In het Guldensporennummer 1915 van het in Nederland verschijnende bannelingenblad de 'Vlaamsche Stem' (zie mijn blogs van 11 juli jongstleden) verscheen het gedicht 'Zooals den elfde juli dertuenhonderd - twee' van de hand van Nico Gunzburg. Gunzburg, die een internationale carrière zou uitbouwen als jurist en diplomaat, was in 1913 benoemd tot leraar Staatsrecht aan de twee Antwerpse normaalscholen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontvluchtte hij de beschoten Scheldestad en werdhij gezantschapsraad bij de Belgische regering in Le Havre en later secretaris van de Economische Commissie der geallieerden in Den Haag. Onder invloed van Pol De Mont, zijn leraar Nederlands aan het Antwerpse Atheneum was Gunzburg flamingant geworden en hij is dit consequent heel zijn leven gebleven.... Wellicht liet hij zich voor dit gedicht inspireren door de koninklijke oproep op de eerste oorlogsdag waar Albert I de Vlamingen tot de strijd had opgeroepen met de woorden 'herinner u de Slag der Gulden Sporen...!'
'Zooals den elfden Juli dertienhonderd - twee, / zoo staan in Vlaanderland, doorgroefd door diepe grachten, / de forsche legers weer elkander af te wachten, / langsheen den IJser-boord tot aan het strand der zee ! / Weer wordt beslist of Recht en Vrijheid heerschen zal, / of wijken moet voor 't vuur van spuwende kanonnen. / Met Franschen en met Britten, dapper, onoverwonnen, / rondom den heldenvorst, het Vlaamsche heir staat pal, / vol moed en hoop, en vechtensreê - zooals in dertienhonderd - twee !
Zooals den elfden juli dertienhonderd - twee, / zal onze jeugd dees aard met edel bloed weer plengen, / om aan het menschdom liefde, vrede en vreugd te brengen, / na strijd en broedren - haat, verdrukking, rouw en wee. / Hier is de weegschaal, waar Europa's evenwicht, / door 's keizers woesten wil verbroken, wordt herschapen, / Verlossing straalt om 't staal van ons gezegend wapen, / waarop der wereld blok thans angstig is gericht./ En de aarde bidt met Vlaandren mee - zooals in dertienhonderd - twee !
Zooals de elfden juli dertienhonderd - twee, / zoo raast weer ' t Junkertum in wereldmacht - visioenen ! / Doch buigen zal het voor der volkeren Recht ! - Millioenen, / Millioenen trekken thans de zwaarden uit de scheê. / En 'rat allenkant wordt Satan's krocht door staal omringd. / Weldra weer oogstten wij ontelbare gulden sporen ! / Het vrije vaderland herrijst in zonnegloren, / terwijl de Vlaming fier zijn zegezangen zingt, / en 'Vlaanderen den Leeuw ! Hoezee !' - Zooals in dertienhonderd - twee ! '
Op het weinig bekende Belgische militaire ereperk op de begraafplaats Oostergaarde in het Gelderse Harderwijk liggen 225 Belgische militairen begraven die tijdens de Eerste Wereldoorlog stierven in Nederland. Eén van hen is mijn stadsgenoot Jaak Adriaensen. Hij was op 7 juli 1892 in Hoogstraten geboren in het landbouwersgezin van Jozef Adriaensen en Joanna Doms en bracht heel zijn jeugd door op de ouderlijke boerderij in de Loenhoutsebaan. In augustus '14 werd hij gemobiliseerd als soldaat in het 7e Linieregiment en nam hij in de eerste oorlogsmaanden deel aan de campagne van deze eenheid. Na de val van Antwerpen liet hij zich - samen met een kleine 30.000 lotgenoten - interneren in het neutraal gebleven Nederland. Jaak Adriaensen overleed op 9 juni '15 in de ziekenboeg van het interneringskamp Zeist aan een maagbloeding. Hij werd oorspronkelijk op 11 juni '15 begraven op het Lieve Vrouwekerkhof, de katholieke begraafplaats van Amersfoort. In 1960 werden de omgekomen Belgische militairen die hier lagen, herbegraven op het militaire ereperk op Oostergaarde.
Op deze foto, die wellicht in juni '15 bij de rijksgrens in Meerle werd gemaakt lijkt alles nog peis en vree tussen deze lokale deernen en de Duitse grenstroepen, maar dit zou binnenkort drastisch veranderen. Vanaf 17 juli '15 - vandaag dus precies 100 jaar geleden - werden in Hoogstraten onder toezicht van de hiertoe aangestelde 'Streckenmeister' de eerste testen uitgevoerd op de pas afgewerkte elektrische grensversperring. Versperring, die al snel met de sinistere naam van 'Dodendraad' zou bedacht worden... In de maanden die voorafgingen aan de bouw van deze versperring hadden 'Holzkommando's' uit Antwerpen een flink deel van de bossen op de Aard in Minderhout en bij het Zwart Goor in Merksplas gerooid in hun zoektocht naar palen voor de versperring. De draden waren begin juni al met de trein in Turnhout aangekomen en per vrachtwagen over de verschillende sectoren verdeeld. De benodigde schakelhuisjes op Hoogstraats grondgebied werden in het begin van juni opgeleverd. Het testen en met Duitse 'gründlichkeit' controleren van de aanvoerleidingen , de zgn. 'Speiseleitungen' en van de grensversperring zelf duurde ruim een week. Eind juli, begin augustus '15 was de 'Dodendraad' in Hoogstraten klaar om zijn vernietigend werk te beginnen....
Op 24 mei 1915 sneuvelden bij Ieper niet minder dan drie broers uit hetzelfde gezin. Frederick (24 jaar), Arthur (21 jaar) en Frank (18 jaar) Racheil waren zonen van John en Ann Racheil uit Holmes Road nr. 23 in West Ham, Londen. Ze hadden zich bij het uitbreken van de oorlog als vrijwilligers gemeld en dienden samen in het 3e bataljon Royal Fusiliers. Die bewuste 24e mei begon volgens het oorlogsdagboek van het bataljon als een schitterende lentedag, maar niemand besefte dat dat de volgende uren tot de bloederigste uit de geschiedenis van deze eenheid zouden gaan behoren... Kort na dageraad voerde de lichte noordoostenwind Duits gifgas naar de Britse stellingen tussen Shell-Trap Farm bij St. Juliaan en de heuvelrug van Bellewaarde. Terwijl de verraste Britten in zeven haasten hun gasmaskers opzetten begon het Duitse trommelvuur dat met een ongenadige cadans de Britse frontlijn aan flarden beukte. Het Duitse artillerievuur was zo intens dat sommige eenheden het begaven en hun stelling verlieten op zoek naar een veilig onderkomen. Het 3e Royal Fusiliers bevond zich op dat ogenblik voor Bellewaarde, net ten zuiden van de spoorwegbedding van de lijn Ieper - Roeselare ter hoogte van Railway Wood. De Fusiliers kregen niet alleen het gifgas en de granaten te verwerken maar werden bovendien op hun linkerflank bedreigd door een gat in de verdediging waar troepen hun aan gort geschoten stellingen hadden ontvlucht...Een deel van het bataljon werd ten noorden van de spoorweglijn gestuurd om dit gat op te vullen, maar kreeg het enorm zwaar te verduren door Duitse infanterieaanvallen vanuit het gehucht Westhoek. Na enkele uren van intense beschietingen en Duitse aanvallen bleven er rond de spoorlijn alleen nog geïsoleerde weerstandsnesten van de Fusiliers over. Een inderhaast opgezette - maar slecht gecoördineerde - tegenaanval kon het tij niet keren en kort na 08.00 u. hadden de Duitse stoottroepen de voorste lijn van de Royal Fusiliers ingenomen. Dankzij de steun van de Buffs en de East Surreys kon de 3e lijn bij Railway Wood behouden blijven maar de prijs die de Fusiliers hiervoor betaalden war erg zwaar. Tegen valavond bleken er van de 880 Fusiliers die 's morgens in de lijn hadden gestaan niet minder dan 536 te zijn uitgeschakeld. Van de 17 officieren bleek er 's avonds nog slechts één over te blijven.... In de officiële geschiedenis van het regiment staat over deze dag het volgende te lezen: 'This was probably the worst loss in a day's battle of any Fusilier battalion during the war...' Onder de gesneuvelden de drie broers Racheil. Hun lichamen werden nooit teruggevonden. Daarom worden ze herdacht op de Menenpoort op de panelen 6 en 8.
