Denk maar aan heel het vluchtelingenverhaal en vooral de haast ranzige manier hoe Europa te werk gaat. Het loot oorlogsvluchtelingen uit per land, blokkeert systematisch zijn grenzen waardoor vluchtelingen in de handen van mensensmokkelaars worden geduwd. Mensen komen vast te zitten in mensonwaardige omstandigheden en worden vaak als vuil van de straat bekeken. Enfin, u volgt het nieuws vast ook wel. Met dat in het achterhoofd ben ik eens beginnen nadenken over de betekenis van het passieverhaal vandaag.
Om dat goed te begrijpen moeten we eens kijken naar hoe Christenen nadachten over het lijden doorheen de christelijke traditie. Het centrale punt binnen het passieverhaal is het kruis. Doorheen de geschiedenis is in de christelijke kunst het kruis op verschillende manieren afgebeeld.
Wist je dat het maar vanaf de zesde eeuw was dat Christus op een kruis werd afgebeeld. Op schilderijen wordt hij steeds afgebeeld als de godheid die de dood heeft overwonnen. Meer nog dan de lijdende Christus zoals wij hem kennen, was vooral de Christus als overwinnaar op de dood belangrijk. Je ziet op kunstafbeeldingen van die tijd voornamelijk een trotse Christus met hoofd rechtop de dood tegemoet tredend. Christus diende meer als symbool dan wel als levende figuur. Dit was eigen aan de byzantijnse theologie. Later vanaf de 11de eeuw en onder invloed van Franciscus verscheen er een ander christus beeld in Westerse Kerk. De leer van Franciscus is er een van de eenvoud, niet van de hoge theologische theorieën, maar stelt het eenvoudige en het menselijke voorop .
Op die manier sluit Franciscus zijn leer perfect aan bij de spiritualiteit van die periode om Christus als lijdende mens af te beelden. Niet zo zeer de godheid die wint over de dood. Maar juist de lijdende mens die hangt op het kruis. Kunstenaars van die tijd zoals de Florentijnse schilder Giotto di Bondone waren de eersten die braken met de Byzantijnse manier van schilderen. Bondone had meer oog voor de menselijke Christus op het kruis.
Nieuw was dat er een grote zorg was voor de anatomische correctheid bij het afbeelden van Christus. Door het menselijke centraal te stellen in de kruisafbeelding werd de focus meer gelegd op de lijdende Christus. Het was de Christus die door zijn lijden de zonden van de wereld op zich had genomen. Christus werd vanaf toen op het kruis afgebeeld met drie spijkers in plaats van vier. Het lichaam is meer doorgezakt en de benen zijn over elkaar geplaatst en gebroken. Het breken van de benen aan het kruis deed men om het stervensproces sneller te laten verlopen. En het passieverhaal zoals we dat nu kennen, is geboren. Het verhaal dat Christus voor onze zonden is gestorven aan een verschrikkelijke dood.
De hamvraag is: Hoe moet een godsdienst die een traditie heeft rond lijden omgaan met het lijden van vandaag?
Zoals o.a. de vluchtelingencrisis.
Persoonlijk vind ik wel iets in het woord compassie. In de volksmond zeggen we wel eens: ik heb daar compassie mee, vaak in de zin van medelijden hebben met. Maar letterlijk is compassie een samenvoeging van Latijnse com en pati samen lijden. Anders dan medelijden hebben met, lijdt je mee met degene die lijdt en plaats je jezelf op dezelfde grond.
Hier spreekt meer de empathie en de gelijkwaardigheid. Op de vooravond van de goede week waar wij het passiegebeuren centraal stellen, kunnen wij als christenen in het voorbeeld staan van een lange traditie. Het mededogen, het mee lijden met brengt meer menselijkheid binnen. In een wereld waar een gezond moreel geweten soms veraf lijkt, schoppen wij de wereld een geweten door mee te lijden. Wij stellen een voorbeeld door juist niet de andere kant op te kijken, maar door mee te lijden.
Het raakt ons wat de ander wordt aangedaan en dat zet ons in beweging. In meelijden zit iets in van de twee christusbeelden zoals de Christusmens die afziet en mee lijdt als de christus die verrijst, die in beweging wordt gezet. Ik wens jullie aan de start van de goede week, dan ook een goede week toe, eentje die u misschien beweging zet, maar vooral een warme week in de omgeving van de mensen die je graag ziet.
Fijne zondag!
