In drie maanden tijd vielen er bij grensincidenten in het kanton Hoogstraten minstens zeven dodelijke slachtoffers te betreuren.. In de nacht van 10 op 11 april ’17 kwam het tot een schietpartij ter hoogte van het Meyenbos in Merksplas. Een groep vluchtelingen die op weg was naar de grens werd er ontdekt door een Duitse patrouille. Bij het meteen losbarstende vuurgevecht werd de 46-jarige Joannes Van De Sande, een ervaren grensgids uit Beerse doodgeschoten. Jan Vleugels, een andere erg ervaren gids uit Beerse, werd ernstig gewond gevangen genomen.  Op 1 mei verongelukte in Zondereigen Bernhard Synalewski, een grenswachter uit Silezië. Synalewski was musketier in de 9^e Compagnie van de Infanterie Ersatz Truppe Beverloo. Deze eenheid was verbonden aan het immens grote infanterie-opleidingscentrum in Beverlo/Leopoldsburg en de mannen van de Infanterie Ersatz Truppe werden vaker voor bewakingsopdrachten naar de grens gestuurd.  

Op 3 mei kwam de 29-jarige Duitse grenswachter Karl Scholz om het leven. Hij werd in Merksplas begraven. Mogelijk werd hij het slachtoffer van een wraakactie door grenspasseurs voor de gevangenneming van Jan Vleugels. In het sterk autobiografische boek ‘De Rakkers der Grenzen’ verhaalde Vleugels na de oorlog hoe ze in het gehucht Ghil in Baarle-Nassau, vlak bij de grens met Zondereigen brand hadden gesticht en daarna het vuur hadden geopend op de toegesnelde Duitsers…. Vier dagen later bezweek op de grens van Hoogstraten en Wortel  de Duitse infanterist Wilhelm Dehmel. Hij was een ‘Hilfsdienpflichtiger’ die bij het Zielbaukommando van de Truppenübnungsplatz Beverlo was ingedeeld. Het is best mogelijk dat Dehmel een deserteur was die aan de grens werd neergeschoten. In deze periode ontdekte men immers in de bossen van de Hees twee onderaardse holen, waarin - naar verluidt- een Duitse deserteur een tijdlang had ondergedoken gezeten. Het is evenwel ook goed mogelijk dat ook hij het slachtoffer werd van een wraakactie.

Op 30 mei was het de beurt aan Karl Köllner. Deze musketier uit de 10^e compagnie van de Infanterie Ersatz Truppe Beverloo ,werd in Minderhout per ongeluk geëlektrocuteerd toen hij met eten op weg was naar zijn post. Hij werd op het kerkhof te Hoog­straten door de wachtcompagnie met militaire eer begraven. Op woensdag 6 juni werd in de vooravond de 62-jarige Frans Kamiel Loosveldt aan de draad achter het Hoogstraatse Gelmelslot geëlektrocuteerd. Deze Waregemnaar was al enkele jaren voor de oorlog geïnterneerd in het gesticht van Doornik. Deze instelling werd eind september ’14 geëvacueerd en de inwoners werden ondergebracht op het Gelmelslot. In een naoorlogs rapport van het gemeentebestuur werd zijn dood als volgt geduid: ‘Was niet wel in het hoofd en zal zeer waarschijnlijk van schrik den draad geraakt hebben.’ De Duitsers lieten, om onduidelijke redenen, zijn zwaar verminkte lichaam urenlang tussen de draadversperring liggen. In de vroege ochtend van 7 juni verongelukte Landstürmmann Otto Nilsen uit Gross Ballerstedt / Osterburg aan de ‘Dodendraad’. Mogelijk  gebeurde dit toen men het lijk van Kamiel Loosveldt wilde verwijderen. Nilsen diende in het Ersatz-kompagnie ‘Törgau ‘ van het Mobiles Infanterie Landsturmbataillon ‘Halberstadt’. Hij werd in Hoogstraten begraven maar na de oorlog werden zijn stoffelijke resten overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats in Leopoldsburg.

Op woensdag 13 juni kwam opnieuw een Duitse militair om in de Noorderkempen. Aan de grens werd de 35-jarige Landsturmrekrut Franz Brandt uit Köningsberg geëlektrocu­teerd. Net zoals Otto Nilsen diende deze grenswachter in de Ersatzcompagnie ‘Törgau’ van het Mobiles Landsturm –Infanterie-Bataillon ‘Halberstadt’. Op het ogenblik van zijn overlijden maakte hij deel uit van de ‘Wachtstelle Withof’. Hzet Withof was de oude pastorij van Minderhout en eigenom van het Klein-Seminarie in Hoogstraten. Het gebouw was in het voorjaar van ’15 in beslag genomen door de bezetter die het als een kantonnement voor de grensbewaking hadden ingericht. Het is niet geheel duidelijk hoe deze onfortuinlijke Duitser aan zijn einde is gekomen. Het kan zijn dat hij werd geëlektrocuteerd maar ook een vuurgevecht mag niet worden uitgesloten. Franz Brandt werd twee dagen later in Hoogstraten begraven. Ook zijn stoffelijke resten werden na de oorlog ontgraven en bijgezet op de Duitse militaire begraafplaats van Leopoldsburg.

18-06-2017 om 11:57 geschreven door janhuijbrechts  

18-06-2017 om 09:13 geschreven door janhuijbrechts  

Ontevreden Vlaamsgezinden organiseerden vanaf eind mei, begin juni ’17 de eerste ‘vliegtochten’ aan het IJzerfront. Kleine groepjes militairen  trokken, er ’s nachts op uit om met verf- en /of plakborstel en met zelfgemaakte affiches en strooibriefjes de Vlaamse eisen en klachten kenbaar te maken. De artillerist Jozef Simons noteerde in Beveren-aan-de-IJzer opschriften als ‘Vlamingen staat op! Uw bloed roept om wraak!’ en zelfs een Nietzsche-citaat ‘Opstand is de adel der slaven. Gehoorzaamheid die van een vrij man.’

Uit de aantekeningen van eind mei in het oorlogsdagboek van korporaal/oorlogsvrijwilliger Jeroom Leuridan bleek de revolutionaire geest die onder een deel van de Vlaamsgezinden opgang begon te maken: ‘’k Wilde het gegrift zien op alle hoeken en vlakken van het hele land hier, overal waar het zou kunnen geschreven worden: 80 % als een raadsel, een machtspreuk, een sfinxvraag, tot het een obsessie, een onontkoombare visie worde. ’t Is het verpletterende machtsgetal 80 %. Vlaamse soldaten in ’t leger; 80 op 100 die Vlaams spreken, in ’t Vlaams vloeken en in ’t Vlaams denken over hun beestenbestaan, waarin ze zoveel grondeloze, wrange hopeloosheid smaken. En, wat nergens bestond, wat nergens bestaat: de 80 % bukken laag en kruipen voor de 20 %, en… ze voelen ’t buigen van hun nek en ’t krommen van hun rug niet meer !(…) De tijd is rijp, overal, voor de revolutie, ook bij de Vlamingen, indien de genster erbij kwam! Geen vragen meer! Geen bedelen, maar eisen, driest eisen!’  Wellicht als reactie op de toenemende Vlaamsgezinde agitatie kwamen er begin juni ’17 steeds meer klachten over Vlaamsonvriendelijke uitlatingen van officieren. Een kapitein-commandant beweerde ‘qu’il faut tout de même avouer que les Wallons sont plus intelligents que les flamands’. Een sergeant dreigde: ‘Je les ferai crever tous, ces sales flamins’. Aan een generaal - vermoedelijk luitenant - generaal Bernheim - werd volgende krasse uitspraak toegeschreven: ‘Je collerai une soixante de brancardiers-prêtres et une centaine d’officiers-prêtres contre le mur et ce sera fini’…

Op 8 juni ’17 meldde ‘Ons Vaderland’, voor het eerst in de Belgische oorlogspers, een geval van een Vlaamsgezinde die een tuchtstraf had gekregen omwille van zijn overtuiging. Een niet nader genoemde brancardier die zich tijdens het appel in het Nederlands had gemeld kreeg van zijn compagniecommandant zes dagen kamerarrest wegens ordeverstoring. Twee dagen later nummerden de Vlaamse manschappen van een compagnie in het 3^e Linieregiment zich tijdens het ochtendappel in het Nederlands. Wanneer de bevelvoerende luitenant aan korporaal De Coster vroeg waarom deze niet tussen was gekomen om dit te verhinderen, antwoordde hij dat hij het niet kon afkeuren dat Vlamingen hun taal wilden spreken. De Coster werd wegens insubordinatie naar een tuchtcompagnie verbannen. Hier werd hij dag en nacht getreiterd en geobserveerd wat aanleiding gaf tot het stellen van een parlementaire vraag door A. Van de Perre aan minister van Oorlog De Ceuninck. Een paar weken later werd De Coster zonder gevolg uit de tuchtcompagnie ontslagen. Op 12 juni werd koning Albert I bij een bezoek aan Woesten in hoogsteigen persoon geconfronteerd met door de flaminganten overschilderde Frans- en Engelstalige opschriften. Op een officierenbarak was zelfs met metershoge letters de eis ‘Vlaamse officieren !’ geschilderd. In  de sector van Boezinge waren tal van plaatsaanduidingen en wegwijzers overschilderd. Een gepikeerde koning bekloeg zich bij de hem begeleidende generaal Michel. Deze laatste gaf zijn genietroepen de opdracht om deze borden te vertalen. Het resultaat was dat er ronduit belachelijke adviezen als ‘Buikt U !’ en ‘Verboden zich stil te houden in deze omgevendheid’ aan het front verschenen…

17-06-2017 om 12:17 geschreven door janhuijbrechts  

Opnieuw aandacht voor een veel te jong gesneuvelde soldaat van de Grote Oorlog. Oliver Henry Badman, een soldaat in het 1^e Bataljon van het Gloucestershire Regiment was amper 17 jaar jong toen hij op 27 april 1915 sneuvelde bij Ploegsteert. Deze knaap uit Bristol vertrok na zijn basisopleiding in Danbury bij Chelmsford op 30 maart ‘15 vanuit Southampton met de A-compagnie in een troepenschip naar Le Havre. Na een rit van 20 uur kwamen ze op 31 maart in de late namiddag aan het station van Kassel terecht vanwaar ze de volgende naar hun kantonnement in Winnezeele marcheerden. De eerste dagen moest A-compagnie in de omgeving van Armentières wennen aan het bestaan in de loopgraven en vooral veel trainen. Op 17 april loste Badmans’ eenheid het 2^e Bataljon van het Royal Irish Regiment af bij La Gheer, een gehucht in de schaduw van het stilaan berucht wordende Bos van Ploegsteert.. Badman en zijn kameraden werden meteen geconfronteerd met de gevaren van het frontleven. De volgende dag verloor het bataljon al meteen drie man door Saksische sluipschutters…. Het slechte weer en de overvloedige regen maakten het leven in de eerste lijn er zeker niet beter op. Op 27 april, omstreeks 17.30 explodeerden twee Duitse geweergranaten in een stuk loopgracht dat werd bezet door de A-compagnie. Zes Gloucesters, waaronder Oliver Henry Badman werden gewond. Badman bezweek kort daarna aan de opgelopen verwondingen.

Private Badman kreeg een laatste rustplaats in Lancashire Cottage Cemetery, aan de zuidrand van het Ploegsteertbos in graf  I F 9. Hij ligt begraven naast A.C. Voisy die dezelfde werd doodgeschoten door een sluipschutter.

15-06-2017 om 17:37 geschreven door janhuijbrechts  

De Grote Oorlog leeft op zeer uiteenlopende manieren voort in ons collectieve geheugen. De verhouding tussen geschiedenis en herinnering is in deze verre van vanzelfsprekend. Meer zelfs, deze verhouding wordt, zeker in ons land, gekenmerkt door een aantal spanningsvelden. Het Vlaams-nationalisme bijvoorbeeld bouwde erg snel na het einde van de Eerste Wereldoorlog een eigen, aan de Grote Oorlog gerelateerde herinneringscultuur uit.  Deze herinneringscultuur die pacifistische, identitaire én emancipatorische elementen met elkaar verweefde, speelde een belangrijke rol in zowel de Vlaamse ontvoogdingsstrijd als in de vorming van een Vlaams natiebesef. Zo kwam deze Vlaamse herinneringscultuur meer dan eens op gespannen voet te staan met de dominante Belgicistische herinneringscultuur die haar symbolen van collectieve herinnering na de oorlog aanwendde om de Belgische nationale identiteit te (her)definiëren en te representeren. Het resultaat was een tweespalt, die tot op de dag van vandaag nawerkt. Denken we bv. maar aan de spanningen die in de aanloop naar 2014 ontstonden tussen het Vlaams gewest enerzijds en de federale en Waalse gewestregering anderzijds over hoe de herdenking van ’14-’18 concreet diende ingevuld te worden…

Ik geef grif toe dat ik niet altijd even enthousiast ben bij de programmatie van vele ’14-’18-herdenkingsinitiatieven. Vaak is het moeilijk bij de stortvloed aan initiatieven nog de bomen in het bos te onderscheiden en lijkt kwantiteit belangrijker dan kwaliteit. Zeker wanneer men bijvoorbeeld commercieel-toeristische doelstellingen laat prevaleren op het eigenlijke herdenken, doet dit bij mij de wenkbrauwen fronsen en begrijp ik dat er kritiek komt maar sommigen maken het toch wel érg bont.  Zo stelde een paar dagen geleden nog prof. Herman Van Goethem, heraut van het politiek correcte denken en rector van de UA, naar aanleiding van de herdenking van de Mijnenslag in De Standaard  de polemische vraag ‘wat er te herdenken valt op 11 november…?’  Niet alleen poneerde deze academicus, niet gehinderd door enige feitenkennis én  compleet foutief, dat de Mijnenslag vanuit militair oogpunt zero resultaat had gehad maar hij brak ook nog eens lans voor het vervangen van WO I -herdenkingen door WO II-herdenkingen.  In zijn ogen was WO II veel meer dan WO I ‘een titanenstrijd tussen democratie en dictatuur’ en bijgevolg véél meer het herdenken waard. Dat uitgerekend een historicus honderd jaar na dato met dergelijke prietpraat komt aandraven is op zich al zorgwekkend maar dat hij daarbij ook nog eens met begrippen als ‘verstand op nul’ en ‘opgepept landennationalisme’  een bedenkelijke terminologie hanteert, stuit me helemaal tegen de borst.  Helaas is dergelijke houding legio bij een bepaald gedeelte van onze intelligentsia. Kijk maar naar de bejubelde historica Sophie De Schaepdrijver die voor haar historische maatwerk ‘à la tëte du client’, lees het Belgische regime, onlangs beloond werd met een verheffing in de adelstand…

15-06-2017 om 13:59 geschreven door janhuijbrechts  

Zoals eerder aangekondigd besteed ik vanaf 7 juni - de 100e verjaardag van de Mijnenslag - met grote regelmaat aandacht aan wat in de geschiedenisboeken bekend staat als de 'Derde Slag om Ieper'. Vandaag sta  ik heel even stil bij één van de vele militaire begraafplaatsen op het grondgebied van Wijtschate, nu een deelgemeente van Heuvelland. 'Cabin Hill' werd amper een week na de herovering van Wijtschate in een plooi in het glooiende landschap aangelegd door eenheden van de Britse 11e Divisie.  De eerste gesneuvelde die hier een laatste rustplaats kreeg was  W. Preston, een soldaat in het 9e Bataljon West Yorkshire Regiment (The Prince of Wales' Own) die op 12 juni '17 was gesneuveld. Hij rust nu in graf nr. A 16. In totaal werden op deze typische frontbegraafplaats 67 geallieerde gesneuvelden begraven: 42 Britten en 25 Australiërs. Ze konden allemaal worden geïdentificeerd wat deze site eerder uitzonderlijk maakt. Onder diegenen die hier een laatste rustplaats kregen was ook de 25-jarige Frederick Leach, een korporaal in het 59e Bataljon Australian Infantry. Hij werd niet minder dan tweemaal onderscheidden met de Military Medal wegens zijn voorbeeldig en moedig gedrag op het slagveld. U vindt zijn graf in blok C, graf 13. De meeste begravingen op deze site vonden plaats in de zomer en herfst van 1917. De laatste in maart 1918. 

12-06-2017 om 11:06 geschreven door janhuijbrechts