt en zo lijkt het alsof hij alleen maar het eigen principe volgt waar hij zonder tegenstand de bevelen van zijn overheersers uitvoert.

Die visie op het christendom is uiteraard die van de overheerser die de religie aldus te baat neemt maar het is niet noodzakelijk de visie van de gelovige en in geen geval die van Jezus zelf, die volgens Nietzsche de enige ware christen was. Deze ambivalentie is nogal complex, waar vandaan dan ook onze titel die er voor waarschuwt het Kerstekind niet met het badwater buiten te gooien.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 21 september 2025)

Het Kerstekind en het badwater

Aflevering 1: Het begin

In de zesde eeuw voor het begin van onze tijdrekening (volgens de legende nog eerder met Romulus en Remus die door een wolvin werden gezoogd) begon zich vanuit Rome en niet toevallig onder het embleem van een roofvogel - de steenarend - middels gewelddadige onderwerping van steeds nieuwe gebieden een polytheïstisch imperium te vormen dat de hele Middellandse Zee omkringelde en dat meer dan duizend jaar zou standhouden, meer bepaald tot de vijfde eeuw: het (West-)Romeinse Rijk (dat nog eens duizend jaar werd voortgezet in het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk) en dit onder keizers die zichzelf uitriepen tot goden. Het rijk bereikte zijn top rond het jaar 100 onder keizer Trajanus. Dat was zowat driekwart eeuw na de kruisiging van een predikende joodse Nazoreeër, een van de velen die zich keerden tegen de door de Romeinse keizer opgelegde wetten en waarden.

Nazareth was een gehucht in Galilea dat zich in Libanon situeert. 'Libanon' betekent 'wit (besneeuwde) berg' - reeds vermeld in het Gilgamesj-epos rond drieduizend jaar voor Christus; Galilea betekent 'land van de heidenen'. Een kleine eeuw na de dood van de Nazoreeër begon men over hem te vertellen en te schrijven omdat men geloofde dat hij de Messias was: de bij monde van de joodse profeten door Jahweh beloofde redder die aan de gevallen mensheid de onsterfelijkheid terug zou geven.¹

Dat vroege christendom bracht vooral de onderdrukten en de slaven hoop waardoor het explodeerde en sinds 303 bloedig vervolgd werd door keizer Diocletianus. Maar toen men de beweging niet klein kreeg, werd zij in 308 erkend door de dictatoriale keizer Constantijn de Grote, die zich 'Augustus' of 'de verhevene' liet noemen. Volgens de legende zou Constantijn in 312 een visioen hebben gehad: een lichtend kruis boven de zon dat hem m.b.t. een veldslag de overwinning beloofde. Hij overwon en stopte de christenvervolgingen. In 381 werd het christendom de staatsgodsdienst in het Romeinse Rijk en later in heel Europa.

Reeds in het jaar 107 werd (namelijk in een brief van Ignatius van Antiochië aan de christenen van Smyrna²) de benaming 'katholieke kerk' gebruikt ('katholiek' betekent 'universeel') en zij dook weer op in het eerste concilie van Nicea in 325.

De eerste bisschop van Rome was de door Jezus aangeduide apostel Petrus³ (†64 door kruisiging onder Nero); Paulus († na 60 door onthoofding onder Nero) was toen bisschop in Klein-Azië en Griekenland. Petrus werd opgevolgd door Linus (67-†76) en dan volgen er tot op heden nog tweehonderdvijfenzestig.⁴ Pas in 384 liet Siricius zich 'paus' noemen en voor die titel wedijverde hij met 'tegenpaus' Ursinus die eveneens aanspraak maakte op de paustitel. Nota bene: in de kerkgeschiedenis duiken zo'n 39 tegenpausen op.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 september 2025)

Bronnen (o.m.):

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paus_Leo_XIV

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_pausen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paus_Siricius

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nero_(keizer)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paulus_(apostel)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paus_Linus

https://nl.wikipedia.org/wiki/Petrus

https://rkdocumenten.nl/toondocument/1781-h-ignatius-van-antiochie-nl/?systeemnum=1781-2

https://nl.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk

https://nl.wikipedia.org/wiki/Christendom

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diocletianus

https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Libanon

https://nl.wikipedia.org/wiki/Libanon

https://nl.wikipedia.org/wiki/Galilea_(streek)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nazareth_(Isra%C3%ABl)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_(historisch)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Steenarend

https://nl.wikipedia.org/wiki/Petrus

https://nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Rijk

https://nl.wikipedia.org/wiki/Constantijn_de_Grote

https://nl.wikipedia.org/wiki/Christendom

Niets nieuws

De dood is dermate gruwelijk dat hij niet waar kan zijn. Hoezo!? - zo zegt u verbouwereerd en nu denkt u wellicht dat er een ongepaste grap gemaakt wordt. Maar u hebt het mis. En om te kunnen begrijpen wat hier uit de doeken moet worden gedaan, moet u zich de tijd trachten te herinneren dat geen mens eraan twijfelde dat de hel bestond. Wie durfde te beweren dat de hel dermate gruwelijk is dat ze niet kan bestaan, werd uitgescholden voor een ketter en hij of zij werd geëxcommuniceerd. De nieuwe generaties hebben die tijd niet meer beleefd maar dan moeten zij hoogst dringend eens hun licht opsteken bij hun grootjes en die zullen bevestigen dat toentertijd niemand twijfelde aan het bestaan van de hel. Niemand durfde het aan om daaraan te twijfelen.

Inmiddels is de angst voor de hel grotendeels verdwenen maar in de plaats daarvan is er nu de angst voor de dood. Want vroeger geloofde men in het hiernamaals, vandaag gelooft men in het hiernumaals. Vroeger was men niet bang voor de dood omdat men geloofde in het eeuwig leven: men was bang voor het oordeel van de alwetende Rechter en voor de straf. Nu men dat niet langer gelooft, moet men wel geloven in de dood. U begrijpt beslist deze logica.

Het credo van destijds was heilig, de paus, plaatsvervanger van God op aarde, zetelde in het Vaticaan en hield daar concilies die eeuwen konden duren en die waren derhalve degelijk, zij leverden dogma's op. Wie daaraan twijfelde was niet goed bij zijn hoofd; wie daaraan twijfelde, leed aan hoogheidswaanzin en soms werden twijfelaars op de brandstapel gezet. Maar dat credo is nu verleden tijd.

Het nieuwe credo is dat van de wetenschap. Ingewijden bogen op ronkende titels zoals destijds de clerici. Hetzelfde maar anders. Het loont beslist om eens na te denken over de term 'wetenschap', alsook over de manier waarop men in die religie ingewijd wordt. Het kost vele levensjaren, de beste jaren van een mens worden eraan opgeofferd om uiteindelijk wetenschapper te kunnen zijn. Terwijl anderen feesten en genieten van het leven, moeten de studerenden blokken.

Het blokken is een heruitgave van het bidden van weleer. Nu begrijpt men, zo zegt men, dat het gebed van toen een zinloos gedoe was. Er waren gebeden, litanieën, er was de Bijbel, de catechismus, er waren de boeken van de heiligen. Al die dingen hadden een eigen logica, men kon zich er warempel in bekwamen en dan werd men priester, bisschop, kardinaal, paus. Nu beweert men heel zelfzeker dat het allemaal inbeelding was. Niet één woord van al die geleerdheid kwam in de buurt van de waarheid. Zo zegt men nu en men begrijpt niet hoe het mogelijk was dat mensen dit ooit konden geloven. En dat ze er hun beste levensjaren konden aan opofferen om zich daarin te bekwamen. Edoch, de nieuwe religie is niet anders.

Wetenschappers leren vooral woorden aan. Woorden waarmee de dingen worden herbenoemd. Geleerde woorden, vaak Latijnse termen die niemand verstaat behalve wie gestudeerd hebben. Zoals destijds, het Kerklatijn, is er nu het Wetenschapslatijn. Wetenschappers beschrijven vooral de dingen, precies zoals de heiligen deden. Die laatsten beschreven zieleroerselen, de eersten beschrijven materiële dingen. Sinten hadden het over goed en kwaad, professoren hebben het over waar en onwaar. De zogenaamde Waarheid is een heruitgave van de Goedheid van destijds: een heruitgave én een simplificatie. Nu baseert men zich op de zintuigen, destijds verwijlde men in de geest en dat was in feite wat ingewikkelder, wat moeilijker. Nomenclatuur en classificatie van alles wat men ziet en hoort, is heden aan de orde van de dag. Destijds betroffen de nomenclatuur en de classificatie alles wat men denken kon. Het denken werd vervangen door de zintuiglijke waarneming, al de rest is gelijk gebleven.

Vroeger genas men mensen met handoplegging, met zegeningen en novenen, met relikwieën en met aanroepingen, voor elke kwaal was er een specialist, een heilige. De gewijde heilige hostie uit het tabernakel maakte ons weer gezond. Vandaag is dat de pil uit de apotheek. Baat het niet, dan schaadt het ook niet, zo zegde men destijds over de therapieën van de kerk en vandaag is het eender. Ooit ging men naar Lourdes, nu begeeft men zich naar het Universitair Ziekenhuis. Als men geneest, wijt men het aan de therapieën en als men sterft, kan men zeggen dat men tenminste alles geprobeerd heeft. Er is niets nieuws onder de zon.

Maar om terug te komen op ons onderwerp: nu de hel niet meer bestaat, komt de dood tot leven. En dat duurt totdat een ketter opstaat die zegt: de dood is dermate gruwelijk dat hij niet waar kan zijn. Geenszins verbergt zich de logica van deze zaken.

(J.B., 18 september 2025)

Waarom politiek rechts verwerpelijk is

Aflevering 4: “Ben ik dan mijn broeders hoeder?”

Er mag zich geen wereld van de kunst en ook geen fragment daarvan losscheuren van het wereldgebeuren om zich afgezonderd te gaan vermaken in het plezier van muziek, kleuren en vormen alsof er helemaal niets aan de hand is: waar dit het geval is, heerst onverschilligheid en onverschilligheid is erger nog dan genocide, dixit Primo Levi.¹ Hetzelfde geldt trouwens voor bijvoorbeeld de wetenschappen en daar spreekt het voor zich: zouden zij een vermaak op zichzelf zijn in het teken van de kennis omwille van de kennis² en weigeren te investeren in geneeskundig onderzoek waar zekere ziekten massa's mensen treffen, dan zouden heel terecht alle belastingenbetalers wereldwijd in de protestmodus gaan.

En wat het geval is met betrekking tot bezigheden zoals de kunsten en de wetenschappen, geldt evenzeer voor bevolkingsgroepen: klassenvorming is een bijzonder geval van compartimentering³ die onrecht, moord en massamoord in de hand werkt. Het lijden en de ellende in de maatschappij ontvluchten door zich terug te trekken in een eigen klasse, hetzij een adelstand, hetzij eender welke stand of positie met garanties voor een vast inkomen, bescherming en welvaart, komt neer op de excommunicatie van alle ellendelingen en maakt dat wie weigeren zich daartegen te verzetten, medeplichtig worden aan het lot van alle slachtoffers. Idem dito voor partijen die een rechtssysteem verdedigen waarin voorrechten een eigen plekje hebben, wat het geval is voor de conservatieven die met een (rechts)systeem dat ongelijkheid promoot, de wegen naar verandering blokkeren. Het is een mentaliteit uitgedragen door woordvoerders in de rechtse politiek die regenboogzebrapaden in hun stad weigeren met als impliciete verantwoording dat zij zelf 'normaal' zijn.

Des te erger is de genoemde misdaad waar zij die hem verdedigen, zich uitgeven voor voorbeeldige christenen, wat het geval is in menig rechts kamp. Maar het is nu eenmaal een door tweeduizend jaar geschiedenis gestaafd feit dat het pact dat deze hypocrieten sluiten met de politieke machten, het gedrocht van het katholicisme heeft voortgebracht, een wereldwijd en de geschiedenis overspannend Faust-gebeuren.

(J.B., 16 september 2025)

Waarom politiek rechts verwerpelijk is

Aflevering 3: willekeur onder de mom van vrijheid

De door politiek rechts voorgewende vrijheid betreft in de eerste plaats de verwerping van de macht van de overheid die reguleert, herverdeelt en beschermt en op die manier verkapt het rechtse vrijheidsbegrip ordinaire willekeur. Onder meer Michel Foucault heeft erop gewezen dat een democratie die zonder meer de macht overlaat aan de meerderheid, de leugen voortbrengt op structurele gronden. "Hoe komt het dat het ware vertoog in de democratie machteloos is?", zo vraagt hij zich af en hij komt tot een bijzonder besluit: de democratie kan de goede van de slechte redenaar niet onderscheiden, zij moet hoe dan ook luisteren naar de meerderheid (de slechtsten) terwijl de besten in de minderheid zijn: het spreken van waarheid is in een democratie structureel onmogelijk.¹ Komt daarbij dat de meerderheid bespeeld wordt door een minderheid van kapitaalkrachtigen die zoals een overheid regulerend en herverdelend optreedt maar dan uitsluitend in het eigen voordeel en dus niet beschermend maar verwoestend (voor mens, beschaving en milieu). Waar de geldelite erin slaagt om haar wil op te leggen aan het volk, keren de slaven terug als loonslaven in een heruitgave van de middeleeuwse feodaliteit. Het leenstelsel kent een bezittende klasse die vazallen middels plichten aan zich bindt: zij moeten onderdanig zijn en trouw zoals Europa aan de V.S., troepen leveren en zich gelden laten aftroggelen in ruil voor bescherming die zich de facto beperkt tot vrijblijvende beloften. Het systeem van straatbendes die vrede verkopen, het afdreigsysteem dat wij allen kennen van de cowboys:“Uw geld of uw leven!” en nu ook van de producten van Bill Gates en van de farmareuzen: “Uw geld of een virus!”

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 september 2025)

Waarom politiek rechts verwerpelijk is

Aflevering 2: De leugens van mammon

Politiek rechts beweert de orde te willen handhaven maar de bestaande orde is vaker die van het onrecht dat de bevoorrechten willen conserveren. Dat de armen mee profiteren van de rijken is om meer dan één reden klinkklare onzin. Om te beginnen hoeven wie gefortuneerd zijn, helemaal niet meer te werken omdat het kapitalistisch systeem garandeert dat iemands kapitaal voor hem werkt. Eenvoudig gesteld: wie meer geld bezitten dan zij nodig hebben, lenen het uit aan behoeftigen tegen rente. De behoeftigen moeten werken om de rente te betalen; de rijken niet: zij dwingen ze af met de rechtsmiddelen die ons kapitalistisch systeem hen ter beschikking stelt.

Gesteld dat de armen mee profiteerden van de rijkdom van de rijken, dan ging het om door de rijken gestolen goed omdat (abstractie gemaakt van schenking) rijkdom die niet uit arbeid voortkomt, alleen diefstal als bron kan hebben. Zo zijn werkloosheidsuitkeringen een gering deel van de opbrengst van de arbeid waarvan de werklozen werden beroofd. Die misdaad wordt verdonkeremaand door de arbeid voor te stellen als een plicht terwijl het vooreerst gaat om een recht, een heus mensenrecht. Politici dragen de verantwoordelijkheid voor het garanderen van werkgelegenheid voor iedereen maar onder druk van de bezittende klasse zweren zij met hen samen om een werklozenpopulatie in stand te houden welke dient als afschrikmiddel om de alsnog werkenden te kunnen uitpersen zoals citroenen.

Arbeid is een mensenrecht omdat het deel uitmaken van de gemeenschap dat is. Aan mensen het recht op arbeid ontzeggen maar ook het nalaten van de nodige inspanningen voor werkverschaffing, wat een taak is van politici, betekent niets minder dan excommunicatie. Er zijn mensen die mogen meedoen en anderen mogen dat niet. Jaap Kruithof: “De structurele werkloosheid wordt (…) als onoverkomelijk aanvaard. De duale samenleving is werkelijkheid: arbeidenden en werklozen, participanten en uitgeslotenen staan tegenover elkaar.”¹ De bewering dat werklozen eten uit de handen van de rijken, is zonder meer misdadig: zij geeft de bestolenen de schuld van het tekort.

Vandaag worden praatbarakken gefinancierd om deze leugens rond te bazuinen, in de media en aan onze universiteiten. Literaire prijzen worden uitgereikt aan geschiedenisherschrijvers en wie doen wat zelfs Pilatus niet aandurfde, met name de veroordeling van onschuldigen, krijgen een leerstoel aan onze universiteiten. Het gouden kalf is beste maatjes met de leugenaars. 

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 september 2025)

Waarom politiek rechts verwerpelijk is

De conservatieven maken zich sterk dat zij streven naar een samenleving zonder criminaliteit terwijl zij criminaliteit met progressiviteit identificeren. Hun beweegredenen moeten niet ver worden gezocht: wat conservatieven nastreven is het behoud en de beveiliging van hun voorrechten. Het bestaande maatschappelijke (rechts)systeem is daarop ook gebaseerd en het garandeert een status quo van het onrecht. Te beginnen met de erfenisrechten, die in feite onrechten zijn omdat niemand kiest in welk midden hij of zij geboren wordt: wat men als kind wordt toegeworpen of onthouden, is een lotto. In een wiegje bij de hoge burgerij ligt een kind dat goed doorvoed zal worden, zuivere lucht zal ademen, de verzorging en attentie zal krijgen waar elk kind recht op heeft, menswaardig zal behandeld worden, onderricht zal ontvangen van bekwame leraren in een degelijke school, bescherming zal genieten, comfort en welstand alsook een verzekering van de continuering daarvan want de poorten van de universiteiten wereldwijd staan open voor gezonde en gefortuneerde jongeren. Maar de kans is veel groter dat een kind terecht komt in een wiegje in de achterbuurten waar het ondervoed moet opgroeien tussen gefrustreerde, ruziënde, zieke, werkloze of uitgebuite mensen zonder toekomstperspectieven, die ook aan hun kinderen geen kansen kunnen schenken. Conservatieven willen dat het zo blijft. Progressieven willen dat veranderen, zij willen op meer rechtvaardigheid kunnen hopen en dat gaat nu eenmaal niet vanzelf. Wie beweren dat de armen sowieso van de rijkdom van de rijken mee profiteren, verbergen zich lafhartig achter uitvluchten en die vinden zij uiteraard in overvloed in een wereld die op het behoud van onrecht is georiënteerd.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 september 2025)

De polarisering escaleert

Het is elf september. De moord van gisteren in Utah op de rechtse activist Charlie Kirk heeft van de republikein een held gemaakt en werd door zijn partijgenoten onmiddellijk aangegrepen voor de verdere polarisering van de Amerikaanse samenleving (maar met ook een weerslag op de rest van de wereld). Die polarisering was uiteraard al volop aan de gang en niet in het minst werd zij aangewakkerd door de medestanders van Kirk en door Kirk zelf, getuige de hele context welke zich centreerde rond een discussie waarvan de essentie zich laat vertalen in de van de pot gerukte stelling dat transgenders massamoordenaars zijn en in een meer uitgebreide zin, dat politiek links, dat door extreemrechts pertinent extreemlinks genoemd wordt, de te bestrijden aartsvijand nummer één is. Ter rechtzetting dient hierbij vooraf vermeld te worden dat weliswaar vijf transgenders betrokken waren bij dergelijke moordpartijen maar verhoudingsgewijs gaat het in de tientallen schietpartijen die de V.S. in de afgelopen jaren hebben geteisterd allerminst om een significant verschil met niet-transgenders. Vervolgens is het onwaarschijnlijk dat hier politieke tegenstanders in de moord betrokken zouden zijn omdat politici de effecten daarvan heel goed kennen en zij er uiteraard beducht voor zijn; men zal het veeleer moeten zoeken bij een geesteszieke, zoals dat het geval was bij de moord op John Kennedy in 1963. Bij het uit de weg ruimen van politieke tegenstanders hebben de daders er alle belang bij om de doodsoorzaak te verbergen, zoals bijvoorbeeld gezegd wordt m.b.t. de dood van de gewezen politieke rivaal van Poetin, Aleksej Navalny, vorig jaar of zoals dat het geval was met de moord op de Congolese Patrice Lumumba in 1961. Anderzijds is het ook een illusie om te geloven dat Kirk nu door iedereen als een held vereerd zou worden: zowel politiek rechts als politiek links hebben en koesteren elk hun eigen helden.

De tegenstelling van politiek rechts en politiek links is weliswaar een beetje achterhaald maar dat geldt in geen geval voor die tussen enerzijds de bezittende klasse of de 'heren' en anderzijds de 'slaven', ook al is er een breed overgangsgebied tussen de twee. Omdat de economie de politiek beheerst, zijn tegenstellingen tussen verschillende landen slechts voorwendsels voor conflicten die zich in feite nog steeds afspelen tussen de bevoorrechte klassen en de achtergestelden. De oorlogen die zich wereldwijd ontplooien tussen naties, etnieën of nog andere bevolkingsgroepen verkappen telkenmale een strijd tussen economische belangengroepen die zich ophouden buiten het vizier van de wereld terwijl zij zichzelf alsnog verraden door politieke statements, financieringen, allerlei boycots en wapenleveringen. Door de verregaande monopolisering van de grootmachten, zijn quasi alle lokale conflicten te herleiden tot proxy-oorlogen tussen die grootmachten en hun invloedssferen bepalen quasi feilloos het oordeel van het publiek, zoals door Chomsky en Herman overtuigend aangetoond, onder meer m.b.t. de Vietnamoorlog, in de publicatie Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media uit 1988.¹

De polarisering bestaat tussen politieke grootmachten en de concerns die zij vormen, en die leveren oorlogen; ze bestaat ook binnen de naties zelf tussen degenen die voorrechten genieten en zij die het onderspit moeten delven en die leveren burgeroorlogen (zoals de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) die ontstond rond voor- en tegenstanders van de slavernij). In de twee gevallen draait de strijd om het behoud en de uitbreiding van macht en positie.

Maar de polarisering bestaat ook binnenin elke burger: zoals de Nederlandse socioloog Abram de Swaan aantoont, werkt genocide bij de gratie van compartimentalisering en men kent het voorbeeld van de nazi die overdag zijn job doet welke bestaat uit het ombrengen van mensen: 's avonds keert hij terug naar zijn vredig gezinnetje en als hem gevraagd wordt hoe hij dat dan klaarspeelt, luidt zijn antwoord dat het ruilen van zijn werkuniform voor zijn burgerkledij aanvoelt als het verwisselen van zijn persoonlijkheid voor een andere, wat in feite de werking van compartimentalisering is.² De polarisering binnenin elk individu ontketent een strijd die ter gelegenheid van de verkiezingen in het stemhokje resulteert in een stem welke uitgebracht wordt op die partij die binnenin het individu in kwestie de binnenpersoonlijke versie van de strijd wint.

Meestal gaat dit gepaard met de nodige twijfel: iemand stemt rechts terwijl hij de dag voordien nog van plan was om links te stemmen maar hij veranderde van gedacht door het compliment dat hij ontving van een lokaal politicus bij de ingang van het gebouw met de stemhokjes. De twijfel blijft ook na de verkiezingen bestaan en schept een toestand van hysterie die kan overgaan in massahysterie, een soort van vervreemding van de werkelijkheid onder de invloed van, in dit geval, politieke, economische en ideologische druk.

Het bestaan van politieke tegenstellingen gaat gepaard met dat van contrasten binnenin individuen en politieke onvrede kan gelinkt worden aan mentale onevenwichtigheid terwijl zij beiden zowel oorzaak als gevolg zijn van elkaar. Polarisering is in de eerste plaats splijting: wat één was, wordt twee, maar het ene duldt het andere niet want er is geen geduld meer, men is verwend, en daarom probeert het ene het andere uit te schakelen. Zoals gisteren het geval was op de universiteitscampus in Utah.

(J.B., 11 september 2025)

Geen nepnieuws en geen pseudowetenschap

Op 19 maart 2020 schreven wij het volgende, (hier weergegeven in groene kleur):

De oorlogsgriep

Wie Wikipedia raadpleegt - het kost amper vijf minuten - weet dat de gewone griep jaarlijks aan 250.000 tot 500.000 mensen het leven kost.¹ Momenteel [n.v.d.a.: i.e. 19 maart 2020] hebben we drie maanden of dus een kwartaal van een jaar het coronagriepvirus gehad met wereldwijd ruim 6000 doden. Over een jaar zijn er dat dus vier keer meer ofwel vijfentwintigduizend - wereldwijd.

De coronagriep maakt vijfentwintigduizend doden per jaar en dat is tien tot twintig keer minder dan de gewone griepvirussen die ons jaarlijks treffen. Corona lijkt dus helemaal geen erge griep. Maar waarom dan al die heisa? Waarom die maatregelen die het leven grondig ontwrichten en die ons opzadelen met torenhoge schulden?

Het antwoord kon simpel zijn: zoals gewoonlijk wordt aan het volk de waarheid onthouden. Het lijkt erop dat de maatregelen die getroffen worden - ophokplicht op straffe van hoge boetes, isolering, gedwongen werkloosheid, sluiting van bedrijven, rantsoenering van voedsel binnenkort en zo meer -, niet anders kunnen geïnterpreteerd worden dan als voorbereidselen op een oorlogstoestand.

Iedereen weet intussen dat de gevechten in Syrië een oorlog zijn tussen de Russen en de Navo of moet men zeggen de Amerikanen. De Syrische president Assad wordt door Poetin gesteund en de Turken maken deel uit van de Navo. Een navenante vluchtelingenstroom verlamt Europa. Sinds Poetin in 2004 zonder veel moeite de Krim innam, is het westen bang dat hij hetzelfde zal doen met Oekraïne, Polen, Roemenië, de Baltische staten, Finland, Oost-Duitsland en noem maar op: de gewezen agent van de KGB wil de vroegere landen van het Oostblok terug. En Europa staat niet langer vijandig tegenover Rusland (en China) sinds het van het oosten afhankelijker werd voor gas en andere levensnoodzakelijke producten. Amerika ziet in Europa een overlopende klant.

De vijandschap tussen het communistische werelddeel en het zogenaamde vrije westen is niet nieuw: het gaat om twee levens- en wereldvisies die lijnrecht tegenover elkaar staan en die elkander radicaal uitsluiten. De daaruit voortspruitende conflicten bestaan onophoudelijk en wereldwijd. Nu en dan komt het tot een grote uitbarsting en het ziet er naar uit dat het binnenkort weer tot vuurwerk zal komen. Een andere verklaring voor de corona-gekte is er vooralsnog niet.

Dat China en Lombardije zoveel griepgevallen kennen, komt alleen hierdoor dat daar relatief weinig kinderen zijn. Die vormen namelijk een natuurlijke immuniteitsbron: zij krijgen het virus, worden niet ziek maar bouwen wel een groepsafweer op. In Afrika en in Zuid-Amerika zijn corona en andere vormen van griep eerder zeldzaam om diezelfde reden: de bevolking daar is arm en armen houden zoveel mogelijk kinderen omdat hun oude dag niet anders dan door het eigen kroost verzekerd wordt.²

Geen twee jaar later, meer bepaald op 24 februari 2022, zijn de Russen binnengevallen in Oekraïne en is na een vrede van zevenenzeventig jaar de oorlog in Europa uitgebroken.

Niemand had oren naar deze berichten, ze werden afgedaan als nepnieuws en als samenzweringstheorie. Nu ze zich in de werkelijkheid gerealiseerd hebben, herinnert men zich kennelijk niets meer van tevoren maar zo gaat het er altijd aan toe.

Hetzelfde geldt overigens voor de aankondiging dat onder allerlei voorwendsels de Europese jeugd naar het front gelokt zal worden om daar te gaan sneuvelen. Reeds is 'defensie' een vak in het middelbaar onderwijs in verschillende scholen en het initiatief van 'the emmer is full' blijkt zelfs succesrijk. Kinderen zijn nu eenmaal makkelijke prooien want zij zijn nieuw op de wereld, ze weten nog niet hoe het eraan toe gaat, ze hebben alle vertrouwen in hun opvoeders (hoe kan het ook anders, wie hebben ze ook anders?) en dat wordt keer op keer weer misbruikt. In de kerk (relieken, godbetert nu zelfs van kinderlijkjes) en in de politiek.

Met corona werd de knop verzet van vredesmodus naar oorlogsmodus en dat hebben onze reptielhersenen goed begrepen.³ Omdat wij, mensen, vegeteren op een dierlijk lichaam, zijn wij ook onderhevig aan wat ons reptielbrein ons dicteert. De hersenstam is ons oerbrein dat de hartslag controleert en de ademhaling en dat ook waakt over onze overleving in noodsituaties. Het werkt automatisch, wat wil zeggen dat we daarover helemaal geen zeg hebben.

Net zoals bij de bijen (en bij alle andere dieren en zelfs planten) is de overschakeling van de ene naar de andere modus geen sinecure: het moet met andere woorden ernst zijn, wil het gebeuren. Maar eenmaal overgeschakeld, is de terugschakeling naar de voorgaande toestand uitgesloten totdat de taken vervuld zijn die bij de eerdere modus horen. Met betrekking tot de oorlogsmodus wil dat zeggen dat eenmaal in die modus gekomen, wij eerst oorlog moeten voeren om naar de vredesmodus terug te kunnen keren. Met de hersenstam kan nu eenmaal niet gesold worden, men speelt er geen jojo mee. En dat is nu gaande.

De modus werd niet natuurlijkerwijze in gang gezet door een gevaar dat zulks rechtvaardigt: onze hersenstam werd gemanipuleerd van hogerhand, door wereldheersers, wie dat ook mogen zijn. Sinds verschillende jaren vervelen zich deze blasé figuren. Zoals ook de konijnenjagers van Blaise Pascal niet jagen om de honger te stillen maar enkel om hun moordlust bot te vieren, hebben ook deze lieden beslist een agenda vol uitvluchten terwijl hun eigenlijke doel nergens anders ligt dan in het naar zich toe trekken van het allergrootste genot op aarde en dat is de machtswellust. Er bestaat nota bene geen grotere macht dan de macht over het leven van andere mensen. Andermaal: dit is geen nepnieuws en dit is ook geen pseudowetenschap.

(J.B., 9 september 2025)

Macho's en kernwapens

Humaniteit of menselijkheid verwijst naar vredelievendheid en naar de bereidheid tot samenwerking, de fundamenten voor de stichting en voor de ontwikkeling van maatschappijen en van de wereld. Het tegendeel van humaniteit is een gebrek eraan: het is onmenselijkheid, het is een tekort aan inzicht, het is immoraliteit, onverstand, egoïsme, opportunisme en vijandigheid. Hoog ontwikkelde maatschappijen cultiveren vrede en samenwerking en ook andersom zijn vredelievendheid en samenwerking essentieel voor de ontwikkeling van een gemeenschap.

Maar er zijn altijd mensen die niet mee zijn en zo zijn er gevangenissen om hen af te zonderen of nog andere instituten, want de maatschappij wil zich tegen hen beveiligen. Menselijke samenwerking vergt een hoge graad van vrijheid en wie met vrijheid niet kunnen omgaan en ze misbruiken, vormen belemmeringen.

Vredelievendheid en bereidheid tot samenwerking worden wel eens vrouwelijke eigenschappen genoemd en wellicht terecht want alle mensen danken hun leven aan een vrouw, een moeder. De moeder staat aan het hoofd van een gezin, zij brengt kinderen ter wereld en zij voedt en onderwijst hen: het is van hun moeder dat alle mensen de taal leren die daarom de moedertaal genoemd wordt. De moeders geven de cultuur van de gemeenschap aan hun kinderen door. Er is een verstandhouding onder alle moeders ter wereld en die beperkt zich niet tot mensen, zij overschrijdt de grenzen van de soort en zo bijvoorbeeld voelen moederkatten zich bij mensenmoeders veilig met hun jongen omdat zij op de een of andere manier begrijpen dat zij een gelijkaardig lot delen. Het moederschap lijkt daar zelfs belangrijker dan het behoren tot een welbepaalde soort.

Volgens sommigen zijn vaders in zekere zin (door hun echtgenoten) getemde mannen. Vooraleer zij huwen, zouden heel wat mannen immers ongetemd zijn of niet gedomesticeerd. Domesticatie is een begrip dat van toepassing is op dieren en op planten die door mensen thuis (in hun 'huis' of 'domus') geteeld worden maar in een bredere zin is domesticatie verwant met beschaving en zou men kunnen zeggen dat moeders hun kinderen domesticeren of beschaven alsook hun echtgenoten. Voordien vertonen mannen machogedrag; als zij vechten en winnen, kloppen zij zich op de borst zoals hun verre voorouders, de mensapen.

Machogedrag treedt vooral op bij wie er behoefte aan voelen om hun mannelijkheid te bewijzen en dat gebeurt vaker bij onvolwassenheid en dus in de puberteit. Het euvel steekt dikwijls een tweede keer de kop op als de groei zich omkeert en de ouderdomsdementie doorbreekt. In andere gevallen is machogedrag of overdreven mannelijkheid eerder lachwekkend, ongepast maar soms ook gevaarlijk. Het kan zich manifesteren als minachting voor vrouwen en voor vrouwelijke trekjes, vooral waar die optreden bij mannen. Zo bijvoorbeeld wordt in minder geëvolueerde culturen of in culturen die zich bij manier van spreken nog in hun puberteit bevinden (ofwel in de fase van dementie), studeren beschouwd als een zaak voor vrouwen; mannen daarentegen moeten als zij voor mannelijk willen doorgaan, vechten of met andere mannen concurreren.

Sommige mannen kunnen minder goed het onderscheid maken tussen vrouwelijkheid en beschaving en bij een aantal onder hen gebeurt het dat zij zich ongemakkelijk voelen bij mensen met al te beschaafde manieren of zelfs onder mensen die welbespraakt zijn, wat zij immers associëren met in hun opvatting 'taterende' vrouwen. Het gezegde 'harde bolster, blanke pit' toont aan dat zij het wel goed menen want eigenlijk is het de hypocrisie waartegen zij zich keren, de leugenachtigheid en de list. Edoch, er ontbreekt wat aan een man die denkt dat hij zich huishoudelijk onhandig moet gedragen om zich als man te laten gelden.

In extreme gevallen geloven macho's dat geweld hen boven anderen verheft en om die reden proberen zij situaties te creëren waarin geweld kan gelden als gerechtvaardigd of als wenselijk. Zij kijken daarom meer dan anderen uit naar leidinggevende functies en uiteraard zouden zij zich ten volle kunnen uitleven in de politiek, met vijanden die zij te bestrijden hebben voor het aanschouwen van een groot publiek dat dan in hun ziekelijke verbeelding onder hun bescherming leeft, hen dank verschuldigd is en hen eert. Maar macho's kunnen ook vrouwen zijn, men herinnere zich premier Margareth Tatcher die zichzelf als de enige man in het Britse parlement beschouwde en die in 1982 prompt de Falklandoorlog startte die aan bijna duizend mensen het leven kostte.

Hedendaagse voorbeelden van de aberratie van het machogedrag moet men niet ver zoeken, men ziet ze dagelijks op Tv, iedereen kent ze en is er getuige van maar niemand verbreekt het stilzwijgen erover uit angst omdat de personen over wie het hier gaat, allerminst ongevaarlijk zijn. Zij zijn degenen die de beschikking hebben over het gebruik van kernwapens.

(J.B., 6 september 2025)

Verdeeldheid

Als het de overtuiging is van onze politici dat men niet onpartijdig kan ingaan op de uitnodiging van China om daar de herdenkingsceremonie naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog bij te wonen, betekent dit (voor politici maar uiteraard ook voor alle burgers) een verplichting tot polarisatie. Men moet zich tot een kamp bekennen, of veeleer: niemands mening wordt gevraagd, men moet het bestaan van de kampen of dus de strijd als feit accepteren, men kan niet zomaar kiezen voor neutraliteit en onpartijdigheid wordt sowieso beschouwd als lafheid of als verraad.

Die druk tot partijdigheid staat uiteraard in functie van de rekrutering van troepen voor oorlogsdoeleinden. Men spreekt weliswaar over defensie maar de massa naar het front krijgen is geen sinecure en vergt tijd en geleidelijkheid.

Nu doen onze politici er zogezegd alles aan om polarisatie in de samenleving te bestrijden maar op internationaal vlak eisen zij die, zodat wij kampen met een beleid dat inconsistent is. En gehoorzamen aan inconsistente bevelen is uiteraard volstrekt onmogelijk: een trekpaard gehoorzaamt aan 'tuk' en aan 'jurt' maar de twee commando's tegelijk brengen het beest in de war.

Polarisatie gaat aan genocide vooraf zoals de Nederlandse socioloog Abram de Swaan uitlegt in zijn Compartimenten van vernietiging; over genocidale regimes en hun daders (2014).¹ Elk regime, elke macht is in de kiem moorddadig omdat het tegenstanders heeft van wie het een vijandsbeeld creëert dat in alle stilte gaat behoren tot de 'mentaliteit', zo schrijft De Swaan.² “De staat is de grootste mensendoder in de moderne wereld maar zij wist de sporen van haar vernietiging samen met haar documenten uit. (…) De meeste slachtoffers (…) zijn ongewapende burgers” met als doelgroepen ras, etnie, geloof, nationaliteit, klasse of politieke overtuiging ofwel werd lukraak terreur gezaaid.³ M.b.t. bijvoorbeeld de Rwandese genocide geldt: “(...) de fanatiekste voorstanders van een erfelijk onderscheid tussen Tutsi en Hutu waren geobsedeerd door de mogelijkheid dat Tutsi zich als Hutu konden voordoen om zo verwarring en verdeeldheid te zaaien.”⁴ “Velen werden gedwongen mee te doen om niet vermoord te worden.”⁵ “Alles was erop gericht de kring van medeplichtigen uit te breiden.”⁶ “Mensen zoeken bescherming voor de dreiging die het regime met zo veel succes heeft opgeroepen, en eisen dus drastische maatregelen tegen de boosdoeners die het regime zelf heeft aangewezen.”⁷ "De ver doorgevoerde compartimentalisatie maakt het mogelijk dat mensen in andere domeinen van de samenleving kunnen blijven functioneren alsof er niets gebeurd is. (...) [zij] doen alsof er niets gebeurd was."⁸

De V.S. die de huidige Europese oorlog sturen, die een proxy-oorlog is tussen de V.S. en Rusland, voeren een polariserend beleid dat autochtonen opzet tegen allochtonen, hetero's tegen homo's, aanhangers van de milieupartijen tegen gewinzoekers en kortetermijndenkers, volgers van het mondiaal gezondheidsbeleid tegen ongehoorzamen en zo verder. Op die manier hebben wij twee meesters te gehoorzamen en zij vertellen elk een heel ander verhaal: de ene wil inclusie, de andere apartheid; de ene zegt 'tuk', de andere 'jurt'.

Uiteraard is de genoemde inconsistentie een vrucht van de hypocrisie die het Westen niet langer in staat is te verbergen voor de rest van de wereld welke het door de eeuwen heen pluimde onder het voorwendsel van christianisatie en beschaving. Dat zich heden alternatieve ontwikkelingsprojecten blijken te ontplooien en godbetert dan nog op initiatief van de meest beruchte dictators ter wereld, zaait ook in het Westen zelf een verdeeldheid die bijna niet anders meer kan gezien worden dan als een bestraffing voor een kwaad waarmee het sowieso niet eeuwig weg kan blijven komen.

(J.B., 5 september 2025)

Over wetenschappelijkheid en vrijheid

In het als een kortverhaal geschreven verslag getiteld De eekhoorn beeldt Primo Levi (die leefde van 1919 tot 1987) de wreedheid af, impliciet verklaard als een bijwerking van de arrogantie. Meer specifiek gaat het hier over de menselijke wreedheid tegenover dieren, gekoppeld aan de arrogantie van de zogenaamde wetenschappelijkheid. Met de hardnekkigheid van een ezel blijft die laatste echter het leven beschouwen op een middeleeuwse wijze, met name en paradoxaal genoeg als machinaal of dus als levenloos en hoe dan ook als zielloos. De materialistisch gefundeerde wetenschappen zien de geest immers als een louter bijwerking van de 'stoffelijke' hersenen, een beetje zoals de droom een bijwerking is van de slaap. Zij blijken hierbij echter over het hoofd te zien dat zij als geen andere instantie deze bijwerking belichamen terwijl zij daarvoor alle vrijheid en macht opeisen zodat zij eigenlijk handelen naar willekeur. Verbazing kan dan helemaal niet meer aan de orde zijn als wij samen met de auteur moeten vaststellen dat de droom die zij dan dromen, uitgemond is in een ware nachtmerrie.

In een onderzoeksinstituut treft de verteller, Primo Levi, een eekhoorn aan die in een elektrisch aangedreven tredmolentje verplicht wordt om te blijven rennen, een proef in het kader van een wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van slaapdeprivatie. Liep men aan dat molentje gewoon voorbij dan kon men als consciëntieus persoon die nacht de slaap beslist niet vatten maar kennelijk missen de betrokken wetenschapslui het geweten dat hun onderzoeksdaden in de weg staat en wellicht heeft dat te maken met carrièrekansen en dus met geld en macht.

Dat de uitschakeling van het geweten in het kader van het toebrengen leed aan andere wezens zich niet beperkt tot dierenleed, daarvan kon Primo Levi meespreken want deze Italiaanse hoogbegaafde maar onder Mussolini in 1938 door de universiteit afgewezen en door navenante werkloosheid in depressies gedumpte joodse scheikundige werd in december 1943 gearresteerd en in februari 1944 naar Auschwitz III gedeporteerd, een werkkamp waar hij dwangarbeid verrichtte bij de productie van synthetisch rubber - maar Levi overleefde. Na de voltooiing van zijn levenswerk I sommersi e i salvati kwam de schrijver om door een val in een trappenhuis maar volgens onder meer zijn collega-auteur en vriend Ferdinando Camon¹ betrof het een sprong.

Dat onder een dictatoriaal regime proeven op dieren worden uitgebreid naar de menselijke soort is niets nieuws en volgt ook uit de logica van de ongecontroleerde macht die zegt dat mensen niet alleen bereid zijn maar er tevens op gebrand om effectief ongeacht wat uit te voeren van zodra ze dat ook kunnen doen. Het 'mogen' verandert immers in een 'kunnen' waar een toelating niet langer wordt vereist, wat in de regel het geval is onder alleenheersers.

Dat alvast zekere sectoren binnen de wetenschappelijke wereld zich als autocraten zijn gaan gedragen sinds het Verlichtingsideaal de wind in de zeilen kreeg, werd ook onlangs nog op wereldschaal gedemonstreerd met de aanpak van de coronacrisis met medisch dubieuze en economisch desastreuze maar voor de betrokken firma's, onaantastbaar onder de paraplu van de wetenschappelijkheid, bijzonder lucratieve resultaten.

Het bestaan van een AFI, een Academic Freedom Index² of dus een meting en rapportering van de academische vrijheid wereldwijd kan hieraan maar weinig verhelpen, enerzijds wegens de zelfreferentieproblematiek omdat de AFI zelf resulteert uit academisch onderzoek en anderzijds omdat uitgerekend de genoemde vrijheid in toom moet worden gehouden met het oog op het voorkomen van ethisch verwerpelijke onderzoekshandelingen. Andermaal te verwijzen naar de coronacrisis blijken door de macht van academici de proefkonijnen reeds van de menselijke soort te zijn en nota bene bovendien ongevraagd - een onheil dat de nazi-praktijken van weleer beslist in haar schaduw zal stellen van zodra het autocratisch karakter van de machtigste staat ter wereld dat van zijn rivalen op mondiaal vlak zal overklassen. Van zijn machtsstrijd is tenslotte de mens zelf altijd onverhoopt doch gegarandeerd het slachtoffer.

(J.B., 3 september 2025)

Zie ook:

https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/the-constant-gardener/

Over de dood en de wereld

Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Een wereld met veel of weinig mensen, een wereld met bekenden en met onbekenden, een wereld met alleen onbekenden, een wereld zonder mensen. Dat is een illusie en daarvan wordt men zich soms bewust en wel op het ogenblik dat zij met wie men innig is verbonden, wegvallen. Wat dan overschiet, is allesbehalve een wereld zonder hen. En men begrijpt dan dat er niet de wereld is met daarin al dan niet die mensen omdat, eenmaal zij er niet meer zijn, men kan zien dat wat men voor de wereld hield, alleen maar het decor was van die mensen. Mét die mensen, verdwijnt de wereld.

Men achtte de wereld denkbaar zonder hen maar dan ziet men dat, als zij er niet meer zijn, er helemaal niets meer overschiet. Eens al het water definitief weg is, is de emmer niet langer wat hij eenmaal was omdat hij zijn eigen wezen, zichzelf, ontleende aan het water. Aan wie nooit water zagen, kan men onmogelijk uitleggen wat het ding is dat de naam emmer draagt en ook als zij hem zien met de beide ogen, zien zij de emmer niet: zij zien een voorwerp dat tentoon staat en zij bekijken het maar zien doen zij het nimmer, de afwezigheid van water heeft hen blind gemaakt voor de wereld van het water. Het verdwijnen van het water heeft de wereld van het water doen verdwijnen. Tegelijk met zekere mensen, verdwijnt de wereld van die mensen omdat hij hun decor was, omdat het decor zichzelf aan hen ontleende.

Er is niet de wereld met daarin de mensen zoals er de doos is met daarin de knikkers of de staat met in de staat, de burgers. Zonder burgers is er geen staat omdat de staat niets meer is dan de eenheid van de burgers. Het burgerschap wordt ontleend aan het bestaan van de staat en andersom bestaat de staat bij de gratie van de burgers. Zonder burgers is er geen staat, ook geen lege staat: zonder burgers, rest er helemaal niets meer. Bij het wegvallen van zekere mensen, valt tevens hun decor weg, dat wij verkeerdelijk voor de wereld hielden. Verkeerdelijk, want in onze voorstelling was er de wereld met daarin die mensen, een wereld die ook denkbaar geacht werd zonder hen. Een schromelijke vergissing. Er is geen wereld zonder de mensen, er is geen staat zonder de burgers, er is geen emmer zonder het water, ook geen lege emmer, geen lege staat en geen lege wereld. Als zekere mensen gaan ontbreken, is er helemaal niets meer.

Als geliefden tegen elkaar zeggen hoeveel zij van elkander houden, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Hun extase is geen begoocheling die hen van de wereld vervreemdt maar daarentegen een licht dat hen doorheen de schijn van alle dingen heen doet zien. De extase van de liefde toont hoe secundair de dingen zijn, hoe totaal afhankelijk van wat zogenaamd nuchtere figuren voor louter dromen houden. Zonder de mens, door de grote dichter Pindarus 'de schaduw van een droom' geheten - zonder die schaduw van een droom, nog minder dan een droom, is er geen wereld, verdwijnt wat men voor harde materie hield, in alfawetenschappen bestudeerd, in een zwart gat.

Als geliefden tot elkaar zeggen dat ze zonder elkaar niet kunnen leven, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Geliefden kunnen zonder elkaar niet leven omdat zij elkanders wereld tot de hunne hebben gemaakt. Het lot van de ene is dat van de andere geworden en als Eurydice het leven laat ingevolge de beet van een adder, deelt Orpheus in haar lot en verwandelt zich zijn leven tot alleen nog maar een klaagzang die zijn pijn dermate uitstraalt doorheen alle dingen dat de ganse natuur erdoor bezwijkt en hij zijn eigen wetten overtreedt die immers in de schaduw staan van grote dromen.

De god van de doden wordt geraakt en buigt voor de heilige rechten waarop waarachtige geliefden bogen maar tegelijk weerhoudt hij zich ervan de wetten van de wereld te schofferen die immers ook zijn rechten opeist. De tweestrijd tussen de beide sferen wordt met een sluwe list beslecht zodat alle spelers van de ultieme tragedie aan hun trekken kunnen komen. Het verdict gebruikt de zwakte waaraan jammerlijk elke liefde lijden moet en maakt dat Hades eervol kan bekomen de meedogenloosheid van zijn koningschap ongerept te houden terwijl hij nochtans zijn belofte nakomt, afgedwongen door de diepste pijn van minnaars. Als Orpheus in de waanzin van zijn liefde omkijkt, maakt hij de vernietiging van zijn Eurydice met de zijne onomkeerbaar.

Over het leven dat Orpheus nadien slijt, doen allerlei verhalen de ronde maar een zaak staat vast: zonder zijn geliefde blijkt hij niet in staat te leven. Hij is verbitterd, wijst alle vrouwen voortaan af of wordt verscheurd, zijn hoofd wordt afgehakt, drijft in moerassige wateren weg en uit zijn mond wasemen orakels; de wereld waarin hij zich bevindt, is chaos en gelijkt in alles op de onderwereld.

Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Eenmaal mensen met wie wij innig zijn verbonden, er niet langer zijn, begrijpt men soms dat wat men voor de wereld hield, alleen maar hun decor was.

(J.B., 1 september 2025)

De Onzichtbare Hand of een Nieuwe Wereldorde?

De U.S.T. of de United States of Trump is een feit maar in het verschiet is daar tevens de T.W. of, analoog aan Disney World, de Trump World want de slokop heeft naast de V.S. ook de rest van de planeet in het vizier. In het arsenaal van mimicry-systemen van deze hyperhypocriet zet Trumps ambitie om de Nobelprijs voor de vrede in de wacht te slepen de trage massa op het verkeerde been zodat hij ongehinderd kan doen wat ook zijn voorgangers deden, alleen doet de schaamteloze dictator het ten voeten uit apert: overal oorlogen initiëren om de elite van de U.S.T. die voornamelijk bestaat uit de aandeelhouders van de wapenhandel, te betalen voor hun steun aan zijn verkiezingscampagnes.

Want vandaag brengt in een democratie niet langer het volk haar 'leider' aan de macht maar wel het kapitaal dat immers de beschikking heeft over alle propagandamiddelen waarmee het zichzelf stuurt naar de mega-, giga- of tera-fortuinen en de kiezers richting nano, pico, atto of femto waarna de schulden hun intrede doen, alweer uit te drukken in mega-, giga- of tera-eenheden.

De Oekraïne is sinds langer dan een decennium een proxi-oorlogsgebied waar de Yankee en de Rus slag voeren, het is een buffergebied zoals ook Syrië, Korea, Vietnam, Laos en Cambodja, Afghanistan, Jemen en noem maar op. In oorsprong is Kiev de wieg van Rusland, ontstaan in de negende eeuw met de komst van de het volk de Roes, veroverd door Mongolen en door Russen. Na W.O.I werd met Kiev gepingpongd en het werd deel van Oekraïne, Polen en uiteindelijk van de Sovjet-Unie, met een onderbreking in W.O.II waar het ingepalmd werd door de nazi's die daar tienduizenden joden vermoordden. De U.S.S.R. viel uiteen in 1991 waarna Oekraïne onafhankelijk werd samen met nog veertien andere voormalige Sovjet-staten - in alfabetische volgorde: Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Estland, Georgië, Kazachstan, Kirgizië, Letland, Litouwen, Moldavië, Oezbekistan, Rusland, Tadzjikistan en Turkmenistan.

Het jaar 1991 waarin de U.S.S.R. uiteenviel, was meteen het begin van de huidige Europese oorlog. Onvermijdelijk, want zo bijvoorbeeld stonden in Oekraïne nog talloze kernkoppen uit het Sovjet-tijdperk opgesteld waarvan echter de lanceerknoppen zich nog steeds in Moskou bevonden, waarna onder internationale druk Oekraïne kernkoppenvrij gemaakt werd. Een gelijkaardig probleem stelde zich met de Sovjet-vloot in de Zwarte Zee. In 1991 werd Kravtsjoek Oekraïens president, hij werd in 1994 opgevolgd door Koetsjma, in 2005 volgde Joestsjenko, in 2010 achtereenvolgens Janoekovytsj, Toertsjynov en Porosjebnko totdat Zelensky aantrad: vanaf 2015 in een televisieserie en vanaf 2019 'in het echt'.

Het uiteenvallen van de U.S.S.R. geschiedde onder Gorbatsjov tegen wie toentertijd Poetin en zijn trawanten een mislukte coup pleegden. Poetin is een nationalist - noodgedwongen want de heimwee naar het machtige Russische rijk van weleer wakkert de sympathie voor de voormalige op het communisme georiënteerde U.S.S.R. weer aan en verklaart deels ook de toenaderingen met China alsook enkele tekenen die wijzen in de richting van het wereldcommunisme, met name waar zich een aantal economische grootmachten lijken te hergroeperen met in hun zog nieuwe politieke en ook het begin van militaire allianties.

Het onmiskenbaar dictatoriaal karakter van de nieuwe V.S. kan daarom misschien wel gezien worden als een wanhoopspoging om alsnog spoed te zetten achter de oprichting van een verdedigingssysteem tegen wat onmiskenbaar een nieuwe wereldorde zal gaan worden maar het lijkt er veeleer op dat improvisaties de boventoon voeren en dat de liberalen aan de macht dit laten betijen, zich blindelings vertrouwend op de Onzichtbare Hand: de door neoliberalen verspreide waanidee van Adam Smith dat egoïsme spontaan collectieve welvaart creëert. Een waanidee omdat kapitalisme wezenlijk suïcidaal is en arbeid uiteindelijk de enige bron van welvaart. Het doordrijven van de neoliberale waanzin leidt alleen tot slavernij en oorlog en dat is nu niet langer een ver-van-mijn-bed-show.

(J.B., 30 augustus 2025)

Respectloosheid

Mimicry is in een eerste betekenis “het bij dieren [n.v.d.a.: maar ook bij planten] voorkomende verschijnsel dat ze zich qua uiterlijk aan hun natuurlijke omgeving hebben aangepast, als bescherming tegen natuurlijke vijanden.”¹ Om niet gezien te worden geeft de kameleon zijn vel de kleur van de omgeving. Ook kunnen zwakke dieren zich voordoen als gevaarlijke door deze te imiteren en ze kunnen zich voor dood houden (zich van 'krommenaas' gebaren) of zich voordoen als een plant of als een levenloos voorwerp. In een tweede betekenis is mimicry “het zonder een goed resultaat na-apen van illustere voorgangers in de kunst, slecht plagiaat.”²

Bij mensen neemt die nabootsing of camouflage uiteraard complexere vormen aan en wordt zij toneelspel, hypocrisie of gesofisticeerd bedrog dat zich in de structuren kan verankeren en daardoor moeilijker aantoonbaar wordt en bijna niet te bestrijden. De hele handel is geënt op het principe van de mimicry waar in de reclame producten zich anders voordoen dan ze werkelijk zijn (in casu worden ze per definitie voorgesteld als beter dan ze zijn) en die mimicry wordt uitgelokt of wordt zelfs onoverkomelijk door het winstbejag dat aan de kapitalistische economie inherent is.

Uiteraard zijn het altijd mensen die producten anders voorstellen dan die werkelijk zijn en tot die producten behoren ook de mensen zelf zoals zij bij anderen overkomen of dus hun imago. Iemands imago is sowieso met mimicry verweven en dit imago houdt verband met onder meer iemands persoonlijke vermogen, zijn beroep, reputatie, sociale positie en connecties.

Zoals gezegd is in een kapitalistische economie de mimicry even onoverkomelijk als het winstbejag en dat laatste is dan ook de motor achter het toneel dat burgers op te voeren hebben om een positie in de pikorde te verwerven, te behouden of te verbeteren. Het spreekt dan ook vanzelf dat in het kapitalistische, westerse systeem, de allerhoogste politieke positie in de pikorde, met name die van president van de V.S., die volgens sommigen overeenkomt met die van de machtigste persoon ter wereld, het product zal zijn van een maximaal winstbejag en een tot het uiterste doorgedreven mimicry.

Toneelspel, reclame, propaganda, hypocrisie, vermogen en nog meer dergelijke eigenschappen die in morele termen vaak als verkeerdheden worden geduid, blijken deugden op het wereldtoneel, wat ons ervan overtuigt dat de wereld 'des duivels' is of in het bezit van het kwaad, waarvan de verpersoonlijking, de opperduivel, uiteraard de machtigste persoon ter wereld zal zijn.

Echter, de 'dubbele agenda' (om nog maar eens een variatie op het onderhavige thema bij naam te noemen) van de potentaten vereist uiteraard nog steeds dat wat zij in het verborgene bekokstoven, op een aan de buitenwereld toonbare vorm gepresenteerd kan worden en die eis zet ook een noodzakelijke rem op de handel en wandel van de 'allerwildste beesten' in de jungle. Maar waar het neoliberalisme met al zijn onhebbelijkheden de regel is geworden of het nieuwe normaal, hebben die onhebbelijkheden zich omzeggens een vaste stek verworven; ze worden dan niet langer als onhebbelijkheden beschouwd of als ondeugden maar daarentegen als legitieme strijdmiddelen: in het gevecht om te overleven maar ook in het gevecht naar de top dat een gevecht is van leven op dood. De stap van het overleven naar het albezit blijkt zelfs dwingend in een economische logica die stelt dat stilstand (of tevredenheid met wat men heeft) achteruitgang is en, met andere woorden, dat groei (of ontevredenheid als principe of als drijfveer) een absolute noodzaak is voor louter zelfbehoud.

Echter, waar potentaten niet langer verbergen wat zij te verbergen hebben, met andere woorden waar schaamteloosheid zich heeft ingeburgerd, verdwijnt de hoger genoemde rem en het spreekt vanzelf dat dit pas kan gebeuren waar een 'beschaving' gelooft dat zij een voorbeeld moet nemen aan de natuur - de natuur welteverstaan met haar wet van de jungle of haar recht van de sterkste dat neerkomt op volslagen wetteloosheid. Wie, zoals Adolf Hitler en zijn trawanten uit de nazitijd, geloven dat zij de natuur maar best een handje kunnen helpen, dwalen op een onvergeeflijke manier die zich zal wreken in niets anders dan een genosuïcide.

Respectloosheid triomfeert momenteel in de middens van de westerse potentaten. Het blijkt degenen die de wereld besturen volstrekt koud te laten dat zij de elementaire kennis van de meest recente en voor vandaag relevante geschiedenis missen en de uitstalling van hun onbekwaamheid vergezelt de oubollige betutteling waarmee zij geloven de wereld aan zich te onderwerpen. In feite garandeert alleen het bezit van de krachtigste atoomwapens gecombineerd met eer- en gewetenloosheid dat dit gedrag onbestraft blijft en het is niet de voorgewende genialiteit van de alleenheersers maar de verdomde vrees voor moord op grote schaal die hun vazallen in het gareel houdt. Want dat (de geperfectioneerde versie van) de boeven in maatpak (onder wie er godbetert in hun 'fin de carrière' dermate blasé zijn dat zij naar Nobelprijzen beginnen te hengelen) er helemaal niet voor terugdeinzen om hun bommen van op alsnog veilige afstand op andermans hoofden uit te strooien, blijkt sinds oudsher en nog elke dag opnieuw.

(J.B., 28 augustus 2025)

Omsk Van Togenbirger spreekt

Dertig jaar geleden contacteerden mij een aantal hooggeplaatste neoliberalen met wat ik zou noemen een aanbod dat niet afgeslagen kan worden en in dat kader lieten ze mij in hun kaarten kijken. Wij zoeken, zo zegden zij, een oplossing te vinden voor een zaak die gegarandeerd bijzonder slecht zal aflopen als wij helemaal niets ondernemen: onze beschaving zelf staat op het spel. Het volk is door en door verwend, het aantal snobs gigantisch, de arrogantie en het egoïsme rijzen de pan uit, de verspilling en de vervuiling zijn exuberant. En er is maar één oplossing voor het probleem: het volk moet weer arm worden gemaakt. De vraag is alleen op welke manier dat het best kan gebeuren. Ja, wat wij beschouwen als emancipatie wordt door die nijdige 'elite' niet langer geduld.

Ik schrok van wat ik een openbaring zou kunnen noemen maar ik heb geen redenen om te twijfelen aan de waarheid van die woorden en nu, dertig jaar later, vallen de puzzelstukjes samen. Niet alleen waar de machtigen der aarde de emancipatie die zij als 'woke' benoemen, terugdraaien maar ook daar waar de strijd fysiek geworden is. Want de oorlog in Europa blijkt inderdaad een voorwendsel voor een transactie van onder meer het Europese volksbezit naar de bovenklasse en een simpele analyse laat daarover niet de minste twijfel bestaan.

U hoort het goed, het gaat hier om een klassenstrijd, de rijken zijn immers niet gediend met het feit dat gewezen onderdanen hen boven het hoofd groeien en het is een ongeschreven regel: nooit zullen zij gehoorzaamheid bieden aan hen die eens hun slaven waren. Maar laten wij de feiten onder ogen zien want de corrupte bende die zich vertegenwoordigers noemen van het volk, huilen met de wolven mee.

Jaap Kruithof beschreef het in zijn analyse van het neoliberalisme en uiteraard zal het hem nooit in dank worden afgenomen, het boek wordt evenwel niet verbrand maar radicaal weggezet als oude koek, tenminste waar men er niet aan uit kan om het alsnog te duiden. Het neoliberalisme, zoals de religie van de mammon heet, is alomtegenwoordig en Kruithof spaart geen enkele natie in het westen waar de dienaren van het gouden kalf intussen vrij spel hebben want Het neoliberalisme dateert van een kwarteeuw geleden.

Of ze nu oligarchen heten ofwel ondernemers: een kleine minderheid plundert de rijkdommen van het land, zo schrijft hij over Rusland, en dat zijn voor veertig procent maffiosi.¹ En in het Westen is het eender: de jaaromzet drugs bedraagt 15.000 miljard BEF², dat is 8 procent van de totale wereldhandel, zowat twintig keer meer dan de omzet van de wapenhandel - welteverstaan anno 2000.³

Aan de drugshandel wordt niets verholpen, integendeel: drugs hebben (op één product na) de grootste winstmarge welke meestal evenredig is met de vernietigingskracht, zodat die nog de loef afgestoken worden door wapens: van de wapenhandel met Europa worden momenteel de V.S. steenrijk. Daartoe ook werd de Europese oorlog opgezet en is dat geen mooie deal? Reeds een miljoen Russen sneuvelden in de Oekraïne, welteverstaan arme Russen, van wie de rijke af wilden ('Krieg und Leichen'). De Europese armen wacht eenzelfde lot maar eerst moeten ze nog worden gefabriceerd, wat geschiedt middels het leegroven van hun geldbeugels, wat momenteel aan de gang is met de medewerking van onze excellenties die immers zwijgen en knielen voor de slokops van de V.S. Wat betreft het Europese land gaat een flink stuk naar Rusland, welteverstaan naar zijn feitelijk door Poetin vertegenwoordigde oligarchen. Op die manier pluimt in luttele jaren de bovenklasse al haar ondergeschikten kaal. Na de afloop van de oorlog zullen zij die behouden werden gegarandeerd gehoorzamen aan hun meerderen - aan het bestaan van alle anderen (en dat zullen er andermaal miljoenen zijn) zal alleen een zwarte gedenkplaat ergens op een stil pleintje één op tienduizend toevallige voorbijgangers doen herinneren.

(J.B., 25 augustus 2025)

Rituelen

Er zijn filosofen - maar zou men hen zo wel noemen en niet veeleer verwanten met Jehova's getuigen of iets dergelijks? - die het bepleiten om weer rituelen in te voeren: rituelen hebben we nodig, zo schrijven zij: we missen ze, we moeten heel dringend terug naar de rituelen want dan voelen we ons beter - en ziedaar reeds de verleiding. Het lijkt een onschuldige mode, iets in de trant van terug naar de goede oude tijd, maar onschuld is hier helemaal niet van de partij.

In rituelen geschiedt een overgave van de bewuste en verantwoordelijke personen aan collectieve daden die vaak onverstaanbare woorden zijn, dansen, gebaren of verkleedpartijen waarachter steeds indoctrinatie schuilgaat omdat rituelen handelingen zijn die ooit door iemand uitgevonden zijn en meestal is dat gebeurd met geen al te aardige bedoelingen. Rituelen worden gewoonten die vanzelfsprekend lijken en die ons gaan beheersen, zij dulden ook geen commentaar, men moet ze gewoon slikken en meedoen met de massa, zoals soldaten die marcheren in het gelid, betoverd door een ritme van de trom waar ook als zij dat zouden wensen, niet meer aan ontsnappen kunnen; of zoals uitvoerende muzikanten die gevangen zitten in de cadans van de muziekmaten van de symfonie totdat die helemaal is uitgevoerd en het applaus de stress heeft weggenomen en zijn fiat heeft gegeven voor een terugkeer naar de orde van de dag.

Rituelen, jazeker, robotiseren degenen die hen gaan beoefenen, ze beroven hen niet alleen van hun tijd en zij nemen niet alleen ruimte in maar zij staan ook de geestelijke ruimte of de vrijheid in de weg. Obsessies ware een betere benaming voor ingeburgerde rituelen, in de psychiatrie staan zij bekend als dwangmatig gedrag. En dat de dirigent van de rituelen zich zoals het de macht past, aan het oog van bijna iedereen onttrekt, maakt het zaakje extra gevaarlijk.

Het bekendste ritueel, om maar iets te zeggen, vormt zich rond het zogenaamde sacrament van het doopsel en dat is een exorcisme, een duiveluitdrijving. Nieuwgeborenen zijn het bezit van de duivel, aldus de kerk, en zij heeft de oplossing klaar en het is een ritueel. En opgepast: wie het verwerpen, zijn ervoor verantwoordelijk dat de betrokkenen eeuwig zullen branden in de hel en dat wenst toch niemand zijn eigen kinderen toe? Het lijkt onschuldig, het duurt niet lang, het zijn tenslotte 'slechts' woorden en kijk, daar arriveert prompt in een opgeblonken gouden koets alras de dwang.

De doopvont is uit de tijd maar zekere filosofen bepleiten de terugkeer ervan: het doopsel, het vormsel, de biecht en noem maar op. Maar uiteraard kan niet iedereen die rituelen ondergaan, ze zijn immers bestemd voor een elite, voor uitverkorenen. Of dacht u dat de kerk van plan is om het huwelijk te accepteren voor mensen van hetzelfde geslacht? Of voor mensen van wie de kunne dubieus blijkt? Of de priesterwijding voor vrouwen? Zij hebben brute pech door een speling van het natuurlijke lot - zo zou het antwoord van de pausen moeten luiden maar zij doen er het zwijgen toe en houden het been gewoon stijf alsof de vanzelfsprekendheid van de betrokken regels een publiek geheim was. En mét de rituelen worden zodoende ook de voorrechten heringevoerd. En de uitsluiting van zekere groepen mensen die nu eenmaal niét uitverkoren zijn - waarover dadelijk een woordje meer.

De kerk verbiedt toverij maar bij uitstek rituelen zijn tovenarij. Het herinvoeren van rituelen is het schenken van krediet aan tovenaars. Ben je ziek? Naar de dokter gaan is uit de tijd, wij geloven nu weer in mensen met een 'gave' die rituelen uitvoeren en toverspreuken opzeggen, jawel, in het Latijn of Kerklatijn dat alleen ingewijden in staat zijn te begrijpen, evenals de logica daar achter. Naar het voorbeeld van de exorcist wanneer die zich over pasgeborenen buigt. Hij handelt in naam van hogere machten. Hogere machten, hemeltje! Daar zijn ze terug, de middeleeuwen!

Weg met de wetenschap, de medicijnen, de studies en de gesofisticeerde medische technieken. Niet de slimste van de klas hebben wij nodig, niet deze die zich alles ontzegt en studeert tot hij graatmager wordt, zeven jaar geneeskunde en dan nog eens zeven jaar specialisatie in het vak om levensreddende technieken onder de knie te krijgen en door de tijd uitgezuiverde therapieën: weg ermee! Wij kiezen nu, zo roepen zij met al dan niet voorgewend enthousiasme uit, voor het zwijgende heerschap met de verborgen gaven.

Het heerschap in kwestie kan uiteraard ook een dame zijn, hij heeft niet gestudeerd maar heeft een gave, en wel naar zijn eigen zeggen, en vele fans zeggen het hem na en ze getuigen, zoals ook menigeen getuigd heeft van de vele wonderen die zich naar zij geloven zouden hebben voorgedaan in de loop van de geschiedenis. Inderdaad, rituelen zetten de deur open naar de wonderen en de deur naar de hooggeleerde studies van de universiteiten en de onverdroten arbeid in de hospitalen gaat nu dicht.

Wij vragen begrip, zo klinkt het almaar luider, voor de mensen met een gave, zij zijn tenslotte ervaringsdeskundig en verdienen ook graag hun brood: eindelijk willen zij ernstig worden genomen, het wordt tijd dat wij ook die onrechtvaardige discriminatie achter ons laten. 'Wij'.

'Wij' stemmen dan navenante wetten in het parlement en reeds beslaan de zielige doch peperdure prutsen van de nieuwe santen de helft van het apothekerskraam. Naar de mening van de slachtoffers van de toverij (vaak kinderen) wordt niet gevraagd, wij leven immers in het tijdperk van de daders, degenen die gewicht in de schaal werpen van de economie, de weegschaal in de hand gehouden door de ruiter van het zwarte paard in de Apocalyps van Johannes, het verslag over dit eigenste tijdperk waarin zich over de gehele aarde het armageddon uitspreidt.

Protest zal voortaan niet meer helpen. Vaak is protest niet iets dat ontstaat op initiatief van de protesterenden maar wel iets dat in de eerste plaats wordt uitgelokt door machthebbers die hun macht misbruikt hebben en wel met de bedoeling om in die onregelmatigheid die het protest sowieso is, een reden te vinden om de protesterenden de genadeslag te kunnen toebrengen. De sterkere valt de zwakkere aan en geheel logischerwijze nooit andersom en hij houdt ook niet op dit te doen totdat hij op zijn grenzen botst omdat begeerte nu eenmaal geen grenzen kent. Maar op het ogenblik dat de zwakkere er het leven dreigt bij in te schieten en dus helemaal niets meer te verliezen heeft bij het bieden van weerstand, bijvoorbeeld in de vorm van een protest, zal hij door de nood gedwongen reageren met een taal die de sterkere verstaat en dat is de taal van het geweld, meestal in de vorm van de loutere dreiging die echter krachteloos ware indien zij niet vastberaden klonk. Op dit verzet is het dat de sterkere die zijn macht wenst te misbruiken zonder daarvoor te willen veroordeeld worden, wacht en hij doet dat met het geduld van engelen omdat zijn positie garandeert dat hij over de meeste reserves beschikt. Van zodra dat noodgedwongen verzet van de zwakkere een feit is, wordt het met het oog op de geplande genadeslag door de sterkere uitgebuit: het wordt geëtaleerd aan het publiek zoals dat volgens de ongeschreven regels van de arglist doorgaans het geval is, namelijk door de omkering van de rollen van dader en slachtoffer. De publieke opinie met haar hypocriete fatsoen zal in haar lafheid partij kiezen voor de sterkste terwijl zij meteen bekomt dat het er daarentegen alle schijn van heeft dat zij de kant van het slachtoffer kiest en dus de kant van de zwakste en de sterkste krijgt vrij spel voor de publieke veroordeling van zijn slachtoffer dat genadeloos aan de schandpaal wordt genageld terwijl de machthebber niet alleen ongestraft blijft maar tevens onveroordeeld blijven zal en bovendien in vol ornaat kan triomferen.

Het zwarte paard brengt met zijn ruiter de weegschaal in de wereld en met de weegschaal van uiteraard het goud of de genadeloosheid ontvouwt zich het innemendste van alle rituelen dat het ritueel is van het tellen. De mens wordt een getal en na verloop van tijd wordt hij zelfs helemaal niet meer geteld, hij verstoort immers de glans van het goud, het enige dat van tel is, en hij doet nog enkel dienst als telrobot of telmachine, rekenmachine, golem. De golem, de uitvoerder van het ritueel bij uitstek en door dat toverachtige ritueel gevormd.

Een traktaat in de Talmoed zegt dat een golem werd geschapen. Uit het feit dat hij stom was, leidde men alras af dat hij geen schepsel Gods was maar het werk van tovenaars en hij werd teruggefloten naar het stof der aarde.¹ Dat gebeurde door zijn naam die op zijn voorhoofd stond geschreven met de eerste letter te verkorten: 'Emet', wat het Hebreeuwse woord voor 'Waarheid' is, werd derhalve 'Met', wat 'Dood' betekent. In de Apocalyps verschijnt na het zwarte paard, het vaalgele paard, waarvan de ruiter de dood is.

(J.B., 22 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 8. De droom van een schaduw

Noch iets, noch niets: deze omschrijving drukt minder nog dan niets uit maar dat is wat de wereld ook is zonder dromen. Wij dromen en wij loodsen onze dromen in de wereld binnen. Dromen zijn fictie maar sommige dromen zijn dermate overtuigend dat zij onaantastbaar worden, heilig of 'echt'. Dan kunnen we bijna niet anders dan die dromen aanvaarden, wat betekent dat we ons ernaar schikken: we veranderen in de richting van de droom en zo bijvoorbeeld worden wij chauffeurs, lezers of gelovigen.

Maar de verandering die we dan ondergaan, betekent meteen ook dat wij achter ons laten wat wij voordien waren. Wat waren wij nog voor er sprake was van auto's, boeken of godsdiensten? Wat waren wij toen wij nog geen chauffeurs waren, nog geen lezers of gelovigen?

Er is een theorie die zegt dat wij ons mens-zijn aan het burgerschap te danken hebben. Zij spreekt het geloof in het ideaal van de 'natuurmens' vierkant tegen. Humaniteit resulteert uit communicatie, zo zegt zij, en communicatie vergt een politieke gemeenschap en dus geen natuurmensen maar burgers.

Het vreemde is nu dat die theorie op handen wordt gedragen door verlichte geesten terwijl zij ergens sterk verwant is met wat gelovigen belijden waar zij de regel "Quod non est in scriptis, non est in mundo" onderschrijven: “Wat niet in de Bijbel staat, bestaat ook niet in de wereld.” Anders gezegd: het woord gaat vooraf aan de schepping, of: eerst is er de geest, pas daarna het tastbare. Eerst is er de droom, pas daarna het 'echte'.

Wat van onszelf leveren wij in wanneer wij ons schikken naar zaken die uit dromen stammen? Volgens de verlichte geesten kunnen we er alleen maar bij winnen als we chauffeurs worden, lezers, gelovigen of burgers. Want volgens hen gaat het burgerschap aan het mens-zijn vooraf: het burgerschap, het chauffeur-zijn, het lezer-zijn. En dat geldt dus ook voor wie belijden dat in den beginne er het woord was, het woord waaruit alles voortgekomen is. Het niets, de droom, het zich schikken naar de droom en pas dan bestaan we.

We bestaan derhalve enkel in een droom en die droom is niet eens de onze. Ik ben chauffeur door de auto die voortspruit uit de fantasie van een ander. Ik ben mens door de wereld die ik niet zelf ontworpen heb. Derhalve: voor zover ik ben, ben ik voor mezelf een vreemde. Ik besta door de begeerte van een ander. De Griekse dichter Pindaros schreef in 446 voor Christus dat de mens de droom is van een schaduw.¹

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 7. De nachtmerrie

Scheppende geesten brengen dromen in de werkelijkheid naar binnen: de telefoon en de computer, de maanreizen, de dichtkunst en de opera, de grootsteden, de universiteiten, de auto, het bushokje en de atoombom - om er slechts enkele te noemen. Die dromen worden niet vernietigd, zij worden erkend en dat gebeurt omdat zij erin slagen om ons te verleiden. De auto verwisselt de inspanning van de verplaatsing met een rustige zetel, de telefoon maakt verplaatsingen overbodig en de atoombom verschaft veiligheid, de universiteiten delen kennis uit, de dichtkunst schoonheid.

Het verlangen naar gemak schept eerst de droom van de auto en vervolgens de auto zelf. Wij worden verleid om mee te dromen en wij integreren de auto in ons leven, hij gaat van onze wereld deel uitmaken. Onze wereld is een geheel van door ons geaccepteerde en in ons leven geïntegreerde dromen. Onze wereld is het geheel van die dromen die erin geslaagd zijn ons te verleiden om ze als werkelijkheid te accepteren.

Want op de keper beschouwd zijn al die dingen niets als we ze niet accepteren: de auto accepteren betekent dat wij chauffeur moeten worden, de computer accepteren wil zeggen dat wij voor het scherm en het klavier gaan wonen, maanreizen vereisen de bereidheid om daar handenvol geld aan uit te geven, universiteiten vergen de discipline van het docenten- en studentenleven. Al deze dromen komen pas in de werkelijkheid naar binnen als wij ons schikken naar hun aard.

Het is niet niks voor de mensheid om zich te alfabetiseren met het oog op het verwerkelijken van de droom van de dichtkunst, de taal en de communicatie. Het is niet niks om pakweg twee uur per dag achter een stuur te gaan zitten op een immer levensgevaarlijke autoweg. Of om onze levende gesprekken met hun genuanceerde gebaren grotendeels op te offeren aan het domme tokkelen op een klavier. Maar als wij geen bedienden worden van al die instrumenten, kunnen we er niets mee aanvangen en betekenen ze ook twee keer niets.

Dromen komen in onze wereld naar binnen op voorwaarde dat wij bereid zijn om ons aan die dromen aan te passen en dat betekent de bereidheid om voor een stuk het levende lichaam in een robot te laten veranderen want dat is wat er gebeurt als van ons gevraagd wordt dat wij die machines gaan besturen. Ja, ze verleiden ons en ze doen niets meer dan dat omdat zij helemaal niets betekenen als wij ze met de prijs van onze levenskracht en onze tijd niet binnenlaten in ons leven.

Zij verleiden ons, ze laten ons geloven dat wij ze nodig hebben maar in feite hebben zij ons nodig: het verkeer heeft chauffeurs nodig, de maanreizen belastingbetalers, de communicatie geletterden en bedienaren van allerlei klavieren. En onze lichamelijkheid boet daarbij aardig in, ons lijf moet zich in nare bochten wringen en wij krijgen navenante kwalen: artrose, gewrichtsklachten, spieratrofie, scoliose, hoge bloeddruk, suiker en noem maar op. Daar zijn uiteraard dan weer klinieken voor met veel verdiepingen, elke etage heeft zijn orgaan met bijhorende specialisten en zo geraken wij met al die dromen die samen onze wereld uitmaken verwikkeld in een heuse nachtmerrie.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 6. De duisternis der Verlichting

Verlichte geesten hebben het over de openbaarheid welke moet waken over goed en kwaad maar tevens over recht inzake de waarheid. De waarheid is een zaak van rechtspraak en recht wordt niet gesproken onder vier ogen maar waar principieel iedereen het horen kan en het kan zeggen als hij niet akkoord is en waarom dan niet. Edoch, de openbaarheid waar ieder, ieder ander ziet en hoort, garandeert geenszins dat wij in volle vrijheid naar de dingen kijken en luisteren.

De openbaarheid immers is ook die van de openbare ruimte waar in de coulissen de handlangers van de potentaten defileren met het geweer in de aanslag, zoals onder de nazi's in de propagandacinema's waar derhalve geen kat het waagde om ook maar een woord kritiek te uiten op de geëtaleerde leugens. Maar blijven wij wat dichter bij huis, met de neonazi's, waar de dictator openlijk en schaamteloos en met de trots van de waanzinnige voor de ogen van de wereld uitlegt hoe hij met puur bedrog slag na slag binnenhaalt.

In de openbare ruimte neemt iedereen plaats en derhalve ook de leugenaars die het omwille van allerlei profijten niet zullen nalaten om vals te getuigen als de gelegenheid zich voordoet. Wij kennen hen vandaag ook als de jaknikkers, de hielenlikkers en de volksverlakkers die azen op de koek die toekomt aan het volk, die zij niet nodig hebben en die bedoeld was om de hongerigen te spijzen.

In die openbaarheid liggen goed betaalde advocaten altijd op de loer om wat recht is, krom te trekken met al dan niet gegronde ontdekkingen van procedurefouten en zij kunnen zijsporen creëren die eeuwig zullen duren en die de openbare tijd en ruimte helemaal bezetten of dus ongedaan maken met die giftigste knepen van hun leugenaarsvak dat keurig luistert naar de naam retorica, de door velen begeerde maar enkel voor criminelen betaalbare kunde van de onrechtpleging.

Ook ziet en hoort men in de openbaarheid allerminst wat er gezegd wordt omdat wij oren worden aangenaaid en ogen die enkel waarnemen wat zij mogen zien en horen. In het publiek houdt men zich in omdat men weet dat niet alleen de rechter luistert maar ook degenen van wie men repercussies kon verwachten, wraak met andere woorden, als men hun terrein betreedt van voorrechten en van obligaat als weldaden voor te stellen criminele feiten.

Wie de dupe zijn van een door het vijandelijke kamp geprepareerde slechte reputatie, worden door een uiteraard zichzelf hoogachtend publiek zelfs niet aangehoord en zij weten dat ook en beginnen van zodra zij de mond openen om zich te verdedigen alras te stotteren en te beven. Sinds oudsher in de hoek gedrumd door usurpators de middelen ontberend om menswaardig te overleven, leidt als zij spreken hun tandeloze mond de aandacht af en hij ontsteekt zowaar de lach en dan neemt de spot het over: de spot, bedoeld voor misdadigers en leugenaars die zich verspreken, treft nu hun slachtoffers en geheel weerloos staan zij daar, zelfs niet de mond vol tanden, in een openbaarheid die zich lek rijdt op haar eigen scherven.

Bedankt, Verlichting: gij zijt een te schone droom die door wil gaan voor heilig maar die enkel duisternissen herbergt, rommel, klatergoud en mooie woorden. Maar bovenal uw aanmatigend toontje staat menigeen tegen: na verloop van tijd gaan de opdringerige betogen klinken zoals het lawaai van keffers.

(Wordt vervolgd)

(J.B., Halfoogst 2025)

Over de begeerte

Aflevering 5. Het spook

Zoals oorlog de normale toestand van de wereld is en vrede een uitzonderingstoestand of zoals het conflict, de onrust, de onvrede en de inspanning de norm uitmaken terwijl vrede en rust zeer tijdelijke onderbrekingen daarvan zijn - zo ook is de droom alomtegenwoordig en allesbeheersend, terwijl het zogenaamd 'reële' (of het 'wakkere') een dermate uitzonderlijke en kortstondige toestand is dat zijn fictief karakter (u leest het goed!) onloochenbaar is. Het zogenaamd reële is zoals het topje van de ijsberg die onder de waterspiegel uit alleen maar dromen bestaat.

Zekere realisten scharen zich graag achter Herakleitos' gezegde dat, in tegenstelling tot de slapenden die elk hun eigen wereld bewonen, de wakkeren leven in een gemeenschappelijke wereld maar kennelijk zien zij daarbij over het hoofd dat ook die gemeenschappelijkheid geen objectief gegeven is maar de resultante van het gebruik van gemeenschappelijke conventies.

Deze openbaren een angstwekkend facet van de realiteit, door René Descartes een spook genoemd, meer bepaald bij zijn ontdekking dat wiskundige waarheden helemaal geen onderscheid maken tussen werkelijkheid en droom omdat zij even waar zijn in die beide werelden. Dat de som van de hoeken van een driehoek honderdtachtig graden is en dat hij dat zowel is in de wereld van de wakkeren als in de droom, illustreert dat de 'wis en konstige' waarheden zich er helemaal niets van aantrekken of zij opereren in de wereld van de wakenden of in die van de slapenden: zij maken dit onderscheid gewoonweg niet, wat bewijst dat zij er buiten staan. Wiskundige of exacte waarheden hebben niets te maken met de werkelijkheid: zij kunnen er ook niets mee te maken hebben.

Wij zien dezelfde wereld zoals wij dezelfde winnaars en verliezers zien waar wij eenzelfde spel spelen. Hoe scherper de eis dat de waarheid contrasteert met het onware, des te vager wordt het onderscheid tussen werkelijkheid en droom. En waar duidelijkheid geëist wordt inzake het onderscheid tussen werkelijkheid en droom, veranderen waarheden in waarschijnlijkheden en in mogelijkheden, of wordt met andere woorden in de werkelijkheid voor de droom de rode loper uitgerold.

Het vermeende onderscheid tussen werkelijkheid en droom is een kostelijke illusie, voortgekomen uit de angst om uiteindelijk zonder enig houvast te zijn. Die laatste waarheid schept echter de mogelijkheid om zelf te gaan timmeren aan aanlegplaatsen voor onze enkel met onzekerheden volgestouwde schepen. Dat timmerwerk heet creativiteit en het vertegenwoordigt zoals gezegd het naar binnen sluizen van de dromen in het bestaande dat zonder deze (dromen) noch iets noch niets zou zijn gebleven.

(Wordt vervolgd)

(J.B., Halfoogst 2025)

Over de begeerte

Aflevering 4. Droom en werkelijkheid

Zoals gezegd: de wens onderscheidt zich van de wil daarin dat hij geen rekening houdt met de 'bestaande' werkelijkheid. De wil doet dat wel, wat eigenlijk betekent dat hij die faculteit is die zich bij het bestaande neerlegt. Dit in tegenstelling tot de wens die tegen de bestaande werkelijkheid verzet pleegt. Met andere woorden poogt de wens de bestaande werkelijkheid te veranderen terwijl de wil conservatief is en geheel inschikkelijk het zijnde aanvaardt als niet te veranderen.

De wil drukt daarmee ook de wanhoop uit, de wens echter vertegenwoordigt de hoop. De wil is in strijd met de feiten daar de werkelijkheid apert in een staat van voortdurende verandering verkeert en dit is het geval mede krachtens de ingreep van de creativiteit in de wereld, wat inhoudt dat scheppende krachten ervoor zorgen dat dromen gerealiseerd worden, dat zij uit het 'niets' in de realiteit naar binnen gesluisd worden en er ook bezit van nemen.

Wie de ogen openen zullen ook zien dat al wat in de wereld is, uit dromen is geboren: dromen zijn geen marginaliteit naast het 'ware', zoals de naïef-realisten, de materialisten, de fysicalisten en de zelfverklaarde logici dat voorhouden, doch zij zijn de moeder zelf van al wat is. Er is namelijk geen 'ware' werkelijkheid die los zou staan van de droom en de fictie: zonder de droomactiviteit of de scheppende kracht van de geest is er helemaal niets, is er slechts chaos, noch zijn noch niet-zijn, gevuld met huiver, leed en vandaar ook verlangen.

In de verwevenheid van de zogenaamde fictie met de zogenaamde realiteit¹ (om het maar in die absurde tweedeling uit te drukken) gaat de fictie vooraf aan wat het reële heet en dat laatste is aan de fictie gelijk maar het heet 'reëel' vanwege het feit dat het (deze fictie dus) erin geslaagd is de wereld daarvan te overtuigen dat zij 'echt' is. Reëel is derhalve die fictie waarvan de betoveringskracht (de overtuigingskracht) dermate groot is dat zij 'heilig' wordt of dus onaantastbaar, anders genoemd 'reëel' of 'echt'.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 3. Aldus voltrekt het zich

De verwisseling van de werkelijkheid met een droom, de wens die wil wil worden, het verlangen aangevuurd door het leed van het gemis: als de liefde maar groot genoeg is, zal het leed zodanig toenemen dat het verlangen, dat men voor een wens hield, wil wordt. Dan richt men zich op de realisatie van de droom - in de werkelijkheid.

Deze handelwijze is helemaal niet vreemd, zij is zelfs de norm in het menselijke bestaan dat op zich helemaal niets is, chaos, noch zijn noch niet-zijn, alle tegenstellingen overstijgend, Brahman (ब्रह्मन्), het vuur, waarvan elk wezen een vonk is, Atman. Chaos is het niets, in de gruwelijke leegte van het niets ontstaat een ondraaglijk leed dat het verlangen voortbrengt, Eros. Het verlangen be-droomt de leegte. Dat is wat de componist doet die begint te schrijven op een sneeuwwit blad. Het onmogelijke gebeurt: uit de leegte van de stilte klinkt muziek. Ziedaar de schepping. De componist, de dichter, de uitvinder: zij dromen en leiden hun dromen vertrouwensvol in de gruwelijke leegte naar binnen die ze niet weigeren kan. De duivel biedt weerstand maar wordt overwonnen door Michaël wiens naam in zijn schild geschreven staat: Quis ut Deus? Wie is zoals God? De werkelijkheid - of beter: wat men voor de werkelijkheid hield - wordt verwisseld met een droom. Onze wereld, ons hele leven is een droom. Niets staat de droom in de weg. En de dood blijkt oneigenlijk.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 2. De liefde en de dood

Over de begeerte, verwant met de wens, zegden wij onder meer dat zij zich hierin onderscheidt van de wil dat zij de werkelijkheid veronachtzaamt. Dat is des te meer het geval wegens haar uiteindelijke onvervulbaarheid. Het koesteren van de begeerte brengt een nooit eindigend leed mee dat bestaat door de kloof tussen enerzijds wat is en anderzijds wat men wenst maar wat niet is. Die kloof kan niet overbrugd worden omdat de begeerte per definitie haar object mist en dat gemis is een leed dat als het ware haar brandstof is.

Maar nu spraken wij ons allerminst volledig afwijzend uit over de begeerte: zij mag niet zomaar worden verworpen; het is het verwerpelijke begeren te begeren dat haar einde betekent. En wij herinneren ons dat met het oog op een bijzonderheid van het christelijke geloof die er ook de wezenskern van uitmaakt, namelijk de door het geloof gedragen stelling dat de liefde sterker is dan de dood.

In het licht van wat we zegden over de begeerte, impliceert het geloof in de stelling dat de liefde sterker is dan de dood noodzakelijkerwijze een verwisseling van de werkelijkheid met een droom. Waar men verlangt overleden beminden terug te zien - een verlangen waarvan de handhaving van de liefde voor de overledenen getuigt - is door de aanwezigheid van het verlangen of de begeerte duidelijk sprake van een wens en derhalve van een veronachtzaming van de werkelijkheid - in casu deze van de dood. De wens om de beminden terug te zien ofschoon zij rusten in de schoot van de dood, verandert zich in een wil waar hij aanzet tot daden die de realisatie van het gewenste kracht bijzetten. Die daden bestaan zoals gezegd uit het voortduren van de liefde - een activiteit welke absurd was indien men aannam dat de geliefden er helemaal niet meer waren.

De activiteit waarmee de genoemde wens wordt omgevormd tot een wil heeft werkelijkheidswaarde op een manier gelijkaardig aan deze waarmee totalitaire regimes de werkelijkheid met een fictie verwisselen maar dan met dat verschil dat inzake de liefde (die wordt volgehouden na het overlijden van de beminden), het geloof (dat de werkelijkheid moet overwinnen ten bate van een zekere 'fictie') en de hoop (de wens of de begeerte die een leed meebrengt dat als het ware haar brandstof is) er voor de betrokkenen helemaal niets in de weg staat om die 'omkering' ook daadwerkelijk te voltrekken. In een totalitair regime geschiedt de verwisseling van de werkelijkheid met een zekere fictie ten koste van waarheid en recht maar inzake het geloof zijn die belemmeringen geheel afwezig. Het referentiekader van de werkelijkheid wordt hier immers gevormd door uiteindelijk het ultieme criterium van het leed dat het afleggen van het getuigenis mogelijk maakt.

Het gaat hier om een realiteit welke in de poëzie tot leven komt. Nimmer zo treffend als in de Orpheusmythe maar ook bijvoorbeeld in Solvejgs Lied in Henrik Ibsens Peer Gynt, op muziek gezet door Edvard Grieg¹ of in het (door Aleksandr Lokshin op muziek gezette²) gedicht uit 1941 van Konstantin Simonov: Жди меня of: Wacht op mij, waarvan de tekst hierna in het Duits:

Wart auf mich, ich komm zurück,

Aber warte sehr.

Warte, wenn der Regen fällt

Gelb und trüb und schwer.

Warte, wenn der Schneesturm tobt,

Wenn der Sommer glüht.

Warte, wenn die andern längst,

Längst des Wartens müd –

Warte, wenn vom fernen Ort

Dich kein Brief erreicht,

Warte – bis auf Erden nichts

Deinem Warten gleicht.

Wart auf mich, ich komm zurück!

Kalt und stolz hör zu.

Wenn der Besserwisser lehrt:

„Zwecklos wartest Du!“

Wenn die Freunde wartensmüd

Mich betrauern schon,

Trauernd sich ans Fenster setzt

Mutter, Bruder, Sohn,

Wenn sie mein gedenkend, dann

Trinken herbe Wein.

Du nur trink nicht – warte noch

Mutig, stark, allein.

Wart auf mich, ich komm zurück!

Ja, – zum Trotz dem Tod,

Der mich hundert-, tausendfach

Tag und Nacht bedroht.

Für die Freiheit meines Lands

Rings umdröhnt, umblitzt,

Kämpfend fühl ich, wie im Kampf

Mich dein Warten schützt.

Was am Leben mich erhält;

Weißt nur Du und ich:

Daß Du, so wie niemand sonst

Warten kannst auf mich.³

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 augustus 2025)

Over de begeerte

In tegenstelling tot de wil, die gevolgd wordt door daden met het oog op het realiseren van het gewilde, is de begeerte een wens en de wens verschilt van de wil doordat deze geen rekening wil houden met de werkelijkheid. Men kan met andere woorden niet iets willen wat niet mogelijk is maar men kan het wel wensen of begeren.

Wat men begeert, kan wel bekomen worden maar op het ogenblik dat men het bezit, verplaatst zich de begeerte naar wat men (nog) niet bezit en op die manier kan de begeerte als zodanig nooit worden vervuld. In nog andere bewoordingen is het niet het object dat de begeerte bepaalt, het is daarentegen de begeerte die een object zoekt en de voor de begeerte cruciale eigenschap van dat object bestaat erin dat men het (nog) niet in zijn bezit heeft.

Dat brengt uiteraard mee dat van zodra het begeerde object bezit wordt, het voor een ander object verwisseld zal worden. Nog anders uitgedrukt is de begeerte aldus niet alleen gericht op wat men niet bezit maar, meer nog dat dat, is zij gericht op wat men niet kan bezitten.

Vandaar ook kunnen begeerten niet definitief worden vervuld, alleen tijdelijk en wel bijzonder tijdelijk want reeds vanaf het ogenblik zelf dat men het begeerde in zijn bezit meent te hebben, wordt het niet langer begeerd en zoekt de begeerte onverwijld een ander object. De begeerte blijft omdat die per definitie onvervuld is.

De rusteloosheid van de begeerte en haar wezenlijke onverzadigbaarheid maken dat het volstaat voor een object om onbereikbaar te zijn opdat het begeerd zou worden. Wie rijk willen worden moeten dromen verkopen.

Deze wrede werkelijkheid is zo pervers dat zij alle mogelijke eigenschappen van de dingen in haar schaduw stelt en uiteindelijk ook dooft of doodt. De droom steekt de werkelijkheid de loef af.

In de kunstwereld stelt men vast dat het onbetaalbaar maken van een kunstwerk ervoor zorgt dat men het wil kopen, ook al kan het kleinste kind zien dat het op zich helemaal niets voorstelt. In de wereld van de 'liefde' bestaat de ultieme verleidingskunst in het zich onbereikbaar maken. En het kapitalistische marktsysteem dat op de begeerte berust, is om die reden ook suïcidaal én moordend voor al degenen die ermee te maken hebben.

Het einde is in zicht waar de begeerte zelf begeerd wordt en zo gaan sommigen ervan houden verliefd te zijn, zij begeren het om te begeren. Paradoxaal genoeg is daar het einde in zicht omdat daar de begeerte dood is.

(J.B., 11 augustus 2025)

Genocide... en geheel apert!

Over een zorgwekkende evolutie

Dat anno 2025 (leiders van) landen (en dan nog landen die zichzelf profileren als voortrekkers van de beschaving) genocide plegen is een verschrikking voor het mensdom maar dat zij dat geheel openbaar doen zonder een spoor van schaamte, is verbijsterend. Spontaan herinnert men zich hierbij de woorden van Primo Levi, dat onverschilligheid over genocide nog erger is dan de genocide zelf.¹ De vraag rijst uiteraard hoe dat dan mogelijk is.

Wat hier ongetwijfeld een rol speelt, is de alomtegenwoordigheid van schandalen. Het zal wel onwaar wezen maar het verhaal klinkt niet geheel ongeloofwaardig: iemand die bij de politie aangifte deed van de diefstal van zijn fiets, kreeg daar de raad zich een andere fiets... te stelen.

Waar een misdaad de norm werd, kan er nog moeilijk tegen opgetreden worden, hij wordt zelfs een must en wie er aangifte van doen of zich er niet aan bezondigen, worden uitgescholden voor nerd of zelfs voor autist.

Fietsdiefstallen, druggebruik en andere door de daders als 'studentikoze grappen' opgevatte misdrijven getuigen niet slechts van een misprijzen voor de wet maar vooral van het tekort aan empathie waaraan uitgerekend autisten zouden lijden: dronken chauffeurs staan er niet bij stil wat ze een ander aandoen en waar zij aldus een schandaal uitlokken, blijkt hun enige zorg te bestaan in het ontlopen van een straf en het publiek roert niet.

Maar naast gewenning is hier nog een ander euvel van de partij en hier moet eerst onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds het duo schaamte en schande en anderzijds dat van het geweten en de wet. Om met het laatst genoemde tweetal van start te gaan, leert de moraalfilosofie dat het geweten de verinnerlijkte wet is en niet alleen de wetenschap zegt dit: de apostel Paulus schrijft in zijn brieven dat pas met de wet het goede en het kwade worden onderscheiden.² Derhalve blijft het geweten bestaan zolang de wet respect afdwingt; met andere woorden verdwijnt het waar wetteloosheid de bovenhand krijgt.

Wat betreft het tweetal van de schaamte en de schande lijkt het alsof mensen die kennelijk gewetenloos handelen, hun geweten plotseling terugkrijgen op het ogenblik dat hun misdaad openbaar wordt: niet het eigen geweten beschaamt hen, het is de openbaarheid die bij hen paniek opwekt.

Maar nu blijkt het openbaar worden van misdaden bij een steeds geringer deel van de mensen schaamte op te wekken. De kennelijk schaamtelozen zullen wel beweren beschaamd te zijn om de beschuldiging van schaamteloosheid te ontlopen maar dat zij liegen blijkt hieruit dat hun schaamte pas optreedt bij het uitbreken van een schandaal en dus als de misdaad openbaar wordt.

Uiteraard heeft dat te maken met de straf en met de wens om die alsnog te ontlopen. Er is derhalve helemaal geen sprake van tot inkeer komen, van besef of van medeleven met slachtoffers: er is slechts conditionering in het geding en dat is bijzonder zorgwekkend. Want zo bijvoorbeeld ziet men dat gangsters onverbeterbaar worden waar zij meer vrees tonen voor de straffen van de bendes waarvan zij deel uitmaken dan voor de rechtsstaat die ons aller leven moet beschermen.

(J.B., 9 augustus 2025)