Onderwijs. Pleidooi tegen grootschaligheid van prof. Paul Bennett
School Size and
Consolidation: How Big is Too Big? February 1, 2014 by Paul W. Bennett
Belangrijke vragen: How big is too big when it comes to
schools?Why do ministries of education
and school boards continue to subscribe to the myth of economies of
scale?What were the painful lessons of
Bill and Melinda Gates 2000 to 2009 Small School Initiative project?What can be done to bring public policy in
relation to school size more in line with current research supporting the
building of smaller schools and the re-sizing ofregional mega-schools ?
The century-old trend towards school consolidation and ever
bigger schools is driven by a peculiar logic. School consolidators, posing as
modernizers and progressives, tend to rely upon a few standard lines. Student
enrollment has dropped, so we cannot afford to keep your small school open. Now
dont get emotional on us. It simply comes down to a matter of dollars and
cents.
Whats wrong with this conventional school planning and
design logic?A growing body of North
American education research on the dollars and sense of school size is
exploding the myth and now suggest that smaller scale schools are not only
better for students but, more surprisingly, more cost effective for school
boards.Whereas school consolidation and
economies-of-scale were once merely accepted truths, supported by little
evidence, newer studies are demonstrating that true small schools also deliver
better results in academic achievement, high school completion rates, student
safety and social connectedness.
ClassroomDropOutsSchool sizes continued to grow until the
first decade of the 2000s with little research support, coherent analysis, or
public scrutiny.One influential study,
J.B. Conants 1959 book, The American High School Today, fed the growth hormone
with a fateful recommendation that no high school should have a graduating
class of less than 100 students.High
schools were thenincreasingly
consolidated and, in the United States, the number of high schools with more
than 1,500 students doubled and, by 2010, 40 % of Americas high schools
enrolled more than 1,000 students.
The most popular, safest and single most effective model of
schooling, the small schools model, was not only overlooked but effectively
marginalized by policy makers and school facilities planners. Independent
scholarly research in support of smaller schools, especially for secondary
school students, gradually began to surface.Such empirical research, however, rarely made it to the table where
policy is made in the ministry of education, superintendents office, school
architects workplace, or even the university faculties of education.
One of the first studies to challenge the prevailing
orthodoxy was Dollars & Sense: The Cost Effectiveness of Small Schools
(Knowledge Works Foundation, 2002).Written by Barbara Kent Lawrence and a team of recognized experts, it
very effectively demolished the central arguments made by large school
defenders based upon so-called economies of scale. Small schools, the
authors, claimed actually cost less to build based upon the metric of cost per
student. They made the compelling case that large schools, compared to smallschools, have:
In addition to dispelling myths about economies-of-scale,
the authors proposed specific guidelines for Ideal School Sizes, specifying
upper limits:
High Schools (9-12), 75 students per grade, 300 total
enrollmentMiddle Schools (5-8), 50 students per grade level, 200 total
enrollmentElementary
Schools (1-8), 25 students per grade level, 200 total enrollmentElementary Schools (1-6), 25 students per
grade level, 150 total enrollment
The authors of Dollars & Sense also rejected claims that
the benefits of smallness could be achieved by designing and creating
schools-within-a-school (SWaS). They recognized that turning over-sized
facilities into SWaS design schools may be practical, but recommended against
designing new schools where large numbers of students (Grades K-12) were reconfigured
into divisions in particular sections or linked buildings.
Craig B. Howleys landmark 2008 Educational Planning
article, Dont Supersize Me, provided the concrete evidence that building
small schools was more cost effective.Comparing 87 smaller Grade 9-12 schools with 81 larger schools, his
research demonstrated that the smaller schools (138 to 600 students) were, on
average, no more expensive per student to build than the larger schools
(enrolling 601-999 students), and were actually less costly per square foot
($96 vs. $110). Furthermore, the new planned larger schools were oversized when
actual enrollments were considered, making them more expensive per student, the
key cost metric.
During a nine year period, from 2000 to 2009, the Bill and
Melinda Gates Foundation took a $2 billion run at the problem with mixed
results. Comprehensive high schools were declared harmful to the academic
advancement and welfare of American students.Mega-high schools with as many as 4,500 students educated under a single
roof were found to be breeding apathy, sapping students motivation to learn
and teachers commitment to teaching. Beginning in 2000, the Gates Foundation
poured some $2 billion into replacing these dropout factories, funding 1,600
new, mostly urban high schools of a few hundred students each, some of them in
restructured comprehensive high schools, others in new locations.
The massive Gates Small School initiative, centred on
Portland, Oregon, ran into structural barriers, sparked teacher union
resistance, anddid not produce quick
results.Trying to re-size schools and
re-invent decadent school cultures proved more challenging than expected, and
the Gates Foundation ran out of patience when student test scores remained
stagnant. Many of the small schools that we invested in did not improve
students achievement in any significant way, Bill Gates wrote in 2009. The
foundation then made a sharp turn and shifted its attention and resources to
teacher quality reform strategies.
The campaign for more personalized urban and regional high
schoolsstructured and designed to forge more meaningful connections between
students and adults in a concerted effort to booststudent achievementis still supported by a
raft of research and student and teacher surveys. Americanauthorities on student dropouts consistently
report that students dont care because they dont feel valued. When
adolescents trust their teachers theyre more likely to persist through graduation,
claims University of Michigans Valerie Lee and a colleague.
The Gates experiments did provide some vitally-important
lessons.Reducing school sizes alone is
not enough to turn around under-performing schools. In the case of New York
City, shutting down twenty large, under-performing high schools worked better
in improving graduation rates (from 47 to 63%) because the principals of the
200 new smaller schools that were created as replacements had the power to hire
their own teachers and staff.
The Knowledge is Power Program (KIPP) charter schools,
created on the small school model also fared much better than the mainstream
reconfigured urban high schools.Principals and teachers at KIPP schools, for example, pride themselves
on knowing every students namesomething the schools are able to do mostly
because theyre small, with average enrollments of 300.Even in his 2009 critique of the Small
Schools Initiative, Bill Gates praised the small-scale KIPP schools. Their
strong results may reflect the combination of smaller size, high standards,longer school days, and employing their own
teachers and staff.
Creating smaller schools and a more intimate school climate
in the absence of high standards and good teaching isnt enough.Theres no guarantee that small schools, in
and of themselves,will create good
climates.Having said that, smaller
schools are more likely to create the sense of connectedness among students and
teachers that motivates them both to work hard, according to the Dollars &
Sense researchers.Generating a level of
genuine caring and mutual obligation between students and teachers is also
found far less frequently in large, comprehensive high schools. Small schools,
in other words, are more likely to create the conditions that make learning
possible.
Writing in the Washington Monthly (July 6, 2010), Thomas
Toch put it best.Breaking up large
dysfunctional high schools into smaller units may not work miracles, but is
likely a step in the right direction. Smaller school settings are still proving
to be one of a number of important means to the desired end:getting students and teachers in impoverished
neighborhoods or marginalized rural communities to invest more in their work
still looks like the best route toward lifting achievement and getting a far
wider range of students through high school and onto post-secondary education.
Onderwijs. 7 jaar O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing). Reactie van Ontscholer Laevers (CEGO) in 2007
Reactie van Ontscholer
Ferre Laevers (CEGO) op start O-ZON in
2007
1Inleiding
Prof. Laevers en het CEGO zijn in Vlaanderen al dertig jaar
vurige pleitbezorgers van de ontscholing en van het vrij initiatief van de
leerling. In het vorige nummer van Onderwijskrant (nr. 139) hebben we dit
uitvoerig aangetoond. In april 2006 ontvouwden Laevers en CEGO-medewerker Luk
Bosman voor het eerst hun ontscholingsplan voor het secundair onderwijs dat
volgens hen volledig voor de bijl moet. Kennisoverdracht en geleide instructie
zijn passé; verregaande ontscholing staat voorop. Op de Pro & Contra-pagina
van KNACK (13.12.06) rond de vraag: Meer kennisgericht onderricht? vertolkte
Ferre Laevers het Nee-standpunt.
In de inleiding lezen we: Veel leerkrachten hebben de evolutie in het onderwijs niet opgepikt.Daarom zoeken ze nu houvast bij het
kennisgericht onderwijs , aldus Ferre Laevers, pedagoog van het Centrum
voor Ervaringsgericht Onderwijs van de KULeuven. In de erop aansluitende
Knack-poll sprak 89 % zich uit voor meer aandacht voor kennisgericht onderwijs
- tegen de visie van Laevers dus. Hieronder drukken we Laevers standpunt af.
In punt 3 vermelden we reacties op zijn standpunt. Laevers schetst een
karikatuur van het bestaande en van het door hem vroeger genoten onderwijs en
vervolgens zijn alternatief. Hij eindigt zijn betoog met een beschuldigende
vinger naar de leerkrachten die er maar niet in slagen betrokkenheid uit te
lokken.
2Standpunt van Laevers
Laevers schrijft: Ik vind ook dat een grotere impact op de
leerlingen nodig is, maar terugkeren naar een meer kennisgericht onderwijs is
niet de oplossing. Ik herinner me levendig hoe ik vroeger alle rivieren van
Europa uit het hoofd moest leren. Heeft dat mijn beeld van de werkelijkheid
veranderd? Ik wil dat jongeren bijvoorbeeld beseffen hoe ver Australië ligt.
Dáár moeten we naartoe. Het kan dat leerkrachten niet in de nieuwe visie zijn
meegegaan. Omdat ze dat nieuwe stadium van ons onderwijs niet oppikken,
ontstaan er frustraties. Dus zoeken ze houvast bij wat vroeger van leerlingen
werd verwacht, bij die lijstjes. Volgens mij zien ze leerlingen te veel als
computers, waar je files aan toevoegt.
Wat mij interesseert, is niet het volstouwen van die
computer, maar hoe ik aan de programmas raak en hoe ik ervoor kan zorgen dat
de computer meer kan. Ik geloof dat men best moeilijke dingen kan meegeven,
maar het moet boeiender. Ik hoor nu veel leerkrachten zeggen dat onderwijs voor
de helft niet boeiend kán zijn. Dat vind ik echt het breekpunt. De nadruk
moeten we verleggen op leren verkennen. En dan is zon lijst met feitenkennis
zonde. Wat jongeren kunnen leren op het internet of bijvoorbeeld National
Geographic, hebben scholen nu niet te bieden. Er zijn wel leerkrachten die goed
gebruik maken van die mogelijkheden, maar te weinig. En dat de leraars minder
competent zijn, heeft meerdere oorzaken. Kandidaten voor de lerarenopleiding
kwamen vroeger uit sterkere richtingen. Daardoor zijn leerkrachten nu minder
taalvaardig en minder communicatief. Dat heeft zijn gevolgen bij de overdracht
van kennis.
Maar men heeft ook, vooral in het secundair onderwijs, te
weinig geïnvesteerd in didactiek en in methodes. Want jongeren zijn niet meer
hetzelfde als twintig jaar geleden, en leerkrachten moeten daarmee kunnen
omgaan. Uit het onderzoek van ons centrum blijkt bijvoorbeeld dat de
betrokkenheid tijdens lessen Engels erg laag scoort. Terwijl de kennis van
Engels via media en muziek bij de jongeren veel groter is geworden. Dat bewijst
toch dat met die kennis niets gebeurt.
3.Reacties op Laevers
3.1Lode
Peys: leerinhoud is secundair; CEGO niet begaan met essentie
De grote didactische
zorg en theorievorming van professor Laevers en zijn CEGO (Centrum voor
Ervaringsgericht Onderwijs) kan men samenvatten met de woorden welbevinden en
betrokkenheid. Deze didactische voorwaarden zijn zo onontbeerlijk als borden
bij een maaltijd, maar het belangrijkste is nog altijd wat men zijn gasten
voorschotelt. Dat moet stevige en gezonde kost zijn, en de kunst om die te
bereiden is de dagelijkse zorg van elke leraar. Daarbij voelen de leraars zich
in de steek gelaten door het CEGO en allerlei pedagoochelaars, die de vorm
boven inhoud dicteren.
De man/vrouw in het veld heeft het altijd gedaan -ook
volgens Laevers. Kan ook niet missen gezien hun geringere competentie, want:
zwakkere kandidaten in de lerarenopleiding, aldus Laevers. Wat heeft
professor Laevers en het CEGO (samen met andere universitaire instellingen en
hogescholen) belet om een gedifferentieerd curriculum uit te werken en aldus
een zorgbrede lerarenopleiding te realiseren? Dan pas zou hij de problematiek
ervan ten gronde moeten verkennen en zich vervolgens met kennis en
methodieken moeten bezighouden in plaats van vrijblijvende theorieën over
vaardigheden te spuien. Lode Peys, Berg (Knack, 3.01.07).
Volgens prof. Laevers is kennisgericht onderwijs terug te
brengen tot een overdracht van lijstjes met feitenkennis. Leerkrachten die voor
meer kennisoverdracht pleiten hebben bijgevolg de evolutie in het onderwijs
niet opgepikt en zijn blijven steken ik doe een gok in de jaren dertig.
Zon uitspraken zeggen meer over pedagogen als Laevers dan
over de leerkrachten. Persoonlijk gebruik ik behoorlijk wat audiovisueel
materiaal en in bepaalde lessen ook het internet, maar ik gruwel van de
pedagogische heiligverklaring van deze werkmiddelen. Bij matig gebruik kúnnen
deze werkmiddelen de lessen boeiender maken, maar bij overdadig gebruik wordt
het tegenovergestelde bereikt. De boeiendste lessen zijn per slot van rekening
nog altijd een dialectisch proces, een vorm van dialoog. De technologische
werkmiddelen staan zelfs vaak deze dialoog in de weg.
De heer Laevers wil dat de nadruk wordt gelegd op het leren
verkennen. Maar om te verkennen, heb je natuurlijk een dosis kennis nodig. Met
surfen op het internet bereik je bijzonder weinig als je geen begrippen kent,
de zinnen niet begrijpt en het geheel niet in een context kan plaatsen.
Leerlingen moeten kunnen synthetiseren en analyseren, moeten kritisch kunnen
zijn. Daarvoor hebben ze een behoorlijke kennis nodig van de gebruikte taal
(woordenschat én grammatica) en een zekere kennis van het onderwerp in kwestie.
Het is geweten dat pedagogen vanuit hun obsessie voor
ervaringsgericht onderwijs maar weinig vertrouwen hebben in de algemene vakken.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat die algemene vakken voortdurend onder
druk staan (Steven Devillé, Leuven, Knack, 3.01.07).
3.3Anfiga: Laevers maakt karikatuur van
basiskennis en visie critici
Als we eventjes het huidige onderwijsklimaat in vraag
stellen dan hebben we het volgens Ferre Laevers niet begrepen, want 'we kunnen
dat nieuwe stadium van onderwijs niet oppikken' en dus zijn we volgens hem
gefrustreerd. De balans kennen/kunnen is nu echter heel erg uit evenwicht
gebracht. We reageren omdat we elke dag ervaren dat ook onze leerlingen daarvan
hinder ondervinden. 'Zo'n lijst met feitenkennis is zonde', volgens Laevers.
Het gaat niet om 'een lijst', het gaat om inhoud, om effectieve basiskennis om
bijvoorbeeld een factuur te controleren of een verzekeringscontract te begrijpen.
Een concreet voorbeeld: een schitterende spreekopdracht over
WOII met als toemaatje een powerpointvoorstelling. Als je de spreker (4tso)
achteraf vraagt wie de geallieerde landen waren, moet hij het antwoord schuldig
blijven! Eventjes knippen en plakken van het internet en dat was voldoende,
dacht hij!Door de globalisering gaan
onze leerlingen later nog sterker in hun schoenen moeten staan dan vroeger. Je
kan maar kritisch zijn en alert reageren als je voldoende basis hebt. Dat
willen we onze leerlingen in hun beroepsleven meegeven door samen vaardigheden
én kennis op te bouwen. (Anfiga, leraar, 31 jaar ervaring, Knack-Forum)
3.4 Miet Ooms: misprijzen voor leerkrachten
Ik voel me een beetje op mijn teentjes getrapt door prof.
Laevers. Ik ben licentiaat Germaanse Talen, mijn lerarenopleiding een tiental
jaren geleden gevolgd (toen het vaardigheidsonderwijs stilaan opkwam) en sinds
een drietal jaren actief als leerkracht Nederlands en Duits. De afgelopen twee
schooljaren heb ik tot nu toe in zes scholen lesgegeven, van de 'zwaarste'
ASO-richting tot in het bso, tweede en derde graad. Ik denk dus dat ik een
beetje recht van spreken heb. Eerst een algemene opmerking. Taalleerkrachten
weten als geen ander wat vaardigheidsonderwijs betekent: leerlingen moeten de
taal in kwestie (moedertaal of vreemde taal) goed kunnen begrijpen (lezen en
luisteren) èn er zich goed in kunnen uitdrukken (spreken of schrijven), en
daarna volgt de 'kennis' over de taal. Op zich sta ik vierkant achter dit idee,
maar in de praktijk betekent dit dat een leerling geen moeite meer zal doen om
woordenschat of grammatica te studeren, wat toch nodig is om een taal deftig te
beheersen, omdat ze toch door zijn op hun vaardigheden.
En dat is ook zo, want een leerling zal niet snel buizen op
een vaardigheidstest, zo abominabel slecht spreken, schrijven, lezen en
luisteren ze niet (en mocht het toch per ongeluk gebeuren, dan is de test in
kwestie slecht, want: niet aan hun niveau aangepast'). Gevolg: ja, ze kunnen
zich in verschillende situaties behelpen, maar je kan niet zeggen dat ze de
taal echt beheersen. En dat geldt ook voor Engels: van naar Amerikaanse series
te kijken en ondertitels te lezen, zal je geen vloeiend Engels gaan spreken.
Lage betrokkenheid tijdens de les Engels ? Natuurlijk, daar zijn geen
ondertitels en daar moeten we dus moeite doen .Veel leerkrachten hebben volgens Laevers de evolutie niet opgepikt. Ik
ken echter ontzettend veel (taal)leerkrachten die ontzettend veel tijd steken
in het opstellen van diverse vaardigheidsoefeningen, vaak omdat de leerboeken
volgens hen niet voldoende of goed genoeg zijn.
Laevers stelt verder: Wat jongeren kunnen leren op internet
(...) hebben scholen nu niet te bieden. Ten eerste 'leer' je niks door met
twee klikken iets op te zoeken, het op te kribbelen en daarna te vergeten. Ten
tweede schakelen heel wat scholen internet, documentaires e.d. in in hun
lessen, als ze voldoende technische mogelijkheden hebbe . Laevers poneert ook:
De betrokkenheid tijdens de lessen Engels scoort laag, terwijl de kennis via
media en muziek bij de jongeren veel groter is geworden. Dat bewijst toch dat
met die kennis niets gebeurt?' Neen, dat bewijst dat zolang het hapklare
brokken zijn die de juiste smaak hebben, ze er wel ingaan. Maar zodra het een
schools geurtje krijgt, is de goesting al snel over... Idem met film en
tv-programma's in de les? Moeten we dit kennen, mevrouw?' (Miet Ooms,
KNACK-forum).
3.5 Themanummer over 30 jaar EGO
Het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs (CEGO) vierde in
april 2007 30 jaar EGO. Het zegebulletin dat Ferre Laeversvoorlegde, klonk euforisch en strijdvaardig: De klaspraktijk in het basisonderwijs is
totaal veranderd sinds de intrede van het EGO. Over vijf jaar moet ook het
secundair voor de bijl gaan". Zelf denken we daar anders over.EGO betekent ego-gestuurd leren vanuit de
eigen ervaring en verlangens als kompas. Dit staat haaks op de eeuwenoude
onderwijsgrammatica. Onderwijs is in sterke mate kennis- en cultuuroverdracht
en cultureel leren.
Het EGO-concept van de leerling die zelf het leerproces
stuurt en zichzelf ontplooit, klinkt wel progressief, maar leidt tot
ontschoolde en onmondige jongeren. EGO keert zich tegen de verhoging van hun
intellectuele kwaliteit en mondigheid. Het is dan ook een romantisch,
conservatief en anti-emancipatorisch project.
De kritiek op onderwijsvisies à la Laevers klinkt luider dan
ooit. Op recente COV-studiedagen bepleitte Hans Van Crombrugge een visie
voorbij de dictatuur van het welbevinden'. Ook prof. Kelchtermans verzet zich
tegen het opleuken van het onderwijs. Vanwege de COC-lerarenbond kreeg
Laevers veel kritiek op zijn recente stemmingmakerij tegen het secundair
onderwijs en op zijn ontscholingsvoorstellen.
In veel Westerse landen worden ontscholingsideeën à la CEGO
verantwoordelijk gesteld voor de niveaudaling en voor de verwarring in het
onderwijs. Voor een diepgaande kritiek op de visie van Laevers en het CEGO en
op het functioneren van CEGO als GOK-steunpunt verwijzen we naar het
themanummer 30 jaar EGO. Klaspraktijk taaier dan EGO-ideologie.
Cultuuroverdracht & ervaringsverruimend leren versus EGO-ontscholings-en
ontplooiingsmodel (Onderwijskrant nr. 139, oktober 2006)
www.onderwijskrant.be: themanummer 139 over ervaringsgericht onderwijs van CEGO. Lees oo: tweets Raf Feys
Onderwijs. Bijdrage over nefaste evoluties in Nederlands onderwijs: grootschaligheid, bureaucratisering, onderwaardering leraar â¦
'Geef de leraar zijn
klas terug' en grootschaligheid (bijdrage in Vrij Nederland over wat er misging
in het onderwijs)
Geef de leraar zijn klas terug, dat was ongeveer ook het
motto en de basisboodschap van de O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing)-campagne
van Onderwijskrant die begin 2007 werd opgestart. We lazen vandaag in Vrij
Nederland een boeiende en inspirerende bijdrage over nefaste ontwikkelingen van
de voorbije decennia: http://www.vn.nl/Archief/Samenleving/Artikel-Samenleving/Geef-de-leraar-zijn-klas-terug-1.htm
Nefaste gevolgen
grootschaligheid
Een thema in de boeiende bijdragebetreft de vele nefaste gevolgen van de
schaalvergroting.Die passage is
bijzonder leerrijk in het perspectief van de geplande schaalvergroting binnen
de Vlaamse scholen: "Zo
overzichtelijk als de onderwijswereld vroeger was, zo ondoorzichtig is deze nu
geworden. De scholen zijn de afgelopen decennia gefuseerd tot immense, vele
duizenden en soms zelfs tienduizenden leerlingen tellende instituten, met, als
we eerlijk zijn, voornamelijk nadelen en misstanden tot gevolg. In sommige
regios hebben scholen een monopoliepositie gekregen, waardoor het aanbod is
verschraald en de keuzevrijheid is afgenomen. Door de schaalvergroting moesten
er meerdere bestuurslagen worden toegevoegd, die veel geld kosten en ook de
verhoudingen en de algehele sfeer op school hebben veranderd. De bestuurders,
die zelden een klas van binnen zien laat staan de leerlingen kennen, bepalen
het beleid, terwijl de docenten die doen waarvoor het onderwijs bedoeld is,
namelijk lesgeven, daar amper invloed op hebben. Dat is vragen om moeilijkheden
en die zijn er dan ook in grote mate."
Waarom is er momenteel in Vlaanderen zo weinig weerstand
tegen de geplande grootschaligheid en dit niettegenstaande de negatieve
ervaringen in het hoger onderwijs? In 1995-1996 kwamen we nog massaal op straat
tegen de door het duo Vandenbroucke-Monard geplande schaalvergroting,
enveloppefinanciering, e.d. voor het secundair onderwijs.
Onderwijs. 7 jaar O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing): verantwoordelijken voor uitholling taalonderwijs reageerden bitsig bij start O-ZON-debat
Verantwoordelijken
voor uitholling taalonderwijs reageerden bitsig bij start O-ZON-debat in 2007 (Raf
Feys en Noël Gybels: Onderwijskrant nr. 140 & O-ZON-witboek: januari 2007)
Woord vooraf
De voorbije 15 jaar besteedde Onderwijskrant veel aandacht
aan de uitholling van het taalonderwijs.
Binnen onze O-ZON-campagne was dit ook een centrale gedachte. Zie ook ons Witboek Taalonderwijs, Onderwijskrant nr.
153 op www.onderwijskrant.be. Bij de start van de O-ZON-campagne
probeerden een aantal neerlandici die betrokken waren bij de opstelling van de
controversiële eindtermen/leerplannen en bij de propaganda voor de eenzijdige
communicatieve of taalgerichte (vaardigheids)aanpak om de O-ZON-campagne in de
kiem te smoren. In een bijdrage van januari 2007 brachten we hier verslag over
uit.
Inleiding
In het kennisdebat van de voorbije maanden merkten we dat de
meeste verantwoordelijken voor de gecontesteerde eindtermen, leerplannen en
methodieken taal zich veelal gedeisd hielden. Het Steunpunt NT2-Leuven maakte
destijds een vernietigende analyse van het klassieke taalonderwijs en opteerde
voor eenzijdig taakgericht taalvaardigheidsonderwijs. Steunpuntmedewerkers als
Jaspaert en Van den Branden hadden ook veel invloed op de formulering van de
gecontesteerde eindtermen. Zij verkozen wijselijk niet in te gaan op de recente
kritiek.
Dit was ook het geval bij de opstellers van documenten/leerplannen
waarin gesteld werd dat minstens 60% van de tijd en van het examen besteed
moest worden aan taalvaardigheden. (NvdR: Onze O-ZON-actie leidde tot het later
schrappen van die 60%/40% maatregel.) In een vorige bijdrage zagen we ook al
hoe Jan TSas als eindredacteur van KLASSE het debat en de vele reacties van de
leerkrachten doodzweeg in het januarinummer van KLASSE.
Enkele neerlandici die mede verantwoordelijk zijn voor de
eenzijdigheid van de eindtermen, leerplannen en methodieken, gingen wel in de
tegenaanval. In eerste instantie probeerden ze het debat een halt toe te
roepen. In dit artikel bekijken we de reacties van Soetaert, Mottart, Valcke,
TSas, Rymenans, Callebaut en het standpunt van VON (Vereniging voor Onderwijs
in het Nederlands).
De academici Soetaert, Mottart en Valcke (Ugent), Rymenans
en TSas (UA en VON) stellen het voor alsof zij in het verleden steeds een
genuanceerd standpunt verkondigd hebben. Er is dan ook niets mis met de
eindtermen en leerplannen taal en met hun moderne vakdidactiek. Het zijn
enkelleerkrachten die te lui, te dom of
te nukkig zijn om hun taalideologie toe te passen die nu protesteren.
Vooraleer we uitvoerig uit hun betoog citeren, willen we
Soetaert en co heel even herinneren aan recente uitspraken van henzelf en
collegas neerlandici die een analoge visie verdedigden. Ronald Soetaert
(neerlandicus UGent) poneerde: "De
kennisoverdracht, de verdeling van het curriculum in vakken, de obsessie met
het schoolboek het is allemaal passé (DS, 1.09.01).
In Taaldidactiek voor
het funderend onderwijs (Acco, 2004) schreven de neerlandici Frans Daems
(UA) en Kris Van den Branden (Steunpunt NT2 Leuven): Systematisch expliciet onderwijs van elementen, zoals woordenschat,
spellingregels e.d. is weinig effectief. .. Een slechte spelling maakt een
taal niet slechter, en een goede spelling maakt een taal niet beter.Koen Van Gorp (Steunpunt) pleit er voor een
zelfontdekkende constructivistische aanpak met de leraar als 'coach'.
In Weg met de grammatica beweerde Rita Rymenans (UA)
onlangs nog dat volgens de Vlaamse taalkundigen scholen hun tijd verkwisten met het aanleren van grammatica (DM,
20.01.05).De slogan taalonderwijs=taalvaardigheidsonderwijs is vooral
gelanceerd door mensen van NT2-Leuven (Jaspaert, Kris Van den Branden ) en van de VON (o.a. Rymenans en Daems).
De hiervoor vermelde neerlandici kregen dan ook de kritiek
dat ze een eenzijdige visie propageerden en mede verantwoordelijk zijn voor de
polarisering tussen kennis en vaardigheden. In hun verdediging wassen ze de
handen in onschuld. Ze hangen een karikatuur op van de vele kritiek en draaien
zelfs de rollen om. TSas, Soetart, Mottart, Rymenans beweren dat niet zij,
maar hun critici polariseren en vaardigheden tegenover kennis plaatsen. De
critici zijn volgens hen vooral gefrustreerde en ouderwetse leerkrachtendie er niet in slagen de moderne visie van
de neerlandici achter de eindtermen en leerplannen (taal) toe te passen.
Jan TSas paste dus een dubbele verdedigingsstrategie
toe.Als eindredacteur van KLASSE
verzweeg hij het debat in KLASSE. In De Standaard, in Taalschrift en in de
VON-reactie ging hij resoluut in de aanval door manipulatie en ridiculisering
van de argumenten van de critici. Aanvankelijk reageerden in Taalschrift
enkel een paar Taalunie-vrienden op zijn standpunt. Na een paar weken kreeg
TSas er ook veel kritiek vanwege docenten en leerkrachten Nederlands.
2. Soetaert en Valcke (UGent) wilden debat
counteren
2.1Reactie van Soetaert
Met zijn onmiddellijke reactie op de publicatie van het
standpunt van Hullebus wou prof. Ronald Soetaert (neerlandicus U Gent)
duidelijk de discussie in de kiem smoren (Vroeger was het beter; DM,
2.12.06). Het ging volgens hem enkel om een
simplistische oprisping van de oude leerkracht en moraalridder Hullebus.
De meeste leerkrachten gingen volgens de professor helemaal niet akkoord met de
oprispingen van Hullebus. In polls bleek achteraf dat 80 à 90 % zich akkoord
verklaarden, dit alleen al bewijst hoe weinig voeling lerarenopleider Soetaert
heeft met de praktijk. André Mottart,
een medewerker van prof. Soetaert, pakte in De Standaard (9 december 2006) uit
met een analoge verdediging. Maar Soetaert en Mottard goten met hun reactie
eerder olie op het vuur. Soetaert is een van de mensen die de voorbije 15 jaar
de klassieke onderwijsaanpakken de vernieling in schreef en voortdurend voor
een cultuuromslag pleitte (zie 2..2).
Het huidige onderwijs kan volgens Soetaert niet slechter
zijn dan vroeger: Ik meen me te
herinneren dat het grootste deel van de vakken destijds uitermate saai was,
waardoor al die kennis bij mij ook verdampt is. Die vakken werden inderdaad
gegeven vanuit het ideaal van de kennisoverdracht en dril. Ik constateer bij
mezelf dat bijvoorbeeld mijn Frans nu ook geen bewijs is van een voorbeeldige
didactiek. Deze uitspraak kwam ook ter sprake in het VRT-programma Het
Salon van zondag 9 december. Alex
Vanneste, prof. Frans UA, en Kurt Van Eeghem merkten fijntjes op dat
Soetaert dan toch destijds veel pech gehad moest hebben; bij hen was er veel
minder verdampt. Hierop gaf Soetaert ruiterlijk toe dat hij wel wat overdreven
had in de krant. Dat het onderwijsniveau gedaald is, is volgens Vanneste niet
enkel de mening van de meeste leerkrachten, maar ook van veel professoren en
van het bedrijfsleven. In De Standaard (9 december) bestempelde een medewerker
van prof. Soetart, André Mottart, eveneens het door zijn generatie genoten
onderwijs als frustrerend en weinig zinvol: De vernieuwing van het onderwijs
was een reactie tegen het soort onderwijs dat we allemaal ervaren hebben als
frustrerend en weinig zinvol. Daar willen we toch niet naar terug?.
De beste verdediging is de aanval, moet Soetaert gedacht
hebben. In zijn opiniestuk stopt hij al te graag de critici in het
conservatieve en rechtse verdomhoekje: Ik
erger me vaak aan dit gezelschap. Het gaat dan om het Belang van Kennis, de
Spelling en Grammatica. Om normen en waarden (wormen en waarden denk ik
dan zoals Koot en Bie). Soetart past - net als Jan TSas, de gekende
verwisseltruc toe. Hij en andere taaldidactici krijgen de kritiek dat ze
polariseerden door hun kunstmatige tegenstelling tussen vaardigheden en kennis.
Soetaert beweert dat precies Hullebus en de andere critici op een kunstmatige
polarisering aansturen.
2.2 Soetaert en ontscholingsdiscours
In een 1-septemberbijdrage in 2001 ondersteunde prof.
Soetaert de aanval van onderwijsminister Marleen Vanderpoorten op het klassieke
lesgeven. Hij verklaarde zich akkoord met Vanderpoorten en ondersteunde en
poneerde: "De verdeling van het
curriculum in vakken, dit soort kennisoverdracht, de obsessie met het
schoolboek het is passé Vroeger was de leerkracht een hogepriester die
kennis bezat en overdroeg; aan zijn gezag werd niet getornd. De kennis die hij
overbracht, had iets vanzelfsprekends, iets waardevols, iets zinvols, de hogere
literatuur, de belangrijkste geschiedenis. Soetaert stelde in zijn
spreekbeurten ook radicaal dat de klassieke boekcultuur en leerstof totaal
voorbijgestreefd waren in het ICT-tijdperk waarin leerlingen totaal anders
leerden: boekengeletterdheid moest plaats ruimen voor mediageletterdheid. Op
de BON-website beweert dezelfde Soetaert nu dat hij al levenslang zowel in zijn
onderwijs als publicaties wanhopige pogingen doet om polariseringen aan te
klagen. We hebben daar niets van gemerkt.
Op maandag 11 december 2006 protesteerden drie professoren
literatuur (Hugo Brems, Karel Porteman en Frank Willaert) tegen de minachtende
wijze waarop Soetaerts medewerker Mottart zich uitliet over kennis en de hogere
literatuur in De Standaard van 9 december. Mottart en co willen dat de
leerkrachten vooral inspelen op de leefwereld van de leerlingen, de wereld van
de media, de straat, de tv, de reclame. Het is volgens Brems en co de plicht om
de leerlingen even weg te halen uit hun leefwereld in plaats van telkens
opnieuw hetzelfde te bevestigen en om hen te laten zien hoe de eeuwige dingen
als schoonheid, liefde of dood nu en vroeger, hier en elders altijd hetzelfde
en toch weer anders worden beleefd en verwoord. De professoren vragen respect
voor alle leraren, die, ondanks de onderwijskundige onzin van Mottart en Co,
bij hun leerlingen belangstelling proberen op te wekken voor Beatrijs, Egidius,
Gezelle én de actualiteit van de boekenbijlagen. Dezelfde professoren zullen
zich ook wel geërgerd hebben aan de wijze waarop Soetaert, Mottart en Jaspaert
zich op een studiedag van de Nederlandse Taalunie (23.05.06) uitlieten over het
literatuuronderwijs.
Na een spreekbeurt van Soetaert over media-geletterdheid
(te Roeselare) merkten we voorzichtig op dat o.i. de boekencultuur, de
klassieke basiskennis en de klassieke instructietechnieken nog niet
afgeschreven waren en dat we ICT en internet eerder beschouwden als een
bijkomend middel dan als een cultuuromslag. We kregen onmiddellijk de volle
lading. De kritiek inzake de daling van het niveau bestempelt Soetaert meteen
als cafépraat van ouderen. Het door Marc Hullebus gevraagde debat vindt hij
dan ook geen goed idee.
2.3Actie vanwege prof. M. Valcke
Soetaert en zijn collega Mottart (zie punt 3) kregen
achteraf veel kritiek vanwege de leerkrachten en vanwege professoren
letterkunde als Hugo Brems. Een week later ondernam ook prof. M. Valcke nog een
poging om Hullebus en co tot bedaren te brengen en om de aandacht af te leiden
van de kritiek op zijn belaagde Gentse collegas. Via een brief probeerde de
voorzitter van de vakgroep Onderwijskunde Hullebus te intimideren en te
imponeren met de stelling: U als
leerkracht weet evengoed als ikzelf dat het voeren van een discussie op basis
van anekdotes en verhalen afbreuk doet aan de complexiteit van wat leren en
onderwijzen is. Vanuit zijn ivoren toren poneerde Valcke dat er absoluut
geen kloof is tussen beleid en werkvloer. Ook de discussie over de verhouding
tussen kennis en vaardigheden vindt Valcke nutteloos: Elke leerkracht, onderwijskundige, pedagoog, inspecteur, begeleider
weet dat de verhouding tussen kennis en vaardigheden schommelt tussen 0%-100%,
afhankelijk van de fase in een leerproces, de doelgroep bij de leerlingen,
enz..
Valcke stelde verder ten onrechte dat hij uit het
PISA-onderzoek kan afleiden dat er in Vlaanderen geen spanning is tussen kennis
en vaardigheden. Hij negeert tegelijk ook de vele klachten en de vele studies
van professoren en docenten die er de voorbije 2 jaar voortdurend op wezen dat
het slecht gesteld is met de kennis van Nederlands, Frans, Engels, Duits,
scheikunde, wiskunde, geschreven taal, abstracte woordenschat en dit op basis
van vergelijkende instaptoetsen.
3.Mottart: kankerende leerkrachten
Ook André Mottart, een medewerker van prof. Soetaert,
probeerde via een vlugge reactie in De Standaard (Kennis is macht, DS,
9.12.06) het debat af te stoppen. Mottart doceert vakdidactiek Nederlands en
stippelde mee de eindtermen voor Nederlands uit. Achteraf kreeg hij bakken
kritiek over zich vanwege de leerkrachten en vanwege collegas Nederlands van
andere universiteiten.
Evenals Soetaert stelt Mottart dat de kritiek enkel uitgaat
van oude, kankerende leerkrachten die
niet willen vernieuwen en niet inzien dat de vernieuwing een reactie is op het
frustrerend en zinloos onderwijs dat ze zelf genoten hebben. Die leraars willen
nog de kennis doorgeven die ze zelf op school meegekregen hebben. Maar het
onderwijs kan de kennis van dertig jaar geleden niet zomaar doorgeven. Kennis
is geen objectief vaststaand pakket van feiten die onveranderd van de ene
generatie op de andere overgaan. Er is nu eenmaal het internet. Je kunt van
leerlingen niet verwachten dat ze nog allerlei dingen vanbuiten leren die ze
met een klik op het net vinden.
Verder stelt Mottart: Waar
is het wetenschappelijk bewijs dat ze niet meer kunnen spellen? Ik erger mij
aan die veronderstellingen. Ook Mottart wekt ten onrechte de indruk alsof
er geen aanduidingen en harde bewijzen zijn voor de niveaudaling op tal van
gebieden. Mottart stelt verder dat leerkrachten het altijd moeilijk hebben met
nieuwe zaken en dan liever teruggrijpen naar vroeger: Om de zes jaar verandert de leefwereld van de leerlingen. Je merkt dat
bijvoorbeeld aan de handboeken, die raken zo snel gedateerd. Onderwijs loopt
onvermijdelijk achterop. Toen de computers opkwamen verboden sommige leraren
hun leerlingen om opstellen op de computer te maken, want ze zouden het
schrijven verleren. Jongeren schrijven nu veel meer dan vroeger, ze smsen, ze
mailen. Maar nu is dat ineens slecht voor hun taal . Mijn zoon moest voor een
geschiedenistaak gedurende een half jaar de Ierse kwestie bijhouden. Een
zinvolle opdracht. Maar leerkrachten kunnen daar niet mee om. Leraren hebben
het gevoel dat ze hun greep verliezen en dat hun zekerheden hun ontglippen. Dan
is het verleidelijk om terug te grijpen naar de veilige kennis van vroeger.
Grote aandacht geven aan spelling is teruggrijpen naar vroeger. Je kunt het
ondervragen, je houdt het in eigen hand, jij als leraar kunt bepalen wat kennis
is. Veel onderwijs is saai omdat de kennis die erin aan bod komt, ontdaan is
van alle sprankelend en relevant is. Leraren zouden hun vakgebied
actueel moeten houden. Maar wie van de collegas Nederlands volgt de
boekenbijlagen in de kranten?
Mottart wuift de kritiek omtrent de vaagheid van de
eindtermen en hun eenzijdige gerichtheid op (eind)vaardigheden weg als volgt: We hebben de eindtermen voor de tweede en
derde graad uitdrukkelijk heel open geformuleerd, omdat we bijvoorbeeld vinden
dat je de leraren daar een plezier mee doet. Dan kunnen ze zichzelf zijn en hun
persoonlijkheid in hun onderwijs stoppen. Maar het maakt hen onzeker. Van de
weeromstuit vragen ze om regels en lijntjes die ze kunnen aanvinken. Merkwaardig
voor mensen die intellectueel zijn dat ze zo moeilijk met die vrijheid
omkunnen. (De interviewer van dienst voegt er in zijn verslag fijntjes
aan toe dat Mottart zich nogal paternalistisch over de leerkrachten uitlaat.)
Merkwaardig ook is de reactie op de kritiek dat veel leraren
zich ergeren aan de vele methodische richtlijnen over hoe ze moeten lesgeven (b.v.
voor taal: vooral vaardigheidsonderwijs, communicatieve aanpak ). Mottart
stelt: Er zijn inderdaad te veel vernieuwingen op korte tijd opgedrongen,
allemaal wel zinvol maar voor de leraar moeilijk te behappen. Pedagogen werken
wel te veel vanuit pedagogische modellen, maar leraren zijn ook wel heel
betweterig. Ik ben ook nog reisleider geweest, ik had alleen last van leraren
die in de bus zaten.
Ik denk dat de
leraars zich een beetje willen verstoppen. Vaardigheidsonderwijs is zeer
arbeidsintensief. Het is veel complexer en vraagt veel meer denkwerk en
inspanningen. Traditioneel onderwijs is veel comfortabeler. De oude leraren
die klagen, vergeten verder dat ze nu een heel ander publiek voor zich hebben
dan toen ze begonnen Nu zit de hele bevolking op school, die sociaal,
cultureel en intellectueel gezien veel heterogener is. Hoe relevant is voor
die heterogene groep het elitaire concept van retorica en een literaire canon?
Of een fixatie op spelling? Je kunt geen schoolsysteem meer opzetten dat
kinderen op een zijspoor zet omdat ze niet meteen kunnen tellen of schrijven,
zoals vroeger gebeurde. Anders hou je nu niemand meer over. De vernieuwing van
het onderwijs was een reactie tegen het soort onderwijs dat we allemaal ervaren
hebben als frustrerend en weinig zinvol. Daar willen we toch niet naar terug?.
Noot: in hetzelfde weekenddossier van De Standaard poneerde
de schrijver Benno Barnard dat de slechte talenkennis onder meer een gevolg is
van het gebrek aan grammatica op school en de nadruk op actieve
taalvaardigheid. De kennis van het
Frans is dramatisch achteruit gegaan en zelfs het Nederlands praten we niet
meer correct. Het is verder een lachwekkende zelfoverschatting dat we in de
Lage Landen goed Engels praten. Dit laatste is tevens een reactie op de
stelling van de Leuvense prof. Lies Sercu dat de jongeren vlotter Engels
spreken en begrijpen dan ooit tevoren (DS, 4.12.06). Op 6 december lazen we
echter in De Standaard dat uit een instaptoets van de Karel de
Grote-Hogeschool bij de eerstejaars bedrijfsmanagement bleek dat het barslecht
gesteld is met de kennis van het Engels. Uit de het onderzoek van Marleen
Couteur (Centrum voor talen) blijkt dat 2 op de 3 studenten over onvoldoende
kennis van het Engels beschikt. Lies Sercu verdedigt verder nog steeds de
basisfilosofie achter de eindtermen: De
kennis moet (normaal)functioneel zijn. Ze moet in een authentieke context
gebruikt kunnen worden. De klassieke kennis is volgens Sercu en co te veel
dode kennis. Sercu is wel bereid toe te geven dat de balans inderdaad wat te
veel richting taalvaardigheid doorslaat.
4Reactie van VON & Taalschrift
4.1Standpunt VON-vertegenwoordigers
We bekijken nu even de reactie van TSas, Rymenans en co op
de website van de VON (Vereniging voor Onderwijs in het Nederlands). Rita
Rymenans en Jan TSas werken in de academische lerarenopleiding van de UA, de
VON-vertegenwoordigers Bert Cruysweegs en Tom Vestermans zijn lector
regentaat/normaalschool. In het verleden waren een aantal VON-kopstukken mede
verantwoordelijk voor de verspreiding van eenzijdige opvattingen. In het
VON-standpunt werd samen met NT2-Leuven eenzijdig gekozen voor een taakgerichte
taalvaardigheidsdidactiek en voor een constructivistische en zelfontdekkende
methodiek. Dit leidde tot de huidige identiteitscrisis en impasse binnen het
taalonderwijs. Als gevolg van die identiteitscrisis werd de Nederlandse VON
overigens eind 2004 opgedoekt. Vanuit hun ivoren toren propageerden VON en
NT2-Leuven een eenzijdige methodiek; ze beïnvloedden ook heel sterk de
gecontesteerde eindtermen en leerplannen. Zo verkondigde prof. Rymenans vorig
jaar nog in de kranten dat grammatica totaal overbodig was - op een moment
waarop taalkundigen en leerkrachten in de ons omringende landen voor meer
aandacht voor het grammatica-onderwijs pleitten. Vanuit diezelfde ivoren toren
bestempelen Rymenans en co nu de kritiek van honderden leerkrachten als
lichtzinnig en conservatief.
Jan TSas,
hoofdredacteur KLASSE, verzweeg in KLASSE het debat en de uitslag van de KLASSE-internetpoll
in het januarinummer van KLASSE en manipuleerde aldus de berichtgeving. In de
inleiding van de VON-reactie betreurt dezelfde TSas, samen met prof. Rita
Rymenans en co, dat de Vlaamse pers aandacht schonk aan de reacties op de actie
van Hullebus. In het bijzonder maakten ze zich zorgen over het feit dat ook
VON-voorzitter Bert Cruysweegs net als andere voorzitters van vakverenigingen
-de achteruitgang van de kennis
onderschreven had (DM, 6.12.06). TSas, Rymenans en co beweren nu dat de
Vlaamse pers die bekentenissen heeft afgedwongen: Op zoek naar zogenaamde pijnpunten in de schoolvakken heeft de Vlaamse
pers zich niet echt van zijn beste journalistieke kant laten zien. Er moesten
en zouden pijnpunten zijn en die werden dan ook vakkundig uit de onvoorbereide
monden van deskundigen uit de vakverenigingen geperst. Lees: de
academici Rymenans en TSas menen dat hun onvoorbereide VON-voorzitter zich
in de luren heeft laten leggen en daardoor de indruk wekte afstand te nemen van
het VON-standpunt. VON-voorzitter Cruysweegs die als taaldocent op een
regentaat maar al te goed weet dat het niet te best gesteld is met de
taalkennis en taalvaardigheden van de jongeren, heeft blijkbaar de mond
voorbijgepraat. Dit wil men nu rechtzetten.
De VON-mensen stellen
verder: Het helpt het onderwijs niet vooruit als in de discussie zo gratuit
veralgemenende uitspraken worden gedaan over zogenaamd teruglopende kennis,
zonder dat men kennis heeft van of zich kan beroepen op vaststaande feiten en
gegevens uit ernstig onderzoek.Rymenans, TSas en Co beschrijven de klassieke methodiek in termen van
ondoordacht slikken en reproduceren van kennis die over de leerlingen wordt
uitgegoten. Critici als Hullebus en de vele sympathiserende leerkrachten worden
ten laste gelegd dat ze uiterst simpele concepten van kennis en van
vaardigheid hanteren en het zo voorstellen alsof kennis en vaardigheid
gelijksoortige grootheden zijn die je a.h.w. in balans met elkaar kan
plaatsen, enkel frontale kennisoverdracht (doceren) voorstaan . De vele
pleidooien voor herwaardering van de grammatica in Frankrijk en elders
omschrijven ze overigens als holle retoriek. De VON-mensen daarentegen
pleiten allang voor een verlossing uit die ellende, voor een moderne
taaldidactiek waarin leerlingen zelf inzichten en kennis opbouwen. Die
didactiek bestaat al sinds de jaren 70 en wordt gedragen door begeleiding en
inspectie, maar ze wordt nog onvoldoende toegepast.Rymenans en co verwijzen wel niet naar de
VON-standpunten uit het verleden en naar de kritiek op de eindtermen e.d.
4.2Jan TSas in Taalschrift
Jan TSas schreef in Taalschrift van de Taalunie(20.12.06) volgende inleiding
bij zijn eigen standpunt: Je kunt kennis
en vaardigheden niet tegen elkaar afwegen zoals prei en wortelen, zegt Jan
TSas. In modern onderwijs zijn beide noodzakelijk. Maar niet alle leraren
(willen) weten hoe ze dat moeten aanpakken. Daarmee reageert hij op het
kennisalarm dat na Nederland ook Vlaanderen beroert en waarbij vanuit sommige
hoeken wordt gepleit voor de terugkeer van het pure geheugenwerk. De Vlaamse
media springen de afgelopen weken massaal op de alarmkreet van een Brugse
leraar uit het secundair/voortgezet onderwijs Nederland uitte die kreet al eerder. De Nederlandse Onderwijsraad
heeft zelfs een onderzoek laten uitvoeren om na te gaan hoe (erg) het werkelijk
is gesteld met het kennisonderwijs.
TSas vermeldt niet dat de Onderwijsraad in zijn rapport
concludeerde dat leerlingen o.a. kampen met een ernstig tekort aan taalkennis
en taalvaardigheid. De woordenschat,de
kennis van grammatica en de zinsopbouw zijn gebrekkig, aldus de Onderwijsraad.
Leerlingen en studenten hebben ook moeite met complexe taalvaardigheden, zoals
het onderscheiden van hoofd- en bijzaken en redeneren. De oorzaak zoekt de raad
vooral bij ondoordachte hervormingen. Zo ligt de nadruk bijvoorbeeld meer op
het presenteren en opzoeken van informatie in plaats van het zelf formuleren.
Net als zijn oudere spitsbroeders pakt TSas uit met een
karikaturale voorstelling van het onderwijs uit het verleden: Veertig jaar geleden was lesgeven zo goed
als dogmatisch kennis overdragen. De leraar was alwetend, punt uit, en je had
als leerling maar te slikken en te reproduceren, op straffe van een slecht
rapport of vroegtijdige uitsluiting. Dit was het model waarin kinderen en
jongeren braaf wachten tot de leraar zijn kennis voor eens en altijd in hun
hoofden giet en dat ervan uitgaat dat leerlingen per definitie gemotiveerd zijn
om gelijk welk soort kennis zonder enige kritische zin op te slaan en later te
reproduceren. Naïef en uit de tijd, geef toe. Via louter geheugenwerk win je
misschien een quiz, maar geen debat. Vandaag de dag is de samenleving complexer
en veeleisender Bovendien is 85 procent van bijvoorbeeld de technische kennis
jonger dan vijftien jaar (en straks wellicht jonger dan tien of vijf jaar).
Dat de taalkennis en taalvaardigheden die nodig zijn voor taal e.d. om de vijf
jaar veranderen, is o.i. pure onzin. Jan TSas stelt verder: Ook over al of niet effectieve didactieken
lees ik bij de critici weinig.TSas weet maar al te best dat wij alleen al de voorbije jaren hierover
talrijke taaldossiers gepubliceerd hebben (zie taaldossier op www.o-zon.beof in Onderwijskrant). In 1993 publiceerden
we ook al een kritisch rapport over hun modieuze eindtermen. In hun
(overheids)tijdschrift KLASSE doen TSas en Bormans echter hun uiterste best
om alles wat niet strookt met hun modieuze ontscholingsideologie te verzwijgen.
TSas minimaliseert
de modieuze taaldidactiek en stopt vervolgens de critici in het verdomhoekje.
Hij schrijft: Begin jaren 90 koos het
Vlaamse talenonderwijs niet voor een radicale ommezwaai naar vaardigheden, maar
voor een accentverschuiving. Langzaam maar zeker ontdekten de meeste leraren
hoe ze kennis en vaardigheden op effectieve wijze kunnen integreren in hun les.
Zij worden tegenwoordig echter nogal gratuit beledigd. Een bepaalde groep
leraren klaagt over het tekort aan kennis en een teveel aan vaardigheden, zowel
in het basis- als in het secundair onderwijs. Massaal schieten die leraren met
scherp op het beleid, de onderwijsinspectie, de lerarenopleiders, de didactici,
de pedagogisch begeleiders... Leerplannen worden voor de galg gesleept als
kennisontwortelende keurslijven en sommigen pleiten ronduit voor een terugkeer
naar het traditionele onderwijsmodel van pure kennisoverdracht met veel
geheugenwerk en in taalonderwijs driloefeningen om de grammaticale regels
er opnieuw in te pompen. De enigen die in al dat gezeur buiten schot blijven,
zijn de aanvallers zelf. Ik moet de eerste reflectie nog lezen van een leraar
die in de spiegel durft te kijken en zegt: Misschien pakken wij het anno 2006
verkeerd aan. En ja, misschien zit daar wel de kiem van het probleem.
4.3Kritiek op TSas in Taalschrift
We citeren even de reactie van neerlandicus Johan Nijhof op
11.01.07. Nijhof schrijft: De discussie
gaat niet over de verdediging van het bijbrengen van vaardigheden in het
moderne onderwijs, want die worden door niemand verketterd. Op de verhoudingen
tussen kennis en vaardigheden komt het niet zozeer aan, als beide elementen
maar in royale mate aanwezig zijn in de soep. Alleen zou er een enorme
hoeveelheid kennis bij horen te zijn aangeleerd. Het punt is dat de
kenniscomponent systematisch is ondergraven; er is geroepen dat kennis ballast
zou zijn. Verder is wát er toegepast moet worden en waarop gereflecteerd wordt,
echter steeds minder duidelijk. Er is inderdaad van alles vindbaar, maar hoe
voorkomen we b.v. de fouten uit het verleden als hoogleraren geschiedenis ook
niet meer weten hoe het zat?
Ik citeer Trouw 8/1 (over dt-fouten) Het is mij op de
basisschool ook nooit goed uitgelegd. Als ik er nu problemen mee heb, antwoordt
een leraar dat ik dat toch ondertussen wel had moeten weten, en dat hij geen
zin heeft om het weer uit te leggen. Een andere leerling in het Trouw-artikel:
Ik vind het goed dat we ons alleen hoeven te verdiepen in wat we leuk vinden.Elk ander hoger zoogdier voedt zijn kroost
op, o.a. door met eindeloos geduld voor te doen. De dogmatische
kennisoverdracht die TSas kritiseert, is precies wat wij in de natuur ook zien
gebeuren. Wij laten de leerlingen echter zelf ontdekken wat onze generatie nog
wel had geleerd, maar wat de huidige generatie (taal)docenten (als Jan TSas en
co) blijkbaar zelf niet leuk vond. Dit kan ons aardig opbreken.
Jan TSas schrijft verder: Pedagogen zeggen al tweehonderd
jaar dat de jeugd steeds dommer wordt. Oh, ja, 200 jaar? Zulke klachten vind
je ook al in het antieke Egypte. Als het toen wellicht niet waar was, zegt dat
echter nog helemaal niet dat het nu niet waar is. Die kennisoverdracht is
immers inmiddels bij wet afgeschaft.
Collega Martin Slagter, docent in het hbo (=hobu), toont in
zijn artikelHBO niet klaar voor internet(NRC 9 jan) glashelder aan de hand van de
normering aan, dat het niveau van schriftelijke taalbeheersing in tien jaar is
gedaald beneden het niveau van de vroegere meao-leerling. Mogen we met deze
harde feiten misschien waarschuwen dat het mis gaat? Kennis is overigens geheel
pijnloos, geef toe. De oude mythe, dat Zeus vreselijke hoofdpijn had toen hij
Pallas Athene baarde, is onzin. Daardoor overleeft generatie na generatie. Maar
ook dingen als de appreciatie van poëzie, een vaardigheid zo u wilt, zijn
vormen van kennis die voorgeleefd moeten worden. En een debat win je
gemakkelijk met de oude retoricaregels.
5Ides Callebaut: achterhaalde
discussie
Ides Callebaut was tot voor kort docent taaldidactiek en
pedagogisch begeleider VVKaBaO en voorzitter van de leerplancommissie
Nederlands. Hij reageerde op 6 december op de aantijgingen i.v.m. de
achteruitgang van het niveau van de leerlingen en de verwaarlozing van de
taalkennis op het Forum van DS. Volgens
Callebaut is een discussie achterhaald aangezien de overheid en de DVO tien
jaar geleden al het competentiegericht vaardigheidsonderwijs oplegde in het
decreet basiscompetenties.
Volgens Ides Callebaut is de heisa rond kennis en
vaardigheden een achterhaalde discussie omdat de overheid in het document
basiscompetenties voor de aanstaande leerkrachten de normaalscholen verplicht
om te denken in termen van competenties. De
keuze voor vaardigheidsonderwijs is volgens hem dan ook evident. Het
decreet over de basiscompetenties is dan ook een extra legitimatie van de
cultuuromslag in de eindtermen en leerplannen taal die een paar jaar eerder
werden opgesteld. Het klassieke kennisonderwijs was volledig ongeschikt,
aldus Callebaut. We beluisteren even zijn standpunt: Er bestaat al een goed
gefundeerd en evenwichtig antwoord op de vraag of het onderwijs meer op kennis of
meer op vaardigheden gericht moet zijn. De overheid heeft zelfs de
lerarenopleiding aangemaand om op basis van dat antwoord haar studenten op te
leiden. Het woord dat ze ervoor gebruikt is 'competentie'. Het komt hierop neer
dat leerlingen en studenten moeten leren hoe ze allerlei situaties kunnen
aanpakken en beheersen door hun kennis, hun vaardigheden en hun attitudes goed
in te zetten.
Onderwijs. 7 jaar O-ZONâcampagne. Reactie & ontscholingsdiscours van DVO-directeur Standaert in 2007
7 jaar O-ZONcampagne
(Onderwijs Zonder ONtscholing). Reactie & ontscholingsdiscours van
DVO-directeur Standaert in 2007
1 Simplistisch ontscholingsdiscours van
DVO-drecteur (Onderwijskrant 144 - januari
2008)
1.1Standaerts ontscholingsdiscours
Voor het themanummer van Nova et Vetera (september 2007)
over het kennisdebat werd ook DVO-directeur
Roger Standaert uitgenodigd om de O-ZON-kritiek te weerleggen. In de
bijdrage Vaardig omgaan met kennisverdedigde Standaert zijn standpunt en dat
van de DVO (=Dienst voor Onderwijsontwikkeling). Standaerts
ontscholingsdiscours komt plastisch tot uitdrukking in uitspraken als: De
reactie van de onderwijswereld op de kennisexplosie is er een geweest van die
kennis niet meer op de voet te volgen.Moet
je nog wel kunnen hoofdrekenen, met een calculator op zak? Ik zoek toch gewoon
op hoe gedownloaded gespeld moet worden.Waarom wordt weten wie Rubens was, hoger aangeslagen dan weten wie
David Beckham is en culture & parlure bourgeoise hoger dan culture &
parlure vulgaire? Ik vind dat taal hoofdzakelijk communicatief moet zijn.
Wanneer er echter een parlementairemeerderheid is om te kiezen voor meer spraakkunst, dan zal dat ook zo
zijn.
In de kritiek vanwege de leerkrachten en O-ZON lag de
ontscholende onderwijsvisie en invloed van de DVO (Dienst Voor Onderwijsontwikkeling)
en van DVO-directeur Roger Standaert geregeld onder vuur. Die visie staat o.a.
centraal in de DVO-tekst Uitgangspuntenbij de eindtermen en bij de basis-competenties. in de vorm beperkte en
gedestructureerde kennis, vaagheid in eindtermen en leerplannen, overbeklemtoning
van instrumentele vaardigheden, onvoldoende bewaken en meten van de resultaten,
veel zelfontdekkend leren en projectonderwijs,sterke individu-alisering en principes als de leerling centraal,
constructivistische en competentiegerichte aanpak,ondoordacht invoeren van ICT, te globale
aanpak van leesproces (Epo, september 2007, p. 157 e.v.).
Dit alles leidt tot een onderbenutting van talenten en is
het meest nefast voor de zwakkere leerlingen. In zijn bijdrage blijft Standaert
zijn ontscholende standpunten verdedigen. Hij ontwijkt hierbij alle kritiek op
de eindtermenfilosofie e.d. Pas op het einde van zijn bijdrage vraagtStandaertzich af of de spreekwoordelijke slinger niet een beetje is doorgeslagen.
1.2 Controversiële DVO-filosofie
De DVO-filosofie
staat ook in Franstalig België en in onze buurlanden volop ter discussie. Een
paar illu-straties. In Franstalig België merken we dat de grootste
pleitbezorgers van het constructivisme en van de competentiegerichte aanpak van
de eindtermen e.d., bekennen dat ze zich hebben vergist. Zo wijst deLuikse prof. Marcel Crahyhet competentie-denken en de ontscholing nu
totaal af. In Wallonië was er minder weerstand tegen de ontscholingsdruk en dit
verklaart volgens velen waarom het onderwijs er zo sterk op achteruit ging.
Momenteel voeren Hirtt en co er actie om de ontscholing terug te
schroeven.
De Franse minister Darcos stelde onlangs dat precies de
constructivistische en competentiegerichte religie er verantwoordelijk is
voor de niveaudaling: Plus lécole
s'enferme dans le constructivisme, plus elle est inégalitaire pour les enfants
des milieux défavorisés qui ne peuvent pas avoir les compétences nécessaires.
C'est la transmission du savoir qui est le seul moyen d'apprendre
".In Franstalig Canada en
Zwitserland beluisteren we analoge kritiek. In Québec wil een overgrote
meerderheid van leraars en ouders de constructivistische en competentiegerichte
hervorming dringend terugschroeven. In Nederland werd onlangs de
competentiegerichte hervorming van het beroepsonderwijs voor minstens 2 jaar
weer uitgesteld. Een parlementaire hervorming onderzoekt er wat er de voorbije
30 jaar zoal is misgelopen bij de opeenvolgende hervormingen.
2.Snel verouderde kennis en vaardigheden?
2.1Snel groeiende en vluchtige kennis
In de visie van de
DVO staat de sterke relativering van de klassieke leerinhouden en van de
cultuur- overdracht centraal. Dit komt ook in voorgaande citaten heel duidelijk
tot uiting. Standaert verdedigt de sterke relativering van basiskennis met
demythe van de snel groeiende kennis :
De hoeveelheidkennis vermeerdert in een geometrische reeks
en wie kan die hoeveelheid nog op de voet volgen? Het is een gevecht met de
draak dat je niet kunt winnen, sisyfusarbeid, dweilen met de kraan open
Dereactie van de onderwijswereld op de
kennisexplosie is er een geweest van die kennis niet meer op de voet te volgen
en kennis te leren zoekenwanneer je die
nodig hebt. Een paar voorbeelden: Je kan moeilijk het volledige groene
boekje uit je hoofd leren.Dus kies ik
maar voor inzichtelijkekennis: ik zoek
gewoon op hoe ik gedownloaded (sic!) moet spellen. In welke mate moet je
nog hoofdrekenen, met een calculator op zak?
In de razendsnel veranderende tijden zouden de basiskennis
en de basisvaardigheden geen lang leven beschoren zijn. Leerlingen zouden
vooral moeten voorbereid worden om steeds nieuwekennis en vaardigheden te construeren:
leren kennis opzoeken, calculator leren gebruiken, leren leren Pedagologen als
Standaert relativeren dan ook ten zeerste de rol van de kennis en van de
verschillende vakdisciplines. Standaert is ook een tegenstander van het werken
met leerplannen en vanuit vakdisciplines. Interdisciplinair en projectmatig
werken zou volgens de DVO centraal moeten staan.
In de O-ZON-publicaties wezen we erop dat de schoolse
basis-kennis en basisvaardigheden een vrij stabiel karakter vertonen. Op school
gaat het niet om willekeurige, tijdsgebonden of vluchtige informatie. Het gaat
vooral om eeuwige, duurzame basiskennis en basisvaardigheden die ons in
staat stellen om steedsopnieuw
informatie op te nemen en te verwerken en om een kritische houding ten aanzien
van informatie e.d. aan te nemen. In dit verband wees ook prof. Hans Van
Crombrugge tijdens het O-ZON-symposium op de belangrijke rol van de
vakdisciplines. Devakdisciplines
zijn er nodig om de kennis te structureren en om interdisciplinaire
verkenningen mogelijk te maken.
De progressieve Franse prof. G. Snyders repliceerde op het
cliché van de vluchtige kennis in 1978 als volgt: Voor de meeste nieuwlichters
is de erfenis vanvroeger plots een nutteloze
last geworden.Dit is evenwel een
illusie die zich in iedere generatie herhaalt. Uit 1856 dateren de volgende regels,
waarvan talloze variaties en moderne versiesbestaan. 'De kennis ontwikkeltzich zo snel dat devader van
een gezin optweederde van zijn loopbaan
al niet langer meer bijis; zijn
kinderen worden niet langer door hem onderwezen,maar hij wordt door zijn kinderen opnieuw
opgevoed. Hij vertegenwoordigt voor hen ouderwetsegewoonten, versleten gebruiken, een weerstand
die overwonnen moet worden.' (R. de Fontenay, in Journal des Economistes, juni
1856) Ieder tijdperk waande zich verloren in een wereldwaarin, naar het leek, met alles weer van
voren af aan moest worden begonnen. Iedere keer weerslaagden de onderwijsmensen die verder keken
dan de uiterlijke schijn erin het historisch perspectief te ontdekken, dat een
synthese is vangrotendeels doorlopende
lijnen en breekpunten. Volgens Snyders blijven de klassieke basiskennis en
basisvaardigheden uiterst belangrijk en nog het meest voor de sociaal-cultureel
benadeelde leerlingen.
2.2Verwaarlozing basiskennis en -vaardigheden
Het is volgens Standaert evident dat de klassieke leerinhouden
voor rekenen, spelling, geschiedenis sterk gerelativeerd moe(s)ten worden. Dat
was de boodschap die de DVO-voorzitter bij de start van de eindtermencommissies
in 1993 meegaf. Voorwiskunde (lager onderwijs)
spoorde Standaert ons aan om tal van leerinhouden te schrappen: alles i.v.m.
breuken, alle formules voor berekening van omtrek, oppervlakte en inhoud Zelf
deden we ons allerbest om aan die druk en aan de constructivistische DVO-filosofie
te weerstaan, maar toch sneuvelden bijvoorbeeld alle formules. Bij het
opstellen van het leerplan hebben we de belangrijkste formules e.d. weer
opgenomen. Volgens Standaert is het rekenen minder belangrijk en is het gebruik
van de calculator een belangrijke competentie. Was het maar zosimpel. In verband met het belang van
basiskennis wiskunde verwijzen we even naar het recent onderzoekRekenvaardigheid van verpleegkundigen. C.W.
de Jong en A.P. Koster stelden vast dat veel verpleegkundigen over te weinig
elementaire wiskundige kennis beschikken en daardoor al te veel medicatiefouten
begaan ook al kunnen ze gebruik maken van een rekenmachine. Wiskundige basiskennis
over procenten, verhoudingen e.d. is breed toepasbaar in de meest uiteenlopende
situaties en dus ook onmisbaar.
Standaerts
alternatief voor de spelling klinkt heel simpel:je kan telkens de schrijfwijze opzoeken in het
groene boekje.Standaert hangt tegelijk
een karikatuur op van de klassieke aanpak door de in-druk te wekken dat vroeger
het volledige woordenboek de spelling van alle woorden-gememoriseerd moest worden. Hij
beschouwt dit als sisyfus-arbeid.Basiskennis spelling wil echter de sisyfusarbeid van het telkens moeten
raadplegen van een boekje voorkomen. Het gaat bij spelling niet zomaar om het
inprenten van de schrijfwijze van een oneindige verzameling woorden. Het gaat
ook om inzicht in de basisregels van de werkwoordspelling, open engesloten lettergreep e.d. Via zon
inzichtelijke en breed toepasbare kennis bevorder je het vaardig en vlot
schrijven. Je voorkomt dat je telkens het groene boekje moet raadplegen en veel
tijd verspilt. Het voltooid deelwoord van downloaden heeft dezelfde vorm als
dit van antwoorden: ge+stam+d/t. Ge+download+ d wordt gedownload net zoals geantwoord
omdat we aan het eind van een Nederlands woord nooit twee d's spellen. In het
groene boekje vind je overigens de schrijfwijze van veelwerkwoordsvormen niet.
Bij spelling gaat het uiteraard ook om een dosismemoriseerwerk, met inbegrip van de
vervoeging van de courante werkwoorden net zoals bij de tafels van vermenigvuldiging.
Om het inslijpen van verkeerde vervoegingen te voorkomen, gebeurde dit vroegerindetweedegraadlageronderwijs.Momenteel moeten veel toekomstige
leraren deze vervoegingen nog inoefenen en dit gaat vrijmoeizaam. Ook geheugenkennis en parate
kennis zijn belangrijk. Als je over te weinig parate kennisbeschikt, dan moet je alles telkens weer
opzoeken en dit is een al te tijdrovende bezigheid. Hoewel de basiskennis spelling
breed toepasbaar is en het vaardig en correct schrijven bevordert, wektStandaert de indruk dat het vooral bij het
opzoeken in een woordenboek om een breed toepasbare,inzichtelijke en handige vaardigheid gaat.
In verband met de
controverse rond hettaalonderwijs pleit
Standaert ook resoluut voor de communicatieve aanpak waarbij de traditionele
inhouden i.v.m.woordenschat, spelling,
grammatica heel sterk gerelativeerd worden: Ik vind dat taal hoofdzakelijk communicatief
moet zijn.Standaert vindt grammatica dan
ook niet nuttig. Zinsontleding wordt volgens hem enkel gewaardeerd omwille van
de binding met klassieke talen. Het basisonderwijs moet volgens Standaert
echter geenszins voorbereiden op het secundair onderwijs. Dit heeft ertoe
geleid dat enkel de termen onderwerp en persoonsvorm behouden werden. Uit het
recente taalpeilonderzoekblijkt dat de
leraars, leerlingen en burgers het belang van spelling, grammatica,
woordenschatonderwijs veel hoger inschatten dan Standaert en de
eindtermen-commissie.
De DVO koos in haar eindtermenfilosofie (cf. Uitgangspunten)
voor de thematische en vakken-overschrijdende aanpak. Zelf adviseerden we de DVO
om voor wereldoriëntatienaast
thematisch onderwijs ook expliciet zaakvakkenonderwijs te programmeren in de
hogere leerjaren van hetbasisonderwijs. We stuurden ook aan op meer
systematiek. Het is geen toeval dat na de eerste tegenvallende W.O.-peiling
voor het domein natuur de eindtermen voor dit domein al weer worden
bijgewerkt. Naverdere peiling zal dit
o.i. ook het geval zijn voor tijd (geschiedenis) en ruimte (aardrijkskunde).
Bij doorlichtingen zijn er al te vaak discussies omtrent de interpretatie van de
vage W.O.-eindtermen. In de O-ZON-publicaties reageerden we uitvoerig op
ont-scholingsideeën à la DVO-voorzitter. Omtrent het belang van basiskennis
verwijzen we ook naar de visie van Raf Debaenein een van de hierna volgende bijdragen. In punt 4 gaan we verder in op
Standaerts visie i.v.m. kennis en vaardigheden.
2.3Veranderde leefwereld en leergedrag
Standaert pakt verder
uit met het cliché van de sterk veranderde leefwereld en ingesteldheid van
dejongeren .De nieuwe jeugd groeit op met ICT en leert
anders omgaan met informatie, die wereldwijd beschikbaar is. Dit is een snaar
die ook Wim Veen in Nederland voortdurend betokkelt. Leerkrachten zouden moeten
inspelen op de leefwereld van onze (inter)net-generatie die totaal anders zou
leren:zappend en multitaskend,
associatief, via opzoeken op het internet In Vlaanderen loopt ook de Leuvense prof. F. Dochy hoog op met het
mutitaskend en zappend leergedrag van de netgeneratie (zie p. 15). Jongeren
zouden het best leren als ze met alles tegelijk bezig zijn.Prof. Paul Kirschner gelooft niet dat de
hersenen van de huidige generatie een plotse evolutie hebben doorgemaakt, dat
ze nu bijvoorbeeld leren al zappend en multitaskend onderinvloed van de nieuwe media e.d. (zie bijdrage
over Kirschner op p. 16). Geconcentreerd met eenbepaalde taak bezig zijn, blijft heel
belangrijk.
Standaert, Dochy, Veen wekken de indruk dat de leerlingen
ineens veranderd zijn in zappende multitaskers e.d., dat een miraculeuze
verandering werd geproduceerd. Zijn het de leerlingen die plotsklaps veranderd
zijn? Of zijn hun werkhouding, leergedrag, kennis en vaardigheden vooral
veranderd als gevolg van de ontscholing die Standaert en co al lang propageren.
Standaert en co spelen niet zozeer in op een behoefte die daadwerkelijk
bestaat.
Zij duwen de technologische snufjes en didactische nieuwigheden
in de gretige kinderhanden door ze te promoten alsof hun leven er van afhangt.
Bij deveranderdeleerstijlen van de huidige generatie jongeren
is er eerder sprake van eenself-fulfilling prophecyopgedrongen
door ontscholers ene-learning-mensen.
Een verandering in de leefwereld betekent ook niet dat die jongeren minder nood
hebben aan basiskennis.
3.Leerinhouden elitair en
arbitrair; dominante bourgeois-cultuur
3.1Bourdieu-visie van Standaert
Volgens Standaert is de relativiteit van de leerinhouden en
van de klassieke cultuuroverdracht ook het gevolg van het feit dat enkel een
beperkte maatschappelijke elite bepaalt wat belangrijke kennis is en wat er in de
leerplannen komt. Het is een dominante culturele minderheid die vanuit haar
culturele bourgeoiswereld de inhouden vastlegde/vastlegt. Standaertverwijst in dit verband naar de visie van de
socioloogPierre Bourdieu en schrijft:
Kennis die bij een
bepaald gevormde elite hoort, wordt hoger aangeslagen dan de kennis die
circuleert in het volkshuis. Weten wie Rubens was, wordt hoger aangeslagen dan
weten wie David Beckham is. Kritische sociologen als Bourdieu en Bernstein
hebben boeken volgeschreven over la distance inégale à la culture van een
grote meerderheid van kinderen op school. Vaak is die dominantie ook te vinden in de verbale sector. De verbale
cultuur wordt torenhoog hoger geacht dan de technische cultuur. Het foutloos
beheersen van de regels van de uitgangen d en dt, wordt waardevoller aangezien
dan de kennis van de automotor. Het is ook geen schande als je een technische
analfabeet bent, maar dat is het wel als je je nogal direct (en dus verbaal ongenuanceerd)
uitdrukt in eengesprek: la parlure
vulgaire, contre la parlure bourgeoise van de Franse sociologen. Om het nogal
cru te stellen, de dominante geldige kennis wordt voornamelijk vastgesteld en
verspreid door mensen, die het verbaal goed kunnen zeggen en schrijven. De geselecteerde kennis is vaak die kennis
die prestigieus is en die gedragen wordt door een dominante elite.
Standaert imiteert Bourdieu
en pleit voorminder aandacht voor
kennis die circuleert bij de elite en meer kennis die circuleert in het
volkshuis. Hij betreurt dat op schoolhet weten wie Rubens is hoger aangeslagen wordt dan weten wie David
Beckham is. Bourdieu stuurde zijn studenten de straat op met vragen als:van welke muziek houd je, van demuziek van Bach of van deze van Aimable?
Bourdieu stelde dan vast dat mensen met een hogere scholing en/of inkomen Bach
verkozen. Hij concludeerde dat Bach, Rubens, Racine en de klassieke cultuur
burgerlijk waren omdat ze gekozen werden door mensen die behoorden tot de
burgerij, les héritiers van de hogere cultuur. Het is deze klasse van
héritiers waartoe ook de leerkrachten behoren die de burgerlijke cultuur
bewaken en opleggen in het onderwijs.
Er is volgens Standaert ook te veel aandacht voor abstractie
en voor de verbale intelligentie en dit te koste van de andere soorten
intelligentie van Gardner. Ook de technische cultuur het doen krijgt te weinig
aandacht. In de traditie van de Bourdieu-filosofie werd ook gepleit voor een
soort onderwijs in de eigen taal en cultuurvan de verdrukten: de taal en cultuur van de kinderen van het
proletariaat en bij uitbreiding de taal en cultuur van de niet-westerse
immigranten.
Voor Bourdieu en zijn adepten is praktisch alles wat te
maken heeft met het klassiek leerprogramma verdacht en burgerlijk en dus ook
vervreemdend en discriminerend voor proletarische kinderen: het leren van de
standaardtaal, het leren deftig en duidelijk schrijven via het maken van
verhandeling, de klassieke literatuur, leren deftig discussiëren, examens maken,
inspanningen leren leveren en zelfs de confrontatie met abstractere
wiskunde.Bourdieu en co beschrijven de
klassieke cultuuroverdracht in termen van het uitoefenenvan symbolisch geweldop de proletarische leerlingen dit komt tot
uiting in de burgerlijke leerinhouden, de exameneisen, de schooltaal, enz. De
leerkrachten en de schoolse bourgeois-inhouden vervreemden de arbeiderskinderen
aldus van hun fundamentele aspiraties en van hun familiaal en sociaal milieu.
De Bourdieu-visie leidt tot een sterke relativering van de bestaande
leerinhouden en vakdisciplines, van de oordeelkundige keuze van de
leerinhouden, van het gezag van de meester... In het Fransehervormingsplan Bourdieu-Gros (1989) werd dan
ook gesteld dat de leerkrachten veel minder aandacht moesten besteden aan de
leertaak en in het bijzonder aan lezen, rekenen en schrijven.
Met een beroep op Bourdieu propageert Roger Standaert dus
het cultureel relativisme en de hier-aan verbonden conclusie dat de
confrontatie met de verbale of hogere cultuur nadelig, discriminerend en vervreemdend
is voor kansarmere leerlingen. De klassieke leerinhouden worden dus verdacht
en vooral de symbolische en abstracte onderdelen van het curriculum, de algemene
vorming, de klassieke vakdisciplines, de literaire werken.
Indien men sociaal benadeelde kinderen belangrijke kennis
onthoudt (beheersing van de moedertaal en vreemde talen, abstract denken,
basiskennis omtrent de werkelijkheid, literatuur ) dan worden deze extra benadeeld
en gediscrimineerd. Als handarbeider-kinderen hebben we ons destijds
opgetrokken aan die zgn. burgerlijkeschoolcultuur. We waren van huis uit minder voorbereid op alles wat te
maken had met geschreven taal, maar precies door de aandacht hiervoor op school
konden we die handicap overwinnen. We gaan ook geenszins akkoord met de
stelling dat we ons als arbeiderskinderen niet aangesproken voelden door wat de
school ons aanbood. Bourdieu, Standaert en de DVO zouden zich beter inspannen
opdat alle kinderen toegang zouden krijgen tot de kennis, cultuurinhouden en
standaardtaal, dan de leerkrachten te verwijten datzeals
privilégiés of héritiers de la culture de toegang tot de kennis en
cultuur willen doorgeven.
De Franse socioloog
Bernard Lahirestelt al lang dat precies
de ideologie van zijn leermeester Bourdieu nefast is voor de talentontplooiing-
vooral ook van benadeelde leerlingen.B.
Lahire schreef b.v.: Si lécole exerce
une domination culturelle sur les élèves des milieux populaires, cest la seule
orientation démocratiquement tolérable parce que les élèves en sortent mieux
armés quil ny sont entrés. En reprenant à son compte lanalyse sociologique
de la violence symbolique de Bourdieu, on finirai aussi par penser quil ne faut
plus rien transmettre nienseigner de
peur de tuer les capacités créatives ou imaginatives (supposées naturelles) des
enfants (Défendre et transformer lécole pour tous; zie Inter-net). Het
hervormingsplan Bourdieu-Gros van 1989 wordt mede verantwoordelijk gesteld voor
de daling van het onderwijsniveau in Frankrijk. De culturele reproductie- of
nivelleringsideologie leidde tot een aantasting van de klassieke
cultuuroverdracht en tegelijk tot een aantasting van de onderwijskansen.
DeBourdieu-ideologieover de socialereproductie leidde paradoxaal genoeg tot een
toename van de école de la reproduction, tot een afname van de onderwijskansen.In naam van de gelijke kansen onthoudt men
benadeelde leerlingen cultuurinhouden die de beter gesitueerde leerlingen
buiten de school kunnen verwerven.
De Leuvense prof. Bart Pattyn drukte het onlangs nog zo uit:
Omdat men de indruk geeft dat cultuur, waardeoordelen en verantwoordelijkheid
er niet toe doen, biedt men de zwakste socio-economische subculturen geen ideaal
en daardoor ook geen uitweg uit de sociale ongelijkheid die door die subcultuur
b.v. verleiding van instant gratification in de hand wordt gewerkt (Het
nut van morele vorming).
De Franse
onderwijskundigePh. Meirieu, de belangrijkste
beleidsadviseur in de jaren negentig, propageerde destijds de Bourdieu-visie
net als Standaert. Achteraf zag hij wel in dat hij zich had vergist en getuigde:
De pedagogen waarvan ik deel uitmaak, hebben inzake de democratisering grote
foutenbegaan door zich te inspireren op
Bourdieu. We dachten b.v. dat benadeelde leerlingen eerdergebruiksaanwijzingen voor elektrische
apparaten moesten leren lezen dan literaire teksten. Ik dacht dat dit veel
dichter bij hun interesse stond. Ik heb me vergist omwille van twee redenen:
vooreerst omdat de leerlingen de indruk kregen dat ze onderschat werden;
vervolgens omdat ik ze een essentieelonderdeel
van de cultuur onthield. Cest vrai que dans la mouvance de Bourdieu, dans
celle du marxisme, jai vraiment cru à certaines expériences pédagogi-ques. Je
me suis trompé (Le Figaro Magazine, 23.10.1999).
4Competentiegerichte vaardigheidsdidactiek?
4.1Controversiële competentiegerichte aanpak
Wij en vele anderen
stelden dat er in de DVO-filosofie te eenzijdig gepleit werd voor
vaardigheids-onderwijsenvooreenconstructivistischeencompetentiegerichte
methodiek, voor een idéologie du savoir faire, voor een pedagogisch
activisme.Over het belang van
basiskennis, instructie, vakdisciplines werd gezwegen en/of denigrerendgesproken. In zijn bijdrage banaliseert
Standaert eens te meer de basiskennis en basisvaardigheden. Hij vermijdt wel
angstvallig de kritiek i.v.m. de constructivistische en competentiegerichte
DVO-aanpak van de eindtermen e.d. Hij weet dat het hier gaat om de meest controversiële
onderwerpen binnen onderwijskundige middens. De constructivistische en
competentiegerichte visie heeft o.a. geleid tot een vage en wollige omschrijving
van de leerinhouden, tot een sterke relativering van de cultuuroverdracht en
tot een daling van het niveau. Professor Marcel Crahay, de vader van de
competentieaanpak in Franstalig België,stelt nu dat hij zich heeft vergist en dat precies de competentie-ideologie
veel schade heeft aangericht.Le concept
de compétence ne résiste pas à une analyse scientifique sérieuse (Faut-il finir
avec les compétences?, zie Internet). Crahay concludeert:Il nous paraît urgent de plaider en fa-veur
dune restauration du disciplinaire. De leerinhouden en de vakdisciplines
moeten weer in ere hersteld worden.
De invoering van de competentiegerichte aanpak leidde tot
ware schooloorlogen in Québec, Zwitserland, Nederland, Frankrijk, Engeland,
Verenigde Staten In een recente raadpleging van de Waalse leerkrachten vond 65
% dat de ingevoerde competentiegerichte aanpak nefast was uitgevallen en 76 %
dat ze niets positiefs had opgeleverd. Als belangrijkste kritieken werden
vernoemd:flou, onbegrijpelijk, te
weinig precieze aanduidingen van leerinhouden, parate kennis en evaluatiecriteria(zie APED-website). Ook de progressieve Nico
Hirtt wijst op de APED-website op nefaste gevolgen van de competentiegerichte aanpak:Les nouveaux programmes sont dune lourdeur
incroyable sur le plan des directives pédagogiques. En revanche, ils créent le
flou artistique quant aux contenus à enseigner. Het competentie-denken
veroorzaakte volgens Crahay en Hirtt een sterke niveaudaling in het Franstalig
onderwijs. In een themanummer zullen we binnenkort de kritiek op de
constructivistische en competentiegerichte aanpak verder uitdiepen.
4.2Wie polariseert?
In de Uitgangspunten bij de eindtermen, in de brochure
algemene toelichting eindtermen
lan-ceerde Standaert volop het denken in termen van kunstmatige tegenstellingen
tussen nieuwe en oude aanpakken, tussen kennis en vaardigheden, tussen onderwijzen
en leren, tussen disciplinair en vakoverschrijdend werken Hij dacht en
poneerde dat de eindtermen tot een cultuuromslag en tot eenomwenteling in het onderwijs en in de lerarenopleidingen
zouden leiden. De DVO-voorzitteroefende
ook zijn invloed uit op de eindtermen-commissies. Gelukkig was er geregeld een
grote afstand tussen de feitelijke eindtermen en de DVO-visietekst. Als commissielid
voor de eindtermen wiskunde (basisonderwijs) en als tegenstander van het constructivisme
hebben we ons best gedaan om het constructivisme zoveel mogelijk te weren.
In de vorige punten kwam het dichotomiserend en sloganmatig
ontscholingsdenken nog eens duidelijk kennis, slogans als rekenen minder
belangrijk in het tijdperk van de rekenmachine, spelling en andere kennis kan
je opzoeken Standaert verzwijgt in zijn bijdrage evenwel die kritiek op de
simplistische DVO-filosofie. Hij keert zelfs de rollen om. Volgens hem zijn het
de O-ZON-mensen die sloganmatig en dichotomisch denken. Het probleem wordt
compromisloos en kritiekloos gesteld in een keihard dilemma: brengt de school
nog kennis bij of moeten de kinderen googelen of iets dergelijks? In
samenhang met de extremiteit van de vraag krijg je ook de navenante slogantaal.
Waar gaan we naartoe als de kinderen niet meer weten wie Hippocrates is
(bijvoorbeeld de naam van de hond van een bekende mediafiguur) of hoe ze de
inhoud van een cilinder moeten berekenen? Wat te zeggen van een knoert van een
fout als hij antwoord?Ik wil er geen
karikatuur van maken (sic!), maar wie de vraag in een of of-vorm stelt, genereert
de simplistische antwoorden die bij een
4.3Kennis enkel omwille van de
vaardigheden!?
In het kapittel over kennis en vaardigheden zoekt constructivist
Standaert merkwaardig genoeg zijn toevlucht in een lange uitweiding over de
taxonomie van Bloom .Met een beroep op
Bloom wil Standaert vooreerst duidelijk maken dat het in het onderwijs gaat om
kennis én vaardigheden. Alsof de kritische leerkrachten en O-ZON hieraan zouden
twijfelen. Het is wel merkwaardig dat een constructivist als Standaert verwijst
naar taxonomieën van Bloom, De Block en De Corte die hun taxonomie combineerden
met een behavioristische, Mageriaanse en operationele opvatting over
doelstellingenformulering en evaluatie. Het gesloten Mageriaans onderwijsmodel
staat haaks op het open leermodel binnen de constructivistische en
competentiegerichte visie. Precies de constructivisten hebben er alles aangedaan om afstand te nemen van de visie van
Bloom, Mager, Lang & Johnson, Merill en vele anderen.
Met zijn verwijzing
naar het taxonomisch ladder-systeem van Bloom wil Standaert vooral aantonen dat
kennis enkel in functie staat van vaardigheden (competenties) en dus een
ondergeschikte en in-strumentele functie vervult:Kennis is er enkelomwille van de vaardigheden.Volgens Standaert en co heeft kennis op zich
geen zin, maar enkel in zoverre kennis de vaardigheid, kunde, competentie ondersteunt.
Prof. F. Dochy beweert dat de leerlingen zeggen:Kennis an sich bestaat niet. Enkel als iets in
een context geplaatst is, interesseert het ons(IVO 107, juni 2007, p. 37). Die kennis mag dus ook niet los en op zich
aangeboden worden, maar enkel in een specifieke toepassingscontext, in zgn.
doe-activiteiten. Taalkennis bijvoorbeeld moet gekoppeld worden aan specifieke
communicatieve doe-opdrachten, wiskundekennis aan concretetoepassingscontexten Constructivisten
pleiten dan ook voor gesitueerde kennis.
Men kan o.i. niet zomaarkennis verwervenondergeschikt
maken aan vaardigheden, specifieke situaties en doe-activiteiten, kennis louter
als dienstmaagd beschouwen. De kracht van fundamentele kennis is vooreerst dat
ze niet gebonden is aan een specifieke probleem- of toepassingscontext en in heel
veel situaties aanwendbaar is. In dit opzicht is dergelijke kennis belangrijker
dan situatie- encontextgebonden kennis
en vaardigheden. Het is verder ook zo dat de verschillende vormen vangebruik van kennis (b.v. vraagstukken
wiskunde) eveneens in functie staan van de verwerving, vastzetting en verdieping
van kennis. Via gevarieerde toepassingen komen we tot meer gedecontextualiseerde
en breed toepasbare kennis.
Standaert zet ook de taxonomie van Bloom naar zijn hand.
Bloom heeft het over 5 niveaus van kennis-verwerking: (geheugen)kennis,
inzicht, toepassing, analyse en synthese. Standaert stelt het voor alsof Bloom
werkt met twee categorieën kennis (geheugenkennis en inzichtelijke kennis) en
met 2 soorten vaardigheden (routinematig toepassen en probleemgericht toepassen).
Standaert associeert verder kennis met feitenkennis. Kennis binnen geschiedenis
is dan louter feitenkennis en historische interpretatie noemt hij merkwaardig
genoeg een vaardigheid. De spelling van een woord opzoeken in het groene
boekje noemt hij dan weer inzicht. In de praktijk bleek het gebruik van de
laddertaxonomie van Bloom overigens niet werkbaar.
5Politici bepaalden eindtermen
Roger Standaert vraagt zich af wie er uiteindelijk moet
beslissen over de kennis en vaardigheden, over het curriculum,om wat voor alle jongeren moet worden
opgelegd als inwijding in de maatschappij, de cultuur en de
beroepenwereld.Volgens de DVO-voorzitter
trad hetVlaams Parlementals scheidsrechter op:De
brede waaier van opvattingen over wat kwaliteit is, manifesteert zich immers in
allerlei bewegingen, actiegroepen, opvoedingsprojecten, verenigingen en
belangengroepen en die brengen alle materiaal aan voor de arbitrage Een heleboel
boodschappen komen dus samen in een brandpunt, dat evenwel zo vol gestouwd zit,
dat er keuzes moeten worden gemaakt. Op een bepaald ogenblik moeten er knopen worden doorgehakt. Er is op een
bepaald moment een arbitrage nodig. ... Het vastleggen van de eindtermen
gebeurt in een democratie uiteindelijk via de filter van het parlement. Daar
gelden dan de wetten van de democratie.
Wanneer er een parlementaire meerderheid is om te kiezen
voor meer spraakkunst, dan zal dat ook zo zijn.Standaert suggereert ten onrechte dat de Vlaamse
parlementsleden verantwoordelijk zijn voor het opstellen en kiezen van de
eindtermen. Deparlementsleden hebben
aan de door de DVO- en VLOR voorgelegde eindtermen praktisch niets gewijzigd.
De DVO patroneerde het opstellen van de eindtermen en
schreef achteraf op eigen houtje dememorie
van toelichting (= Uitgangspunten). Roger Standaert en co oefenden een sterke
invloed uit bij de samenstelling van de eindtermen-commissies en bij het sturen
van die eindtermen. Voor de samenstelling van de leerplancommissieNederlandsbijvoorbeeld werd vooral een beroep gedaan op taalkundigen van de
universiteiten van Leuven en Antwerpen waarvan de eenzijdige visie op voorhand gekend
was. Bij de start van de eindtermencommissie wiskunde (basisonderwijs)
probeerde Standaert ons zijn visie op te leggen. In het kapittelWaar zit de scheidsrechter? probeert hij
zijn verantwoordelijkheid en deze van de DVO te ontvluchten, door te stellen
dat de Vlaamse Parlementsleden de eindtermen en het eindtermendiscours
patroneerden.
6.Besluit
In de bijdrage van Standaert komt duidelijk hetontscholingsdiscours en het cultuurrelatisme
van de DVO-voorzitter tot uiting. Dit discours klinkt nietenkel vrij simplistisch, maar is een ware
bedreiging voor de talentontwikkeling van de kinderen. We merken ook dat
Standaertde grote invloed van zijn DVO
op het officiële onderwijsdiscours van de voorbije 15 jaar verhult door te
beweren dat depolitici de eindtermen
bepaalden en dat dé onderwijswereld aanstuurde op een beperking van de
basiskennis. De invloed van de DVO is nuwellicht wat aan het verminderen, maar toch lijkt ons een debat over de
invloed en opstelling van de DVO ten zeerste wenselijk.
Onderwijs. 7 jaar O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing): afwijzing door inspectiekopstukken in 2007
7 jaar O-ZON: afwijzing door inspectiekopstukken en coördinerend inspecteur Els Vermeire in 2007
(Bijdrage uit Onderwijskrant 144, jan. 2008 ( zie www.onderwijskrant.be)
1. Inleiding
Kritische
leerkrachten en O-ZON stelden het voorbije jaar dat vanuit de Brusselse
cenakels opvattingen, eindtermen, inspectiecriteria, pedagogische endidactische visies opgedrongen werden die
haaks staan op de visie en ervaringswijsheid van de praktijkmensen en die bovendien
ook binnen de vakgebieden controversieel zijn. Ook de inspectie kreeg kritiek.
In het O-ZON-witboek (Onderwijskrant nr. 140) resumeerden we al reacties vanuit
de inspectie s.o. Vier Brugse inspecteurs stelden o.a.: Het is bewezen. Frontaal onderwijs heeft afgedaan. De leerlingen onthouden
slechts 10 % van kennis die gedoceerd wordt. Aangezien iedereen een
zakrekenmachine heeft, is het hoofdrekenen niet meer essentieel.
Kristien Arnouts
inspecteur generaal beweerde in KLASSE (februari 2007):Als je een zaal vol vijftigers vraagt wat
1302 hen zegt, zullen ze ongetwijfeld weten dat het om de Guldensporenslag
gaat. Maar wat weten ze meer daarover? Als groepkennen de twaalfjarigen zeker meer dan
vroeger. Els Vermeire coördinerend inspecteur s.o. beweerdeOnderzoek heeft duidelijk bewezen dat leerlingen
niet beter gaan spellen als ze daar meer tijd aan besteden. Als je naar de
huisarts gaat, verwacht je toch ook niet de behandeling of medicijnen van
twintig jaar geleden.In 2007 lazen we
ook in het inspectierapport dat de leerkrachten nog veel te veel lesgeven en
met de leerinhouden bezig zijn.
Voor het themanummer over de O-ZON-thematiek in Nova et
Vetera van september 2007 nodigde de redactiecoördinerend inspectrice Els Vermeire uit om haar kritiek op de O-ZON-camapgne
in een bijdrage uit te werken.
Vermeiregeeft inEnkele
reflecties naar aanleiding van het kennis-vaardigheidsdebat grif toe dat
er bij de praktijkmensen geen draagvlak is voor de vernieuwingen die de onderwijstop
oplegde, maar ze blijftonvermurwbaar. De vernieuwingen zijn evident
en moetenonverkort ingevoerd worden. Met een verwijzing naar Onderwijsspiegel
2007 betreurt ze dat het vaardigheidsonderwijs en het competentielerennog niet algemeen is doorgedrongen.(NvdR: de voorbije jaren geraakte de nefastge
competentiegerichte aanpak in diskrediet.)
In de bijdrage over de visie van DVO-directeur Roger Standaert toonden we aan dat precies
het competentieleren en het ermee verbonden vaardigheidsonderwijs ook binnen de
onderwijskundige wereld sterk gecontesteerd worden. Els Vermeire bekijkt als
romaniste vooral de kritiek op het taalonderwijs, maar verwijst nergens naar de
belangrijkste kritieken en naar de actiepunten en publicaties van O-ZON. In de
vele O-ZON-reacties kwam ook tot uiting dat de modieuze vaardigheidsdidactiek volgens de leerkrachten
precies tot een daling van de taalvaardigheden heeft geleid. Vermeire legt al
die kritiek naast zich neer. De eindtermen, communicatieve taalvisie e.d.
werden volgens haar democratisch vastgelegd door de overheid. De inspecteurs
doen niets anders dan uitvoeren wat de overheid hen oplegde. De leerkrachten
moeten de eindtermen en hypes dus gewoon uitvoeren. Vermeire begrijpt niet datvanzelfsprekende onderwijsvernieuwingen en
het optreden van de inspectie gecontesteerd worden. Inspectie moét de democratische
en evidente eindtermeninspecteren. Ze
moet dus vooral nagaan of leerkrachten met vaardigheden bezig zijn . In deze
bijdrage analyseren we haar betoog.
2.Is O-ZON-kritiek simplistisch en
conservatief?
In punt 1 merkten we
dat de inspecteurs in hunreacties
steevast uitpakten met simplistische uit-spraken. Maar volgens Vermeire zijn
het de kritische leerkrachten en O-ZON die aan populisme doen: Voor wie zich specialiseerde in deze
materie is het frustrerend om de simplismen en het bij wijlen populistische
discours te volgen.De inspectrice
begrijpt verder niet dat de volgens haar vanzelfsprekende onderwijsvernieuwingen
zo fel gecontesteerd worden en schrijft:Ik zit met een wrang gevoel: hoe
komt het dat deze oude onderwijsvernieuwingen niet alleen nog altijd niet
breed geïmplementeerd zijn, maar ook nog altijd op felle weerstanden stuiten?
Dat Hullebus en O-ZON daarbij zoveel reacties kon losweken, stemt tot
nadenken. Vermeire betreurt dat er
bij veel leerkrachten en oudersnog veel weerstand bestaat tegen hervormingen
die een antwoord willen bieden op de nieuwe economische, culturele en sociale
uitdagingen. Nieuwe uitdagingen blijven op ons afkomen en vragen naar een
adequate aanpak.
De inspectricehoudt vol dat de gecontesteerde vernieuwingen
evident zijn en democratisch tot stand kwamen:Een veranderende samenleving
vraagt immers een veranderende school. De overheid stippelde dan ook een strategie uit om zicht te krijgen op
de nieuwe noden en bepaalde welke veranderingze wenste in te voeren. Vermeire zegt niet welke strategie de overheid
ontwikkelde en wekt ten onrechte de indruk dat de Vlaamse Parlementsleden de
inhoud van de eindtermen e.d. zelf bepaalden.
3.Eindtermen en communicatieve aanpak: heilig?
Volgens Vermeire moeten de gecontesteerde eindtermen
Nederlands & vreemde talen en de communicatieve methodiek geenszins
bijgestuurd worden. Ze zijn volgens haar gebaseerd op wetenschappelijke ontwikkelingen
en beantwoorden aan de nieuwe uitdagingen. Er moet dan ook dringend een
offensief opgezet worden om de eindtermen en de communicatieve aanpak van het
taalonderwijs integraal te implementeren. Veel van de elementen die in de discussie
over kennis-vaardigheden werden aangehaald duiken op in de gesprekken tijdens
schooldoorlichtingen. In het (vreemde) talenonderwijs heeft een aantal leraren
moeite met de communicatieve aanpak, in wiskunde heeft men twijfels over de
zinvolheid van een contextuele benadering Zelden kan men deze mening onderbouwen
met objectiveerbaregegevens. De
discussie neigt naar het sloganeske.
Vermeire vindt echter
dat de praktijkmensen ongelijk hebben en laat zich denigrerend uit over
onwetende leerkrachten die simplistische kritiek formuleren. Als leerkrachten,
professoren, bedrijfsleiders beweren dat jongeren minder vaardig zijn in
bijvoorbeeld het lezen en schrijven van teksten en dat dit mede het gevolg is
van de eenzijdige communicatieve aanpak met het accent op doe-activiteiten, dan
bestempelt Vermeire dit als sloganesk. Zij vermeldt niet dat er voor de
taalvakken ook veel professoren (Taeldeman, Vanneste, Decoo ) en lerarenopleiders
de voortdurende slingerbewegingen en eenzijdigheden betreuren. In het recenteTaalpeilonderzoek kregen ze ook nog gelijk vanwege
de taalleraars, de leerlingen en de burgers.
De hautaine opstelling
van de inspectrice en het misprijzen voor de ervaringswijsheid vandepraktijkmensen verklaart o.i. ook waarom het
bij doorlichtingen vaak tot discussies komt.
Er is overigens ook
wereldwijd veel kritiek op de mode van de contextgebonden wiskundedie de basiskennis, begripsvorming en abstrahering
bemoeilijkt. In Nederland is de kritiek op de constructivistische realistische wiskunde
van het Freudental Instituut enorm. In Amerika leidden de constructivistische
Standards tot eenMath War . De
nieuwe aanpakken die werden opgelegd, zijn ingevoerd zonder dat ze ooit
uitgetest werden. Is het toeval dat men op het niveau van de eerste graad s.o.
momenteel werkt aan een nieuw leerplan? Ook demoderne wiskunde werd rond 1970 voorgesteld als een evidente vernieuwing
die hoorde bij de postindustriële informatiemaatschappij. Ze is al terug
opgedoekt. Rond 1990 werd dan plots de tegenpool van de hemelsemoderne wiskunde, de aardse constructivistische wiskunde als de wiskunde
voor de toekomst voorgesteld.
4. Inspectie
moet vaardigheden inspecteren
In de bijdrage over de visie van DVO-directeur Roger Standaert
gingen we al in op het controversieelkarakter
van decompetentiegerichte aanpak. Deze aanpak
focust te sterk op inhoudsloze vaardigheden en op het feit dat de leerlingen
hun kennis en vaardigheden zelf moeten construeren. Verder is ook het begrip
competentie een wollig containerbegrip.
Vermeire vindt dat de eindtermen en leerplan-doelstellingen
terecht in can do-termen (doe-activiteiten, vaardigheden, competenties)
geformuleerd zijn. En alles wat te maken heeft met kennis (woordenschat, grammatica,
spelling ) moet volgens haar gekoppeld wordenaandedoe-activiteiten(taakgerichte,communicatieve aanpak). Begeleider Chris
Decock drukt het in zijn bijdrage in Nova et Vetera zo uit: Het gaat om
Frans kunnen en niet omFrans kennen. Je
leert immers een taal om te kunnen communiceren. Dat betekent dat vanaf de
start communicatieve taaltaken centraal staan.De leerlingen moeten mensen kunnen
begroeten, formulieren invullen, advertenties kunnen lezen De communicatieve
taak (opdracht) staat voorop, en daarop worden de nodige woordenschat en
grammatica geënt.
Volgens Vermeire moet
de inspecteurs zich ook concentreren op het inspecteren van de vaardigheden (competenties)die in de eindtermen werden vastgelegd. Ze
moeten ook nagaan of de kenniselementen niet apart geserveerd worden
(sic!). Aangezien de inspecteurs zich hierbij niet baseren op de controle van
de leerresultaten, gaan ze dan na of de meeste uren en examenvragen besteed
worden aan doe-activiteiten en of de taalkenniselementen geïntegreerd zijn
binnen de doe-taken. Volgens deCanadese
onderwijskundige Normand Péladeauwekt men
hier ten onrechte de indruk dat een pédagogie pour compétencesenkel kan bereikt worden via eenpédagogie par compétences . Werken in
functie van de ontwikkeling van competenties betekent nog niet dat je die kan
bereiken door enkel en onmiddellijk te werken via doe-taken. Competenties zijn
het resultaat van een lang leerproces en niet iets dat men zomaar direct kan
leren.
Een taalleerkracht steekt de draak met het modieuze talenonderwijs
op zijn weblog:We hebben behoefte aan een kenniseconomie, zegt men, maar in het taalonderwijs
kiest men voor een vaardigheden-economie. Er is nog iets mis met die vaardigheden:
ze mogen niet stapsgewijs en op basis van kennis geleerd worden, maar moeten
spontaan zijn ontstaan. Bijvoorbeeld: na drie jaar middelbare school-onderbouw
in Engels, met woordjes, kleine uitdrukkinkjes en onregelmatige werkwoorden
moeten leerlingen ineens een tekst uit de Sunday Times kunnen lezen en begrijpen.
En het nieuws van de BBC kunnen verstaan. Wie wil dat een leerling dat kan moet
echter eerst een leermethode bedenken met een reeks tussenstappen. Het aanleren
van detussenstappen i.v.m. taalkennis,
deelvaardigheden e.d. kost tijd en mag blijkbaar ook niet, en dusnoemen we het kunnen lezen van een tekst
geen kennis maar een vaardigheid. Hetzelfde geldt ook voor het leren spreken en
schrijven. Tussenstappen als woordenschat leren, dictee, grammatica,
vertaaloefeningen zijn uit de mode, spontane vaardigheden zijn in de mode.
De vaardigheidseindtermen voor taal klinken overigens heel
vaag en slaan enkel op wat leerlingen op het einde van de lagere school, eerste
graad s.o . moeten kunnen: b.v. op het einde van de lagere school bepaalde
soorten teksten begrijpend kunnen lezen of schrijven. Ze duiden niet aan via
welkelange weg de leerlingen
uiteindelijk dergelijke eindtermen bereiken. Uitdrukkingen als begrijpendkunnen lezen, zeggen niets over het belang
van het kunnen vlot technisch lezen, over het belang van woordenschatkennis,
e.d. Een eindterm als een soort tekst kunnen schrijven zegt ook niets over de
kennis i.v.m. woordenschat, spelling, grammatica, stijl die hiervoor is
vereist. Het Leuvens Centrum voor Taal en Onderwijs(CTO, vroeger NT2-Leuven) had een grote
invloed op de eindtermenNederlands.
Vanuit de taakgerichte en analytische taal-visie opteerde NT2-Leuven destijds
voor de taakgerichtewhole language
-aanpak. Voor hetaanvankelijk lezen
betekende dit dat het begrijpend lezen vanaf de start van het leren lezen
centraal moest staan. Jaspaert en co opteerden dus voor een (nefaste) globale
leesmethode. Alles i.v.m. taalkennis spelling e.d. moest verder
geïntegreerd worden binnen taaltaken en inductief worden opgebouwd.
Als de inspecteurs dus kritiek formuleren op het feit dat de
taalleerkrachten te weinig aandacht besteden aan doe-activiteiten en te veel
aandacht aan woordenschat, grammatica, spelling en dictee dan is dit volgens
Vermeire het gevolg van het feit dat de eindtermen in vaardigheidstermen
(doe-activiteiten) geformuleerd zijn met 4 centrale activiteiten: luisteren, spreken,
begrijpend lezen, schrijven. De inspectrice maakt hier zelf een strenge
tegenstelling tussen kennis en vaardigheden en maakt geen onderscheid tussen
het eindproduct en de lange weg erheen. Els Vermeire schrijft ook ten onrechte
dat de inspectie bij doorlichtingen niet verwijst naar de 40-60-verhouding
tussen kennis en vaardigheden binnen de visie van de begeleiding. Een aantal
leerkrachten getuigden dat dit wel degelijk het geval is.
5.Els
Vermeire over rol inspectie
De onderwijsinspectie
moet volgens Vermeire gewoon nagaan of de eindtermen en leerplandoelstellingen
worden bereikt. Volgens de geest van het inspectie-decreet moet dit echter
vooral gebeuren door product-controle, door evaluatie van de leerresultaten. In
zijn reactie op de kritiek dat de inspectie (overheid) zich in sterke mate
inlaat met de pedagogische aanpak, gaf minister Vandenbroucke toe dat de
overheid via de eindtermen, inspectie e.d. geen didactische aanpak
bijvoorbeeld communicatieve taalmethodiek mag opleggen.
Hij wil geen staatspedagogiek. Ook de Franse minister Darcos heeft onlangs afgekondigd
dat de inspectie zich enkel moet bezig houden met de evaluatie van de
leerresultaten en niet langer meer met alles wat te maken heeft met het
leerproces.
Vermeire gaat ervan
uit dat de overheid wel een didactische aanpak mocht opleggen en dat deinspectie dus moet nagaan of de taalleraars
die aanpak wel toepassen. Zij geeft hier dus openlijk toe dat de inspectie focust
op het leerproces en de didactische aanpak:De inspectie onderzoekt de mate waarin het onderwijsproces het
bereiken van de leerplandoelstellingen ondersteunt. Het onderzoek kan uitwijzen
dat veel onderwijstijd besteed werd aan de bouwstenen van het leertraject, maar
dat er weinig onderwijstijd overblijft voor het effectief bereiken van de
uiteindelijke leerplandoelstelling, de vaardigheid. In het geval van talen kan
dit betekenen dat grammatica en woordenschat zo uitgebreid aanbod komen als
losse bouwstenen, dat er te weinig ruimte is overgebleven om de
leerplandoelstelling te bereiken. Op basis van zon opstelling beweren Vermeire
en codan datdoe-activiteiten en vaardigheden onvoldoende
worden aangeboden . Het gaat dus bij de inspectie niet echt om duidelijke
uitspraken over het product of leerresultaat, om de vraag of de leerlingen
bijvoorbeeld behoorlijk kunnen schrijven, spellen , maar veeleer om een
beoordeling van het leerproces en de methodiek. Volgens Vermeire mogen de
leerkrachten niet veel woordenschat, spelling, grammatica aanbrengen en niet
los van opdrachten lezen, spreken en schrijven. Leerkrachten die meer
systematiek en houvast willen bieden, krijgen de kritiek dat ze werken metlosse bouwstenen .
Vermeire beweert dat
de overheid een curriculum mag en moet opleggen. De overheid mag o.i. geen curriculumopleggen met inbegrip van bepalingen over de
methodiek (b.v. constructieve, communicatieve taalaanpak). Jammer genoeg werd
aan de eindtermen achteraf een memorie van toelichting en andere uitleg gevoegd
waarin geopteerd werd voor een constructivi-tische aanpak met veel zelfstudie
e.d.m. En als de inspectie in haar rapporten voorturend schrijft dat onze leerkrachten
nog te veel lesgeven, dan zijn dit ook uitspraken over de pedagogische aanpak.
De overheid verplichtte ook ten onrechte de leerplanontwerpers om ook
methodische richtlijnen op te leggen.
6.Vernieuwing zonder draagvlak?
Vermeire geeft toe dat er bij de leerkrachten en ouders geen
draagvlak bestaat voor de vernieuwing. Tegelijk stelt ze dat de eindtermen e.d.
bij decreet vastgelegd worden door het Vlaams parlement en dat dit op een democratische
manier gebeurde. Innoveren, nieuwe kennis ontwikkelen en die ingang te laten
vindenbinnen de muren van de klas is
echter geen sinecure. Aan het vastleggen van de eindtermen ging een democratische
besluitvorming vooraf. Dat betekent echter niet noodzakelijk dat er binnen het
onderwijsveld een breed draagvlak bestaat voor deze eindtermen. Zonder een
breed draagvlak bij de mensen op de werkvloer blijft het moeilijk om te
implementeren wat de overheid wenselijk acht. Ook de druk van de ouders om bij
het traditionele onderwijs te blijven is soms erg groot.
Wanneer een overheid het noodzakelijk acht dat veranderingen
in het onderwijs worden doorgevoerd, zou voldoende aandacht besteed moeten
worden aan de aanpak om de bereidheid en de competentie tot veranderen te
vergroten. Er moet een offensief opgezet worden om de eindtermen en de
communicatieve aanpak van het taalonderwijs integraal te implementeren.
Als eindtermen e.d. democratisch zijn opgesteld, waarom
blijkt dan dat er bij de leerkrachten envolwassenen geen draagvlak voor die vernieuwingen bestaat?. De enige reactie
van de inspectrice op de kritiek van de leerkrachten luidt:Welke strategieën kunnen ertoe leiden dat de
gewenste onderwijsvernieuwing sneller en adequater ingang vindt en verankerd
wordt in het onderwijs? Hoe kunnen we maken dat de vernieuwingen daadwerkelijk
geïmplementeerd worden?Vermeirevergeet dat in hetverleden veel zaken als onafwendbaar werden
voorgesteld en opgelegd die achteraf niet uitvoerbaar waren en/of op een
vergissing berustten. In Nederland loopt er momenteel een parlementair onderzoek
over de controversiële hervormingen van de voorbije dertig jaar. De grote
kritiek luidt dat ze van bovenaf werden opgelegd tegen de opvattingen van de
praktijkmensen in. De moderne wiskunde is een schoolvoorbeeld van een opgelegde
hype. De new math was zogezegd de wiskunde die paste bij de nieuwe informatiemaatschappij,
maar werd na een kwarteeuw weer afgevoerd. Toen we al in 1973 voorspelden dat
de moderne wiskunde eenverkeerde
keuze was en weer zou verdwijnen, werden we als conservatief verketterd. Als
romaniste moet Vermeire ook weten dat de voorbije 50 jaar voortdurend voor
eenzijdige en controversiële aanpakken voor Frans werd gepleit. Ervaren
leerkrachten probeerden de slingerbewegingen wel af te remmen.
7 Besluit
Het standpunt van Els
Vermeire bevestigt vooreerst dat de kritiek van de leerkrachten en van O-ZON op
het functioneren en de ontscholingsdruk vanwege de inspectie niet uit de lucht
is gegrepen. De bijdrage van de coördinerend inspectrice lijkt ons ook revelerend
als vertrekpunt voor discussie over de functie en het concrete optreden van de
inspectie. Uit de getuigenis van Vermeire blijkt eens te meer dat de inspectie
zich weinig of niet inlaat met haar decretale hoofdopdracht de controle van
het product, de leerresultaten maar des te meer met de controle van de
pedagogische aanpak. Dit is een aantasting van de pedagogische vrijheid en
regelrechte staatspedagogiek. Als reactie op de kritiek vanwege O-ZON en de
leerkrachten, beloofde minister Vandenbroucke een bijstelling van het
inspectiedecreet. Hij stelde onder meer dat de inspectie zich niet mocht
inlaten met de pedagogische aanpak. Pieter Van Biervlietvroeg de minister op 17.01.08 naar de stand
van zaken na een spreekbeurt in Izegem. Vandenbroucke gaf de indruk dat er toch
niet veel zou wijzigen. De decretaal opgelegde productcontrole zou volgens hem
moeilijk zijn omdat de scholen qua instroom sterk verschillen. We vrezen dus
dat de inspectie zal blijven focussen op de controle van het pedagogisch proces.
Onderwijs. 7 jaar O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing) : reactie en ontscholingsdiscours van drie inspecteurs in 2007
7 jaar O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing) : reactie en
ontscholingsdiscours van drie inspecteurs in 2007 (Onderwijskrant nr. 140).
Woord vooraf:
Onderwijskrant startte precies 7
jaar geleden met zijn O-ZON-campagne. Onze campagne lokte onmiddellijk een
afwijzende en nogal agressieve reactie uit vanwege een aantal
onderwijsinspecteurs. In een volgende bijdrage laten we morgen een paar
kopstukken van de inspectie aan het woord. In deze bijdrage nemen we de reactie
op van drie inspecteurs secundair onderwijs van 19 januari 2007.
1. Inleiding
Aanvankelijk mengden zich geen
inspecteurs in het actuele debat over de daling van het niveauen de onderwaardering van basiskennis en
basisvaardigheden. De meesten vinden blijkbaar niet reageren en/of doodzwijgen
de beste strategie. Drie Brugse inspecteurs secundair onderwijs vroegen en
kregen echter op 19 januari j.l. een breed interview in het Brugsch
Handelsblad: Hans Gevaert (wiskunde), Luc Marannes (Germaanse talen) en Roger
Vandevoorde (technische vakken). Ze reageerden op de oproep van Hullebus. Ze ontpopten
zich als woordvoerders van het ontscholingsdiscours.
De drie inspecteurs beweren dat
het onderwijs dat ze zelf destijds genoten hebben, bijna volledig verdampt is.
Een totale omwenteling (ontscholing) was dan ook meer dan nodig. De inspecteurs
verwoorden naar eigen zeggen gewoon het officiële standpunt van de overheid,
de DVO, de eindtermencommissie taal, de Nederlandse Taalunie en Europa. Het
gaat volgens hen dus om een officiële en zelfs Europese visie. Ze
onderschrijven die visie volmondig en passen ze ook toe bij doorlichtingen.
Minister Vandenbroucke beweerde nochtans dat de inspectie decretaal geen
pedagogische visie en methodieken mag opleggen en controleren.
Hun basisstellingen luiden: *Er
is geen achteruitgang van de kennis. *Directe instructie rendeert niet (slechts
10 %) *Basiskennis is morgen al verouderd en verdampt vlug. *Hoofdrekenen is
niet meer zo belangrijk in het tijdperk van de rekenmachine. *Taal en spelling
evolueren voortdurend: als de boodschap maar overkomt. Spelling, grammatica,
literatuur zijn niet zo belangrijk.
Als O-ZON-woordvoerders zijn we
tevreden dat de inspecteurs kleur bekennen en toegeven dat het officieel
discours een ontscholingsdiscours is. De druk om radicaal te breken met het
verleden en om te ontscholen is dus niet fictief. Zo hoor je het ook eens van
een ander.
We citeren op volgende pagina hun
zgn. officiële opvattingen over de leerinhoud en het onderwijs (= punt 2) en
over de vakken Nederlands en vreemde talen in het bijzonder (=punt 3).In een bijlage citeren we de lage dunk van de
drie inspecteurs over de (vele) leerkrachten, docenten, professoren,
publicisten die al hun sympathie
betuig(d)en voor het debat over de ontscholing van het onderwijs. Honderden
mensen reageerden al openlijk in de media en in mails aan Hullebus. De
inspecteurs wekken de indruk dat het om het standpunt van één leerkracht
Hullebus gaat. Ze vinden het leren opzoeken van informatie het meest
belangrijke. Zelf hebben ze blijkbaar de voorbije maanden de weg nog niet
gevonden naarde vele reacties omtrent
ontscholing op de website van de kranten, Canvas, KNACK , Lerarenforum en
uiteraard ook van www.o-zon.be.
Zij pakken ook al te gretig uit met een
karikatuur van de kritiek op het huidige ontscholingsdiscours: Hullebus stelt
de zaken overigens verkeerd voor, want je kunt geen vaardigheden oefenen zonder
kennis. Als woordvoerders van de O-ZON-vereniging denken we dat de uitlatingen
van de inspecteurs voor zichzelf spreken. Voor commentaar op hun ontscholingsvisie
en op analoge opvattingen verwijzen we naar voorliggend O-ZON-witboek en naar
de website van O-ZON waar we ook een lijvig taaldossier opgenomen hebben.
2
Ontscholingsdiscours van inspecteurs in
citaten
Het is bewezen: frontaal
onderwijs heeft afgedaan. Onderzoek heeft uitgewezen dat leerlingen slechts 10
% onthouden van de kennis die gedoceerd wordt. Als de leerlingen samen iets
zelf mogen uitzoeken, loopt dat op tot 85 %. De leraars beseffen dat, maar niet
iedereen trekt de juiste conclusie. Maar het vergt van de leerkracht uiteraard
minder inspanning als hij zijn wijsheid mag etaleren. Geef de leerlingen in
klas de tijd om het zelf uit te zoeken. (NvdR: die uitspraak is gebaseerd op
de bekende mythe van de zgn. leerpiramide
die geenszins gebaseerd is op onderzoek en puur verzinsel is.)
Aangezien iedereen een zakrekenmachine heeft,
is ook het hoofdrekenen niet meer essentieel. De kassa berekent het bedrag voor
de caissière in de Delhaize. Niet enkel de taalvakken, maar ook het vak
wiskunde moet zich aanpassen aan de veranderende samenleving.
Onze maatschappij, de
technologie en onze kennis evolueren. Vraag het eens aan een dokter: die is
niet veel meer met de opgedane kennis uit zijn universiteitsperiode, tenzij hij
zich voortdurend bijschoolt. Vroeger was het belangrijk om te weten wat de
leraar wist, nu is het belangrijk om te weten hoe je die kennis toepast. Wie
van ons kent nog het Latijn dat hij vroeger geleerd heeft? In het eerste jaar
Engels lazen wij Shakespeare evenals Plato. Maar Engels leren spreken deden we
niet.
Er is helemaal geen achteruitgang
van de kennis. De huidige jongeren kennen veel meer dan onze generatie. Alleen
richt hun kennis zich niet tot een vak. Jongeren slaan enkel in hun geheugen
op wat ze blijven gebruiken. Want anders raakt hun harde schijf vol.
Als Hullebus stelt dat de kennis
van de leerlingen achteruit gaat, dan ziet hij één ding over het hoofd: vroeger
vlogen de slechtste leerlingen aan twaalf jaar van school en moesten zij gaan
werken. Nu zitten er drie keer zoveel leerlingen in het onderwijs. Er zitten er
een aantal bij die het nooit zullen leren. Maar dit is geen reden om heimwee te
hebben naar het verleden.
3Stellingen over
Nederlands en Jean-Marie Pfaff-Duits
De huidige Europese
onderwijsvisie is dat taal een communicatiemiddel is. Je boodschap moet goed
overkomen. De essentie is dat je elkaar verstaat. Liever Jean-Marie
Pfaff-Duits dan niet kunnen communiceren met een Duitser. Ik begrijp de
ontgoocheling van de filologen, omdat zij nauwelijks nog literatuur mogen
geven. Maar literatuur is slechts een van de vele vormen van communicatie.
Marc Hullebus stoort zich aan dt-fouten. Er zijn echter belangrijkere dingen.
Vooral filologen moeten beseffen dat onze spelling erg relatief is. Vergelijk
eens de taal van Bredero met het huidige Nederlands! Ook de taal evolueert:
in de nieuwe Van Dale staan er 1.300 nieuwe woorden en zijn er 1200 andere
woorden geschrapt.
Als de West-Vlaamse leerlingen
enkel overstelpt worden met grammaticale regels en de kans niet krijgen om in
klas algemeen Nederlands te praten, zullen zij er nooit in slagen zich
behoorlijk uit te drukken. Sta ons toe
om vaardigheden oefenen te vergelijken met het leren autorijden. Met theorie
alleen zal het nooit lukken, al heb je die nodig.Voor het leren van taal geldt hetzelfde.
DeTaalunie schrijft drie prioriteiten
naar voor om een taal te leren: oefenen, een coach hebben die corrigeert en de
leerlingen uitdagen.
Ons valt het op dat dikwijls
Vlaamse elitescholen slecht scoren inzake motivatie van hun leerlingen. Die
gaan niet graag naar school. De reden is dat er in dit type onderwijs nog veel
meer frontaal gedoceerd wordt dan in het technisch en beroepsonderwijs. Dat
type is moderner. Ik zou graag eens een leraar uit een aso-school die geen
kritiek duldt op zijn verouderde manier van doceren, in het technisch of het
beroepsonderwijs zien lesgeven. t Zou niet lang duren!!
Als Hullebus de eindtermen in
vraag stelt, moet hij een Europese politieke partij oprichten om die te
wijzigen. Want diezelfde inzichten liggen aan de basis van het Europese
portfolio. Het leerplan is opgesteld op basis van de eindtermen. Het leerplan
van de Guimardstraat adviseert dat 60 % van de tijd in de klas gaat naar het
aanleren van vaardigheden en 40 % naar de overdracht van kennis. Geen
theoretische examenvragen meer , maar punten op het afnemen van een interview
en op argumentatie in een debat.
Bijlage: typering van o-zon-sympathisanten
Ik heb in het blog van Hullebus gezocht en ik
heb geen reacties gevonden (NvdR:
O-ZON noteerde honderden reacties. In Onderwijskrant en in het O-ZON-boek Ik
mag/moet naar school (Academia Press, 2007) werden er ook een groot aantal
afgedrukt. Hullebus springt enkel in de
bres voor een aantal uitgebluste leerkrachten die zich niet willen of kunnen
aanpassen aan de veranderende samenleving. Het gaat om een kleine minderheid
van de leraars die weigert zich aan te passen. Sommigen van de leerkrachten die
reageerden zijn onderwijsmensen die niet mee willen evolueren
Onderwijs. Reactie op Knack: Vlaams onderwijs is (GEEN) kampioen sociale ongelijkheid!
1.Knack verzwijgt ernstige studies waaruit blijkt
dat Vlaanderen ook goed scoort inzake gelijkheid en baseert zich enkel op dubieuze
analyse
In punt 3 vermelden we straks ernstige studies waaruit
blijkt dat Vlaanderen ook op het vlak van sociale gelijkheid goed scoort.Binnenkort overigens (eind februari) zal een Vlaamse wetenschapper een doorwrochte
studie uitbrengen die de conclusies van Hirtt totaal tegenspreekt. De bijdrage
van Knack-redacteur Patrick Martens is merkwaardig genoeg enkel gebaseerd op de
dubieuze analyse van de Waalse fysicaleraar Nico Hirtt,een bekende aanhanger van de egalitaire
onderwijsideologie. Volgens Hirtt hebben lagere scores van allochtone
leerlingen ook niets te maken met de anderstaligheid, maar enkel met sociale
discriminatie.
De vooringenomenheid van Martens blijkt al uit de eerste
zin: Het was even slikken Vlaanderen
zakte op de ranglijst. Een andere voorstelling luidt: Vlaanderen scoort
als het beste Europees land voor PISA-wiskunde (na SES-correctie op 8ste
plaats en Finland b.v. -een land met
weinig allochtone & arme leerlingen - pas op de 16de).
Vlaanderen behaalt ook nog steeds een (relatief) hoog aantal toppers: 25% en
Finland amper 14%. Vlaanderen behaalde vroeger nog 33% toppers, maar als gevolg
van nivellerende hervormingen o.a. eindtermen is dit aantal jammer genoeg
gedaald. Bij invoering van een
gemeenschappelijke eerste graad zal het aantal toppers nog verder afnemen.
2. Prestatiekloof
# ongelijkheid. De kloof dempen? Eerder
vergroten!
Volgens
Hirtts prestatiekloofberekening is de ongelijkheid het grootst in Vlaanderen
en het kleinst in landen als Noorwegen, Zweden Hirtt beschouwt de
prestatiekloof ten onrechte als een aanduiding van ongelijkheid. De 25%
sterkste leerlingen én de 25% zwakste scoren in Vlaanderen een heel stuk hoger
dan in Noorwegen, Zweden Zweden behaalt ook amper een gemiddelde van
478 punten en Vlaanderen 531.Zweedse
beleidsmakers maken zich grote zorgen omwille van de lage score én omwille ook van het feit dat ook de leerlingen uit de
lagere milieus zwakker scoren dan in de meeste landen. Oud-studenten
die in Noorwegen les geven getuigen van het lage niveau. Volgens Hirtt zijn
Noorwegen en Zweden toplanden inzake sociale gelijkheid; lees: kleinereprestatiekloof.Patrick Martens (Knack) is het daar blijkbaar
volmondig mee eens.
De beleidsslogan de kloof dempen is de domste slogan ooit.
Die kloof is in Vlaanderen voor PISA-2012 zelfs iets kleiner geworden, enkel omdat
onze toppers lager presteren. Ook volgens prof. Jan Van Damme moeten we ons
vooral ook zorgen maken over de daling van het aantal toppers. We citeren in
deze context even prof. Eisner: As
Eisner (2002) implied in the statement quoted earlier, educators and
schooladministrators should not
interpret the widening gap in academic achievement as a failure of the educational
system; rather, they should acknowledge its growth as a confirmation that
individual differences in learning ability have been recognized. Door het
opnieuw verhogen van de kwaliteit van het onderwijs zal de kloof eerder groter
worden ook al profiteren ook de zwakkere leerlingen van een
kwaliteitsverhoging.
Tussendoor. De PISA-berekening van de score van de zwakste
leerlingen is vrij dubieus: *(1) In Vlaanderen participeren ook de zwakste
leerlingen de buso-leerlingen in andere landen is dit veel minder het geval;
*(2) de score wordt vertekend door het feit dat bepaalde landen veel allochtone
leerlingen tellen en andere niet; (3) In een aantal landen hebben de 15-à16-jarigen
bij de afname van de PISA-toets al het secundair onderwijs verlagen: in
topregio Shanghai al 35%.
3(On)gelijkheid op basis van
SES-correlaties? Omgekeerd!
Hirtt beweert dat
Vlaanderen ook op basis van de berekening van SES-correlaties, b.v. relatie met
opleidingsniveau ouders, wereldkampioen sociale discriminatie is. Er zijn
kleine leugens, grote en statistische. Enkele jaren geleden al toonde de
bekende Duitse onderzoeker Woessmann op basis van TIMSS aan dat de Vlaamse
(autochtone) leerlingen ook inzake sociale gelijkheid een topscore
behalen.Vorig jaar toonde de
Nederlandse prof. Jaap Dronkers op basis
van PISA aan dat de Vlaamse (autochtone) leerlingen inzake sociale gelijkheid
(SES-correlatie) even hoog scoren als de Finse enNederlandse.
Ernstige onderzoekers weten dat men enkel appels met appels
mag vergelijken, in casu: autochtone Vlaamse leerlingen met autochtone. Zo kent
Vlaanderen relatief veel 15-jarigen met een allochtone achtergrond (meer ook
dan 11% van PISA/Hirtt) en Finland heel weinig. Tal van Canadese regios tellen
veel Aziatische leerlingen die hoger scoren dan de Canadese; dit heeft te maken met soort migratie,
herkomstland en selectie (discriminatie) bij toelaten van migranten. Vlaanderen
telt veel meer laaggeschoolde migranten die ook in armoede leven.
Hirtt interpreteert ook een SES-correlatie ten onrechte als
een rechtstreekse graadmeter van de sociale discriminatie. Egalitaire GOK-
ideologen verdoezelen vooreerst dat de invloed van het opleidingsniveau van de
ouders, voor een aanzienlijk deel te wijten is aan de verschillen in erfelijke
aanleg en niet alleen aan sociale factoren. In de meeste landen ook de
Scandinavische is de SES-correlatie, b.v. de relatie met het opleidingsniveau
van de ouders, vrij hoog. Dat is mede het gevolg van decennia democratisering
van het onderwijs en doorstromingskansen (of sociale mobiliteit). In de jaren
zestig was de SES-correlatie kleiner in Vlaanderen, maar het onderwijs was
minder democratisch.
Hirtt gaat er bij zijn SES-interpretatie ook van uit dat de
erfelijke aanleg evenredig verdeeld is over alle sociale klassen. In het
interview van Onderwijskrant met minister Vandenbroucke (2005) erkende ook VDB
dat als gevolg van de democratisering de (hand)arbeidersklasse jammer genoeg intellectueel
was afgeroomd. Michael Young voorspelde dat reeds in 1955 en nam dus aan dat
ook het nog ontginbaar talent zou afnemen. Egalitaire ideologen als Hirtt gaan
er ook ten onrechte vanuit dat de school zomaar in staat is om de invloed van de milieuverschillen
volledig weg te werken.
4. Negatie van invloed van
anderstaligheid
In zijnrapport
verzwijgt Hirtt ook dat de PISA-score in sterke matebeïnvloed wordt door de anderstaligheid van
veel allochtone leerlingen. In zijn boekje De school van de ongelijkheidbeweert hij dat hun lagere score niets te
maken heeft met taalproblemen, maar enkel een gevolg is van sociale
discriminatie. Hij is een van onze vele taalachterstandsnegationisten die het
belang van intensief NT2 en OKAN-klassen in vraag stellen. Het zijn precies de
egalitaire GOK-ideologen die door hun weerstand tegen extra taalonderwijs en
achterstandsdidactiek de ontwikkelingskansen van allochtone leerlingen
afremmen.
Noot
In Onderwijskrant nr.
168 besteden we een gestoffeerde bijdrage aan de egalitaire GOK-ideologie en de
nefaste gevolgen hiervan (zie www.onderwijskrant.be)
Onderwijs. NT2-campagne en taalachterstandsnegationisme : deel 1
NT2-campagne en taalachterstandsnegationisme
: deel 1
Deel 1 :Inleiding en
reactie op aantijgingen van ICO Maly in De Morgen
1 Taalproblemen en beschuldigingen van Ico Maly in D.M.
We lazen gisteren in de krant dat bij 15% van de Vlaamse
kleuters de thuistaal geen Nederlands is. In Antwerpen is dit zelfs 41, 4%. De
komende jaren zal dit nog toenemen. In regios met veel anderstalige leerlingen lopen veelal
kleuters van heel verschillende nationaliteiten school. Het is voor die
leerkrachten en scholen dan veelal ook niet mogelijk om in te spelen op al die
verschillende talen. Het is uiterst belangrijk om die kinderen zo vroeg mogelijk
Nederlands te leren.
Voor Onderwijskrant
is het bericht over de vele anderstalige leerlingen een aanleiding om een nieuwe
campagne voor intensief NT2-onderwijs en tegen taalachterstandsnegationisme op
te starten. In Onderwijskrant en elders trokken we vanaf januari 1993 al aan de
alarmbel en we hielden sindsdien voortdurend pleidooien voor doorgedreven
NT2-onderwijs. Ook alarmerende getuigenissen van leraars uit het Brussels
onderwijs en van Brusselse ouders stimuleerden ons in de jaren negentig om in actie te komen. We schonken de voorbije 20
jaar veel aandacht aan de taalproblematiek.
We werden hiertoe ook geprikkeld door de vele taalachterstandsnegationisten die
intensief NT2 steeds als nefastbestempelden, maar veelal tegelijk de
leerkrachten en scholen ervan te beschuldigen dat ze de allochtone leerlingen
discrimineerden.
Eén van die notoire taalachterstandsnegationisten, Ico Maly (Kifkif, cultuurwetenschapper),
pakt vandaag weer uit met een aanval tegen het onderwijs dat de allochtone
leerlingen in sterke mate zou discrimineren - in de bijdrage Waar de meerderheid de minderheid is,
DM, 28 januari. Ico Maly, verzwijgt eens te
meer de taalproblemen van veel allochtone leerlingen. Hij wekt de indruk dat
het enkel gaat om een doorgedreven discriminatie van kinderen uit lagere
sociale milieus waartoe ook veel allochtone leerlingen behoren: Onderwijs
speelt een cruciale rol in het bepalen van ongelijkheid. De omgang met
diversiteit op school zit verkeerd. Die wordt gekleurd door de dominante
beeldvorming, en die vertaalt zich in ongelijkheid. Zo heeft onderzoek
uitgewezen dat leerkrachten Kevins en Kimberleys negatiever benaderen dan een
Elisabeth. Dat geldt ook voor Mohammed. Die benadering leidt tot slechtere
schoolresultaten. Het zijn dus niet alleen de kinderen van etnische minderheden
die benadeeld worden. De schoolcultuur is nog heel sterk gericht op het
doorsnee blanke, Vlaamse middenklassegezin. Terwijl er ook onder Vlaamse
autochtonen veel meer diversiteit is dan tot nu wordt erkend. Ook in het Standpunt
We verspillen menselijk kapitaal van redacteur Bart Eeckhout moet de
school het ontgelden en zwijgt Eeckhout over de taalproblemen. (In
punt 3 formuleren we meer kritiek op de visie en opstelling van Ico Maly.)
Het zijn veelal mensen als Ico Maly die een intensief
NT2-onderwijs bestrijden en aldus de ontwikkelingskansen van de allochtone leerlingen
afremmen,die heel vlug geneigd zijn de
leerkrachten te beschuldigen van sociale/allochtone discriminatie.Op
ons facebook en op ons blog Onderwijskrant Vlaanderen wezen we er vorige week
op dat ook de samenstellers van een recente KBS-studie, medewerkers van het Steunpunt Diversiteit en Leren (UGent)
en het CEGO (Leuven), zwijgen over de grote taalproblemen en over
het feit dat ook beide Steunpunten zich in het verleden manifesteerden als
taalachterstandsnegationisten. Tegelijk aarzelen die KBS-studie-auteurs niet om
de leraars, de kleuterscholen en de lerarenopleidingen te beschuldigen van
discriminatie van leerlingen uit lagere milieus die in armoede leven.
Daarnet hoorden we op Radio 1 Geert Vanistendael een
pleidooi houden voor doorgedreven taalonderwijs Nederlands. Hij ergerde zich
ook aan de vele taalachterstandsnegationisten - vaak sociologen -die het belangvan de kennis van het Nederlands en van
NT2-onderwijsontkennen en bestrijden.
Ook het centraal stellen van het alternatief meertalig onderwijs in klassen
met veelal sterk verschillende taalgroepen, vindt Vanistendael niet
realistisch. PoliticaZuhal Demir
(Turkse roots) stelde o.i ook terecht in Knack van vorige week: Vandaag zijn
er allochtone leerlingen van de derde generatie die slecht Nederlands spreken,
dat kunnen we niet dulden. Ik geloof ook sterk in het belang van
inburgering.Dergelijke uitspraken
zullen Ico Maly en vele anderen niet in dank afnemen.
2Manifest van 21
taalachterstandsnegationisten: 2009
De weerstandtegen
NT2 en taalbad-voorstellenkwam ook
sterk tot uiting in het manifest GOK van
Pascal (oktober 2009)dat door 21
universitaire taalachterstandsnegationisten ondertekend werd. Het manifest was
een reactie op de oproep voor doorgedreven NT2-onderwijs van Mieke Van Hecke
(eind augustus 2009), die ook gesteund
werd door minister Smet en Onderwijskrant. Mieke
Van Houtte (Ugent), Orhan Agirdag (UGent), Sven Sierens (Steunpunt Diversiteit
en Leren), Ignace Glorieux (VUB)Goedroen Juchtmans (HIVA-Leuven), Eva Jaspaert (KUL) en co schreven
o.a.: De taalachterstandsthese is een voorbeeld van het deficit-denken. Dit
betekent dat de onderwijsachterstanden eenzijdig worden toegeschreven aan de
veronderstelde gebreken van de doelgroep. Waar haalt het taalbadmodel zijn
vanzelfsprekendheid en waar zijn de aanwijzingen dat het werkt?.
3Scherpe reactie Eddy Bonte op visie van Maly en Blommaert in 2009
Ook al in 2009 manifesteerde de Gentse academicus ICO Maly
zich als een radicale taalachterstandnegationist. Docent Eddy Bonte (Hogeschool
Gent & later NVAO) ergerde zich mateloos aan de sterke relativering van de
kennis van het Nederlands, zoals dit o.a. tot uiting kwam in zijn boek De beschavingsmachine. Wij en de Islam
(EPO, 2009).Een verontwaardigde Eddy
Bonte schreef op zijn blog als reactie : Ico
Maly vertelt een wansmakelijk verhaal: Nederlands leren werkt bij allochtonen
niet emanciperend, maar discriminerend. Ja, lees het opnieuw: allochtonen
dieNederlands kennen hebben geen
werktuig van emancipatie maar van discriminatie in handen. Hoe Maly dat
bewijst? Simpel: in bepaalde gevallen is kennis van het Nederlands een
voorwaarde, bijv. om een sociale woning te kunnen huren. Conclusie van Maly:
hier spreekt men Nederlands wordt gebruikt om te discrimineren . Nederlands
kennen werkt o.i. wel emanciperend, zoals de kennis van elke taal altijd
emanciperend werkt. Natuurlijk kan men de voorwaarde kennis van het
Nederlands contesteren, zoals men het bezit van papieren als noodzakelijke
voorwaarde kan contesteren, maar dat doet niets af aan het feit dat wie
Nederlands kent daar in Vlaanderen zijn voordeel mee doet.
Jammer genoeg wordt
deze opinie ook gesteund door een andere Gentse academicus, met name Jan
Blommaert, en de groep KifKif, zodat veel zichzelf progressief noemende
Vlamingen in deze open val trappen. In de VS twijfelt niemand aan het nut van
de Engelse taal: wie niet slaagt voor de taaltest TOEFL, kan het vergeten. In
Nederland hoor je het discours van Maly en Blommaert niet, in Frankrijk is het
Frans de taal van de République, in Spanje leert elke vreemdeling meteen
Spaans.
.... De waarheid luidt
dat het valse discours van Maly en Blommaert invloedrijke allochtonen ertoe zal
aanzetten de kennis van het Nederlands te contesteren en zo de derde en
binnenkort de vierde generatie verder het getto zal induwen ... De waarheid
luidt dat een bepaald soort Vlamingen de allochtonen in deze zelfcastratie
steunt, hun slachtofferrol voedt, hun achterstand vergoelijkt (nu met een
academisch sausje) en ze paternalistisch behandelt als een bende achterlijke
tsjoek-tsjoeks. Daarom noem ik het een wansmakelijk verhaal. No pasaran.
P.S. In de volgende
afleveringen van NT2-campagne en taalachterstandsnegationisme werken we deze
themas verder uit.
Onderwijs. 7 jaar O-ZON-campagne Onderwijskrant tegen ontscholing. De start in 2007
Woord vooraf van Raf Feys
In januari 2007
startte Onderwijskrant met zijn O-ZON-campagne tegen ontscholing, voor de
herwaardering van basiskennis en basisvaardigheden, voor niveauverhoging en meer
niveaubewaking Het gedachtegoed van O-ZON is inmiddels breed doorgedrongen. Onderwijskrant kreeg bij de start van de
O-ZON-campagne 7 jaar geleden wel heel
veel kritiek te verduren van beleidsmakers en van het onderwijsestablishment. We
drukken hierbij nog eens de eerste bijdrage af uit ons O-ZON-witboek van
januari 2007. Op 5 mei 2007 organiseerde
O-ZON ook een symposium in de Blandijnberg (Gent) en we publiceerden in mei
2007 het boek : Ik mag/moet naar school
(Academia Press, Gent deels ook als Google-boek op het Internet).
Ontscholing =
onderbenutting talenten - O-ZON pleit voor breed en diepgaand debat
1December-alarm en ontscholing
In de eerste helft van december 2006 lazen we zowel in de
Nederlandse als in de Vlaamse pers een stroom van bijdragen en reacties over de
daling van het niveau van het onderwijs. In Vlaanderen was een eenvoudige mail
van leraar Hullebus de aanleiding. In Nederland was het een rapport van de Nederlandse
Onderwijsraad dat aansloot op vroegere alarmerende berichten. Vlaanderen is
Nederland niet; toch vertoont de recente decemberkritiek veel gelijkenissen.
Ook Vlaanderen kampt al vele jaren met een ontscholingsdruk. In het grote
doorlichtingsrapport poneert de inspectie dat ons onderwijsproduct wel van
hoge kwaliteit is, maar dat het productieproces niet deugt. De Vlaamse
leerkrachten geven nog te veel les. In het Sociaal en cultureel Rapport 2004
van het Nederlandse Planbureau lezen we echter dat de onderwijskwaliteit vooral
gebaat zou zijn met een hogere waardering van het gewone lesgeven en met een
meer prestatiegerichte onderwijsmentaliteit. Dat is ook de mening van de
meeste leerkrachten en ouders, maar niet van het vernieuwingsestablishment. In
Frankrijk is minister Gilles deRobien
al een paar jaar geleden gestart met een breed herscholingsoffensief onder het
motto: "Posséder les fondamentaux,
c'est une vision d'avenir et non pas une vision passéiste".
Veel vernieuwingen streven/streefden ernaar dat een school
zo weinig mogelijk op een school zou gelijken, ze viseren de ontscholing,het afstand nemen van de basisgrammatica van
het onderwijs, van het typisch schoolonderwijs.Het is geen toeval dat de oproep van informaticaleraar Marc Hullebus (29
november) opvallend veel weerklank vond in de pers, bij de leerkrachten, de
docenten en de ouders. In de stroom van reacties en protesten naar aanleiding
van die oproep kwam het grote ongenoegen over de kennisdeficiëntie en
ontscholing sterk tot uiting. De discussie over de achteruitgang van het niveau
en van de instructie woedde wekenlang in de opiniepaginas van alle kranten en
op radio en tv. Leraar Kris De Boel drukte het treffend uit: Na jaren van toenemende frustratie bij veel
leraars wordt de discussie eindelijk eens openlijk gevoerd. Klokkenluider
Hullebus handelde op eigen houtje en kon op veel bijval rekenen. Volgens de
vele polls gaan 80 tot 90 % van de mensen akkoord met zijn basisstellingen. Het
verzet kreeg een publiek statuut en wees op de grote kloof tussen de werkvloer
en het beleid en de hogere pedagogiek anderzijds.
De inhoud van het protest komt goed overeen met de kritiek
in Nederland. De leerkrachten en vele anderen maken zich zorgen over de dalende
hoeveelheid kennis en vaardigheden die leerlingen kunnen verwerven en over de
onderbenutting van talenten.En dit
zowel in het basis- en het secundair onderwijs als op het niveau van de
lerarenopleidingen, de hogescholen en de universiteiten. De critici zien
bijvoorbeeld kennis niet louter als een van de samenstellende delen van
competenties naast vaardigheden en attitudes, maar als de belangrijkste
voorwaarde daarvoor. Tegelijk worden vaardigheden (rekenen, schrijven,
technische vaardigheden ) vaak al te weinig ingeoefend. En minder direct
functionele kennis- bijvoorbeeld
literatuur - krijgt steeds minder waardering.
We merken dat de kopstukken van de inspectie s.o. en andere
ontscholers al te vlug geneigd zijn Hullebus en de vele voorstanders van
cultuuroverdracht te bestempelen als nostalgisch en conservatief, als
sukkelaars die de vernieuwingstrein gemist hebben. Inspecteurs, Laevers en het
CEGO pleiten voor verdere ontscholing,
voor een sterke afname van dedirecte
instructie (zie punt 4). Het zijn o.i. echter de voorstanders van de
ontscholing en de ontintellectualisering die de onmondigheid bevorderen en de
maatschappelijke inzetbaarheid bemoeilijken. De ontscholers dienen een
rechts-conservatief project; ze remmen de volksverheffing en ontvoogding af en
doen de onderwijskansen afnemen. Het stellen van te weinig eisen in het
onderwijs ondermijnt ook de arbeids- en ondernemingszin en de maatschappelijke
inzetbaarheid. Ondernemers als André Leysen hebben dit de voorbije jaren
geregeld aangeklaagd.
Om misverstanden te vermijden maken we in het debat wel een
onderscheid tussen het ontscholingsdiscours en de feitelijke ontscholing in de
klaspraktijk. Een voorbeeld: bij doorlichtingen stellen de inspecteurs vast dat
veel taalleerkrachten de eenzijdige communicatieve aanpak van de eindtermen en
leerplannen niet ten volle willen toe In Vlaanderen is er al bij al nog meer
aandacht voor directe en activerende instructie, voor basiskennis en
basisvaardigheden dan in de ons omringende landen, Wallonië inbegrepen. Dit
alles verklaart o.i. waarom de Vlaamse leerlingen relatief gezien veelal beter
presteren dan deze in het buitenland. Deze relatieve koppositie belet niet dat
o.i. ook het niveau van het Vlaamse onderwijs en van de leerprestaties van de
leerlingen gedaald is; ook bij ons ligt de lat vaak te laag. We moeten dringend
de sluipende ontscholing tot stilstand brengen en her en der tot herscholing
overgaan.
2Oprichting O-ZON
Onderwijskrant heeft de voorbije 30 jaar bewezen ook een
actietijdschrift te zijn. Om het debat te voeden en te verdiepen hebben we
samen met Marc Hullebus de vereniging O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing)
opgericht en de website www.o-zon.-be. We voeren onze actie onder het motto: Meester, het mag weer. De leraar moet
opnieuw de kans krijgen om meesterlijk klas te houden en les te geven. We
verbinden dit motto met de stelling: Ontscholing=onderbenutting van talenten.
Met een knipoog naar minister Vdb voegen we eraan toe: ontscholing=zwak voor
de sterkere leerlingen, zwakst voor de zwaksten. Ook de overheid en veel
beleidsadviseurs stimuleerden de voorbije 15 jaar de ontscholing. We vragen
minister Vdb om de sluipende ontscholing te stoppen i.p.v. ze te stimuleren. Op
5 mei plant O-ZON een symposium over deze thematiek (Blandijnberg- Gent).
Met dit O-ZON-witboek en met de O-ZON-website willen we
bijdragen tot het voeren en verdiepen van het debat. In deze bijdrage
beschrijven we de contouren. Voor de vele andere invalshoeken verwijzen we naar
de inhoudstafel. Een deel van de binnengekomen bijdragen over dit thema zullen
we in een volgend nummer afdrukken.
3Ontscholingsdiscours en -druk
Het Vlaams onderwijs wordt al vele jaren geteisterd door een
ontscholings- en omwentelingsrage, aangewakkerd door nieuwlichters en
beleidsmensen. De belangrijkste begrippen binnen de schoolgrammatica werden
steeds meer door alternatieve (ontscholende) termen verdrongen/vervangen:
onderwijzen door leren, meester door begeleider (coach), leerling door
lerende of kind, sturing door de leerkracht door zelfsturing of
zelfregulering, cultuuroverdracht door zelfconstructie van
allerpersoonlijkste kennis, hoge eisen door knuffelen,diepgaande reflectie door learning by
doing, e-ducatie (uitleiden uit ego-wereldje) door ego-gerichte zelfontplooiing;
leerschool door leefschool, leerinhoud door competenties, leren door leren
leren, school door leer- of studiehuis, belangstelling wekken voor brede
cultuur door leren vanuit betrokkenheid op eigen verlangens, gezag door
permanent onderhandelen, basiskennis verwerven door kennis kunnen opzoeken,
inspanning en arbeidszin door momentaan welbevinden ...
De cultuuroverdracht en de prestatiegerichtheid stonden de
voorbije tien jaar voortdurend onder verdenking. Enkele recente illustraties.
Op 1 september 2001 verkondigde minister Vanderpoorten dat
de leraar niet langer vooraan mocht staan in klas en dat leerplannen
voorbijgestreefd waren. Ze werd hierbij geflankeerd door Ronald Soetaert die
poneerde dat de kennisoverdacht passé was. Ook in de jaarlijkse
inspectierapporten lazen we telkens dat de leerkrachten te veel les geven.
In april 2006 en op 13 december j.l. beweerde prof. Laevers
(Steunpunt GOK & CEGO) dat ons s.o. totaal voor de bijl moest omdat het
veel te prestatiegericht is: een bedreiging voor het welbevinden van de
leerlingen (Over vijf jaar moet het secundair onderwijs voor de bijl gegaan
zijn, DM, 19.04. 06). In Impuls van april j.l. poneerde CEGO-medewerker Luk
Bosman: directe instructie geeft weinig
aanleiding tot belangrijke denk- en doeactiviteiten bij jongeren. Het
Steunpunt GOK wil totaal heterogene (comprehensieve) klassen in de lagere
cyclus s.o.
Het ontscholingsdiscours komt ook heel duidelijk tot uiting
in de reactie van de inspectie op de oproep en kritiek van Hullebus. Drie
Brugse inspecteurs lanceerden een aanval in het Brugsch Handelsblad - op
Hullebus en co op 19 januari. Luc
Marannes (germanist) beweert: Het is
bewezen: frontaal onderwijs heeft afgedaan. Onderzoek heeft uitgewezen dat
leerlingen slechts 10 % onthouden van de kennis die gedoceerd wordt.Als de leerlingen samen iets zelf mogen
uitzoeken, loopt dat op tot 85%.Terloops: op het leerpsychologisch AERA-congres 2006 toonde prof.
Sweller precies het tegenovergestelde aan (zie p. 82-85). Marannes baseert zich blijkbaar op de mythe van de leerparamide.
Hans
Gevaert (wiskundige) poneert o.a.: Aangezien
iedereen een zakrekenmachine heeft, is ook het hoofdrekenen niet meer
essentieel. De kassa berekent het bedrag voor de caissière in de Delhaize. Niet
enkel de taalvakken maar ook het vak wiskunde moet zich aanpassen aan de
veranderende samenleving.
In KLASSE van februari j.l. beweren de inspectiekopstukken
dat er geenszins sprake is van een niveaudaling, integendeel. We zijn de
inspecteurs heel dankbaar dat ze kleur bekennen en zelf hun
ontscholingsdiscours en -druk toelichten. We citeren hen even.
Kristien Arnouts - inspecteur-generaal
s.o.- poneert: Als groep kennen de
twaalfjarigen zeker meer dan die van vroeger. Leerlingen die vroeger niet mee
konden, liet men gewoon links liggen. Die verdwenen vroeg of laat toch uit het
onderwijs. De eindtermen hebben ervoor gezorgd dat leraren ruimer aandacht hebben
voor andere zaken dan kennis. Dat merk je in de nieuwe didactieken, zoals
begeleid zelfstandig leren, hoekenwerk, contractwerk Als je een zaal vol
vijftigers vraagt wat 1302 hen zegt, zullen ze ongetwijfeld weten dat het om de
Guldensporenslag gaat. Maar wat weten ze nog meer daarover?
Els Vermeire -
coördinerend inspecteur s.o. beweert: Onderzoek heeft klaar en duidelijk
bewezen dat leerlingen niet beter gaan spellen als ze daar meer tijd aan
besteden met dictees en driloefeningen. De basisschool moét - inzake
grammatica e.d.- niet voorbereiden op de latere schoolloopbaan.
Grammatica is volgens de inspectie veel te abstract.
Volgens de inspectie gaat de vergelijking met vroeger niet
op. Als je naar de huisarts gaat, verwacht je toch ook niet de behandeling of
medicijnen van twintig jaar geleden. We citeren ook nog even enkele
verantwoordelijken voor de gecontesteerde eindtermen Nederlands. In Weg met de
grammatica (DM, 20.01.05) poneerde Rita
Rymenans (UA) dat volgens de Vlaamse taalkundigen scholen hun tijd
verkwisten met het aanleren van grammatica.
In Taaldidactiek voor het funderend onderwijs (Acco, 2004)
schrijven Frans Daems (UA) en Kris Van den Branden (Steunpunt NT2): Systematisch expliciet onderwijs van
elementen, zoals woordenschat, spellingregels e.d. is weinig effectief.Een slechte spelling maakt een taal niet
slechter, en een goede spelling maakt een taal niet beter.Koen Van Gorp pleit er voor een
zelfontdekkende constructivistische aanpak.
4Prestatievijandig klimaat
Op de Pro-Contra-pagina van KNACK van 13 december poneerde
prof. F. Laevers (CEGO Leuven) dat ons onderwijs nog steeds veel te
kennisgericht is en een bedreiging inhoudt voor het welbevinden. Op de erbij
gevoegde poll antwoordde 89% dat het onderwijs precies te weinig kennisgericht
was en dat Laevers zich vergiste.
Samen met ons betreurt ook de Leuvense onderwijskundige
Bieke De Fraine dat de term 'prestatiegerichtheid' jammer genoeg in
de oren van veel mensen een negatieve bijklank heeft. Haast onmiddellijk wordt
prestatiegerichtheid geassocieerd met competitie tussen leerlingen, leerstof
die niet aansluit bij de leefwereld van jongeren en een ijzeren discipline.
Vanuit die zienswijze legden sommigen een zodanig sterke nadruk op het zich
goed voelen op school, dat het aspect 'leren' naar de achtergrond verdween.
In recente spreekbeurten voor het COV betreurde ook prof.
Hans Van Crombrugge de dictatuur van het welbevinden. Prof. Geert
Kelchtermans liet zich in gelijkaardige bewoordingen uit. Bieke De Fraine kwam
in haar onderzoek tot een totaal andere conclusie dan haar collega Ferre
Laevers. Zij concludeerde: "In klassen (s.o.) met een meer
prestatiegericht klimaat behalen leerlingen niet alleen betere resultaten, hun
welbevinden is ook hoger dan in klassen die weinig prestatiegericht zijn. Het
klimaat in klassen kan verder tegelijk prestatiegericht én gemeenschapsgericht
zijn. Het is mogelijk én wenselijk om een omgeving te creëren waarin leerlingen
cognitief uitgedaagd worden én tegelijk het gevoel hebben dat ze 'erbij'
horen. Ze ergerde zich ook aan de vele mensen die voortdurend het belang van
prestaties in vraag stellen. De Fraine (Het ideale schoolklimaat,
prestatiegericht of gemeenschapsgericht? Impuls, maart 2004, p. 143-148).
Kenmerken van een prestatiegericht klimaat zijn volgens De
Fraine: "een hoge effectieve leertijd en een uitdagend curriculum. In
prestatiegerichte klassen en scholen worden vaak overhoringen en huistaken
gegeven. De doelstellingen zijn er duidelijk en de leerkrachten hebben hoge
verwachtingen ten aanzien van de prestaties van hun leerlingen. Goede
prestaties worden gewaardeerd en beloond. Herhaaldelijk werd vastgesteld dat de
kenmerken van een prestatiegericht klimaat een positief effect hebben op de
prestaties van hun leerlingen. Ons onderzoek geeft aan dat prestatiegerichtheid
niet negatief hoeft te zijn. Er is niets mis met het stellen van eisen aan
leerlingen.
De voorbije decennia hebben we in Onderwijskrant een groot
aantal bijdragen gewijd aan pleidooien voor herwaardering van basiskennis en
-vaardigheden en voor het beter benutten van de talenten van zowel de zwakkere
als de betere leerlingen. In dit kader bestreden we het ontscholingsdiscours en
de zelfontplooiingsmodellen die haaks staan op een effectieve
(achterstands)didactiek. In dit themanummer laten we Jaap Dronkers, professor
sociale stratificatie en ongelijkheid, hierover verderop aan het woord. Volgens
hem is de voorbije decennia het niveau van de instructie en van de
leerprestaties gedaald. Door de ontscholing hebben achterstandskinderen het op
vandaag moeilijker dan weleer en krijgen ook modale en betere leerlingen niet
waar ze recht op hebben. Ook de schrijfster Naima El Bezaz schreef onlangs nog
dat allochtone jongeren vooral een strakke lijn en gewoon de ouderwetse
kennisoverdracht nodig hebben en dat dit spijtig genoeg niet het geval is
(NRC, 25.11.06). In een bijdrage verderop in dit nummer pleiten ook de
professoren Kirschner, Sweller en Clark voor het terug invoeren van meer
geleide instructie en tegen het nefaste constructivisme. De visie van Sweller
kreeg veel bijval op het AERA-congres van 2006. Kirschner is een bekende
Nederlandse ICT-professor.
Ontscholing en ontsystematisering leidden tevens tot de
afname van de onderwijskansen. Onze officiële GOK-steunpunten (CEGO; NT2-Leuven
en ICO-Gent) propageren al vele jaren het constructivistische
(zelf)ontplooiingsmodel, minder instructie en structuur.Constructivistische aanpakken waarbij de
leerlingen als zelfstandige ondernemers beschouwd worden, zijn nefast in het
bijzonder voor leerlingen met een achterstand. Zwak dus voor de sterke
leerlingen, nog zwakker voor de zwakkere. Op een recente studiedag wezen
GOK-ondersteuners en Hiva-mensen opnieuw de klassieke aanpak af. We lezen op de
uitnodiging: De klassieke onderwijsmethoden zijn weinig toegankelijk voor
kansarme leerlingen. Ze steunen sterk op het klassikaal doorgeven van
theoretische en abstracte kennis. Pedagogische vernieuwingen vormen daarom een
onmisbare schakel in een schoolbeleid gericht op gelijke onderwijskansen.
Tijdens deze dag ontdekken we hoe de principes van het sociaal-constructivisme
in de praktijk vertaald worden (Op zoek naar de didactiek van de gelijke
kansen, Berchem, 23.02.06).
We willen het kennisdebat verruimen en spreken dan ook
liever over het fenomeen van de ontscholing en de onderbenutting van talenten
dan over afname van de kennisgerichtheid. De term ontscholing slaat op de
verwaarlozing van de basiskennis in de brede zin van het woord, maar evenzeer
op de achteruitgang van basisvaardigheden als vlot rekenen, keurig en vlot
schrijven en spreken, in staat zijn een Nederlandse of Franse tekst te lezen.
Ontscholing slaat tevens op het tekort aan geleide instructie, op de aantasting
van het gezag van de school en de leraars Als verzamelterm voor dit alles
spreken we liever over ontscholing (deschooling) dan over te weinig
kennisgericht onderwijs. In Duitsland hanteert men vaak de uitdrukking:
Entschulung, Entsystematisierung & Entsymbolisierung van het onderwijs.
Ontscholing betekent
een sterke aantasting van de basisgrammatica van de school die al eeuwen haar
deugdzaamheid bewezen heeft. Het onderwijs was wel voortdurend in evolutie,
maar behield zijn basisstructuren (cfr. Cuban). Onderwijs was in sterke mate
cultuuroverdracht en expliciete instructie die belichaamd wordt in de persoon
van de leraar, en niet zozeer zelfontplooiing en zelfstandig leren.
Kinderen kunnen niet vanaf de kleuterschool zelf grotendeels
uitmaken welke kennis en vaardigheden ze moeten verwerven en wat het betekent
mens te zijn. Leerlingen verwachten dat leerkrachten hun verstandelijke en
kritische vermogens uitdagen door inspanning en mobiliteit van het abstractievermogen
te eisen. Aldus leren ze ook hoe ze zelfstandig informatie kunnen verwerven en
beoordelen. Ze verwachten dat leerkrachten het verwerven van hun vaardigheden
modelleren en hierbij hoge eisen stellen.
6Herscholingsinitiatieven
Volgens het rapport van de Nederlandse Onderwijsraad zijn er
voldoende aanwijzingen dat er op alle onderwijsniveaus grote problemen zijn met
de belangrijke vakken Nederlands en wiskunde/rekenen. Vermoedelijk is dit ook
het geval voor de andere vakken die nog niet onderzocht werden, aldus de
voorzitter. Bij Nederlands gaat het vooral om gebrekkige beheersing van zaken
als schrijfvaardigheid, woordenschat, grammatica en zinsbouw, en onderscheiden
van hoofd- en bijzaken. Bij wiskunde zit het kennistekort o.a. in de reken-
en formulevaardigheden. Het gaat dus niet enkel om kennistekorten, maar
evenzeer om tekort aan vaardigheid in bijvoorbeeld het vlot rekenen en in het
schrijven. Het onderwijs blijkt te weinig prestatiegericht te zijn.
Samenvattend stelt de raad dat er in alle onderwijssectoren nood is aan
herwaardering van kennis en basisvaardigheden.
De niveaudaling is een gevolg van het vernieuwingsbeleid: Als gevolg van een aantal zgn.
procesvernieuwingen is de inhoud onder druk komen te staan. Er bestaat een
problematische relatie tussen onderwijsinhoud en onderwijsvernieuwing.
Vernieuwers en lerarenopleidingen stellen b.v. het zelfstandig leren centraal
en poneren dat het onderwijs zich moet richten op het leerproces in plaats van
op de leerstof. Leerkrachten moeten leerlingen begeleiden bij het proces van
kennisverwerving in plaats van zelf kennis over te dragen. Verder neemt het
zogenaamde praktijkleren de plaats in van schoolonderwijs. Dit leidt tot een
informalisering en onderwaardering van de inhoud. Onze aanbeveling luidt
daarom: de introductie in gestructureerde kennisgebieden blijft de centrale
component in het onderwijs los van alle vernieuwingen in het onderwijsproces.
De Onderwijsraad stelt verder: Zolang niet bewezen is dat een nieuwe onderwijsmethode werkt, zou in
ieder geval duidelijk moeten zijn dat invoering geen ongewenste effecten heeft
voor de leerprestaties van de leerlingen. Dat is blijkbaar niet het geval
bij veel vormen van zelfstandig leren, competentieleren, nieuwe leren
De Raad voor het hoger onderwijs (HBO) en de Raad voor Werk
en Inkomen (RWI) concludeerden in een rapport van 18.05.06: Het kennistekort
in Nederland is nóg nijpender dan tot nu toe werd aangenomen.
Karl Dittrich,
voorzitter Nederlands-Vlaamse Accreditatie-Organisatie, maakt zich ook zorgen
over het lage niveau van de hogeschoolstudenten, en evenzeer over de docenten
die niet meer de kans krijgen om hun
vakkennis en enthousiasme te etaleren.
Ook de Franse minister G. de Robien heeft beslist dat de
scholen veel meer aandacht moeten besteden aan woordenschat, grammatica,
vervoeging, spelling, vlot rekenen en aan directe instructie.
7Breed talentendebat
7.1Breed debat
Onze O-ZON-groep viseert een breed debat over
kennistekorten, niveaudaling, effectieve instructie, ontscholing en
onderbenutting van talenten. Het debat slaat evenzeer op de daling van het
niveau van de basisvaardigheden. Kennis en vaardigheden zijn overigens niet echt
te scheiden: een nieuw te leren vaardigheid begint veelal met kennis, kennis
wordt ook functioneler en ruimer via het toepassen ervan De polarisering
tussen kennis en vaardigheden is veroorzaakt door het modieuze
competentiedenken dat vaardigheden centraal stelde. In publicaties over
basiscompetenties, socles de compétences, eindtermen taal werd nog weinig gewezen op het belang van
leerinhouden, kennis en vakdisciplines.
De Luikse prof. Marcel Crahay, een vroegerepromotor van het competentiedenken heeft zich
bekeerd en stelt nu: Het concept vaardigheid/competentie is strijdig met
ernstige wetenschappelijke analyses. We pleiten nu voor een herstel van de
vakinhouden (zie b.v. Le glas des compétences, Internet). Het debat gaat ook
over effectieve didactische aanpakken. Canadese onderzoekers o.l.v. Clermont
Gauthier stelden opnieuw vast dat expliciete instructie veel effectiever is dan
constructivistische aanpakken waarbij de leerlingen te veel zelf moeten
ontdekken.
Het debat gaat ook over de betekenis van ICT voor de
kennisoverdracht - en van het internet in het bijzonder. De stelling dat kennis
steeds on line opvraagbaar is en dat de (inter)net-generatie vooral moet leren
kennis op te zoeken, is vrij dubieus. Net als in de reacties van veel Vlaamse
leerkrachten stelt de Nederlandse Onderwijsraad: Het gebruik van ICT brengt
risicos met zich mee. De gezaghebbende kennis (die van de leerkracht) wordt
vervangen door kennis die overal opvraagbaar, maar moeilijk verifieerbaar is.
Dit brengt vragen met zich mee als: wat is de waarde van deze kennis? En welke
eisen moeten we stellen om die kennis verantwoord te kunnen gebruiken? Over
welke kennis moet iemand zelf beschikken om goed te kunnen functioneren en voor
welke kennis kan in welke omstandigheden een beroep gedaan worden op opzoekbare
kennis? Men moet al over voldoende basiskennis beschikken om de
internet-informatie te kunnen verankeren.
Binnen het talentendebat mag het begrip talent geen
één-dimensioneel begrip worden, enkelgericht op algemene kennis en algemene vaardigheden, typische
aso-talenten. Het gaat om talenten in de brede zin van het woord, dus ook om de
technische talenten van leerlingen uit het tso en bso. Te veel oud-leerlingen
van het beroepsonderwijs beschikken over te weinig hand- en beroepsvaardigheid
om werk te kunnen vinden op de arbeidsmarkt dat is erger dan het niet behalen
van een (nep)diploma.
Nog een paar invalshoeken voor het talenten- en niveaudebat.
Directrice N. Van Buggenhout getuigt dat er in het beroepsonderwijs steeds meer
leerlingen belanden die nauwelijks kunnen lezen en schrijven en dat dit een
bedreiging betekent voor het niveau (DM, 23.12.06). Met het inclusief onderwijs
wordt dit straks nog stukken erger, maar de beleidsmensen liggen hier niet
wakker van. Vragen over de gevolgen van radicale inclusie voor de
talentenontwikkeling van de leerlingen uit het gewoon en het buitengewoon
onderwijs worden niet eens gesteld.
Nog een voorbeeld: minister Vdb bejubelde onlangs nog de
toename van het aantal inschrijvingen in het Brussels Nederlandstalig
onderwijs, maar verzweeg de nefaste gevolgen voor de talentenontwikkeling van
de Nederlandstalige, de Franstalige en de allochtone leerlingen in die scholen.
Het debat moet ook verruimd worden tot alle niveaus van het
onderwijs. Binnen het recente debat ging het tot nu toe te weinig over de
niveaudaling in het basis- en in het hoger onderwijs. We zijn ook te weinig
begaan met het verbeteren van de leerprestaties van leerlingen uit het
buitengewoon onderwijs. Dit soort onderwijs wordt binnen het discours over
inclusief onderwijs steeds meer in de verdom- en vergeethoek geduwd. We vragen
bijvoorbeeld al lang dat de overheid investeert in het laten ontwikkelen van
aangepaste methodes voor het buitengewoon onderwijs. Omdat de uitgeverijen dit
commercieel niet haalbaar achten, mist het b.o. zon belangrijke instrumenten.
7.2COC, Elchardus, Rietdijk: debat verbreden
Ook anderen dringen
aan op een breed en diepgaand debat. Jos Van Der Hoeven, algemeen secretaris
van de COC-lerarenbond, stelt dat vele COC-leden het in grote lijnen eens zijn
met de Brugse leraar, maar pleit tegelijk voor een verruiming van het debat.
Het gaat niet om een kunstmatige keuze tussen kennis en vaardigheden en de
discussie mag zich niet beperken tot het talenonderwijs (Brandpunt, december
2006). Van Der Hoeven wil het debat en het ongenoegen van de leerkrachten ook
in de bredere beleidscontext plaatsen. Hij schrijft hieromtrent: De impact van de leerplanmakers en
pedagogische vernieuwers op de didactische vrijheid en creativiteit van de
leraars moet worden ingeperkt. Sinds Vlaanderen bevoegd is voor zijn
onderwijs kende het een ware inflatie aan nieuwe regelgeving, pedagogische
richtlijnen, didactische wenken Deze inflatie is ook te wijten aan het
ontstaan van een leger deskundigen die ook om zichzelf vooral niet overbodig
te maken vanaf de veilige zijlijn aan de leraar in de klas niet alleen zeggen
wat hij moet doen, maar vooral ook hoe hij het moet doen en hoe hij moet
bewijzen dat hij wel degelijk werkt. Kwam daar nog bij dat de leraar meer en
meer onder druk wordt gezet om soepel om te gaan met zijn appreciatie van het
kennisniveau van zijn leerlingen. Leraars die die soepelheid niet hebben,
worden aangesproken op hun inzet! In een debat over de kennis van de leerlingen
mogen die dingen niet doodgezwegen worden. De cruciale vraag is dan ook of de
slinger van de Vlaamse onderwijsautonomie niet teveel naar de andere kant
is doorgeslagen. We kregen de kans om als Vlamingen nog meer onszelf te zijn,
maar de beleidsmensen kopieerden liever het Nederlandse doorhollingsbeleid.
Ook prof. Mark Elchardus pleit voor een grondig en sereen
debat. Hij schrijft in zijn KNACK-column (13.12.12): De stelling van Hullebus verdient debat; rustig en grondig debat. We
moeten de oproep van Hullebus ter harte nemen en tevens de opvatting dat jonge
mensen zichzelf ontplooien achter ons laten. ... Walter Pauli, die in
De Morgen heel positief reageerde op de oproep van Hullebus. Hij voegde er
echter meteen aan toe dat het geen
pleidooi mag worden voor de meester weet het beter. Waarom zou het dat niet
mogen worden? Ik vind dat de meester, leraar, professor het beter zou moeten
weten. Is dat niet het geval, dan moeten jonge mensen hun tijd niet verdoen in
zijn of haar klas of aula. De reden van hun aanwezigheid in klas en aula is dat
ze er iets komen leren, liefst van iemand die het beter weet. Dit soort brutaal
geformuleerde helderheid kon in het door Hullebus aangetrokken debat meteen
worden opgetekend. Het is tijd voor een debat waarin, waarom niet, bij
gelegenheid ook het Vlaams Parlement zich mag mengen.
Volgens prof. Wim Rietdijk moeten we de ontscholing ook
bekijken vanuit de evolutie binnen de Westerse cultuur. In een bijdrage
verderop in dit nummer stelt hij dat de ont-intellectualisering sterk beïnvloed
werd door een aantal anti-rationalistische filosofieën zoals het postmodernisme
en het structuralisme à la Foucault (De rede kan geen aanspraak maken op
superioriteit boven krankzinnigheid) en het relativisme (waarheid en/of goed
en kwaad bestaan niet objectief).
7.3Kentering in de pers
Het feit dat Hullebus op relatief veel aandacht vanwege een
aantal kranten en andere media kon rekenen, verbaasde ons wel. De voorbije 15
jaar heulde de pers al te graag mee met het ontscholingsdenken van de
beleidsmensen, de DVO, het CEGO van Laevers, het vernieuwingsestablishment In
de pers en in het overheidstijdschrift KLASSE noteerden we opvallend veel
aanvallen op de zgn. prestatiegerichtheid van ons onderwijs. In april 2006
lanceerde Annemie Eeckhout nog een vernietigende aanval op de prestatiegerichte
school (Het Nieuwsblad, 24.04.06).
Eind 2006 merkten we
dat bepaalde kranten en media meer open stonden voor de kritiek op de
ontscholing. Verschillende redacteurs wezen nu op het belang van kennis en
leerprestaties.
8Reactie van minister &
ontscholers
8.1Minister Vdb ontwijkt discussie
In tegenstelling tot Marleen Vanderpoorten gaf minister
Vandenbroucke de voorbije 2 jaar de indruk dat hij veel meer belang hechtte aan
de leerprestaties. Op het recente massale verzet tegen de ontscholing vanwege
de leerkrachten reageert Vandenbroucke echter ontwijkend en verdoezelend. Hij
erkent wel dat de slinger her en der is doorgeslagen. Anderzijds is hij nog
niet bereid de aantijgingen ernstig te nemen en grondig te laten onderzoeken.
Zijn diplomatische reactie luidt: Het kennisdebat is nuttig. Ik weiger mee
te doen aan de hype als zou het niveau van onze leerlingen dalen Het is
modieus om te zeggen dat het vroeger beter was, omdat er vroeger in klas meer
kennis werd doorgegeven. Maar ik doe daar niet aan mee zoals ik aan geen
enkele vorm van nieuwlichterij wil meedoen. Vdb ziet nog onvoldoende in dat
het kennisdebat alles te maken heeft met zijn belangrijkste ambitie: het
beter benutten van de talenten.
8.2Reactie van ontscholers
Veel
verantwoordelijken voor de ontscholing hebben er alle belang bij dat hun
gesubsidieerde ontscholingswinkel niet in het debat betrokken wordt. Ze houden
zich gedeisd. Het overheidstijdschrift KLASSE (jan. 2007) verzwijgt zelfs het
brede decemberdebat. En in het februari-nummer krijgen enkel critici van de
o-zon-oproep het woord. KLASSE en de inspectie vrezen blijkbaar de
O-ZON-campagne. Verantwoordelijken voor de gecontesteerde eindtermen en
taalmethodiek bestempelden het debat als achterhaald en overbodig. Ook de
Gentse professoren Soetaert en Valcke deden hun best om de discussie in de kiem
te smoren (zie verderop).
9Besluit
In deze bijdrage schetsten we de contouren voor een ruim en
sereen debat. In dit themanummer, in Onderwijskrant nr. 141 en op de
o-zon-website besteden we er nog een aantal bijdragen aan. De vele reacties
zijn voor ons een sterke aanmoediging om met de actie Meester, het mag weer
door te gaan. Om het debat te ondersteunen hebben we zo vlug mogelijk dit
o-zon-witboek samengesteld en een website geopend. Op deze website plaatsten we
ook de recente taaldossiers van Onderwijskrant over Nederlands en het
vreemde-talenonderwijs.
P.S. In het kader van de O-ZON-campagne formuleerden we de voorbije
7 jaar veel bijdragen waarin we onze analyse concretiseerden zoals een paar
themanummers over de uitholling van de taalvakken.Zie www.onderwijskant.be