25ste zondag door het jaar C 2007 - 22 en 23 september 2007

Eerste lezing: Amos 8, 4-7
Evangelie: Lucas 16, 1-13

In een viering worden de eerste lezing en het evangelie niet zomaar toevallig of lukraak gekozen. Gewoonlijk vullen ze elkaar aan en is de ene lezing een verduidelijking van de andere. Vandaag is dat anders: ze staan op het eerste gezicht bijna haaks op elkaar.

De eerste lezing is eigenlijk heel duidelijk. De profeet Amos veroordeelt bedrog en onrechtvaardigheid in de handel van toen. Mensen verkleinen de korenmaat en vervalsen de weegschaal. In feite keert Amos zich tegen elke vorm van sociaal onrecht. Hij leefde tijdens de laatste grote bloeiperiode van het noordrijk Israël. Na een paar militaire overwinningen stroomde de oorlogsbuit binnen. Maar het waren alleen de rijken en de handelaars die daarvan profiteerden. De gewone boerenbevolking werd uitgebuit. De tekst van Amos zou in deze dagen echt niet misstaan in een brochure van Broederlijk Delen of van Fair Trade.

Met het evangelie hebben we meer problemen. Het gaat daar over een onrechtvaardige rentmeester. Eerst verkwist hij het bezit van zijn heer. En als hij daarvoor wordt ontslagen, gaat hij de schuldenaars van zijn meester een deel van hun schuld kwijtschelden. Zijn redenering is: ik ben mijn job kwijt en ik heb geen andere vaardigheden om aan werk te geraken. Dus, ik moet ervoor zorgen dat ik wat vrienden maak, desnoods door nog wat te sjoemelen.

We zouden verwachten dat zulk een gedrag van die rentmeester wordt veroordeeld, dat hij zelfs opnieuw op het matje moet komen. Maar wat gebeurt? De heer prijst de rentmeester, omdat hij met overleg heeft gehandeld. Die heer in het verhaal zou ook God kunnen zijn. In ieder geval, ook Jezus veroordeelt de rentmeester niet, maar prijst hem. Hoe zit dat nu? Waarom wordt onrechtvaardigheid, lepe trucjes, gefoefel en gesjoemel door Jezus geprezen?

Bij de voorbereiding van deze homilie ben ik commentaren gaan lezen van heel geleerde bijbelkenners, theologen en exegeten. Wat mij opviel is dat zij zich allemaal in ingewikkelde bochten moeten wringen om dit evangelie uitgelegd te krijgen. Ze weten er niet echt raad mee.

De meest voorkomende uitleg is deze: de rentmeester had indertijd eigenlijk geen rente mogen vragen aan de schuldenaars van zijn meester. Maar hij heeft het toch gedaan, en het geld in zijn eigen zak gestoken. Het is dat geld of die opbrengst die hij nu kwijtscheldt of teruggeeft. Hij bedriegt dus zijn heer niet, hij geeft alleen terug wat hij zelf onrechtvaardig had gekregen. Hij is dus in zekere zin "bekeerd". Dat klinkt niet slecht, maar het staat eigenlijk niet in het evangelie. In het evangelie staat dat de heer zijn rentmeester prijst, omdat hij met overleg heeft gehandeld.

Ik ben geen theoloog of exegeet en ik stel voor het een beetje simpeler uit te leggen. Ik ga daarvoor naar een ander zinnetje uit dit evangelie. Jezus zegt hier ergens: "De kinderen van deze wereld handelen onderling met meer overleg dan de kinderen van het licht."

Dat lijkt een vingerwijzing naar zijn leerlingen en dus ook naar ons. Het betekent zoveel als: voor wereldse dingen, voor eigen profijt zijn jullie veel vindingrijker dan wanneer Ik iets van jullie vraag. Eens kijken wat we daarmee kunnen doen.

We horen wel eens ouders of grootouders het volgende denken over hun kinderen. Wat steekt zij toch veel tijd en energie in haar hobby! Hoeveel kan hij zich niet ontzeggen voor zijn muziekgroep of zijn sportclub! Wat een inzet en creativiteit kunnen zij niet opbrengen voor hun jeugdbeweging! En dan komt het: als ze maar eens evenveel energie en inzet staken in hun schoolwerk. Ze zouden toch met prachtige rapporten of resultaten thuiskomen.

Maar het zou al te gemakkelijk zijn alleen de jongeren met de vinger te wijzen. Hoeveel tijd en energie wordt door volwassenen niet gestoken in bijvoorbeeld het zoeken naar middelen om belastingen te ontduiken. Hoe creatief zijn we niet in het verdoezelen van onze eigen verkeersovertredingen? Hoeveel tijd besteden we niet aan het doorvertellen van roddels? Hoe vindingrijk zijn we soms niet in het bedenken van excuses om een voor ons vervelend, maar voor anderen noodzakelijk bezoek uit te stellen? Als we die tijd en energie nu eens zouden besteden aan waardevolle projecten …

De kinderen van de wereld handelen met meer overleg dan de kinderen van het licht. De leerlingen van Jezus krijgen te horen dat ze in wereldse zaken gewiekster, creatiever, spitsvondiger zijn dan in het navolgen en beleven van zijn boodschap. Geldt dat ook niet voor ons?

"Je kan geen twee heren dienen", zegt Jezus, "je kan niet God dienen én de mammon". Natuurlijk is dit geen veroordeling van rijkdom of bezit als dusdanig. Het is niet zo dat alle rijken slecht zijn en alle armen heiligen. Jezus heeft het op diverse plaatsen trouwens over "de onrechtvaardige mammon". Mammon heeft zo een pejoratieve, een negatieve betekenis gekregen, omdat het verwijst naar rijkdom die op een onrechtvaardige manier is verworven. En hier zitten we weer bij de profeet Amos.

"Geen twee heren dienen" is ook de titel van deze viering. Geld bezitten, rijkdom verwerven is niet verkeerd. Maar als we ons leven echt ten dienste gaan stellen van ons bezit, dan zijn we verkeerd bezig. Dan handelen we misschien wel met overleg, maar we verwijderen ons meer en meer van de kinderen van het licht.

23-09-2007 om 12:44 geschreven door de preekploeg  

24ste zondag door het jaar C 2007 - 15 en 16 september 2007

Eerste lezing: Exodus 32, 7-11;13-14
Evangelie: Lucas 15, 1-10

Voor de toehoorders van Jezus is het duidelijk:  Jezus vindt iedereen belangrijk, elk mens is voor hem kostbaar, en Hij wil er veel moeite voor doen om die terug te vinden, zelfs wanneer hij van het rechte pad is afgedwaald.

Nu lezen wij die parabel meestal als een les aan de Farizeeën en schriftgeleerden. En achter die schriftgeleerden en Farizeeën voelen we ook onszelf aangesproken: wij moeten vergevingsgezind blijven, we moeten andere mensen altijd nieuwe kansen geven, we moeten moeite blijven doen om anderen in onze gemeenschap op te nemen, ook als ze scheve schaatsen rijden.

Dat is een leerrijke manier om deze tekst te lezen. Maar je kan hem ook nog op een andere manier bekijken.

Is dat niet wat pretentieus van ons, om zomaar veronderstellen dat wij de rol van de goede herder kunnen spelen? Of  te veronderstellen dat wij wel bij die 99 rechtvaardigen horen?

Als ik daar wat over nadenk, weet ik dat er genoeg redenen zijn om mezelf ook te bekijken als verloren schaap. Wie kan er zeggen dat hij of zij altijd en echt evangelisch leeft? Niet voor niets beginnen we onze eucharistieviering met verschillende keren te vragen: Heer, ontferm u over ons. Voordat we brood en wijn kunnen delen, hebben we vergiffenis nodig.

Als ik in het vachtje van dat zwart schaap kruip, wat kan ik dan uit deze parabel halen?

Om te beginnen is het niet zo evident dat het schaap teruggebracht kan worden. Het moet zich ook laten vinden. Als dat schaap koppig zijn goesting doet en verder blijft lopen, is de kans groot dat de herder het niet op zijn schouders kan nemen. Maar de meeste schapen zijn slimmer dan ze eruit zien. Als ze ergens eenzaam zitten rond te huppelen, beginnen ze te blaten, zodat de herder het kan vinden. En als de herder het dan op zijn schouders neemt, kan je ervan op aan dat niet alleen hij, maar ook dat schaap heel content is.

Ik moet ook zelf gevonden willen worden, anders is de kans klein dat ik terug bij de 99 andere geraak. Wat wil ik daarmee zeggen? Bijvoorbeeld dat ik me in eer en geweten moet afvragen: heb ik het wel goed voor? Heb ik me niet vergist, en ja, ben ik niet in de fout gegaan? Ik moet willen inzien dat ik verloren gelopen ben.

Het verhaal begint met te vertellen dat de tollenaars en zondaars naar Jezus gingen: zij stonden open voor wat Hij te vertellen had, zij bleven niet in hun eigen gelijk zitten, maar wilden van Hem horen hoe ze moesten leven. Als wij kritiek op onszelf durven hebben, dan zullen we open staan voor woorden van anderen, en voor de Andere, voor de boodschap van het evangelie, hoe wij onszelf kunnen veranderen, hoe wij ons kunnen bekeren.

Maar misschien weet ik wel dat ik fout zit. Misschien weet ik dat ik anderen pijn heb gedaan, of mijn geweten opzij heb gezet, of fout gehandeld heb. Maar misschien denk ik: er is toch niks aan te doen. Ik ben zo, ik kan het toch niet meer goed maken. Of, als het heel erg geweest is: voor mij is toch geen vergeving meer mogelijk.

Dan leert de parabel me, dat ik mezelf niet mag onderschatten. Ook als verdwaald schaap, als tollenaar en zondaar, ben ik veel waard. Een schaap is kostbaar. Vraag het maar aan de kwekers die nu hun dieren kwijtspelen door de blauwtongziekte. En zo ’n drachme, dat was ook niet niks. Een drachme was ongeveer het dagloon van een geschoolde arbeider. Je zou voor minder heel je huis onderste boven zetten om dat terug te vinden, vooral als je tot de werkende klasse behoort. Voor de Farizeeën en schriftgeleerden waren tollenaars en zondaars gedevalueerde drachmen. Maar Jezus zegt vandaag: we zijn heel kostbaar, met alle onze gebreken en fouten. Hij wil voor ons veel moeite doen.

De vakantie ligt niet zo ver achter ons, en velen van ons hebben aan de kust die palen zien staan, met bovenop een banaan, of een locomotief of misschien zelfs een schaapje. Oriëntatiepalen, heet dat, en de kinderen lopen niet meer verloren, naar het schijnt. Hun ouders prenten hen in dat ze naar de banaan moeten lopen, als ze denken dat ze hun ouders kwijt zijn. Het evangelie is zo’n oriëntatiepaal. Als we de moeite doen om ons daarop te richten, vinden we de weg terug. En de vreugde zal groot zijn als we terug bij de kudde komen: bij de herder, bij de andere schapen, en ook bij ons, het schaap dat verloren was en zijn weg teruggevonden heeft.

16-09-2007 om 14:22 geschreven door de preekploeg  

23^ste zondag door het jaar C 2007 - 8 en 9 september 2007

Eerste lezing: Wijsheid 9, 13-18b
Evangelie: Lucas 14, 25-33

Het evangelie dat we zojuist hoorden, roept bij de meesten onder ons wel dubbele gevoelens op, denk ik.

Er zijn in dit evangelie uitspraken die we heel gemakkelijk begrijpen, zonder problemen. - Iemand gaat bouwen. Het eerste wat hij gaat doen is rekenen. Aan zijn bureau zitten en nagaan wat het gaat kosten, of het niet goedkoper kan, welk materiaal er moet gekozen worden, waar er bezuinigd kan worden. Het zou namelijk al te gek zijn de werken halfweg te moeten stoppen vanwege ondoordachtheid. Onze kathedralen zijn het beste voorbeeld van de hoogmoed van hun middeleeuwse opdrachtgevers. In Antwerpen is slechts één van de twee voorziene torens gebouwd. Daar zijn ze dan nog slimmer geweest dan in Mechelen en Brussel waar beide torens begonnen zijn en halverwege gestopt.

Als we zulke woorden horen dan voelen we aan dat dit wijze taal is.

Maar er zijn in het evangelie van vandaag ook woorden van Jezus, die ons een beetje dwars liggen, die wij niet zo wijs vinden. Dat over de haat tegenover onze ouders, broers of zussen. Dat staat helemaal dwars tegenover het gebod van de liefde waarover de Heer zo vaak spreekt.

Harde taal ook als Hij zegt: "Als iemand zijn kruis niet draagt en Mij volgt, kan hij mijn leerling niet zijn. ... Als je je niet kunt losmaken van je bezit, kun je mijn leerlingen niet zijn..."

Bij zulke woorden voelen wij ons echt niet gemakkelijk en een beetje ontnuchterd.

Nu vermoed ik dat het precies de bedoeling van Jezus Christus is de mensen te ontnuchteren. Tweeduizend jaar geleden waren er duizenden mensen die achter Hem aanliepen. En ze riepen dat ze zijn leerlingen waren. En nu, na 2000 jaren zijn er nog miljoenen die zeggen: "Wij zijn zijn leerlingen, wij zijn christenen." In het evangelie van vandaag staat echter: "Pas op, niet te vlug. Denk maar eens even goed na of je echt mijn leerlingen kunt zijn."

Jezus doet dus geen aanlokkelijke voorstellen. Als wij leden willen aanwerven voor een of andere club doen we aanlokkelijke voorstellen. Liefst niet te veel inspanningen en zoveel mogelijk voordelen. We moeten toch eens serieus nadenken over ons ‘lidmaatschap’ van die gelovige gemeenschap waartoe wij behoren. Christen zijn is meer dan ‘gedoopt-zijn’, of ‘regelmatig naar de mis gaan’ of ‘het toch goed voor hebben’...

Jezus zegt: " Jullie zijn mijn leerlingen niet als je je enkel tevreden stelt met een minimumprogramma." Hij wil ons choqueren, met de bedoeling ons wakker te schudden: Ben je wel in staat de uiterste consequenties uit je geloof te aanvaarden? Kan je je handen loslaten van je bezit omwille van de gerechtigheid? Kan je wel ingaan tegen je vader, je moeder, je broer of je zus omwille van mijn naam? Want dat is de achtergrond van dit evangelie. In de tijd van de eerste leerlingen werd het christendom niet op gejuich onthaald en was het zeker een bron van conflict in vele gezinnen als één van de gezinsleden de weg van Jezus koos.

Bij ons is het christendom een traditie geworden. Dat is niet slecht, maar je eigen persoonlijke keuze blijft belangrijk. Gelovig zijn veronderstelt dat men volwassen een beslissing neemt. Christen zijn veronderstelt persoonlijk engagement met grote consequenties voor het leven. Dat is ook zo, bijvoorbeeld, voor het Vormsel. Laten we onze kinderen vormen alleen maar uit traditie, omwille van het feest? Of is het om de ‘vorm van Jezus Christus’. En ik heb de indruk dat het aan het veranderen is. We hebben niet meer zo veel vormelingen als vroeger, maar degenen die we hebben kiezen er bewuster voor. We groeien naar een kleinere kerk van mensen die heel bewust kiezen voor hun geloof.

Deze week kunnen we misschien eens nadenken over ons christen-zijn? Noemen we ons niet te vlug christen? Is dat woord, christen, niet een oppervlakkig etiket op een lege fles? Of zijn wij authentiek en consequent? Dat zijn toch vragen die we ons af en toe moeten stellen.

Herman Augustyns

(met dank aan B. Boon en D. Morel)

08-09-2007 om 19:25 geschreven door de preekploeg