Zoals
ik al op 22 maart schreef is het deze week precies honderd jaar geleden dat de
broers Edward en Frans Van Raemdonck, oorlogsvrijwilligers uit Temse én
IJzersymbolen sneuvelden. Frans (°1897) schreef af en toe gedichten, een
gewoonte waarmee hij was begonnen nadat hij in juni 15 zwaar gewond werd en
langere tijd in hospitalen in De Panne en Calais moest verblijven. Ondanks het
feit dat een aantal van deze gedichten méér dan leesbaar zijn ontbreken ze tot
op de dag vandaag in eender welke bloemlezing van frontpoëzie, en dat kan ik
alleen maar betreuren. Vandaag breng ik u een gedicht zonder titel dat ik
plukte uit een verbitterde brief die hij op 13 januari 17 naar zijn neef Clem De
Landtsheer stuurde:
Precies een eeuw geleden, in het begin van april 1917 publiceerde
aalmoezenier Paul Vandermeulen een beschouwend artikel over de oprichting van
de activistische Raad van Vlaanderen in het frontblad Limburgsch Studentenblaadje. Niet alleen sprak er begrip uit voor
het activisme en de idee van de bestuurlijke scheiding, maar de jonge
aalmoezenier die onlangs benoemd was tot adjunct van hoofdaalmoezenier Marinis
- ging nog verder door de Belgische staat te beschuldigen aan de bron te liggen
van het activisme. Dat de Vlamingen ertoe gebracht werden het heil voor hun
volk te zoeken bij de vijand was de
schuld van het onvaderlandse regime dat sinds 1830 in België bestond en bleef
bestaan ondanks die ontelbare Vlaamse jongens die al voor de vrijheid
gesneuveld waren. Hij eindigde ongemeen scherp door te verwijzen naar de
groeiende verbittering bij veel soldaten, ook gewone volksjongens, die als Vlamingen
overal achtergesteld werden: Zij dreigen
rijp te worden voor revolutie ( ) Wanneer er omwenteling komt, gelijk nu in
Rusland, dan valt de schuld daarvan niet terug op die verbitterden die het
onrecht niet langer verkroppen kunnen, doch op de verdrukkers.
Het duurde niet lang voor er een reactie kwam op Vandermeulens artikel.
Op 26 april wees kapitein - commandant Mage, de chef van de Surêté Militaire, regeringsleider de
Broqueville op het gevaarlijke en subversieve karakter van dit artikel en
stelde voor om Vandermeulen in verdenking te stellen en te vervolgen op basis
van de strafwetgeving.Uiteindelijk werd hij gedegradeerd tot brancardier en in augustus 17 op verzoek van de Surêté Militaire voor drie maanden naar
het strafeiland Cézembre verbannen. Na het uitzitten van deze straf -die hij
grotendeels in afzondering moest doorbrengen- moest Vandermeulen tot augustus 1919 in een
aantal Franse militaire hospitalen werken. De
vervolging van deze populaire aalmoezenier veroorzaakte heel wat ophef aan het
front en heeft wellicht de versnelde radicalisering van de flaminganten in het leger in de
hand gewerkt. Zoals de meeste Vlaamsgezinden aan het front was Vandermeulen nochtans een voorbeeldig militair.
Hij was al op 31 augustus 15 omwille van dapperheid onderscheiden met de Russische
medaille van St. Joris 1e Klasse. Op 18 februari 16 had hijwegens getoonde moed een Palm bijzijn eerder uitgereikte Oorlogskruis
verworven. Zijn énige misdaad was zijn Vlaamse keikoppigheid
Het voorjaar van 1917 werd getekend door oorlogsmoeheid en onrust bij zowat alle strijdende partijen. In Rusland hadden de bolsjevisten de Februari-revolte op gang gebracht die zou leiden tot de desintegratie van het tsarenrijk. In de lente werd het Franse leger bijna verlamd door een reeks van openlijke muiterijen. En ook aan het IJzerfront roerde er wat. Op 11 juli 1917 verspreidde de Frontbeweging haar eerste 'Open Brief aan de koning'. Met dit ophefmakende pamflet wilden de Vlaamsgezinde intellectuelen aan het front de koning als opperbevelhebber van het leger, op de hoogte brengen van de klachten over de militaire leiding, de Vlaamsvijandige pers en de regering. Dit pamflet kreeg een bijna iconische status binnen wat men later de 'ontstaansmythe van het Vlaams-nationalisme' zou gaan noemen. V.O.S. en Aan de IJzer organiseren op zaterdag 29 april om 10.30 u. in 'De Schelp' van het Vlaams Parlement een symposium dat integraal gewijd is aan de Frontbrieven en hun betekenis. Eminente sprekers zoals Luc Vandeweyer, Frans-Jos Verdoodt en Raf Praet zullen tekst en duiding geven bij het belang van deze teksten.
Tegelijkertijd wordt ook een nieuwe tekstuitgave van de Frontbrieven voorgesteld. Deze publicatie beperkt zich niet tot de klassieke brieven maar streeft volledigheid na, met opname van - en it is toch wel érg belangrijk - tot op heden onuitgegeven bronteksten. Bovendien worden de teksten aangevuld met omkaderende bijdragen van Guy Leemans, drs. Raf Praet, dr. Frank Seberechts, dr. Luc Vandeweyer, Romain Vanlandschoot, prof. dr. Jan Velaers en prof. em. dr. Frans-Jos Verdoodt. Deze publicatie wordt op het symposium aan het grote publiek voorgesteld. Er wordt ook stilgestaan bij de betekenis van de Open Frontbrieven anno 2017.
Inschrijven voor dit symposium is verplicht: Dit moet voor 18 april gebeuren en kan op het telefoonnummer 03/213.35.85
