Vandaag een fragment uit het gedicht 'Voor mijn jongens' dat August Van Cauwelaert (1885-1945) op 1 januari 1916 schreef. Deze advocaat, dichter en essayist meldde zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog meteen als oorlogsvrijwilliger. Aan het front werd hij voorzitter van de Studiekring van het 2e bataljon van het 13e Linieregiment en schreef hij bijdragen voor onder meer 'De Belgische Standaard' en 'Vrij België'. De intussen tot onderluitenant bevorderde Gust Van Cauwelaert werd omwille van zijn moedig gedrag driemaal geciteerd op de Legerdagorders. Op 27 april '16 werd hij in de eerste lijn bij Kaaskerke levensgevaarlijk gewond door schrapnelkogels. Omwille van de ernst van de opgelopen verwondingen werd hij in 1917 gedemilitariseerd. Hij was een broer van de bekende Vlaamsgezinde volksvertegenwoordiger Frans Van Cauwelaert. Na de oorlog werd Gust Van Cauwelaert magistraat in Antwerpen, lid van het IJzerbedevaartcomité en voorzitter van de Antwerpse afdeling van de IJzerstichting. Het gedicht 'Voor mijn jongens' verscheen voor het eerst in de bundel 'Liederen van droom en daad' die in 1918 door Van Dishoek in Bussum werd uitgegeven:
' Hoe staat ge daar grootsch met uw zwijgenden trots, / De koppen gebruind en de voeten vereelt, / Zoo stoer met uw helm en geweer lijk gebeeld / Uit brons of arduin of uit ruwere rots.
Mijn jongens, hoe staat ge daar sterk en wat steekt / Er diep in uwe oogen een donkere brand; / Wat steekt er een kracht in den greep van uw hand / En wil in het spaarzame woord dat ge spreekt.
Schoon kerels, die vrij waart te huis en geen hoon / Of dwang hebt geduld en die kendet geen nood; / Die werkte als ge wildet, maar wrocht voor uw brood, / Hoe zwaarder uw arbeid hoe rijker uw loon.
Nu hebt ge den honger gekend en den dorst; / Nu hebt ge geslapen op stroo als een hond, / In hak en in schuur of in 't lijk van den grond / En nachten gesloofd voor een karige korst.
Nu hebt ge in den dans en den daver gestaan; / Nu hebt ge er zien vallen, verminkt en vermoord, / De besten het eerst; maar geen zucht of geen woord: / Te sterk voor een klacht en te trotsch voor een traan.
Nu hebt ge den angst en den twijfel gekend, / Voor 't lot en voor 't leven van ouder en kroost; / En over den Yzer zoo vaak als om troost / Uw blik naar de torens van Vlaandren gewend.
Maar geen die zijn woord en zijn wapen verried; / De geest is nog helder en hoog bleef het hart / Ge dookt als een schande de mom van uw smart / En stapt naar den dood met een lach en een lied.'
Vandaag bestaat mijn blog 'In Vlaanderens Velden' precies zes maanden en dat mag gevierd worden want in dit half jaar kreeg deze blog volgens de statistieken ruim 4.000 individuele bezoekers en registreerden we bijna 40.000 'hits'. Voor mij een duidelijk bewijs dat deze blog niet alleen op de interesse van heel wat mensen kan rekenen, maar dat diezelfde bezoekers deze blog ook duidelijk weten te waarderen. En daar kan alleen maar blij mee zijn. Ik dank dan ook mijn lezers voor hun trouw... Meer dan 95 % van de bezoekers komen uit het Nederlandse taalgebied en dat is natuurlijk niet zo verwonderlijk gelet op het feit dat de blog in het Nederlands wordt bijgehouden. Ik merk echter dat er ook heel wat bezoekers uit het Duitse en Engelse taalgebied zijn, waardoor ik de mogelijkheid niet uitsluit dat er in de - nabije - toekomst wellicht af en toe ook een artikel in vertaling zal gaan verschijnen... Bij wijze van verjaardagstaart vandaag een foto van een frontsector die wel érg ver van 'Vlaanderens velden' te zoeken is, maar die één van mijn persoonlijke 'lievelingsplekken' van het front uit de Grote Oorlog is, namelijk de adembenemende dolomietentoppen van de 'Drei Zinnen' in Zuid-Tirol. Gisteren verwees ik in mijn blog nog naar de intrede van Italië op het oorlogstoneel in het voorjaar van 1915. Op dat ogenblik maakten de toppen van de 'Paternkofel' - 'Paternsattel' - 'Drei Zinnen' - 'Forcella Col di Masso' deel uit van de natuurlijk grens tussen Italië en Oostenrijk en ze zouden de volgende jaren een zwaar omstreden frontlijn 'in Fels und Eis' vormen. Tot op de dag van vandaag vindt men de sporen van deze onbarmhartige strijd overal in de omgeving terug. Een strijd overigens waarvan de geo-politieke gevolgen ook tot op de dag vandaag zichtbaar zijn gebleven want niet één Zuid-tiroler met het hart op de juiste plaats zal zichzelf Italiaan noemen...
Voor de liefhebbers plaats ik bij deze ook een link naar de trailer van de speelfilm 'Tränen der Sextner Dolomiten', die in 2013 uitkwam en een uiterst realistisch beeld schetst van deze keiharde, maar in Vlaanderen weinig bekende strijd:
MINDER BEKEND - CIMETERO MILITAIRE ITALIANO SCHOONSELHOF
Op 23 mei 1915 verklaarde Italië de oorlog aan de Oostenrijks - Hongaarse dubbelmonarchie. Aan de rand van de grote Belgische militaire begraafplaats op het Antwerpse Schoonselhof liggen in twee rijen 42 Italianen die dit conflict niet overleefden en ver van huis als krijgsgevangen in Vlaanderen stierven. De simpele arduinen kruisjes, die enkel een naam en een - intussen behoorlijk verkleurde - Italiaanse driekleur dragen, werden in 1932 boven hun graven geplaatst. De met een helm en lauwerkrans getooide obelisk die deze site beheerst, werd in 1936 opgericht en is van de hand van Amedeo Piaggio. Oorspronkelijk was deze stele getooid met een fascistische 'Fascio'-bundel, maar deze werd na het einde van de Tweede Wereldoorlog van het monument verwijderd. Nu rest enkel het opschrift ' Ai nostro glorioso morti 1915- 1918' - 'Aan onze glorierijke doden 1915 - 1918' ...
Twee glasnegatieven uit de collectie van het Nederlandse Legermuseum, die in het late najaar van 1914 werden gemaakt door Herman de Ruiter in het raam van de mobilisatie van het Nederlandse leger. Op deze foto's ziet u officieren van het 17e Regiment Infanterie, die als onderdeel van de IIIe Divisie waren ingezet bij de grensbewaking in Noord-Brabant. Deze opnames werden gemaakt in Rijsbergen en het was niet ver hier vandaan, in Galder om precies te zijn, dat op 7 april 1915 hetzelfde regiment haar eerste gesneuvelde militair mocht registreren. Een citaat uit het oorlogsdagboek van de Meerlese burgemeester Van Nueten van 8 april 1915: 'Bij Adriaan Sprangers op de Paal te Meersel stonden gisteren morgen twee Hollandsche soldaten op wacht. Duitschers staan er ook. En om den regen waren zij gegaan in het schob. Daar stonden zij te gabberen en naar elkander mikken (de wachtgeweeren zijn geladen) en men moet ze verzeekren dat ze niet kunnen af. Dat hadt eenen vergeten en hij trok. Een schot ging af en vloog den andere soldaat en in de borst of hoofd en er door. Toen nog een halve steenen muur doorboord en bijna nog een Duitsche soldaat getroffen. Den getroffen soldaat was 24 jaar, heeft nog 10 minuten gekermd en was dood. Zijn kameraad was radeloos maar mede genomen (...) Men heeft het lijk op eene ladder naar de Kapel van Galder gedragen. Droevig voor familie en bekenden, maar wat is het in vergelijk met de groote slachtingen aan de fronten en legers waar er duizende dagelijks vallen... ' Deze eerste Nederlandse militair die tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de grens tussen Hoogstraten en Nederland omkwam was A. Verduin uit het Noord-Brabantse Waspik, een 23-jarige milicien in het IIe bataljon van het 17e Regiment Infanterie. Hij was de eerste van minstens zes personen die tijdens de Grote Oorlog aan de grens van Meerle met Nederland als gevolg van grensincidenten zouden overlijden....Een bizar detail aan zijn overlijden is dat hij op Belgisch grondgebied stierf, want het stalletje waarin hij met zijn collega schuilde voor de gutsende regen stond op Belgisch grondgebied. Blijkbaar was dit stuk van de rijksgrens nog niet zo hermetisch afgesloten zoals dit een paar maanden later het geval zou zijn... Dit had tot gevolg dat nog diezelfde dag het Parket van Turnhout ter plaatse kwam om samen met de Duitse bezettingsautoriteiten de nodige vaststellingen te doen en PV op te maken.
De herdenking van de Eerste Wereldoorlog brengt de Westhoek een flinke duit op. De regio boekte in 2014 een omzet van 76,3 miljoen euro. Dat is een stijging met 92 procent tegenover 2013. Het toerisme in de Westhoek boert goed door de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Dat blijkt uit cijfers van het toeristische provinciebedrijf Westtoer. Toch blijken bezoekers de herdenkingen niet in een economisch kader te zien. Uit een enquête blijkt dat ongeveer 85 procent van de bijna 900.000 bezoekers meent dat de regio respect toont voor het erfgoed. Zon 90 procent vindt ook dat het onthaal respectvol gebeurt. Toch levert het herdenkingstoerisme ook financieel iets op voor de regio. Waar die in 2013 op een toeristische omzet van net geen 40 miljoen euro kon rekenen, rijfde de Westhoek in 2014 een omzet van liefst 76,3 miljoen binnen, een stijging met 92 procent. Een omzetstijging waar niemand naast kan kijken en die vooral op conto te schrijven is van de in totaal 789.500 bezoekers. De sterkste toename van het aantal bezoekers viel te noteren bij de Belgen (+130 procent), die volgens Westtoer aangespoord werden door de serie In Vlaamse Velden en de eeuwherdenking van de inval tot de onderwaterzetting van de IJzervallei. Liefst 231.000 Britten staken het Kanaal over voor een bezoek aan het oorlogsgebied, ruim de helft meer dan in 2013. Toch valt op dat het aantal andere buitenlanders zoals Nederlanders, Duitsers en zelfs Australiërs verhoudingsgewijs sterker steeg. Buitenlandse toeristen genereerden zelfs bijna twee derde van de omzet. Vooral de logies (37 procent) en horeca (34 procent) plukten de vruchten van het extra toerisme. Ook schoolbezoeken zitten in de lift: ruim 115.000 Belgische scholieren bezochten in 2014 de frontzone, een verdubbeling in vergelijking met het jaar voordien. Daarmee komt het aandeel Belgische scholieren voor het eerst sinds lang weer boven het aandeel Britse scholieren te liggen.
Dat men in de periode 2014 - 2018 een graantje zou meepikken van de herdenkingshausse was te verwachten, maar deze omzetcijfers roepen toch wel wat vragen op naar de commercialisering van het her-denken en de ethische kant van het verhaal. Componenten, die in het verleden nooit erg hebben doorgewogen op de discussie over hoe we in de Westhoek dienden om te springen met erfgoed en erfgoedbeleving. Misschien wordt het tijd dat er eindelijk eens ten gronde wordt gediscussieerd over hoe de niet altijd duidelijke lijn tussen commercie en toerisme kan gehandhaafd worden en hoe de nog te verwachten inkomsten het best duurzaam kunnen gevaloriseerd worden in het grotere verhaal over de Westhoek in de Grote Oorlog....
Een erg interessante Kempische erfgoedsite die gerelateerd is aan de Grote Oorlog is Kempense Klaprozen. Oorspronkelijk ontstaan als een initiatief van het Geelse St. Maria-Instituut is het inmiddels uitgegroeid tot een intergemeentelijke samenwerking. Deze mooi verzorgde webstek biedt een gedetailleerd overzicht van de tijdens WO I gesneuvelde militairen uit Balen, Dessel, Geel, Laakdal, Meerhout, Mol en Retie. Hierbij wordt niet alleen aandacht aan de genealogie maar ook aan de militaire 'loopbaan' van deze oorlogsslachtoffers besteed. Warm aanbevolen:
De in Meerle geboren en getogen Jan Verbunt, Jager in het 2e Regiment Jagers te Voet hield, zoals zoveel van zijn lotgenoten, tijdens de Grote Oorlog een dagboek bij. Wat dit dagboek onderscheidt van vele andere is de historiciteit en de bijna literaire kwaliteit van wat hij aan het papier toevertrouwde. Daarom publiceerde ik al in 1997 een reeks becommentarieerde fragmenten uit dit dagboek in het Jaarboek van Hoogstratens Oudheidkundige Kring. Vandaag breng ik u een stukje dat hij op op 1 april '15 had geschreven. Jan Verbunt lag in die periode met zijn bataljon in stelling bij Kaaskerke, waar ze het behoorlijk zwaar te verduren kregen van de bijzonder alerte Duitsers aan de overzijde van de IJzer. Zo was een paar weken eerder Verbunt's regimentscommandant, luitenant-kolonel Firmin Tollen op 16 maart levensgevaarlijk gewond geraakt door een salvo uit een machinegeweer. Hij werd met een gecompliceerde dijbeenbreuk naar het militair hospitaal 'l Océan in De Panne geëvacueerd waar hij drie dagen later aan zijn verwondingen zou bezwijken. Maar hij was lang niet de enige Jager te Voet die in die dagen viel. In de lentemaand van '15 betaalde het 2e Jagers te Voet een hoge prijs: meer dan 60 man aan doden en gewonden.... Maar nu terug naar 1 april 1915. In de eerste lijn bij Kaaskerke ter hoogte van de brug over de IJzer is Jan Verbunt ooggetuige van een spectaculair luchtgevecht:
'Een vijandelijke vlieger komende uit oostelijke richting van ons front, en vliegt in de richting van Veurne. Hij wordt hevig beschoten door de voor de vliegers speciaal opgerichte batterijen, zonder hem evenwel te treffen, hetgeen een groot geluk moet zijn. Plots ziet hij voor hem uit één der onzen die recht op hem af komt, en 't begint al meteen van 'tjok-tjok-tjok' met de mitrailleuzen daarboven, waarop den Duitsch zich snel omkeert om de vlucht te kunnen nemen. Te laat... Een andere der onzen, versperde hem langs hier den weg, en de vogel zit gevangen tusschen twee vuren. 't Gevecht met de mitrailleuzen begint nu voor goed. De kanonnen zwegen uit vrees één der onzen te treffen en dus konden de onzen hem, langzaam mar zeker, dichter naderen. Den eenen langs voor, den anderen langs achter, steeds trachtende altijd boven den vijandelijke vlieger te blijven, hem in elke beweging die maakte na te volgen. Na eenig keeren en draaien schoot de vijandelijke machien in brand en stortte loodrecht in laaiende vlammen naar beneden, in een weide tegen Oude-Capellen. Gansch het machien was verbrand. Slechts nog wat verwrongen ijzer bleef er over, waartusschen de twee ingezeten officieren, verkoold onder de massa werden uitgehaald. Belangrijke documenten, alsook photografieën onzer stellingen werden op hen gevonden. Pas was hij gevallen, of de Duitsche kanonnen openden het vuur op de omgeving der plaats waar hij gevallen was. Ze zullen dit maar met droeve oogen aangezien hebben. Toch weer al eenen minder in de lucht....'
Omdat Paasmaandag voor de meesten onder ons ook een soort van zondag is , vandaag een extra editie van 'Zondag Frontpoëziedag' met het o, zo toepasselijke 'Easter Morning 1915', geschreven door de Engelse experimentele dichter Richard Aldington (1892-1962). Aldington, die in 1916 als soldaat bij de genietroepen dienst nam, zou een van de belangrijkste oorlogsdichters van zijn generatie worden. In november '17 kreeg hij een aanstelling in het 9e Bataljon van het Royal Sussex Regiment en werd hij ondermeer ingezet bij Arras en Loos, waar hij in '18 ernstig gewond werd. In het onderstaande werkje beschrijft hij als ooggetuige een Zeppelin-raid boven Hampstead Heath.
'Dark clouds, torn into gaps of livid sky, / Pierced thru / by a swift searchlight, long and white like a dagger / The black murmuring crowd flows, eddies, stops, flows on / Between the lights / And the banks of noisy booths.'
