Drieëntwintigste zondag A 2008 - Zaterdag 6 en zondag 7 september 2008

Eerste lezing: Romeinen 13, 8-10
Evangelie: Matteus 18, 15-20

Op het eerste gezicht gaat het in het evangelie van vandaag bijna over een juridische procedure, waarmee iemand uit de gemeenschap kan worden gestoten. Eerst is er een waarschuwing onder vier ogen, dan worden er getuigen bij geroepen, dan heel de gemeenschap en tenslotte is de uitstoting een feit. Het lijkt wel of er koninklijke bemiddelaars een procedure, een manier van werken hebben voorgesteld.
Maar, als we de tekst goed lezen, is hij absoluut niet dwaas of wereldvreemd. Integendeel, hij bevat ook voor ons een wijze les. In elke gemeenschap komen conflicten voor, in elke vorm van samenleving zijn er wel eens mensen die tot de orde moeten worden geroepen. Dat was bij de eerste christenen niet anders.

Matteus schreef zijn evangelie kort na het jaar 70 na Christus. Toen al worstelde die eerste kerk met vragen en problemen. Vragen als: wanneer wordt iemand zijn gedrag heidens? Vanaf wanneer hoort hij er niet meer bij? Matteus geeft zijn vrienden en ons hier een wijze raad: als er een conflict is, hou het dan klein.
Hou het conflict klein. Hang het niet onmiddellijk aan de grote klok. Maak er niet meteen een staatszaak van. Haal er niet meteen de hoge raad of het hoogste gezag bij. Neen, probeer het eerst in alle stilte en eenvoud te regelen. Praat eens met de betrokkene. En als hij niet wil luisteren, haal er dan twee of drie getuigen, twee of drie andere mensen bij. Pas als dat allemaal niet lukt, kan het probleem worden voorgelegd aan de kerk, aan de hele gemeenschap.
Wij leven in een tijd waarin conflicten zelden klein worden gehouden. Alles wordt meteen breed uitgesmeerd in de media. Zelfs een klein incident wordt gefilmd of gefotografeerd en belandt op het televisienieuws of op het internet. De kans om het conflict in der minne te regelen is dan vaak verkeken.

Moet een politicus aan de schandpaal omdat hij een scheve schaats rijdt in zijn privé-leven? Moet een kandidaat vice-president gewraakt worden omdat haar ongehuwde dochter zwanger is? Moet een wielrenner worden geschorst omdat hij toevallig betrapt werd op cocaïnegebruik?
Ik stel de vragen maar, want ik heb geen pasklare antwoorden. En ik wil helemaal niet ontkennen dat de mensen waarover ik het daarnet had iets verkeerd hebben gedaan, dat hun gedrag moet worden goedgepraat. Wat ik wil zeggen is: door meteen alles tot in de details naar buiten te brengen, is het probleem of het conflict uitvergroot.
We zijn net een nieuw schooljaar begonnen. Iedereen die in het onderwijs staat, en eigenlijk iedereen die met de opvoeding van kinderen te maken heeft, weet dat er met die kinderen wel eens problemen ontstaan. En dat er soms moet worden opgetreden en ingegrepen. Maar ook hier geldt de regel: als het even kan, hou dan het conflict klein. Praat met de betrokken leerling, ga niet meteen naar de directie, leg geen fotokopies over het probleem in het postvakje van al je collega's.

Er is nog een ander woord belangrijk in het evangelie. Er staat: Wijs uw broeder onder vier ogen terecht. Luistert hij naar u, dan hebt gij uw broeder gewonnen. Verder hoopt Matteus dat hij zal luisteren naar de twee of drie getuigen en tenslotte dat hij zal luisteren naar de kerk.
Luisteren is het sleutelwoord. En dan is het merkwaardig dat Matteus zegt: als hij ook naar de kerk niet wil luisteren, beschouw hem dan als een heiden of een tollenaar. En laten dat nu juist de mensen zijn in wier gezelschap Jezus voortdurend te vinden is en uit wie Hij zelfs zijn leerlingen kiest. Want bij een conflict hanteert Jezus ook nog andere normen.
En dat brengt ons bij de eerste lezing, uit de brief van Paulus. Liefde vervult de gehele wet, hoorden we daar. Bemin uw naaste als uzelf. Nu is liefde wel een erg groot woord. Als ouders hun kinderen op het matje moeten roepen, is het natuurlijk evident dat zij hun kinderen ook blijven liefhebben. Maar elke naaste beminnen??? Er zijn nu eenmaal mensen die wij sympathieker vinden dan anderen. Iedereen die wij op onze weg tegenkomen echt liefhebben, dat is wel een beetje veel gevraagd.

Maar liefde voor onze naaste kan ook op een andere manier worden verstaan. In de zin van: de ander recht doen, de ander laten zijn wie hij is, de ander als een volwaardige partner, een volwaardig mens beschouwen. Of, zoals het ergens ook heel simpel in de Bijbel staat: doe aan een ander niet, wat je niet wil dat aan jou gedaan wordt.
Dat is wat Jezus deed en wat in het evangelie van Matteus een beetje ontbreekt. Matteus klasseerde de mensen die niet wilden luisteren meteen bij de heidenen en de tollenaars. Jezus benadert ook die heidenen en tollenaars met liefde. Voor Hem zijn het in de eerste plaats mensen, volwaardige mensen. Met de benaming heiden of tollenaar wordt niet de hele mens omschreven. Jezus laat ook hen de kans zichzelf te zijn.
En zo zien we dat er wellicht nog een ander aspect ontbreekt bij Matteus. Hij wil dat de broeder die gezondigd heeft naar ons luistert. Of naar die twee of drie getuigen, of naar de gemeenschap. Maar het omgekeerde is ook waar. Wij moeten ook goed naar hem luisteren. Zo leert Jezus het ons toch.

Soms moeten mensen worden beoordeeld en terechtgewezen. Wij zijn tenslotte ook mee verantwoordelijk voor elkaar. Maar we kregen in dat verband vandaag toch een belangrijke les. Als het enigszins kan, hou dan het conflict klein. En luister goed naar elkaar. En vooral: benader elkaar met een vorm van liefde. Beschouw elkaar als volwaardige partners. En doe aan een ander niet wat je niet wil dat aan jou geschiedt …