Onderwijs. reactie op standpunt Dirk Van Damme (OESO) over onderwijshervorming
Dirk Van Damme blaast de voorbije jaren steeds koud en warm tegelijk en spreekt ook in deze bijdrage in Trends (zie bijlage) zichzelf tegen.
Als kabinetsmedewerker en later ook kabinetschef van minister Vandenbroucke was Van Damme lange tijd een van de belangrijke pleitbezorgers van de gemeenschappelijke/brede eerste graad. Vorig jaar bleek hij plots tegenstander van de brede eerste graad, maar verwachtte hij alle heil van domeinscholen.
1. Van Damme geeft in zijn 'Trends'- bijdrage wel toe dat Ons onderwijs het in internationale vergelijkingen heel goed doet, maar hij vraagt zich niet af waarom Vlaanderen het zoveel beter doet dan landen met een gemeenschappelijke eerste graad. Het zijn niet toevallig landen met differentiatie vanaf 12 jaar als Vlaanderen, Nederlands en Zwitserland die opvallend beter scoren.
Van Damme verzwijgt ook dat het PISA- gemiddelde in praktisch alle Europese landen een stuk lager ligt dan in het verleden en dat Vlaanderen de Europese topscore van 531 punten behaalde (Finland 529, Zweden: 478). Onze tso-leerlingen die volgens de hervormers gediscrimineerd worden - behalen niet minder dan 520 punten dat is zelfs evenveel dan de gemiddelde Finse leerlinge, en 42 punten meer dan de gemiddelde Zweedse leerling (478) en die tso-leerlingen beschikken tegelijk ook al over een grote dosis technische kennis en vaardigheden. Hij verzwijgt ook dat we inzake schooluitval (leerlingen zonder diploma) een Europese topscore behalen.
2.Van Damme lamenteert over de afname van het aantal toppers, maar in het verleden stelde hij steeds samen met minister Vandenbroucke dat ons onderwijs uitstekend was voor de beste leerlingen. Toen we met de actiegroep O-ZON eind 2006 de niveaudaling en nivellering aanklaagden, ontkenden de beleidsmakers dit ten stelligste en kregen we allerhande verwijten te verduren. Vandenbroucke en co ontkenden ook dat hun eindtermen en andere hervormingen de nivellering bevorderden.
3.Van Damme stelt: Vroeger was het systeem gericht op de selectie van de beste 10 tot 20 procent. Aangezien we al sinds de start van TIMSS (1995) en PISA (2000) een topscore behalen, is het uiteraard statistisch niet mogelijk dat dit enkel te wijten is aan de uitslag van de toppers. Hij wekt de indruk tegelijk de indruk dat de nivellering van het onderwijs, het tekort aan aandacht voor excellentie, pas vrij recentelijk is.
Uit PISA-2012-wiskunde blijkt inderdaad dat het aantal toppers gedaald is zoals overigens overal in Europa. Dit belet niet dat we nog steeds de Europese topscore behalen van 25% - bijna 10% meer dan hun onderwijsparadijs Finland. We hebben ook de hoogste Europese silience-score (10,4%): = aantal leerlingen uit kansarme milieus die een hoge score behalen (= sociale doorstroming). De achteruitgang van het aantal toppers is enerzijds te wijten aan de gestage ontscholing en anderzijds aan de sterke toename van het aantal allochtone leerlingen.
4.Van Damme lamenteert over de 15% leerlingen die het niveau 2 niet behalen, maar dit is nog steeds uitgesproken beter dan in landen met een gemeenschappelijke eerste graad en dan het Europees gemiddelde (27%). Hij verzwijgt ook dat in Vlaanderen de buso-leerlingen participeren aan PISA en elders niet. Zij behoren tot die 15%. Tot die 15% behoren ook opvallend veel anderstalige leerlingen.
5. Van Damme stelt dat een hervorming van het onderwijs dringend noodzakelijk is, maar stelt tegelijk dat de 'onderwijshervorming nog een vage tekst is, waarin veel moet worden ingevuld'. Op de VLOR-studiedag van september 2013 was hij nog tegenstander van een brede en nivellerende eerste graad; 2 dagen voor de verkiezing lijkt hij weer voorstander. In de verkiezingsdebatten bleek dat niemand wist wat een brede graad concreet zou betekenen.
6. Van Damme stelt vaagjes dat de daling van de kwaliteit te maken heeft met de kwaliteit van de lerarenopleiding en van de leraren, maar ook met de structuur van het systeem. Isn't the proof of the quality of the Flemish teachers in the quality of the Flemish pupils? We kunnen niet ontkennen dat onze onderwijzers en regenten die slechts 2 of 3 jaar opleiding hebben gevolgd in PISA-2012-wiskunde bij 15-jarigen en in TIMSS-2011 bij 10-jarigen Europese topscores behaalden zelfs hoger dan in onderwijsparadijs Finland. In Finland zijn die leerkrachten gemiddeld 25 à 26 jaar als ze afstuderen, maar op basis van TIMSS en PISA kunnen we niet besluiten dat ze hogere leerresultaten behaalden bij de leerlingen.
Bijlage
Dirk Van Damme (OESO): 'Alleen het aso aanpakken is niet genoeg' Roeland Byl
vrijdag 23 mei 2014 om 11u26
De onderwijshervorming is een van de belangrijke verkiezingsthemas. Vooral N-VA wil na de verkiezingen de onderwijsplannen bijsturen. Trends sprak over het onderwijsdilemma met OESO-specialist Dirk Van Damme.
Aan de zondagse familiedis is iedereen onderwijsexpert. Maar Vlaming Dirk Van Damme is het nog net iets meer. In de eerste plaats omdat hij jarenlang onderwijskunde doceerde aan de UGent, maar vooral omdat hij vanuit Parijs voor de OESO de onderzoekscel over onderwijs leidt.
De Gentenaar bevolkte veertien jaar lang de kabinetten van opeenvolgende onderwijsministers. Hij was onderwijsexpert bij Luc Vanden Bossche (sp.a) en Marleen Vanderpoorten (Open Vld), en kabinetschef bij Frank Vandenbroucke (sp.a).
Eigenlijk gaat de discussie over een onderwijshervorming die hij de afgelopen twintig jaar mee op de rails zette. Niet verwonderlijk dat Van Damme zich dezer dagen in een opiniebijdrage her en der uitspreekt over de discussie. Als de electorale koorts is gezakt, zal de volgende minister de onderwijshervorming wel moeten uitvoeren, zegt Van Damme.
Het onderwijsdebat mag dan electorale munitie opleveren, niemand is tegen kwalitatief onderwijs. Moeten we vernieuwen om dat te bereiken of gewoon het bestaande systeem behouden?
Dirk Van Damme: Ons onderwijs doet het in internationale vergelijkingen heel goed. Maar ik zie een licht dalende tendens in een aantal segmenten. We hebben al langer problemen met de zwakkere leerlingen, maar je ziet nu ook dat onze beste leerlingen het in internationale vergelijkingen minder goed beginnen te doen. Dat baart steeds meer zorgen, omdat je zo het excellentieniveau dreigt prijs te geven. Dat is nog niet zo, maar als de beste leerlingen in de PISA-rankings (Programme for International Student Assessment, nvdr.) consistent zakken, dan moet je je afvragen hoe dat komt.
En hoe komt dat?
Dirk Van Damme: Daar zijn veel oorzaken voor. Het heeft te maken met de kwaliteit van de lerarenopleiding en van de leraren, maar ook met de structuur van het systeem. Het Vlaamse onderwijs is succesvol voor 85 procent van de leerlingen. Maar die 15 procent aan de onderkant raakt maar niet opgelost.
De discussie is verschoven naar het bovenste segment. Is dat zinnig?
Dirk Van Damme: Ideologisch zit ik aan de linkerkant van het debat, maar met progressieve onderwijssociologen die alleen focussen op de impact van sociale ongelijkheid op de onderwijskansen ben ik het oneens. Die impact is in ons land vrij groot, maar je kunt nooit een onderwijshervorming doen slagen als je het excellentieniveau er niet in betrekt. Die dimensie heeft N-VA aan het debat toegevoegd en dat juich ik toe. Een land heeft een excellentieniveau nodig dat de innovators van de kenniseconomie van morgen kan vormen.
Is dat de belangrijkste troef van een kenniseconomie?
Dirk Van Damme: De bovenste 60 procent is de motor van een kenniseconomie. De middenmoot is daarbij dus even belangrijk. Vlaanderen heeft een goed menselijk kapitaal, maar je moet wel maken dat het mee-evolueert met de economische en maatschappelijke ontwikkelingen."
Dat vergt inspanningen aan de onderkant én de bovenkant. Het discours van Bart De Wever is dus een legitieme aanvulling. Dat wil niet zeggen dat ik de visie van N-VA helemaal onderschrijf. Ze lijkt me te veel gebaseerd op de opvattingen uit de twintigste eeuw. Toen was het systeem gericht op de selectie van de beste 10 tot 20 procent. Dat model kan je volgens de OESO in de 21ste eeuw niet meer handhaven. Je moet gaan naar een onderwijssysteem dat veel meer mensen naar een veel hoger niveau van kennis en competentie brengt. Enkel het aso aanpakken, is niet genoeg.
Geen gemeenschappelijke/brede eerste graad s.o. Geen ontwrichting u...niek tso/bso. Petitie van Onderwijskrant.
1.Onze eerste graad secundair onderwijs is nog steeds de beste leerling van de Europese klas. Precies die succesvolle eerste graad - een exportproduct- moet volgens het Masterplan verdwijnen. In de landen met een gemeenschappelijke lagere cyclus presteren de 15-jarigen volgens PISA-2012-wiskunde op alle vlakken zwakker dan de Vlaamse. Veelal staat de gemeenschappelijke lagere cyclus er momenteel ter discussie: in Zweden, Noorwegen, Ijsland, Engeland, Frankrijk ...en meer en meer ook in Finland. De middenschool wordt er verantwoordelijk geacht voor de lage(re) leerprestaties en de hogere schooluitval.
13.000 leraars e.a. ondertekenden twee jaar geleden de Onderwijskrantpetitie voor het behoud van onze succesvolle eerste graad en onze unieke tso/bso-opties; en dit niettegenstaande de boycot en het doodzwijgen ervan door Klasse, onderwijskoepels... De 'hervormers' bestempelen de sterke kanten van ons secundair onderwijs als knelpunten en zijn tegelijk blind voor de echte knelpunten. In het perspectief van de verkiezingen en van een nieuwe beleidsverklaring voor het Vlaams onderwijs lanceert Onderwijskrant een geactualiseerde petitie en campagne.
2.Uit de landenvergelijkende studies -TIMSS, PISA, PIRLS- en onlangs ook uit PISA-2012-wiskunde blijkt dat de Vlaamse 14- en 15-jarigen op alle vlakken beter presteren dan in andere (Europese) landen en vooral dan in landen met een gemeenschappelijke lagere cyclus. In een recente studie op basis van PISA-2012 bevestigde ook prof. Wim Van den Broeck onlangs dat het Vlaams onderwijs meer onderwijskansen biedt aan alle soorten leerlingen.
Voor PISA-2012 behaalden onze 15-jarigen de Europese topscore van 531 punten. (We laten het kleine Lichtenstein hier buiten beschouwing.) Het 'onderwijsparadijs' Finland waarnaar de hervormers steeds als model verwijzen, een land met weinig kansarme en allochtone leerlingen, behaalde 519 punten. Vlaanderen behaalde tevens het hoogste aantal topscores: 25%, Finland behaalde 14%. Ook in de recente PISA-studie omtrent 'probleemoplossende vaardigheden' behaalde Vlaanderen een Europese topscore.
Onze 15-jarigen behaalden ook de hoogste resilience-score van 10,4% : dit is het aantal kansarme leerlingen dat toch een hoge score behaalt en tevens wijst op sociale doorstroming. Finland behaalt slechts 7,5%.
3.De invloed van de familiale achtergrond (intellectuele aanleg + culturele invloed thuismilieu) is in alle landen vrij hoog, maar is volgens Woessmann, Hofman e.a. het kleinst in landen als Vlaanderen en Nederland. Ook de Brusselse onderzoeker Wim Van den Broeck stelde op basis van PISA-2012 vast dat er een samenhang bestaat tussen het hoge gemiddelde van de Vlaamse leerlingen en de (relatief) goede prestaties van de kansarmere leerlingen. Prof. Jaap Dronkers toonde op basis van PISA-2009 aan dat Vlaanderen inzake sociale gelijkheid minstens even goed presteert als Finland.
Een aantal PISA-kopstukken, onze beleidsverantwoordelijken... baseren zich voor hun uitspraken over sociale discriminatie ten onrechte op de dubieuze prestatiekloofberekening. Zweden behaalt een gemiddelde score van amper 478 punten - ongeveer het niveau van onze zwakste 25%. Maar aangezien de kloof tussen de sterkste en de zwakste leerlingen er kleiner is dan in Vlaanderen zou Zweden volgens de prestatiekloofberekening meer onderwijskansen bieden.
4.Ook inzake schooluitval/ongekwalificeerde uitstroom behaalt Vlaanderen een topscore. Volgens Eurostat telde Vlaanderen in 2013 amper 7,5% schoolse uitval; in Finland is dit 9,5% (Uitval= aantal 24-jarigen zonder diploma.) In 'De Sociale Staat van Vlaanderen-2013' schrijven de professoren Jan Van Damme e.a. dat de beperkte uitval mede een gevolg is van onze gedifferentieerde eerste graad en het vroegtijdig aanbieden van technische opties. De schooluitval situeert zich vooral in regio's met veel anderstalige leerlingen en wordt dus ten onrechte door het Masterplan in verband gebracht met de structuur van ons s.o.
5.Vlaanderen beschikt in de eerste graad voor tso/bso-leerlingen over een uniek en geïntegreerd systeem, een combinatie van vrij veel algemene vorming met technische opties. Een gemeenschappelijke lagere cyclus is steeds een soort aso-school, bijna uitsluitend theoriegericht. De beroepsgerichte vorming start er pas na de middenschool - in Finland pas op 16-jarige leeftijd. In een recent PISA-rapport wordt betreurd dat in de lagere cyclus s.o. er gemiddeld maar 3% van de tijd besteed wordt aan techniek. In Vlaanderen is dit heel wat meer. Het tso en bso zijn volwaardige opleidingen die hun waarde voor de maatschappij meer dan bewijzen elke dag. Onze 15-jarige tso/bso-leerlingen beschikken al over een grote dosis technische kennis en vaardigheden, maar dit wordt door PISA jammer genoeg niet verrekend.Tegelijk jammeren de PISA-koptukken over het tekort aan techniek in de lagere cyclus. Het tso/bso start in Finland veel te laat; dit leidt ook tot grotere jeugdwerkloosheid.
6.Onze internationale topscores, ons beperkt aantal afhakers en zittenblijvers in de lagere cyclus, onze hoge resilience-score, onze beperktere schooluitval ... hebben alles te maken met het feit dat we in de eerste graad een grote mate van gemeenschappelijkheid combineren met een dosis differentiatie die soepele (her)oriëntering en passend onderwijs mogelijk maken, onderpresteren bij (sub)toppers én schoolmoeheid & gedragsproblemen bij minder theoriegerichte leerlingen beperken.De overgang naar het s.o. verloopt dus niet bruusk, maar vrij soepel. Onze 15-jarigen overtroeven zelfs hun leeftijdsgenoten in het 'onderwijsparadijs Finland' dat de hervormers zo graag als model voorstellen. Volgens PISA-2012 is ook hun betrokkenheid heel wat groter.
7.De hervormers en het Masterplan bestempelen dus de sterke kanten van ons s.o. als grote knelpunten. Ze zijn tegelijk blind voor de echte knelpunten: het ontbreken van intensief NT2 vanaf de eerste dag van de kleuterschool, de gestage ontscholing en niveaudaling als gevolg van een aantal nefaste hervormingen uit het verleden, de grote bureaucratisering en planlast, de uitholling van de taalvakken, de vervreemding van het beleid en de toename van afstandelijk bestuur,de stemmingmakerij tegen het onderwijs en de leraren, ...
Al sinds de Rondetafelconferentie van 2002 pleiten de beleidsmakers e.a. voor een gemeenschappelijke eerste graad; maar nog steeds is men er niet in geslaagd dat concept inhoudelijk te concretiseren Zo beluisterden we de voorbije weken de meest vage en uiteenlopende invullingen. De 'hervormers' slagen er ook niet in de idee van domeinscholen voor de 2de en 3de graad te concretiseren. Overal ter wereld werkt men overigens met een opsplitsing tussen algemeen vormende (aso-)richtingen en tso/bso-richtingen. De gevolgen van de (moeilijk te realiseren) domeinscholen zouden nog nefaster zijn dan de invoering van een gemeenschappelijke eerste graad. In deze petitie laten we deze thematiek buiten beschouwing.
Besluit
Door de invoering van een brede eerste graad zou Vlaanderen zijn toppositie verliezen, zouden zowel de sterkere als de zwakkere leerlingen zwakker presteren, zou de schooluitval toenemen, zouden we straks een groter tekort aan vaklui, techniekers en exacte wetenschappers hebben, zou de sociale mobiliteit worden afgeremd ...
Voor grondige analyses van de hervormingsplannen verwijzen we naar de vele bijdragen op onze website www.onderwijskrant.be, op blog 'Onderwijskrant Vlaanderen', op fb 'Onderwijskrant actiegroep', op tweets 'Raf Feys.
Onderwijs. Onze eerste graad s.o. is exportproduct en overtroeft Fins onderwijsparadijs
Onze eerste graad is nog steeds een exportproduct & overtroeft ook Fins onderwijsparadijs
13.000 leerkrachten e.a. ondertekenden 2 jaar geleden de Onderwijskrantpetitie voor het behoud van onze succesvolle eerste graad. Zonder de boycot van de petitie zouden het er nog veel meer geweest zijn. Veel leraars deelden ons mee dat ze de petitie niet durfden ondertekenen uit vrees voor eventuele sancties.
Onze eerste graad s.o. is ook volgens PISA de beste leerling van de Europese klas, maar onze succesvolle eerste graad - een exportproduct- moet per se verdwijnen volgens de meeste politieke partijen.
Vlaanderen is ook inzake gelijkheid de beste leerling van de (Europese) klas volgens studies van Woessmann, Hofman, Van den Broeck Ook prof. Jaap Dronkers kwam vorig jaar op basis van PISA-2009 tot de conclusie dat de Vlaamse autochtone leerlingen minstens even goed presteren inzake gelijkheid als de Finse. Ook de Brusselse onderzoeker Wim Van den Broeck stelde op basis van PISA-2012 vast dat Vlaanderen aan alle leerlingen - ook de zwakkere en kansarmere - meer onderwijskansen biedt.
Vlaanderen is ook de beste leerling van de klas inzake schooluitval (geen diploma behalen):. Volgens Eurostat was er in 2013 amper 7,5% uitval; het Europees gemiddelde is 12,7% (= jongeren die op 24 jaar nog geen diploma behaalden).
In De Sociale staat van Vlaanderen schrijven de professoren Jan Van Damme, Bieke De Fraine, Ides Nicaise dat de beperktere uitval in Vlaanderen mede een gevolg is van onze gedifferentieerde eerste graad gekoppeld aan het vroeg aanbieden van technische opties.
Vlaams onderwijs overtroeft ook Fins onderwijsparadijs! Enkele cijfers.
*PISA-2012-wiskunde: 531 punten versus 519 * *PISA-wiskunde-toppers: 25% versus 14%.
*Resilience Vlaanderen: 10,3% versus 7,5% (Resilience:= aantal kansarme leerlingen dat toch een hoge score behaalt.)
*Schooluitval in 2013: officiële Eurostat-cijfers: Vlaanderen amper 7,5% -Finland 9,3% Aantal 24-jarigeVlaamse meisjes dat op 24 jaar nog geen diploma behaald heeft is verwaarloosbaar: 4%
*Grotere betrokkenheid van Vlaamse leerlingen volgens PISA-2012. De Finse 15-jarigen gaan minder graag naar school. Zij ervaren ook meer huiswerkstress dan de Vlaamse leerlingen.
*In Finland is er minder aandacht voor de sociale vorming en voor de interactie tussen de leerlingen en tussen de leraar en de leerlingen.
*Veel meer aandacht voor techniek in Vlaanderen dan in Finland en andere landen met een gemeenschappelijke eerste graad/ lagere cyclus die bijna uitsluitend theorie-gericht is. Volgens een recente PISA-studie wordt in de lagere cyclus s.o. gemiddeld amper 3% van de leertijd aan techniek besteed. In Vlaanderen is dit veel meer vooral dankzij de technische opties vanaf het eerste jaar. Ook prof. Roger Standaert stelt dat ons tso/bso nog steeds een exportproduct is, een model voor andere landen.
*Het tso/bso start in Finland veel te laat - op 16 jaar! en is minder afgestemd op de arbeidsmarkt. Dit leidt tot grotere jeugdwerkloosheid dan in Vlaanderen.
*Finland is een land met weinig allochtone en kansarme leerlingen Indien we zouden corrigeren voor de achtergrondskenmerken dan is de voorsprong van Vlaanderen nog een flink stuk groter. Voor meer gegevens en details verwijzen we naar http://www.onderwijskrant.be en naar de PISA-publicaties
Toch proberen sociologen als Jacobs, Nicaise, Spruyt, Van Houtte, Elchardus , beleidsverantwoordelijken en kopstukken van onderwijsnetten de Vlamingen nog steeds wijs te maken dat onze succesvolle eerste graad slecht functioneert, de kansarme leerlingen discrimineert en de schooluitval bevordert. Finland zou het onderwijsparadijs zijn. Niets is minder waar. Dat onze eerste graad slecht functioneert is ook de basisboodschap die Nicaise, Van houtte ... verkondigden op de EPO-debatten over het boek Het Onderwijsdebat . In de voorstelling van dit EPO-boek van begin april lazen we nochtans dat ons Vlaams onderwijs heel goed presteert en dat de Vlaamse leerlingen inzake sociale gelijkheid absoluut niet slechter presteren dan in andere landen.
P.S. De gemiddelde leraar lager secundair onderwijs start in Vlaanderen zijn loopbaan op de leeftijd van 21 à 22 jaar; in Finland is dit 25 à 26 jaar. Maar toch presteren onze leerlingen beter dan in Finland. Raar maar waar!
