Wil je ons iets zeggen dat niet op deze blog moet verschijnen? Mail ons hier.
Mag iedereen het lezen, klik dan op op het gele 'Uw positieve/negatieve reactie hier' onderaan de tekst.
Evangelie: Johannes 20, 1-9 - 'Jezus leerlingen bij het lege graf'
Zie ons hier nu zitten is dit wel een échte Pasen?
Voor de eerste keer in onze geschiedenis hebben we geen priester om voor te gaan. In onze gemeenschap zijn er elke dag zieken, krijgen mensen slecht nieuws, moeten we rouwen. We schuilen in deze kerk bij elkaar, buiten is er angst, lopen soldaten rond, is er terreur. Ik weet dat er onder ons mensen zijn die persoonlijk door de aanslagen geraakt zijn.
Is dat wel Pasen? Ja. Dat leert ons het Marcusevangelie.
De laatste zin zegt dat de trouwe vrouwen weggevlucht zijn van het graf, omdat ze bang waren. Goede Vrijdag, de afschuwelijk lijdende Jezus, de nacht zonder uitzicht waarin hun leven verzwolgen werd, had hen in zijn greep. Wat ze daar in het lege graf meenden te horen, moet voor hen totaal ongeloofwaardig geweest zijn en angstaanjagend. Zelf het troostend rouwen werd hen niet gegund. En ze vertelden niemand wat hen onderste boven had gegooid.
Maar dat is niet blijven duren.
Het heeft tijd gevraagd, dat kunnen we tussen de regels in de evangelies lezen. De leerlingen hebben elkaar opgezocht. De vrouwen hebben aarzelend, schuchter, over het ongelooflijke durven spreken. De verhalen over Jezus zijn ze blijven vertellen. En stilaan begrepen ze die paaservaring, het drong tot hen door dat wat er in Jezus leefde, sterker was dan het kwaad. Hij kwam hen terug voor ogen, en ze werden door zijn bezieling opnieuw gegrepen.
Deuren en ramen durfden ze de opengooien, ze waren niet bang meer om te verkondigen: hij blijft leven!!, ze stonden op om zijn werk en leven verder te zetten. Om echt met Jezus op te staan, opgewekt door de paasvreugde, moet er eerst een Goede Vrijdag zijn. Anders is het te gemakkelijk om over hoop en nieuwe leven te preken. Dan weten we niet wat we zeggen.
Zo kan het ook met ons gaan. Wij zitten hier in deze kerk, verweesd, en buiten is de wereld angstig donker.
We zitten hier zoals die christenen in de catacomben. Die hebben ook in de duisternis het vuur van de hoop zien opvlammen. Er was vervolging, spot, ze waren een machteloze minderheid zonder aanzien, priesters waren er nog niet, de kerk moest zich nog organiseren, ergens ver weg zat een apostel, een bisschop, die Jezus nog zou gekend hebben, de wereld zat vol geweld en haat. Maar ze hadden elkaar. En wij hebben elkaar. En wij hebben, zoals zij, de oude verhalen over Jezus, hoe hij als een bron van leven was voor armen en zieken en zondaars, hoe hij de macht trotseerde, hoe hijzelf, als eerste, vervolgd werd en stierf, en hoe zijn levenskracht teruggekomen is om zijn bange, teneergeslagen leerlingen te bezielen.
Hij leeft, ook al zien we hem nog niet, want hij is ons voorgegaan naar Galilea.
Als het paasgeloof ons aangrijpt, dan krijgen we de kracht om op te staan, dan worden wij opgewekt, en volgen wij hem. Vanuit de duisternis van onze angst komen wij dan schitterend voor de dag, zoals op ons boekje staat. Om in daden van goedheid en barmhartigheid, elkaar troostend en bemoedigend, zijn werk verder te zetten. Jezus verrijst in elke mens die opstaat, zijn leven terug in handen neemt, zijn naaste ondersteunt en mee met hem vanuit de duisternis op zoek gaat naar het licht.
Zoals die metrobestuurder in Brussel, die de moed had om zijn angst te overwinnen, en naar die tientallen angstige en gekwetste mensen liep om ze met zijn kleine zaklamp te helpen uit die tunnel van de dood te geraken. Het licht zal niet doven, zegt het evangelie. Het ongelooflijke wordt waar: het zal de duisternis overwinnen.
In het licht van vandaag heeft het passieverhaal wel een heel wrang kantje.
Denk maar aan heel het vluchtelingenverhaal en vooral de haast ranzige manier hoe Europa te werk gaat. Het loot oorlogsvluchtelingen uit per land, blokkeert systematisch zijn grenzen waardoor vluchtelingen in de handen van mensensmokkelaars worden geduwd. Mensen komen vast te zitten in mensonwaardige omstandigheden en worden vaak als vuil van de straat bekeken. Enfin, u volgt het nieuws vast ook wel. Met dat in het achterhoofd ben ik eens beginnen nadenken over de betekenis van het passieverhaal vandaag.
Om dat goed te begrijpen moeten we eens kijken naar hoe Christenen nadachten over het lijden doorheen de christelijke traditie. Het centrale punt binnen het passieverhaal is het kruis. Doorheen de geschiedenis is in de christelijke kunst het kruis op verschillende manieren afgebeeld.
Wist je dat het maar vanaf de zesde eeuw was dat Christus op een kruis werd afgebeeld. Op schilderijen wordt hij steeds afgebeeld als de godheid die de dood heeft overwonnen. Meer nog dan de lijdende Christus zoals wij hem kennen, was vooral de Christus als overwinnaar op de dood belangrijk. Je ziet op kunstafbeeldingen van die tijd voornamelijk een trotse Christus met hoofd rechtop de dood tegemoet tredend. Christus diende meer als symbool dan wel als levende figuur. Dit was eigen aan de byzantijnse theologie. Later vanaf de 11de eeuw en onder invloed van Franciscus verscheen er een ander christus beeld in Westerse Kerk. De leer van Franciscus is er een van de eenvoud, niet van de hoge theologische theorieën, maar stelt het eenvoudige en het menselijke voorop .
Op die manier sluit Franciscus zijn leer perfect aan bij de spiritualiteit van die periode om Christus als lijdende mens af te beelden. Niet zo zeer de godheid die wint over de dood. Maar juist de lijdende mens die hangt op het kruis. Kunstenaars van die tijd zoals de Florentijnse schilder Giotto di Bondone waren de eersten die braken met de Byzantijnse manier van schilderen. Bondone had meer oog voor de menselijke Christus op het kruis.
Nieuw was dat er een grote zorg was voor de anatomische correctheid bij het afbeelden van Christus. Door het menselijke centraal te stellen in de kruisafbeelding werd de focus meer gelegd op de lijdende Christus. Het was de Christus die door zijn lijden de zonden van de wereld op zich had genomen. Christus werd vanaf toen op het kruis afgebeeld met drie spijkers in plaats van vier. Het lichaam is meer doorgezakt en de benen zijn over elkaar geplaatst en gebroken. Het breken van de benen aan het kruis deed men om het stervensproces sneller te laten verlopen. En het passieverhaal zoals we dat nu kennen, is geboren. Het verhaal dat Christus voor onze zonden is gestorven aan een verschrikkelijke dood.
De hamvraag is: Hoe moet een godsdienst die een traditie heeft rond lijden omgaan met het lijden van vandaag?
Zoals o.a. de vluchtelingencrisis.
Persoonlijk vind ik wel iets in het woord compassie. In de volksmond zeggen we wel eens: ik heb daar compassie mee, vaak in de zin van medelijden hebben met. Maar letterlijk is compassie een samenvoeging van Latijnse com en pati samen lijden. Anders dan medelijden hebben met, lijdt je mee met degene die lijdt en plaats je jezelf op dezelfde grond.
Hier spreekt meer de empathie en de gelijkwaardigheid. Op de vooravond van de goede week waar wij het passiegebeuren centraal stellen, kunnen wij als christenen in het voorbeeld staan van een lange traditie. Het mededogen, het mee lijden met brengt meer menselijkheid binnen. In een wereld waar een gezond moreel geweten soms veraf lijkt, schoppen wij de wereld een geweten door mee te lijden. Wij stellen een voorbeeld door juist niet de andere kant op te kijken, maar door mee te lijden.
Het raakt ons wat de ander wordt aangedaan en dat zet ons in beweging. In meelijden zit iets in van de twee christusbeelden zoals de Christusmens die afziet en mee lijdt als de christus die verrijst, die in beweging wordt gezet. Ik wens jullie aan de start van de goede week, dan ook een goede week toe, eentje die u misschien beweging zet, maar vooral een warme week in de omgeving van de mensen die je graag ziet.
Zou het kunnen dat dit verhaal, als we erover nadenken, moeilijk verteerbaar is?
Waarschijnlijk heeft het bij de eerste christenen voor heel wat discussie gezorgd. Het heeft een paar eeuwen geduurd eer deze tekst officieel in de evangelietekst van Johannes opgenomen werd. Er werd in de jonge christengemeentes stevig gediscussieerd, of Jezus nu werkelijk een overspelige, een zwaar zondige vrouw zomaar zou hebben laten gaan. Er waren toen ook al verschillende strekkingen: diegenen die zich vooral herinnerden: wees barmhartig, en anderen, die erop wezen dat er geween en tandengeknars zou zijn
We vinden in de evangelies de echo van verschillende antwoorden die leerlingen gaven op de vraag van Jezus: Wie zeggen jullie dat ik ben?. Daarom staan er tegenstrijdige teksten in: omdat ook trouwe leerlingen Jezus met verschillende ogen zagen, en het er niet eens over konden worden wie er nu gelijk had.
Het is dan ook normaal, dat wij vandaag van mening kunnen verschillen over wat Jezus van ons verwacht. En het is even normaal dat wij, als we eerlijk zijn, moeite hebben met wat deze tekst voor ons leven zou kunnen betekenen.
Hoe verschijnt Jezus mij in dit verhaal? Om te beginnen is hij een onafhankelijk man, die het gezag trotseert. Hij stelt zich boven Mozes, of toch de Mozes zoals die in de traditie verkondigd werd. Er staat inderdaad in het Oude Testament dat overspel met de dood bestraft moest worden.
Dat het door steniging moest gebeuren, stond wel niet in de wet, en ten tijde van Jezus discuteerde men erover over of gewoon wurgen ook volstond. Dan kwamen de Romeinen zich niet zo snel moeien. Jezus negeert die discussie volledig, hij doet of hij niets had gehoord. Als hij op de grond schrijft, zou dat kunnen betekenen dat de gerechtigheid van schriftgeleerden en farizeeërs op los zand gebouwd was. Meer nog, hij legt de ongerechtigheid van de aanklagers bloot: wie zonder zonde is En de boodschap komt aan, ze druipen af, de hoeders van recht en wet, de oudsten eerst
Maar hij haalt niet alleen het gezag van de gezagsdragers onderuit. De wet zelf gaat voor de bijl. Geen doodstraf, geen boete, geen vernedering of schandpaal. Ook ik veroordeel u niet. Veroordeelt hij het kwade? Ja. Zondig niet meer. Hij wil het kwade uitroeien. Hij wil de mens niet uitroeien.
Op welk fundament is de barmhartigheid van Jezus gebouwd? Niet op het zand van menselijk oordeel en traditie. Hij steunt zich op de blijde boodschap die op verschillende plaatsen in de schrift oplicht: God is Vader. God is barmhartig, zoals de vader die zijn verloren zoon onvoorwaardelijk in de armen sluit. Hij heeft ons in het leven geroepen, zijn levensadem bezielt ons, en hij ziet dat het goed is. Zijn goedheid heeft hij onverwoestbaar in ons geplant. Ga, en doe niets verkeerd meer, zegt Jezus, omdat hij vertrouwen heeft in die geslagen, zwakke, zondige vrouw.
Zij is in staat om zich op te richten, zij blijft een Godskind, en de Vader wil niet één van zijn schepselen verloren laten gaan. Jezus kijkt naar deze vrouw met Gods ogen. En hij blijft geloven in haar, omdat hij gelooft dat het godsgeschenk van haar innerlijke goedheid altijd opnieuw openbloeien kan. Niet straf en boete genezen het kwaad in de mens, maar barmhartigheid.
Misschien blijven we gewrongen zitten met die barmhartigheid. Ook de jonge kerk zat hiermee in de knoop. Maar misschien zit de reden van onze weerstand dieper: wij willen leerling zijn van Jezus, maar ligt de lat voor ons niet te hoog, als onze barmhartigheid zover moet gaan?
Inderdaad.
Als we geroepen zijn om zo goed als God te zijn, zullen we op onze onmacht botsten. Wie kan er dan nog gered worden?, staat ergens. Maar diezelfde barmhartigheid, waarmee Jezus de vrouw een nieuw leven schenkt, heeft hij ook tegenover ons. Ja, wij blijven leerlingen, ons hele leven lang hebben wij nodig om onze les te leren.
Maar ons hele leven lang zegt hij ons, na elke mislukking: Ook ik veroordeel u niet. Als wij in al onze onmacht blijven proberen hem te volgen, zal hij ons niet stenigen of verstikken, wat er ook gebeurt.
Evangelie: Lucas 15,1-3.11-32 - 'Gelijkenis van een vader met twee zonen'
De parabel van de verloren zoon is voor ons waarschijnlijk één van de meest bekende van allemaal. We kunnen het bijna in detail mee vertellen. Hoe die jongste zoon zijn vaderlijk erfdeel opeist, al het geld verbrast in een losbandig leven en zijn toevlucht moest nemen tot het meest vernederende beroep dat er toen bestond: varkens gaan hoeden. En dan moest bedelen om het overschot van het varkenseten te mogen krijgen.
Ten einde raad en kapot van honger en ellende keert hij dan terug naar huis.
Hij wil zijn vader vergiffenis vragen en hij is zelfs bereid als dagloner, als knecht bij hem in dienst te komen. Maar wat blijkt? Die vader staat al lang naar hem uit te kijken, verwelkomt hem van harte en geeft onmiddellijk opdracht om een groot feest aan te richten voor zijn teruggekeerde zoon.
Mooie parabel vinden wij. Het toont de oneindige goedheid en liefde van de vader, van God. Het toont hoe er voor elke zondaar vergiffenis mogelijk is, wat hij ook misdaan heeft. Hoe iedereen van God een tweede en derde en zoveelste kans kan krijgen.
Maar de parabel is niet alleen maar een illustratie van de oneindige liefde en vergevensgezindheid van God.
Het gaat trouwens niet zozeer over de verloren zoon. Er is nog een andere zoon in het spel. De oudste zoon, degene die braaf is thuisgebleven. Degene die al die jaren zijn vader heeft geholpen in zijn bedrijf, hard gewerkt heeft en geen geld heeft verbrast. En die zoon kan er niet bij dat zijn vader nu een feest wil geven.
Hij begrijpt het niet.
En eigenlijk is het die zoon in wie wij ons waarschijnlijk het best herkennen. Wij zijn toch mensen die braaf in het rijtje lopen. Wij zijn toch mensen die ons best doen om de wetten na te leven, onze plicht te doen en eerlijk te werken voor ons dagelijks brood. Wij gaan ons niet te buiten aan een losbandig leven, wij verbrassen ons geld niet aan wilde orgieën en slecht gezelschap.
Wij zijn het dus niet die vergeving nodig hebben. We vinden het wel goed dat God in zijn oneindige goedheid mensen wil vergeven, maar dat hij dan ook nog een feest voor die zondaars wil op touw zetten dat gaat voor ons toch ook een beetje te ver. We vinden het misschien wel OK in een parabel, maar in het dagelijks leven staan we er lichtjes anders tegenover.
Vertalen we het eens naar onze tijd en onze omstandigheden. Stellen we ons maar eens voor dat één van onze broers of zussen er vandoor gaat met een deel van de erfenis van onze ouders. Een deel waar wij eigenlijk recht op menen te hebben. En dat hij of zij dat geld opdoet aan drugs of een andere verslaving. En dan uiteindelijk terug naar huis komt, niet omdat hij berouw heeft en zijn leven wil beteren, maar omdat hij honger heeft.
Begrijpen we het dan nog?
Of als die jongste zoon bijvoorbeeld in Molenbeek woont en in verband kan gebracht worden met de aanslagen in Parijs? Of als hij zich aansluit bij jongeren die mee naar Syrië willen trekken? Of minder extreem: als hij onder invloed van bepaalde personen en omstandigheden in contact met zogenaamde kleine criminaliteit.
Gaan we dan nog voor een nieuwe kans pleiten?
Jezus heeft deze parabel verteld omdat de farizeeërs en schriftgeleerden morden omdat Hij omging met tollenaars en andere zondaars. Hij vertelde toen de parabel van het verloren schaap en ook van de verloren zoon. Niet alleen de vader, wij allemaal moeten ons verheugen om het verloren schaap en de verloren zoon die weer thuiskomen.
Zijn wij dan beter dan de farizeeërs en schriftgeleerden? Zijn wij bereid om mee te feesten met een zondaar die zijn leven wil beteren en die vergiffenis krijgt? Of vinden we toch dat wij meer recht hebben op dat feest? Kunnen wij mensen echt vergeven en voluit helemaal weer laten meetellen? Of vinden wij toch nog altijd dat wij, als brave en oplettende burgers, een streepje voor hebben?
Willen wij de vluchtelingen, die dagelijks de nieuwsberichten en de grenzen overspoelen, echt een kans geven en laten meetellen? Worden wij geraakt door het appèl van Broederlijk Delen voor de boeren in Colombia? Zij hebben hun geld niet verbrast, maar zij worden al jaren uitgebuit in hun werk, op hun grond.
Meer dan een eeuw al voeren zij strijd tegen rijken die alles opeisen en een rechtvaardige verdeling van landbouwgrond beletten. In dat conflict zijn intussen al 220.000 doden gevallen. En de moedige boeren blijven strijden, geweldloos en onvermoeibaar, met de bastón als symbool.
Broederlijk Delen steunt hen via 13 plaatselijke organisaties.
En die strijd werpt vruchten af, des te meer naarmate er meer mensen in geloven en zich gesteund weten. En die steun kunnen ook wij hen geven. Tenminste, als wij ook onze jongste broer van harte een kans willen gunnen
In een eucharistie-viering volgt na het evangelie meestal een preek of homilie. In onze parochie bestaat hiervoor (al jaren) een preekploeg. Ze bestaat uit een zestal mensen die, na onderlinge afspraak, geregeld een "preekbeurt" verzorgen. Momenteel zijn dat Ria, Hilda, Marc, Jan, Gie en Fred. Pastoor Herman maakt uiteraard ook deel uit van de preekploeg en komt zelf ook meermaals aan de beurt. De bedoeling van een homilie is niet een universele waarheid te verkondigen die iedereen verplicht moet geloven en zeker niet de mensen terecht te wijzen. In een homilie willen wij de lezingen uit de bijbel een beetje verduidelijken en trachten wij ze in verband te brengen met de actualiteit van vandaag. Dat is niet altijd even simpel en daarom proberen wij elkaar te helpen. Elke maand komen wij samen om de lezingen uit de bijbel te bespreken en elkaar te inspireren bij het opstellen van de preek. In deze blog publiceren wij niet alleen onze homilies, maar staan wij ook open voor uw reacties.
