Vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ het toepasselijke gedicht ‘The Fallen Poet’  van de hand van Herbert Asquith (1881-1947). Een Engelse jurist, dichter en schrijver die toevallig ook nog eens de tweede zoon van Herbert Asquith sr. de liberale politicus die tussen 1908 en 1916 Brits premier was. Asquith jr., die tijdens de Grote Oorlog dienst had gedaan bij de artillerie was getekend door zijn oorlogservaringen die als een rode draad door het grootste deel van zijn werk lopen.  Het gedicht ‘The Fallen Poet’ was wellicht geïnspireerd door de dood van vriend des huizes Rupert Brooke in 1915…

THE FALLEN POET

‘Now that the soul has left its throne

Behind your mortal eyes,

and light, and colour and sound are gone

from the body’s palaces:

still in his wood the blackbird call

But there is one too few to hear:

and one too few to watch the trout

swim through the music of the weir.

And once I dreamt that you were gone,

as dust upon the wave;

or, as a dropp in some deep well,

that none could sort or save.

But falling low between the stars,

so soon as I had such a fear,

at dusk and dawn a whisper came:

the dead are near: the dead are near.’ 

06-05-2018 om 03:02 geschreven door janhuijbrechts  

Morgen zal het precies honderd jaar geleden zijn dat Louis ‘Lode’ de Boninge, brancardier bij de VI^e Legerdivisie, in St. Joris aan de IJzer dodelijk gewond werd door granaatscherven. Deze van oorsprong Franstalige notariszoon uit Wevelgem was Vlaamsgezind geworden in de studentenbeweging. In februari ’14 was hij als novice ingetreden in het seminarie van de Witte Paters in Boechout met de bedoeling missionaris in Afrika te worden. De oorlog doorkruiste echter deze plannen. Hij ging verder studeren in Boxmeer, in  het neutraal gebleven Nederland, tot hij eind november ’15 zijn oproepingsbevel voor het leger kreeg. Hij meldde zich op 20 december op het Belgische consulaat in ’s Hertogenbosch en belandde via Engeland op 18 juni ’16 in het instructiekamp van Auvours om er opgeleid te worden tot brancardier.  Eens hij aan het front stond hield de Boninge zich al vrij snel bezig met de studiekringen en het uitgeven van een frontblaadje. Aanvankelijk vermeed de Boninge elke discussie over de Vlaamse problematiek maar in de loop van ’17 radicaliseerde, hij net zoals vele flaminganten aan het front, erg snel. Nog voor het einde van het jaar had de Boninge zich, gefrustreerd door het onbegrip en de onwil van legertop en regering, aangesloten bij de clandestiene Frontbeweging.

In de nacht van 11 januari ’18 namen in de streek van Leisele, Houtem en het net op Frans grondgebied liggende Hondschote, een honderdtal ploegen van telkens drie à vier manschappen deel aan een ‘Vliegtocht’, een oor de Frontbeweging georganiseerde protest- en propaganda-actie. Agenten van de Sûreté Militaire klisten een van de deelnemers aan deze actie, die doorsloeg. Het gevolg was dat 14 soldaten konden worden aangehouden, waaronder de Boninge. Eind februari ’18 kwamen ze voor de krijgsraad in wat al snel ‘Het proces van de 6^e Legerdivisie’ werd genoemd. de Boninge werd tot 7 maanden effectieve celstraf veroordeeld maar in beroep werd deze straf omgezet in 7 maanden voorwaardelijk. Hij belandde terug aan het front waar hij een paar weken later sneuvelde toen hij een gekwetste uit de tuchtcompagnie van het 1^e Regiment Grenadiers, waar hij bij wijze van sanctie naar was overgeplaatst, te hulp kwam.

Vrienden vonden in een portefeuille zijn met een granaatscherf doorboorde en met zijn bloed doorweekte testament . Hierin drong de Boninge er op aan om op zijn graf een simpel kruis met een Nederlandstalig opschrift te plaatsen: ‘Hier ligt een Vlaming, eens veroordeeld voor zijn ideaal en ie op … zijn bloed ervoor gestort heeft’… Tijdens zijn begrafenis op de militaire begraafplaats Duinenhoek in De Panne legden zijn vrienden een rouwkrans met het opschrift ‘Zalig zijn zij die lijden voor Vlaanderen’ op zijn graf…  

05-05-2018 om 07:02 geschreven door janhuijbrechts  

Leslie Victor Hearne uit Battersea was amper 17 jaar oud toen hij met zijn bataljon, het 23^e bataljon (County of London) van het London Regiment – een onderdeel van de 142 Infanteriebrigade - op 1 mei ’16 in Souchez, net ten noorden van de oude Frans –Vlaamse stad Arras de modderige loopgrachten introk. Toen zijn bataljon  op 7 mei werd afgelost was Leslie Hearne niet langer van de partij. Hij was een dag eerder, op 6 mei gesneuveld.  Wellicht was hij het slachtoffer geworden van de dodelijk efficiënte Duitse artilleristen. Private Hearne was één van minstens 10 zeventienjarigen die een laatste rustplaats kregen op de immense CWGC-site Cabaret Rouge Military Cemetery in Souchez. Wettelijk en moreel veel te jong om zo ver van huis te kreperen in nauwelijks in te beelden omstandigheden.... Op deze site liggen overigens ook nog een minstens 3 zestienjarigen begraven. Hearne’s grafsteen draagt op verzoek van zijn ouders het ontroerende epitaaf: ‘To live in the hearts of those we love is not to die.’

05-05-2018 om 04:45 geschreven door janhuijbrechts  

Ooit lagen aan de oostzijde van het grote Belgische militaire ereperk op de Antwerpse stedelijke begraafplaats Schoonselhof 612 Duitse gesneuvelden uit de Grote Oorlog in twee grote perken begraven. De meeste van hen waren gewonden die van het front naar het Militair Hospitaal waren geëvacueerd of militairen die tot het Festungkommando Antwerpen, de ganiozoenstroepen van Antwerpen hadden behoord. Sommigen hadden wellicht bij het burgerpersoneel van het bezettingsbestuur gewerkt zoals de op 14 november ’16 overleden hulpwisselwachter Heinrich Gottmann, die in het station Zurenborg werkte. Zijn collega Jozef Brungart had bij het Eisenbahn Verkehrsamt Gent Süd gewerkt. Hij overleed op 9 november ’18.  De op 12 december ’16 overleden 38-jarige Kriminalkommissaris Gustav Paul Vogt uit Berlijn was naar alle waarschijnlijkheid aan de Antwerpse Nachrichtenstelle verbonden geweest. We treffen onder hen zelfs een aantal in ons land gedomicilieerde Duitsers aan die wellicht tot de vooroorlogse Duitse kolonie hadden behoord en nu ingeschakeld waren bij de bezettingsmacht. Zo komt in het begrafenisregister onder meer ene Antoon Ernst Bühr voor, een 54-jarige Duitser die in Burcht woonde en die op 13 juli ‘17 overleden was. De 46-jarige Karl Schreier die op 4 mei ’18 werd begraven stond op de St. Jacobsmarkt nr. 33 ingeschreven, terwijl de 38-jarige Wilhelm Koern die op 26 oktober ’18 was overleden aan de Arthur Van De Nestlei woonde.

Er lag ook één Oostenrijkse militair begraven. De 19-jarige Adolf Luzinsky, een artillerist die in het Gallicische Stry woonde en die op 20 oktober ’18 in het Militair Hospitaal aan de Marialei was gestorven.

Vooral in de laatste oorlogsweken liep de Duitse dodentol in de Scheldestad nog op. Er werden niet alleen Duitse gewonden rechtstreeks van het front naar het Antwerpse militair hopsitaal overgebracht maar ook naar een aantal tijdelijke Fellazaretten die her en der in de stad waren ingericht. Onder meer in de  scholen in de Verschansingsstraat, de Grote Hondsstraat en de Belgiëlei, maar ook in de Deutsche Schule in de Quellinstraat werden gewonden opgenomen. Heel wat van diegenen die in deze periode overleden waren echter geen gewonden maar slachtoffers van de Spaanse Griep.  Niet minder dan 166 Duitse militairen stierven nog in Antwerpen tussen Wapenstilstandsdag 22 november ’18 en de zomer van ’19 toen de Duitse begraafplaats definitief werd gesloten. De laatste Duitsers die op deze site werden bijgezet waren de 31-jarige Wilhelm Voigt, een soldaat uit het Reserve-Infanterie-Regiment nr. 13 en Wilhelm Wanrock, een 24-jarige matroos uit het Matrosen Regiment nr. 5. Twee krijgsgevangenen die respectievelijk op 27 en 29 juli ’19 in Antwerpen waren gestorven.

Het Verdrag van Versailles bepaalde in artikels 224 en 225 dat België belast werd met de zorg over de Duitse oorlogsgraven op het Belgische grondgebied. De Duitse militaire graven waren echter wel de laatste zorg van de Belgische Service des Sépultures Militaires – Dienst der Militaire Grafsteden. In de praktijk kwam het er, wat Antwerpen betreft, op neer dat het stadsbestuur instond voor het onderhoud van deze site. Dit laatste was daar overigens niet al te happig op. Nog tijdens de eerste zitting van het Antwerpse schepencollege na de Wapenstilstand had het stadsbestuur al beslist om het centraal op de Duitse militaire begraafplaats in januari ‘18 opgerichte neo-classicistische Totendenkmahl af te breken. Een revanchistisch besluit dat gemotiveerd werd door het feit dat het bezettingsbestuur nooit toestemming had gevraagd aan het stadsbestuur om het te mogen oprichten en het, dixit het stafsbestuur, niet paste bij de serene sfeer van een begraafplaats. Er werd niet getalmd om dit besluit uit te voeren. In februari ’19 ging dit gedenkteken onverbiddelijk onder de sloophamer… De onderhoudsploeg van het Schoonselhof kreeg de instructie om het Duitse militaire ereperk onkruidvrij te houden en daarmee was voor het stadsbestuur de kous af. Pas in maart ’26 kwam het tot een Kriegsgräberabkommen, een akkoord tussen de Belgisch en Duitse regering waarbij de zorg over de Duitse militaire begraafplaatsen werd overgeheveld naar Duitsland. De Belgische overheid liet in dit akkoord onder meer toe dat de speciaal hiervoor gecreëerde Amtliche Deutsche Gräberdienst de bestaande sites, waar nodig, zou heraanleggen en verder onderhouden.

Het Duitse miltaire ereperk Schoonselhof werd in 1928, na overleg met de Duitse instanties en na goedkeuring door het stadsbestuur, heringericht naar een ontwerp van architect Jos Ritzen. Deze architect was in het voorjaar van 1926 akkoord gegaan om alle Duitse militaire begraafplaatsen in ons land opnieuw aan te leggen. Hij verbond er zich contractueel toe om deze opdracht tussen 1926 en 1934 uit te voeren. Alhoewel de Amtliche Deutsche Gräberdienst in de Duitse ambassade in Brussel gevestigd was, bleek vooral Rizens kantoor  kantoor in de Everdijstraat 16 in Antwerpen het zenuwcentrum van deze immense operatie te worden.  Ritzen concentreerde zich in de eerste jaren om begrijpelijke redenen op het Ieperse maar in 1928 kwam ook het Schoonselhof aan de beurt. Het werd meteen een van Ritzens laatste opdrachten want als gevolg van een aantal ontwerpen die Ritzen had uitgevoerd was hij in discrediet geraakt bij zijn opdrachtgevers. Zijn monumentale toegangspoorten en modernistische architecturale elementen maar ook het overmatig gebruik van IJzeren Kruisen als symbolen én hoge facturen waren lang niet overal in goede aarde gevallen. De ernstige bedenkingen bij zijn werk hadden ertoe geleid dat in februari ’27 een Kunstausschuss für Kriegsgräberfragen was opgericht door het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze commissie, waarin onder meer een aantal vooraanstaande architecten zetelden, moest toezien op de esthetica van de Duitse militaire begraafplaatsen. Ze plaatste heel wat vraagtekens bij de resultaten van Ritzens werk en zijn artistieke bekwaamheid en kwam tot het unanieme besluit dat hij best tegen april 1928 vervangen werd. Uiteindelijk zou hij nog langer aan de slag blijven, zij het wel dat hij duidelijke , vooral budgettaire restricties opgelegd kreeg. 

Zoals gezegd werd de herinrichting van de Duitse militaire begraafplaats Schoonselhof een van Ritzens laatste grote opdrachten. Al in de lente van 1928 werden de onderkomen houten kruisen vervangen door kniehoge hardstenen gedenktekens in de vorm van… IJzeren Kruisen. Uit de correspondentie met het stadsbestuur bleek dat het materiaal hiervoor afkomstig was van de arduin van het gesloopte Duitse gedenkteken dat in een stedelijk depot lag opgeslagen. Bouwmeester Ritzen kreeg tussen 9 februari en 25 februari ’28, negentien wagens met arduinen platen en brokstukken - inclusief de hoofden van een Landsturmman en een gehelmde krijger - aangeleverd. Het tegen het einde van ’28 gerenoveerde Duitse perk werd bekroond met een 3,70 m. hoog en 1,80 m. breed kruis in eikenhout op een arduinen sokkel. Aan de zuidzijde van de site bouwde hij een bescheiden bakstenen toegang die werd geïntegreerd in de kniehoge haag die de Duitse begraafplaats omsloot.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze site uitgebreid en kregen nog eens 1.032 gesneuvelde Duitsers er een laatste rustplaats. Na de Tweede Wereldoorlog werd in het raam van de grootschalige herstructurering van de Duitse militaire begraafplaatsen in ons land, beslist de Duitse militaire begraafplaats op het Schoonselhof af te schaffen. De geïdentificeerde Duitse gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog werden in 1956 door de Volksbund Deutscher Kriegsgräberfürsorge overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats in het Praetbos in Vladslo, de niet-geïdentificeerde Duitsers kwamen terecht in het Kameradengrab in Langemark. De gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog waren al in mei 1949 overgebracht naar de immense Duitse WO II- begraafplaats in Lommel.

04-05-2018 om 08:37 geschreven door janhuijbrechts  

Het is alweer een tijdje geleden dat ik nog iets gebracht heb in de rubriek ‘Sprekende gezichten’. Vandaag een foto van een  wel heel erg ernstig kijkende jongeman die ik aantrof op een zerk op de BMB ‘Duinenhoek’ in De Panne. Emiel Henri Louis Van Kerckhove uit Lokeren was bij het uitbreken van de oorlog in dienst als beroepsvrijwilliger. Sinds 1910 had hij bij de cavalerie, meer specifiek bij het 1^e Regiment Jagers te Paard gediend maar op 31 december ’13 was hij naar het depot van de cavalerie gemuteerd wegens de grootschalige reorganisatie van het leger. Een paar weken na het begin van de Duitse invasie kwam hij terecht in de rangen van het 2^e Regiment Karabiniers. Met deze eenheid nam hij deel aan de uitvallen uit het Nationale Bolwerk Antwerpen en aan de IJzerslag waar het 2^e Karabiniers substantiële verliezen leed.

De 26-jarige Emiel Van Kerckhove was soldaat in de 5^e cie van het 2^e Bn. van het 2^e Regiment Karabiniers toen hij op 19 november ’15 in de sector Diksmuide sneuvelde. Zijn militair stamboekdossier geeft geen uitsluitsel over zijn precieze oosoorzaak maar het staat wel vast dat hij aanvankelijk begraven werd in de tuin van de pastorij in Kaaskerke (graf 337). Nade oorlog werd hij herbegraven in De Panne in graf 0 47. Emiel Van Kerckhove was een ongehuwde zoon van Charles Louis Van Kerckhove en Emerence Verschraegen. In het burgerleven oefende hij het beroep van saussier uit, wat volgens mij te maken heeft met een bijna vergeten horeca-specialisme, nl. het bereiden van sausen in een restaurant.   

02-05-2018 om 05:21 geschreven door janhuijbrechts  

Dag van de Arbeid, dus waarom niet een flink stukje pennen..? In het kleine La Chapelle-d’Armentières, ten zuidwesten van Armentières liggen niet minder dan vijf begraafplaatsen van het Britse gemenebest. Deze concentratie heeft vooral te maken met het feit dat de frontlijn bijna heel de oorlog vlakbij lag. De grootste begraafplaats in La Chapelle-Armentières is Ration Farm Military Cemetery. Deze dodenakker ontstond op minder dan een kilometer van de frontlijn aan het eindpunt van een verbindingsloopgraaf naast een boerderij die op de Britse stafkaarten bekend stond als Ration Farm. De eerste gesneuvelden werden op deze site begraven in oktober ’15. Na de oorlog werd de begraafplaats uitgebreid met de graven  van Chapel Farm Cemetery in Fleurbaix en Ferme du Bietz Cemetery in La Chapelle-Armentières. Momenteel liggen op deze site 4 Duitsers en  1.315 gesneuvelden uit het Britse Gemenebest, waarvan bijna de helft,  643 om precies te zijn, als onbekenden werden begraven.

Op Ration Farm Military Cemetery liggen twee broers, Henry en Arthur Matthews, respectievelijk een driver in de 6^e compagnie van het Australian Machine Gun Corps en een private in dezelfde eenheid. Zij bedienden samen met een derde broer Frederick, een machinegeweer tijdens een Duitse raid op hun stellingen op 4 juli 1916.  Henry en Arthur werden gedood, maar Fred bleef het machinegeweer bedienen tot de aanval was afgeslagen.  Ze werden naast elkaar begraven in de graven I J 8 en I J 9. Hun broer Fred, die werd onderscheiden met de Distinguished Conduct Medal,  sneuvelde als tweede luitenant  op 8 november 1916 aan de Somme. Hij ligt begraven op AIF Burial Grounds in Flers.

De meeste Australische doden op deze site sneuvelden tijdens de mislukte aanval op Fromelles op 19 juli ’16. Eén van hen was de 23-jarige Sidney Bromley, een soldaat in het 53^e Bataljon Australian Infantry. Hij ligt begraven in graf VI J 43. Zijn broer Albert raakte vermist bij dezelfde aanval. Onlangs werden zijn stoffelijke resten teruggevonden bij Pheasant Wood en werd hij bijgezet in Pheasant Wood Cemetery in Fromelles.

John Laird Gallway Irvine, een kapitein in het 2^e Bataljon  Argyll and Sutherland Highlanders stamde uit een militaire familie. Zijn vader was kolonel bij de Royal Engineers en zijn oom, Sir H.L. Galway, K.C., M.C, D.S.O. was kolonel bij de infanterie. Hij werd op 5 juli ’15 gedood bij Grispot toen hij onder vijandelijk vuur een paar gewonden in veiligheid probeerde te brengen. Hij ligt begraven in VI L 29.  Ook Evan Nanney Jones-Vaughan was voorbestemd voor een militaire carrière. Hij was in 1885 in Abu in India geboren waar zijn vader, de latere generaal-majoor Hugh Jones-Vaughan CB, een infanteriebataljon leidde. Nadat de familie was teruggekeerd naar het ouderlijke domein Plas Hwydyn in het Welshe Rhydyclafdy ging Evan Jones-Vaughan naar de militaire academie van Sandhurst. In februari 1905 kreeg hij een aanstelling als tweede luitenant in het 2^e Bataljon van de Royal Welsh Fusiliers. Met deze eenheid vertrok hij in augustus 1914 naar het front. De 29-jarige kapitein sneuvelde op 26 oktober ’14 in Vertouquet. Zijn bevelhebber schreef over hem: ‘ I cannot speak to highly of the work done by your son during the whole campaign with his men, and now that he has been taken like many other good men, doing his duty for his country, I can only say I have lost a most gallant and capable officer and a very dear companion’. Hij ligt begraven in graf III C 12.  

Een bijzonder detail aan Ration Farm is dat er niet minder dan vijf militairen begraven liggen die amper 17 jaar oud waren toen ze sneuvelden. George Benton uit Leeds (V C 19) was een gunner in de 1^e West Riding Brigade van de Royal Field Artillery toen hij op 11 juni 1915 sneuvelde tijdens een artillerieduel. John Henry Heald was een soldaat in B company van het  1^e Bataljon van het Leicestershire Regiment. Hij sneuvelde op 2 januari 1915 en ligt begraven in graf VIII B 10.  Ook Augustine Norman was slechts 17 jaar oud toen hij op 27 februari ’16 sneuvelde. Hij was een soldaat in het 27^e (Tyneside Irish) Bataljon van de Northampshire Fusiliers. Norman werd begraven in graf I C 7. Londenaar W. Pamplin ligt in graf VI F 51. Hij was een kanonnier in A Battery van de 105^e Brigade van de Royal Field Artillery toen hij op 25 september ’15 sneuvelde. De laatste 17-jarige op deze site kunnen we in graf VI L 28 terugvinden. John Andrew Alexander Moir was, ondanks zijn jonge leeftijd, al tweede luitenant in het 2^e Bataljon Argyll & Sutherland Highlanders toen hij op 16 juni ’15 het leven liet. 

01-05-2018 om 17:57 geschreven door janhuijbrechts  

Ter afsluiting van 100 Jaar Slag om de Kemmelberg een paar foto’s ‘Toen & Nu’ van Kemmel Chateau Military Cemetery.  Deze begraafplaats ontstond in december ’14, wellicht door plaatsgebrek op het kerkhof van deze gemeente. De eerste gesneuvelden werden bijgezet aan de noordzijde van het kasteelpark van de familie de Geelhand de Merkem. Het uit 1622 daterende omwalde kasteel, park en begraafplaats werden compleet verwoest tijdens de gevechten in april ’18. Het is, bij wijze van spreken, een klein mirakel dat het aantal onbekenden op deze verwoeste begraafplaats zo beperkt is gebleven... 

Op deze CWGC-site worden vandaag de dag 1.157 gesneuvelden herdacht, waaronder 21 Britten en 1 Fransman die in mei ’40 vielen. In mijn vorig jaar bij uitgeverij Polemos verschenen boek ‘Verdrongen Verleden’ over de 16^e (Ierse) Divisie in Vlaanderen sta ik uitgebreid stil bij deze, nu zo vredige begraafplaats, die een bezoek meer dan waard is.

29-04-2018 om 07:54 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ een fragment uit het beklijvende  ‘Aan een moeder – Haar zoon viel op het slagveld’ Van Paul van Ostaijen. Het verscheen voor het eerst op 27 oktober ’17 in het radicaal activistische blad Ons Land. Volgens Van Ostaijen-kenner Gerrit Borgers was het net als ‘Zaaitijd’, een ander Vlaams-nationaal geïnspireerd gedicht, in de zomer van ’17 geschreven. In ‘Aan een moeder’ manifesteert zich al duidelijk het humanitair expressionisme dat later, bij wijze van spreken, het handelsmerk van de dichter werd. Een fragment:

‘Je zoon, moedertje, viel niet voor een gerechte zaak,

maar zijn bloed werd hem afgeperst door allen,

omdat ons de menselijke goedheid is ontvallen.

Maar ik, wij, wij allen zijn de moordenaars van je zoon

en elk woord als eer en held is smaad en hoon.

Elk soldaat die valt in de krijg, hij werd getroffen

door een sluipmoordenaar.

Dit zijn wij allen, allen die het geloof verloren.

Je zoon heeft me gezegd: dit is de goede weg;

en ik heb hem gewezen: ja, die weg is de ware.

‘Demokratie’: wij hebben bedrogen.’

29-04-2018 om 07:24 geschreven door janhuijbrechts  

Graag verwijs ik naar de volgende intrigerende compilatie van – overwegend Duits - fotomateriaal dat te maken heeft met de gevechten rond de Kemmelberg, deze week precies 100 jaar geleden. Voor mij zaten er alvast een paar totaal onbekende foto’s tussen… Klik op onderstaande link:

28-04-2018 om 00:00 geschreven door janhuijbrechts  

Wie vandaag de dag Kemmel en de gelijknamige berg bezoekt zal aangenaam getroffen worden door de sereniteit en de rust van deze groene oase, die ik in gesprekken met vrienden vaak pleeg te omschrijven als de parel van het Heuvelland. Precies 100 jaar geleden was dit wel even anders en was de Kemmelberg wellicht de plaats waar je het minst wilde vertoeven op deze planeet. Al enkele dagen probeerden de Duitsers, in een laatste, desperate poging om voor de komst van de Amerikanen door te stoten naar de Kanaalhavens, via de Leievlakte op te rukken. Toen de Britten hen bij het Frans-Vlaamse Hazebrouck wisten af te stoppen, verlegden ze hun aandacht naar het noorden. 

Na een helse beschieting, waarbij kwistig gebruik werd gemaakt van gasgranaten, bestormden de mannen van het Alpenkorps, één van de elite-eenheden van het Duitse leger in de ochtenduren van 25 april ’18 de Kemmelberg en de Lettenberg. De aangeslagen Franse overlevenden van het verschroeiende bombardement werden zonder al te veel problemen onder de voet gelopen. Alleen op de Kleine Kemmelberg werd verwoed tegenstand  geboden. Tot de Duitse vlammenwerpers de laatste weerstandsnesten verkoolden. De  Kemmelberg, die in een mum van tijd was herschapen in een zwartgeblakerde, pokdalige etterpuist in het gemartelde landschap moest worden prijsgegeven. Keizer Wilhelm II die de aanval vanuit een observatiepost volgde, reageerde enthousiast: ‘Die Slacht ist entschieden ! Wir haben den Berg !’ Even leek het er inderdaad op dat de Duitse stoottroepen de beslissende doorbraak zouden kunnen forceren. Behalve de Kemmelberg namen de Duitsers ook  het dorp Kemmel in, terwijl ten zuiden van de berg, bij Dranouter ook door de geallieerde linies werd gebroken. In het noorden wisten de Duitsers zelfs door te dringen tot de beruchte Hellfire Corner aan de Meenseweg , halfweg tussen het Hooge en de stadsomwalling. Nooit was de Duitse frontlijn zo ver opgeschoven. Ieper, waar de troepen van de keizer bijna vier bloedige jaren hun tanden op hadden stukgebeten, lag bij wijze van spreken voor het grijpen. En toen gebeurde een klein mirakel: Met een uiterste krachtinspanning en ondanks de enorme verliezen wisten de Fransen en de Britten de Duitsers bij de Scherpenberg en Rodeberg een halt toe te roepen.  In de rokende puinhopen van Loker werd verbitterd lijf-aan-lijf gevochten met dolken en handgranaten om elke vierkante meter maar er kon nog nauwelijks worden gevorderd. De volgende dagen bleven de  gevechten  weliswaar aanhouden, maar de hardnekkigheid en het elan van de eerste aanval waren stilaan verdwenen. Uiteindelijk zat er voor Ludendorff niets anders op dan op 29 april het offensief af te blazen. Ieper en mogelijk ook de geallieerde eindoverwinning werden gered door een paar West-Vlaamse heuvels….  

25-04-2018 om 05:45 geschreven door janhuijbrechts  

Ter afsluiting van de “Zeebrugge-special’ een boeiende, Nederlandstalige documentaires als kijktip. Sven Speybrouck lichtte een paar jaar geleden in Publiek Geheim, een Canvas-programma een tip van de sluier op over dit bijna vergeten militaire wapenfeit. Klik op onderstaande link:

https://youtu.be/nvc7K5twvoA

24-04-2018 om 17:20 geschreven door janhuijbrechts  

Nog even terugkomen op de Raid op Zeebrugge, gisteren precies 100 jaar geleden. De meeste Britse slachtoffers werden met militaire eer begraven op de Duitse militaire begraafplaats naast de Sint Donaaskerk van Zeebrugge. In totaal liggen hier 175 –waarvan 3 niet geïdentificeerde -  Duitse en 30 – waarvan 17 niet geïdentificeerde- Britse gesneuvelden begraven. Deze begraafplaats werd aangelegd nadat 44 Duitse militairen op 26 september ’15  in Zeebrugge waren omgekomen bij een tramongeval.  Een ander massagraf is dat van 40 marinemensen, bemanningsleden van de torpedoboten S.15 en S.20 die op 5 juni ’17 aan de Vlaamse Kust waren gevallen.

14 Britten en 7 Duitsers die omkwamen bij de Raid op Zeebrugge kregen hier een laatste rustplaats. Twee van hen, kapitein E. Bamford en sergeant N.A. Finch, beiden Royal Marines werden postuum onderscheiden met het Victoria Cross. In de omheiningsmuur werd het Zeebrugge Memorial to the Missing aangebracht dat 4 deelnemers aan de aanval herdenkt wiens lichaam niet kon worden geborgen. Eén van deze vier was  de 33-jarige Wing Commander Frank Brock, O.B.E., een bolleboos en piloot die het experimentele station van de Royal Navy in Stratford leidde.  Hij was de uitvinder van de naar hem genoemde Brock-antizeppelin-kogel, die bij impact vuur vatte. Ook de Dover Flares, die werden gebruikt in de onderzeeboot-oorlog én de mistmachine, die gebruikt werd om met rook een aanval te verdoezelen waren van zijn hand. Hermann Künne, een matroos van Torpedoboot S.53, die vermoedelijk Brock in een zwaardgevecht op de dam gedood heeft en die zélf in de loop van de Raid op Zeebrugge omkwam, ligt overigens ook op deze site begraven.

In tegenstelling tot vrijwel alle andere Duitse militaire begraafplaatsen in de provincie West-Vlaanderen, werd deze site in de jaren 50 van de vorige eeuw niet geruimd, wat deze Duitse begraafplaats uniek maakt.

24-04-2018 om 11:45 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag precies een eeuw geleden vond de tot bijna mythische proporties opgeklopte ‘Raid op Zeebrugge ’plaats.  In een stoutmoedige nachtelijke actie in pure commando-stijl, deed een eskader van de Britse marine een aanval op de Duitse onderzeeboot-basis in de haven van Brugge. Ze lieten een aantal schepen in de strategisch belangrijke havengeul bij Zeebrugge zinken. Hierdoor werd de haven  een tijd onbruikbaar voor de Duitse oorlogsvloot. De geal­lieerde propaganda zette deze prestatie natuurlijk dik in de verf omdat men wel wat goed nieuws kon gebruiken na de recente Duitse overwinningen. Maar in feite was deze actie niet écht een succes te noemen. Oorspronkelijk had de aanval op 11 april moeten plaatsvinden maar deze actie werd kort voor het eskader de Vlaamse kust had bereikt afgeblazen. Eén van de begeleidende snelboten raakte daarbij vermist. De Britse Admiraliteit besefte niet dat hij bij Oostende was gestrand en dat de Duitsers in de boot gedetailleerde documenten m.b.t. deze actie hadden gevonden. Toen de Britten elf dagen later opnieuw opstoomden waren de Duitsers in de hoogste staat van alarm en goed voorbereid. De Britten werden op een gordijn van vuur onthaald en bovendien kon een groot deel van het oorspronkelijke plan, inclusief het rammen van de sluisdeuren niet uitgevoerd worden waardoor de haven een paar dagen na de raid al terug operationeel was... De prijs die voor deze – grotendeels mislukte  - actie moest worden betaald was hoog: 227 Britten kwamen in Zeebrugge om het leven, terwijl 359 gewonden in Dover aan land weren gebracht. Bovendien flopte de aanval die tegelijkertijd op Oostende werd uitgevoerd. De gealarmeerde Duitsers hadden een lichtboei die de havengeul aangaf verplaatst waardoor de twee, af te zinken blokkadeschepen een paar kilometer van hun doel strandden. Hier lieten 19 Britten het leven en werden er 30 gewond….

Om het fiasco te verdoezelen werd door de Britse propagandamachine een briljante truc gebruikt. Niet het resultaat telde maar wél de moed van de deelnemers aan de raid.  Nooit eerder in de Britse mili­tai­re geschiedenis werden zoveel hoge mili­taire onder­scheidin­gen uitgereikt dan voor deze enkele actie. Daaronder waren niet minder dan 8 Victoria Crosses – waarvan 2 postuum – de hoogste Britse militaire dapperheidsonderscheiding.

23-04-2018 om 06:42 geschreven door janhuijbrechts  

Op zaterdag 14 april stelde VOS Vlaamse Vredesvereniging zijn Digitaal Museum voor Vlaanderen voor. Een grote en jonge groep is enthousiast om zorg te dragen voor ons erfgoed, om de vele bijzondere verhalen die onze geschiedenis heeft opnieuw te vertellen, en om stem te geven aan onze voorgangers. Het Digitaal Museum voor Vlaanderen wil het erfgoed van de Vlaamse Beweging tijdens WOI, het erfgoed van de Vlaamse Beweging in het algemeen en de geschiedenis van Vlaanderen via digitale wijze verspreiden. Daarbij wordt er altijd nadruk gelegd op de pacifistische stromingen binnen de Vlaamse Beweging. Een zaak die ik de laatste jaren met deze webstek ook, zij het op een bescheiden manier probeer na te streven. Omdat ik van oordeel ben dat de Vlaamse herinneringscultuur die na de Grote Oorlog ontstond een unieke historische rol heeft gespeeld, niet alleen in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd maar ook bij de vorming van het Vlaams natiebesef.. Dit project kan dan ook mijn warme sympathie rekenen. .
Bent u ook geïnteresseerd om mee te werken? Contacteer info@vosnet.org 

22-04-2018 om 09:32 geschreven door janhuijbrechts  

Twee weken geleden bracht ik in de rubriek ‘Zondag Frontpoëziedag’ nog het gedicht ‘De Vlaamsche Smeder’ van René De Clercq. Vandaag is het de beurt aan ‘Mijn vijand is mij lief’ van deze Bard van het activisme:

Mijn vijand is mij lief,/omdat hij mijn vijand is, / dewijl hij mij uit laksheid hief, / en haat geeft dien ik mis.

Mijn vijand is mij borg, / voor vasten moed en sterke daad, / heb ik voor Vl        aanderens hart en zorg, / ook voor mijn vijand en mijn haat.

Laat ruw zijn die mij tegen zijn, / laat diep gaan, wat mij wondt, /eerst als ik opbriesch van de pijn, / voel ik mijn toorn gezond.

Eerst als het zwaard jeukt naar mijn hals, / draag ik hem recht en hoog, / vergend van al wat Walsh en valsch, / tand voor tand, oog voor oog.

Oertrouw en dapper Dietsch, / geslagen vaak, versagend nooit, / zoolang nog iets / den nek mij spant, dat liever springt dan plooit.

Voor Vlaanderens vlagge wil ik staan / voetvast, vuisttoe. / Niet vragen wie, noch waar, noch hoe, / maar ranselen die mij slaan.

22-04-2018 om 06:05 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag even uw aandacht voor opnieuw een verdwenen geallieerde militaire begraafplaats. Tussen Boezinge en Bikschote, bij het  ‘Bois du Charpenter’, ter hoogte van de kruising van de Sasstraat en de Staaktestraat kon men tot omstreeks 1923 deze Franse begraafplaats vinden. (klik op de foto voor een vergroting)  Er is relatief weinig bekend over deze plek. Het waren wellicht de mannen van het overwegend uit Bretoenen en Normandiërs bestaande 76^e Régiment d‘ Infanterie Territoriale, één van de Franse fronteenheden die in de late herfst van ’14 in deze sector waren ingezet, die hier als eersten hun doden hebben begraven. In totaal werden na de oorlog op deze site de stoffelijke resten van 362 gesneuvelden ontgraven en overgebracht naar de Franse militaire verzamelbegraafplaats St. Charles de Potyze, langs de weg van Ieper naar Zonnebeke.

20-04-2018 om 05:23 geschreven door janhuijbrechts  

Op bijna mirakuleuze wijze is mijn vermiste doos met 5 mappen authentieke WO I-foto’s  toch nog boven water gekomen. Na een derde en laatste controle in de magazijnen van de Thaise vervoersmaatschappij in de haven van Bangkok werd ze deze ochtend  plots teruggevonden. Blijkbaar had een of andere pipo ze te zwaar bevonden en ‘even terzijde ‘ gezet…  Nu maar hopen dat ze zonder schade dit hachelijke  avontuur hebben overleefd. Ik ga ze in elk geval persoonlijk ophalen en ze letterolijk in de watten leggen... Ik dank in ieder geval lezers, vrienden en bekenden die bereid waren een handje toe te steken bij de speurtocht of die mij een hart onder de riem staken. Merci, écht waar…!

17-04-2018 om 09:41 geschreven door janhuijbrechts  

Op de foto een massabegrafenis op de militaire begraafplaats van Westvleteren  op 20 april ’18. Het betrof gesneuveldden van e Slag bij Merkem (zie mijn vorige blog). Onder hen was de Hoog­strate­naar Lode­wijck Tackx, die dodelijk gewond werd in de voorpost ‘Champaubert. Over deze 24-jarige korporaal bij de 11^e cie. van het 19^e  Linie­regi­ment ver­scheen in het soldaten­blad Het Heidebloem­ken het volgende ‘In memo­riam’:  "SNEUVEL­DE OP HET VELD VAN EER. Louis Tackx van Hoog­straeten, korpo­raal. Den 17^e  april was hij in de voorposten bezig het vuur te regelen van een groep machinegeweren. Op eens werd hij dood­elijk gekwetst. Na 't gevecht werd hij naar de achterlijnen gebracht en overleed te L... Onze Kempenvriend werd op het kerkhof van Westvleteren begraven. Sinds het begin van den oorlog verliet hij geen ogenblik het front.’ Hij was de oudste zoon van André Jozef Tackx, machinist op de stoomtram en Catharina Diels. Hij was bij het uitbreken van de oorlog kandidaat postbode in Antwerpen. Volgens zijn stamboekdossier was hij op dat ogenblik gedomicilieerd in Duffel.

In de getuigenisroman ‘Aan den Vlaamschen IJzer’ schetste Reimond Sanders,alias Armand Suls een gruwelijk beeld van hoe twee makkers de overleden Lodewijk Tackx terugvonden in de ‘Poste de Sécours’: ‘In het halfdonker van de schuilplaats lagen er drie vormlooze  hoopen, bedekt met ledige loopgrachtzakjes.

‘‘k geloof dat de middenste Tackx is,’ zei de zakdrager, terwijl hij de bovenste bedekkig wegnam. Peerke en Rik deden ontsteld een stap achteruit. De doode leverde een afzichtelijken aanblik op. De oogen stonden wijd-open en staarden met een uitdrukking van ontzettenden angst, groot-geweldig, dubbel van afmeting, naar een punt van de zoldering. Onwillekeurig keek Rik in die richting met bangen blik, als verwachtte hij iets vreselijks te bespeuren. Hij voelde zich beklemd door een vreemde macht doe hem het ademen belette. Hij wilde voortgaan maar zijn oogen werden onweerstaanbaar getrokken naar het ontmenschte gelaat van den sukkelaar op den grond voor hem. De neus stond reusachtig gezwollen, rood en blauw blinkend als een te rijpe pruim met gebarsten omhulsel. Daaronder grijnsden, als van een razend dier, de gele tandenrijen, krampachtig opeengeklemd tusschen de vuil-behaarde, geopende lippen. Heel dat afzichtelijk wezen, bruin-bebloed en grauw beslijkt, lag daar zoo huiveringwekkend-akelig in die vuil-gore krocht dat Peerke met een rilling zei:

‘Bah, kom Rik, ’t is te leelijk; ‘k zou er van overgeven.’

Maar de zakdrager had reeds de andere vaderlanderkens weggenomen en vestigde hun aandacht op wat er onder verborgen had gelegen.

‘Zie hier eens hoe ze den jongen geschonden hên.’

‘De beenhouwers, godverdomme,’ grolde Peerke, zic afwendend.     

Het onderlijf van den dode was geheel ontbloot en vertoonde een bloedigen hoop ingewanden, die verscheurd en aan stukken gereten uit een gapend-wijde holte puilden.

‘Verdomme, d’er zitten al wormen in, ‘ zei de zakdrager, die het hoofd dichterbij genegen had. ‘En zie die voeten e ker, ‘k geloove vaste… wel ja, de ratten hên d’r an gefret !’

Inderdaad, men kon duidelijk zien hoe tweee, drie teenen ontvleeschd waren en als afgeknaagde beentjes, scherp en houterig nevens de andere omhoog staken.

‘Kom’, zei Rik, ‘we zijn weg.’ Toen ze buiten stonden, loosden ze alle twee een zucht van verlossing.

‘’t Is toch wreed hé’, zei Peerke, ‘ en gister avond schreef hij nog een brief naar zijn moeder.’ Rik dacht eraan hoe die moeder een sprekenden brief van haar dooden zoon zou ontvangen en misschien weer hoopvol het leven zou inzien, op een oogenblik dat haar ongeluk reeds lang en onherroepelijk beslist was.

‘Voor de Louis is den oorlog uit.  Hij is misschien gelukkiger dan wij,’ besloot Peerke.

17-04-2018 om 08:20 geschreven door janhuijbrechts  

Als onderdeel van de Duitse lente-offensieven opende de Duitse artillerie in de vroege ochtend van 17 april ’18 - vandaag precies een eeuw geleden - een vernietigend bombardement op de Belgische lijnen bij Merkem. Omstreeks 08.00 u. viel het gehucht De Kippe in handen van de Duitse stoottroepen. Na de verovering van de Belgische bunkers en loopgraven nabij Aschhoop en het Jezuïetengoed begon omstreeks 10.00 u. de aanval op de tweede verdedigingslinie. Het Belgisch artillerievuur kon de herhaalde vijandelijke aanvalsgolven niet stoppen. Nog diezelfde voormiddag moesten de Belgen hun steunpunten bij het ‘kasteel Britannia’, de ‘Verbrande Smis’ en de hoeves ‘Verté’,’ Hermine’ en ‘Honoré’ ontruimen. Voor de Belgische loopgraven van Langewaede stokte de Duitse stormloop. De tegenaanval leidde tot gruwelijke taferelen. Terwijl de machinegeweren onophoudend ratelden en het artilleriegeschut donderde, kwam het met dolk of bajonet tot man tegen man gevechten. 's Middags waren de posten aan de Kippe en ‘kasteel Britannia’ reeds heroverd. Uiteindelijk werden met een laatste krachtinspanning nog diezelfde avond de Duitsers op alle beginposities teruggeslagen.  

Een paar weken na de Slag bij Merkem liet een Belgische officier in ‘Vrij België’ niet zonder enige zin voor overdrijving weten dat de troepen die aan de gevechten bij Merkem hadden deelgenomen voor meer dan 90 % uit Vlamingen bestonden. ‘Indien de vijand hoopte dat het activisme in het leger zou doorgedrongen zijn, heeft hij nu een gepast antwoord gekregen’. Tegelijkertijd deed hij opmerken dat de Belgische regering niet langer doof kon blijven voor de Vlaamse verzuchtingen, want het Vlaamse bewustzijn groeide dag na dag, zoals ook was gebleken in de uren die volgden op de zege bij Merkem toen de moegestreden mannen toch nog luidkeels ‘De Vlaamse Leeuw’ hadden gezongen.

Aan Belgische zijde telde men die dag 155 doden, 354 gewonden en 449 vermisten, die meestal krijgsgevangen waren gemaakt. De Duitsers raamden hun verliezen op 254 doden en 1.211 gewonden. Er werden bijna 800 Duitsers krijgsgevangen genomen. Wellicht als een reactie op de hoge – vooral Vlaamse - verliescijfers werd een van de volgende nachten op een kapotgeschoten arduinen sierpomp naast de kerk van Merkem in bloedrode verf de slogan ‘Hier ons bloed – Wanneer ons recht ?!’ geschilderd. Deze leuze werd een paar maanden eerder ook al opgemerkt op een spandoek tijdens een betoging van de Frontbeweging in De Panne. De Steen van Merken, die u vandaag de dag als een historisch symbool van de Vlaamse bewustwording aan het IJzerfront in de schaduw van de IJzertoren in Kaaskerke kan aantreffen werd naar het woord van de dichter Anton Van Wilderoe ‘… de steen van de nimmer geloste schuld’…   

Het was wellicht ook als reactie op de hoge verliezen dat koning Albert, toen hij een paar weken later het vaandel van het 1e Regiment Jagers te Voet omwille van haar dappere houding bij Merkem, met het lintje van de Leopoldsorde ridderde, dit met een Nederlandstalige toespraak deed…

17-04-2018 om 07:48 geschreven door janhuijbrechts  

Op deze webstek besteed ik geregeld aandacht aan uniek verdwenen funerair erfgoed, met name aan verdwenen  militaire begraafplaatsen. Meestal Duitse, maar vandaag sta ik graag even stil bij deze foto (klik voor een vergroting ) die wellicht in ’17 of ’18 werd gemaakt in de tuin van de pastorij van Kaaskerke. Mogelijk al tijdens de IJzerslag werden op deze plaats, bijna in de eerste lijn, de eerste gesneuvelden bijgezet. Vermits hier vlakbij ook een eerste-hulppost laf ontstond hier al snel een geïmproviseerde militaire begraafplaats. In de lente van ’15 kregen hier minstens 16 Jagers te Voet een laatste rustplaats. Alle identificeerbare graven op deze foto zijn van manschappen van het 3^e Bataljon Jagers. Het ietwat sjiejkere grafkruis links is dat van de 27-jarige  Brusselaar Emile Adam, korporaal in de 10^e cie van het 3^e Bataljon. Hij bezweek op 26 mei ’15 in Kaaskerke aan zijn verwondingen en werd de volgende dag op deze site begraven. Zijn even oude stadsgenoot, soldaat Hector Delzeyne was op dezelfde dag gesneuveld en werd naast hem begraven. Ook Roger Pierre Bernard uit Jumet, een soldaat in de 13^e cie. van het 4^e Bataljon was op 26 mei ’15 gevallen. Rechts van hem zien we half verscholen achter de prikkeldraad het graf van de 20-jairge Herzelenaar Camiel De Smet, die als korporaal in de 12^e cie. van het 3^e Bataljon had gediend en die op 27 mei ’15 gesneuveld was. Met uitzondering van korporaal Adam, die in september ’22 werd herbegraven in Evere, werden hun stoffelijke resten allemaal in ’24 overgebracht naar de militaire begraafplaats Duinenhoek in De Panne.

15-04-2018 om 06:11 geschreven door janhuijbrechts