We lezen o.a. “Internationaal   vergelijkend   onderzoek   (PISA)   toont   aan   dat  er  in  ons onderwijssysteem een  relatief  groot  aantal  zittenblijvers   zijn    in  vergelijking met de meeste andere landen.” Niets is minder waar.

Nog niet zolang geleden lazen we in een OESO-studie op basis van PISA-2012 dat Vlaanderen (relatief gezien)  minder zittenblijvers telt dan Nederland, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Franstalig België, Duitstalig België, Portugal ... In Vlaanderen zitten volgens PISA-2012 nog een 74% van de 15-jarigen op leeftijd; in Franstalig België is dit minder dan de helft.  De OESO stelt dat onze hoge PISA-score precies ook verband houdt met het feit dat Vlaanderen (relatief gezien) minder zittenblijvers telt dan veel andere landen.

De beleidsnota van minister Crevits zegt niets over het aantal zittenblijvers. Maar de indruk wordt gewekt dat de hervorming van  de eerste graad van het s.o. ook nodig is om het aantal zittenblijvers te verminderen. In 2013 waren er welgeteld 2,89% zittenblijvers in het eerste jaar s.o.; in streken met weinig anderstalige leerlingen vaak maar 1,6%. In het 2de jaar s.o. waren er 2,58%. Al bij al is dit eerder beperkt - en dit aantal is al heel lange tijd vrij beperkt. Dit ligt mede aan de basis van onze hoge TIMSS- en PISA-scores.

Door de grote kwakkels die sinds 1991 verspreid worden over het aantal zittenblijvers bij de overgang naar het s.o., schatten de meeste mensen het aantal in het eerste jaar nog steeds op 10% en meer.  Het gedifferentieerd aanbod in de eerste graad en de soepele (her-)oriëntering leiden tot minder zittenblijvers dan in de meeste landen, en tot minder schoolmoeheid bij minder theoriegerichte leerlingen. Van Damme en De Fraine schreven in de  Sociale staat van Vlaanderen’ (2013) overigens zelf dat precies onze gedifferentieerde eerste graad en het vroegtijdig aanbieden van technische opties, een belangrijke verklaring biedt voor de beperkte schooluitval.

Het aantal zittenblijvers in het tweede tot en met zesde leerjaar lager onderwijs bedroeg in 2013 gemiddeld 1,73%. Het eerste leerjaar telde 5,4% overzitters; bij autochtone leerlingen is dit wel nog een stuk minder.- vooral ook omwille van een te beperkte taalkennis. Vlaamse eersteklassertjes starten wel  vroeger dan in veel andere landen;  meer dan een jaar vroeger in vergelijking met b.v. Finland.  Als we de leerlingen een jaar later zouden laten starten, dan zou het aantal zittenblijvers veel lager zijn. Zittenblijven in het lager onderwijs komt dus al minder voor dan de beleidsnota laat uitschijnen. 

De beleidsnota verzwijgt ook dat er in Vlaanderen minder schooluitval is dan in vergelijkbare landen (i.p.v. meer).  In 2012 was dit volgens Eurostat 7,5% (= 20 à 24-jarigen) zonder diploma – minder zelfs dan in droomland Finland.

27-10-2014 om 20:09 geschreven door Raf Feys  

Minister Crevits vergist zich deerlijk in haar negatieve uitspraken over sociale discriminatie en sociale mobiliteit in het Vlaams onderwijs

In de beleidsnota  van minister Crevits treffen we uitspraken over ongelijke onderwijskansen aan  die we zelf in Onderwijskrant en ook  een aantal onderzoekers al sinds PISA-2000 herhaaldelijk weerlegd hebben.  

Minister Crevits beweert in de  beleidsnota: “Het Vlaams Onderwijs  slaagt  er  onvoldoende in  sociale mobiliteit  te realiseren. Meerdere onderzoeken (PISA en TIMSS) tonen aan dat in Vlaanderen de socio-economische  status  een  impact  heeft  op  schoolse  prestaties.  Het  Vlaams   onderwijssysteem  wordt  in  vergelijking   met  andere Europese landen gekenmerkt door grote verschillen in PISA-scores tussen secundaire scholen onderling. Die verschillen hangen onder meer samen   met  verschillen  in  onderwijsaanbod  en   socio-economische samenstelling van de leerlingenpopulatie. “ Vooraf: de socio-economische status (vooral ook het scholingsniveau van de ouders) heeft uiiteraard overal en uiteraard een impact op de leerprestaties. In de hogere cyclus van het s.o. in Finland is die invloed vermoedelijk nog groter dan in Vlaanderen.

Minister Crevits en Co baseren zich voor hun uitspraak over sociale discriminatie  ten onrechte op het egalitaire en foute prestatiekloofdenken (zie verder)  en niet op de PISA-leerprestaties die de leerlingen uit laaggeschoolde milieus effectief  behalen. Ook voor PISA- 2009 en -2012 behaalde Vlaanderen inzake gelijke onderwijskansen nog een Europese topscore: b.v. meer leerlingen met de laagste 25%  SES  die  een score behaalden even hoog als  deze van de hoogste 25% van de Vlaamse leerlingen.  In recente studies  toonde de Nederlandse socioloog Jaap Dronkers eveneens aan dat Vlaanderen ook inzake gelijke kansen vrij goed presteert. Volgens Dronkers presteren de autochtone Vlaamse leerlingen uit lagere sociale groepen zelfs even goed als de Finse – en dit niettegenstaande  in Vlaanderen veel meer van die jongeren in armoede leven (Zie bijdrage over recente studie van Dronkers op www.onderwijskrant.be, nr. 171). De conclusie in een andere recente studie van Dronkers luidde: “We stellen vast dat het Vlaams onderwijssysteem gelijke kansen tussen de leerlingen bevordert zonder daarbij afbreuk te doen aan de effectiviteit”  (b.v. Europese topscore voor PISA-2012-wiskunde). De Brusselse psycholoog Wim Van den Broeck kwam vorig jaar tot dezelfde conclusie. Hij wees er tegelijk op dat hoge Vlaamse resilience score (= aantal leerlingen uit laaggeschoolde milieus die een hoge score behalen);  ook wees op de grotere sociale mobiliteit in het Vlaams onderwijs.  

Dat die sociale mobiliteit in Vlaanderen overigens al lange tijd vrij hoog is, bleek ook uit een recent OESO-rapport  waarin Dirk van Damme schreef: "Countries that enjoy greater social equality, such as Flanders (Belgium) and the Nordic countries, generaly have fewer low skilled and more high skilled adults".  De gedifferentieerde structuur van ons secundair onderwijs bevorderde in het verleden heel sterk de sociale mobiliteit;  dankzij de hoge kwaliteit konden wij b.v. als arbeiderskinderen destijds onze handicaps compenseren. Maar ook nog de voorbije 15 jaar blijkt uit TIMSS en PISA dat onze gedifferentieerde eerste graad meer scholingskansen biedt aan zowel getalenteerde als zwakkere arbeiderskinderen dan het geval is in landen met een gemeenschappelijke lagere cyclus  - waar die kinderen omwille van het nivellerend karakter minder uitgedaagd worden.

Minister Crevits en Co baseren zich voor hun uitspraak over sociale discriminatie  ten onrechte op het egalitaire prestatiekloofdenken: onderwijs is volgens hen pas democratisch als de kloof tussen de sterkste en de zwakste leerlingen en/of tussen de leerlingen uit de hoogste en laagste sociale groepen,  zo klein mogelijk is.  Zo is de kloof in Vlaanderen groter door  b.v. alleen al  het feit dat Vlaanderen veel meer PISA-toppers (excellente leerlingen) telt dan in de meeste landen.   

 Al  in 2003 wezen wijzelf den de Gentse PISA-verantwoordelijken erop dat het Vlaams onderwijs –op het vlak van het bieden van onderwijskansen aan kinderen van laaggeschoolde ouders vrij goed presteert in vergelijking met andere OESO-landen. Ook zij namen afstand van het egalitaire prestatiekloof-denken en baseerden zich op de (absolute) leerresultaten van  leerlingen uit ‘lagere’ milieus.  In een interview in het tijdschrift ‘Brandpunt’ van september 2003 stelden zij expliciet dat het Vlaams onderwijs ook volgens PISA goed  scoort inzake onderwijskansen. We lezen: “Voor Luc Van de Poele (LVDP), die voor Vlaanderen het PISA-onderzoek leidde, en prof. Jean-Pierre Verhaeghe (JPV) van de universiteit Gent is het duidelijk: “We scoren internationaal uitstekend (derde  plaats na Japan en Zuid-Korea), óók bij de kansarme leerlingen. Stop het doemdenken over het Vlaams onderwijs!”  Ook volgens  de Gentse PISA-verantwoordelijken mag men zich niet  baseren op de egalitaire prestatiekloof :  “Wat men niet ziet of wil zien is, waar bij ons de ‘laagste’ leerlingen (dat zijn leerlingen van wie de ouders behoren tot de laagste socio-economische klasse) zich situeren. Op Finland na scoren onze socio-economisch ‘zwakste’ leerlingen nog beter dan in alle andere landen; alleen Nederland en Ierland scoren even goed.  Sterker nog : onze ‘zwakste’ leerlingen doen het op de schoolbanken nauwelijks slechter dan pakweg de sterkste leerlingen in Luxemburg. De uiterst positieve resultaten van  de leerlingen met een hoge SES gaan dus niet ten koste van die van de ‘laagste’ leerlingen.Ons Vlaams onderwijs slaagt er dus in om het beste te halen uit de leerlingen van de ‘betere’ sociaal-economische klasse, dat is duidelijk. En we halen ook bijna het beste uit leerlingen van de lagere sociaal-economische klasse.”

 Ook  de berekening van die zgn. prestatietiekloof  levert een vertekend beeld op. (1) Zo stelden de Gentse PISA-verantwoordelijken herhaaldelijk dat de score van de zwakke leerlingen in Vlaanderen vertekend wordt omdat in Vlaanderen de zwakke leerlingen uit het buitengewoon onderwijs participeren en in andere landen is dit niet het geval. (2) Ook de wijze van berekening van die Vlaamse kloof vertekend de werkelijkheid. Om die kloof zo groot mogelijk te doen lijken, vergelijken de PISA-verantwoordelijken en  Vlaamse sociologen als Dirk Jacobs niet de hoogste 25% met de laagste 25%, maar de hoogste en laagste 10%. Door het feit dat onze leerlingen met de 10% hoogste SES zo superieur presteren in vergelijking met andere landen, is uiteraard de kloof met  de 10% leerlingen met de laagste SES vrij groot. Hierbij is het ook zo dat er problemen zijn met die laagste 10%, omdat er bij de vergelijking grote problemen opduiken i.v.m. de samenstelling van die laagste 10%. De uitslag van die laagste Vlaamse 10% wordt vertekend omdat b.v. in Vlaanderen ook de buso-leerlingen uit het buitengewoon onderwijs participeren en dit in andere landen  veel minder het geval is.  Het is verder ook zo dat b.v.  de ouders van Finse leerlingen met de laagste 10% SES, nog steeds gemiddeld beter geschoold en rijker zijn dan de onderste 10% in Vlaanderen en dat in Vlaanderen ook veel meer (anderstalige) allochtone leerlingen deel  uitmaken van die 10%.  Dit is ook de reden waarom b.v. de Nederlandse socioloog Dronkers terecht een aparte berekening maakt voor de autochtone leerlingen. 

27-10-2014 om 18:44 geschreven door Raf Feys  

In gesprek met Martin Valcke...

Na afloop van de masterclass Leren & Innoveren met Prof. Dr. Martin Valcke (Universiteit van Gent) raakten twee studenten met hem in gesprek. Een korte impressie van dit gesprek via dit filmpje. Valcke spreekt over zijn eigen schoolervaring, waarom scholen veel meer bij elkaar moeten kijken en het geven van verantwoordelijkheid aan lerenden.

www.youtube.com

27-10-2014 om 12:00 geschreven door Raf Feys