In 1997 publiceerde ik in het Jaarboek van Hoogstratens Oudheidkundige Kring ‘Kogels fluiten al zingend over ’t water’, de becommentarieerde fragmenten uit het oorlogsdagboek van een Jager te Voet. De soldaat in kwestie was de in Meerle geboren en getogen Jan Verbunt.  Hij had van bij het uitbreken van de oorlog tot 1917 in de rangen van het 2^e Regiment Jagers te Voet gediend en was dan, in het raam van de grootschalige reorganisatie van het veldleger,  op 29.12.1916, naar het 5^e Regiment Jagers te Voet gemuteerd. Jan Verbunt, wiens oorlogsdagboek tot de beste in het genre behoort, werd op 2 oktober 1918 dodelijk gewond bij de stormaanval van zijn eenheid op Moorslede.  Oorspronkelijk werd hij begraven op de militaire begraafplaats in  St. Rijkers (graf nr. 96). Na de afschaffing van deze site werd Verbunt herbegraven op de militaire begraafplaats Duinenhoek in De Panne, graf blok G, nr. 18

Hij was een zoon van Jan Verbunt en Maria Poels en een oudere broer van Jozef Verbunt. Deze laatste, een veteraan van de wielrijders/verkenners van de V^e Legerdivisie, bezweek op 10 april 1926 in de ziekenboeg van de Antwerpse Falconkazerne aan de gevolgen van een gifgasvergiftiging die hij aan het front had opgelopen. Jan Verbunt woonde vanaf zijn geboorte op de Leegen Rooy, maar verhuisde in 1911 na zijn huwelijk met Catharina Peeters naar Vosselaar. Het paar had twee kinderen, Maria Theresia en Johannes en woonde in de Bergeneindestraat in Vosselaar.

23-10-2018 om 11:13 geschreven door janhuijbrechts  

Ik droeg mijn in 2015 verschenen boek In Vlaanderens Velden op aan mijn in 1918 gesneuvelde stadsgenoot Pieter Hendrik Theus. Hij was bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog priester-leraar in het Klein - Seminarie van Hoogstraten. Een school, waar hij sinds februari 1908 als titularis van de Poësis aan verbonden was. Samen met 4 andere collega’s werd hij op 1 augustus 1914 gemobiliseerd. Het duurde echter nog tot 24 september vooraleer hij een aanstelling kreeg.

Die dag werd hij  hulpaalmoezenier in het 3^e Bataljon van het 6^e Regiment Jagers te Voet, een lichte infanterie-eenheid. Dit regiment was bij het begin van de oorlog ontstaan uit het 3^e Regiment Jagers. Theus kwam in de kazerne van Kontich terecht waar het depot van zijn regiment gevestigd was. Maar zijn verblijf was daar van korte duur. De Duitsers naderden Antwerpen en in de avond van 6 oktober ’14  trok Theus met de resten van zijn regiment bij Burcht over een pontonbrug de Schelde over. Op 8 oktober marcheerde hij door het Waasland naar Zelzate waar hij de volgende dag de trein nam naar Torhout. Vanuit Torhout bereikte Theus samen met enkele andere aalmoezeniers van de V^e Legerdivisie na een paar vermoeiende dagmarsen op 14 oktober Diksmuide. Daar vernam hij dat het 6^e Regiment Jagers te Voet omwille van de zware verliezen in de eerste oorlogsmaanden werd ontbonden. De resterende manschappen werden opnieuw geïntegreerd in het al even  zwaar aangeslagen 3^e Jagers. Terwijl het Belgische veldleger zich opmaakte voor de verdediging van de IJzerlinie bevond Theus zich op 18 oktober in Lampernisse maar veel tijd om te rusten kreeg hij niet want op 19 oktober volgde hij zijn jagers op de voet wanneer ze samen met de Bretoense marine-fuseliers van de Brigade Ronarc’h werden ingezet bij een frontale aanval op de Duitse voorhoede bij Vladslo, op de rechteroever van de IJzer. Ondanks het feit dat Beerst door hen werd ingenomen werden ze ’s avonds door het massaal aanrukken van Duitse versterkingen verplicht terug te trekken over de IJzer. Het was wellicht tijdens deze operatie, in de gietende regen en tussen de aangierende granaten dat Theus in de vroege ochtend van 20 oktober ernstig gewond raakte. Volgens een summiere nota in zijn militaire stamboekdossier verleende hij ter hoogte van de Handzamedijk geestelijke bijstand aan een paar gewonden toen hij werd getroffen door de shrapnelkogels van een inslaande granaat. Hij werd fel bloedend en buiten bewustzijn van het slagveld geëvacueerd en naar de triagepost in Adinkerke gebracht. Vandaar ging het per trein naar Calais waar hij tot eind februari 1915 gehospitaliseerd bleef.

In de eerste week van maart ’15 belandde hij terug aan het IJzerfront waar hij zich de volgende weken deed opmerken door een paar verbluffende staaltjes van moed en van een bijna griezelig aandoende min­achting voor het gevaar. Wanneer zijn regiment in de nacht van 9 op 10 mei ’15 de IJzer overschreed om bij Beerst een bruggenhoofd uit te bouwen was hij opnieuw van de partij. De volgende dagen en weken werden gekenmerkt door felle gevechten en het duurde niet lang voor Pieter Theus opnieuw door granaatscherven gewond raakte. Deze keer zo ernstig dat hij tot het einde van het jaar in het Frans-Vlaamse Zuydcoote gehospitaliseerd bleef.

Het was wellicht in deze periode dat Theus zich meer en meer begon te ergeren aan de taalwantoestanden in het leger. Al van in zijn scholierentijd, toen hij actief was geworden in de Antwerpse studentenbond ‘Eigen Taal / Eigen Zeden’ was hij openlijk Vlaamsgezind geweest. Net zoals zovele flaminganten was hij enthousiast en loyaal Belgisch het slagveld opgegaan maar van dat oorspronkelijke enthousiasme schoot op het einde van 1915 niet veel meer over. Uit de ten dele bewaard gebleven briefwisseling met zijn Hoogstraatse collega Flor Fierens, die als aalmoezenier bij de zware artillerie diende, bleek dat Theus steeds vaker aanstoot nam aan het - door de regering getolereerde - anti-Vlaamse gestook in het breed aan het front verspreide dagblad ‘Le XXe Siècle’ én aan het onbegrip dat de meeste van zijn collega’s - officieren etaleerden voor de grieven van de Vlaamsgezinde intellectuelen aan het IJzerfront. Tijdens zijn herstelverlof stuurde hij in het najaar van ‘15 verschillende brieven naar de volksvertegenwoordigers Frans Van Cauwelaert en Alfons van de Perre waarin hij in weinig bedekte termen zijn ongenoegen ventileerde.  Hetzelfde ongenoegen uitte hij ook aan vrienden die nauw aanleunden bij de redactie van ‘De Belgische Standaard’ zoals Victor Van Gramberen, Frans Van den Heuvel en Jan Bernaerts. Deze laatste aalmoezenier  - die in dezelfde divisie als Theus diende - was meermaals omwille van zijn moedig gedrag onderscheiden maar werd begin maart ’16 omwille van een discussie die hij met enkele officieren over ‘Le XXe Siècle’ had gevoerd op staande voet van het front verwijderd en weggestuurd naar een Belgische munitiefabriek in Gaineville. Hoofdaalmoezenier Jan Marinis hield de ware reden van deze overplaatsing geheim maar stuurde de volgende dag een nota aan al zijn divisieaalmoezeniers waarin werd gesteld dat ze hun ondergeschikten erop moesten wijzen zich terughoudend te tonen in de omgang met officieren…

Een paar weken later, op 25 maart om precies te zijn volgde echter ook Pieter Theus. Hij werd overgeplaatst naar de militaire strafgevangenis van Calais. Deze mutatie was een strafmaatregel die hem door zijn divisiecommandant, generaal Louis Ruquoy persoonlijk was opgelegd. De divisiecommandant ergerde zich al langer aan de Vlaamsgezindheid van Theus en nu had hij de spreekwoordelijke stok gevonden om de al even spreekwoordelijke hond te slaan: Ruquoy vond dat Theus ongeschikt voor frontdienst was omdat hij één van de aan hem ondergeschikte brancardiers er niet van had weerhouden een flamingantische tirade tegen de Belgische regering naar een vriend in Nederland te sturen. Deze sanctie zou Theus alleen maar sterken in zijn Vlaamse overtuiging. In de gevangenis kwam hij immers niet alleen dagelijks in contact met  deserteurs en crimi­nelen, maar ook met jongens die enkel omwille van hun Vla­ams bewustzijn waren ge­straft. Deze negatieve erva­ringen beletten trouwens niet dat Theus zich nog sterker ging engageren in de snel radicaliserende Vlaamse Beweging aan het front. Dit bleek onder meer uit zijn herhaalde­lijke financiële steun aan ‘Heldenhulde’, het frontersblad ‘Ons Vaderland’, en aan de sterk door hem gepropageerde werking van de studie­krin­gen. Ondanks de negatieve houding van zijn divisiecommandant en de hieruit voortvloeiende pesterijen bleef Theus een plichtsgetrouw en waardevol officier die door zijn mannen – zowel gelovigen als vrijzinnigen - op handen werd gedragen. Zeven maanden later, op 11 okto­ber 1916, werd hij gerehabiliteerd en mocht hij de beklemmende omge­ving van het ‘prison mili­taire’ verruilen voor het front. Ditmaal kwam Pieter Theus bij het 7^e Linie­regiment terecht. Hier botste hij op aardig wat dorps- en streekgeno­ten, die in deze eenheid dienden.

Op 27 december ’16 - bij de reorganisatie van het veldleger - werd hij aangesteld tot hulpaalmoezenier in het 17^e Linieregiment. De al snel bijzon­der popu­laire aalmoezenier, onderscheidde zich opnieuw op 8 november '17, zoals de regi­mentsdag­order 6 dagen later ver­meldde: "Il était décore du Croix de Guerre pour le dévoue­ment et l'abnégation il a fait preuve le 8 novembre '17 en s'intro­dui­sant par un passa­ge trés étroit et trés dangereux dans les décombres menagant ruines d'un abri en béton défoncé par un obus ennemi et ce, dans le but de dégager trois soldats ens­evelis..." Voor deze gedurfde redding onder vijandelijk vuur ontving hij het Oorlogs­kruis met palm, op per­soonlijke voor­dracht van zijn korpscom­mandant.

Wanneer in de nacht van 9 op 10 februari ’18 op het kerkhof van Alveringem en op de militaire begraafplaats van Oeren de AVV/VVK-opschriften van tientallen heldenhuldezerkjes ‘door onbekenden’ met cement werden dichtgesmeerd, waren het mannen van het 17^e Linieregiment die in de nacht van 11 op 12 februari de zerken overschilderden. De verf en verfborstels werden aangekocht met de soldij van korporaal Rik Demoen en hulpaalmoezenier Pieter Theus…

Op 20 juli '18 werd hij omwille van "...zijn moed en herhaalde daden van zelf­opoffering getoond tij­dens zijn lang verblijf aan het front" geridderd in de Leo­poldsorde. Ook tijdens het eindoffensief was Pieter Theus -zoals verwacht- steeds voor­aan te vinden. In de nacht van 1 op 2 oktober ’18 verzorgde hij twee lichtgewon­den in een eerste hulppost te St.-Pieters Beitem, bij Moor­slede. Toen hij hen uitgeleide deed, werd hij dodelijk in het hoofd getrof­fen door een gra­naat­scherf. Post­uum werd hij op de Leger­dagorder ver­meld, en kreeg hij een palm bij de Leopold­sorde: “Tombé en brave dans la nuit de 1 au 2 octobre '18 entre St.Pieter et Waterdamhoek pour la défense des foyers et de l' honneur du peuple Belge. En témoi­nage de gratitude, la patrie reconnai­sante."  Over deze merk­waardige priester, ge­tuigde zijn bataljonscomman­dant, majoor Masui, na zijn dood: "Je ne le plains pas, il méritait de mourir pour son idéal: je le con­nait fort bien, c'est certainement ce qu'il a désiré..."

En zijn geestelijke bevelhebber, Monseigneur Marinis getuig­de later over hem in "La vie diosce­sane’ het berichten­blad van het bisdom Mechelen: "..Ik heb hem goed gekend, niet alleen door onze persoon­lijke betrekkin­gen, welke enkel door het offensief afgebroken werden, maar ook door zijn oversten en jongens. Pieter Theus was één van de beste leger­aalmoezeniers. Hoe groot zijn in­vloed op officieren en man­schappen was, weet ik door mijn persoonlijke ervaring..."

Ook in het in Engeland verschijnende bannelingblad "De Stem uit België" ver­scheen een zeer uitgebreid "In memoriam" van de hand van Vic Van Gramberen, die goed bevriend was geweest met de gesneuvelde. Flor Fierens bracht na de oorlog  op een herdenkingsavond voor de gesneuvelde leraars en oud-scholieren in het Klein- Seminarie, een ontroe­rende getui­genis over zijn oud-collega, ter illustratie, een fragment uit zijn tekst: "...Zijn natuurlijke ernst verzwaarde voor hem de droef­heid van het oorlogsleven. Maar hij wist al de wrangheid van het lijden voor zich alleen te houden en in het hart van zijn Goddelijke Meester uit te stortten. Terwijl hij voor zijn dierbare jon­gens de levens­vreugde bewaarde, die de getrouwheid aan zijn plichten hem schonk. Hij heeft geleden in zijn li­chaam de gewone pijnen van iedere aalmoezenier, die van 't begin van de oorlog af, tot het einde zijn bataljon volgde in de strijd, op het werk, op rust en overal het voorbeeld van stipte plichts­betrachting gaf.  Hij heeft geleden in zijn hart de verontwaardiging, de vernedering van de Vlaming, die de noden van zijn arme Vlaamse soldaten voelde in de mate van zijn onbegrensde liefde voor hen..."

Het laatste woord over Theus werd opgetekend door Jef Vermeiren, een simpele piot uit 's Gravenwezel die in de compagnie van Theus diende. Onverbloemd, zonder een zweem van pathetiek getuigde hij in zijn oorlogsdagboek over het sneuvelen van zijn aalmoeze­nier: ‘... Die morgen gingen we opnieuw ten aanval, maar botsten spoedig op felle tegenstand van de vij­and. Met de onvermijde­lijke verlie­zen rukten we die dag voor­uit tot op de hoogte van Moorslede. Wanneer wij op de hoogte kwamen werd al wie het hoofd toonde neergekogeld. Achter deze hoogte bezetten de Duitsers een lang van tevoren gemaakte stelling, de zoge­naamde "Hindenburglijn", bestaande uit goede loopgrachten en sterke betonnen schuil­plaatsen. Hier zaten wij wederom vast, wij konden onmogelijk nog een stap verder. Met één mitrail­leurtrek stelden de Duit­sers zes van de onzen buiten gevecht. Onze commandant werd door vier kogels getroffen, een nog jonge -in Parijs wonende- Belg, die wij Parigé noemden, werd gedood en er lagen nog een paar andere doden bij. Ook is op die plaats de katholieke legeraalmoezenier Theus gesneuveld. Deze was voor de oorlog leraar aan het Seminarie te Hoogstraten. Een zeer brave man, die steeds zeer vriendelijk met de solda­ten omging. Hij deed al wat mogelijk was voor het welzijn van allen. Wij hadden allen veel spijt van onze aalmoezenier, doch de oorlog is onverbiddelijk en spaart niets of niemand. En zelfs nadien spaarden de lijkschenners hem niet, want een paar dagen na zijn dood was hij beroofd van zijn vest en van zijn schone bruine botten...’  Van de 170 soldaten, onderofficieren en officieren, waarmee Theus vier dagen eerder ten aanval trok, schoten er in de nacht van zijn sneuvelen nog vierender­tig soldaten, één onderofficier en één officier over...

Pieter Theus werd aanvankelijk begraven in een veldgraf bij de baan naar Waterdamhoek. Kort na de oorlog werden zijn stoffelijke resten op verzoek van zijn familie overgebracht naar de gemeentelijke begraafplaats van Berchem in perk 21 – I – graf 16 waar hij tot op de dag van vandaag rust…

23-10-2018 om 05:29 geschreven door janhuijbrechts  

Elk voordeel heb z’n nadeel zei ooit een bekende Amsterdamse cultuurfilosoof. Een van de nadelen van leven  aan de rand van de jungle is dat men een groter risico loopt op allerlei aandoeningen ie je niet meteen één, twee, drie op pakweg de Meir of de De Keyserlei kan oplopen. Het feit dat deze blog bijna drie weken plat lag had alles te maken met een milde aanval van knokkelkoorts of dengue waarvan ik het slachtoffer werd. Ik voel me intussen wel beter maar nog geen 100 %. Ik ga evenwel  vanaf morgen terug aan de slag op deze blog

22-10-2018 om 13:33 geschreven door janhuijbrechts  

De tweede dag van het bevrijdingsoffensief kostte het leven aan twee militairen uit de Noorderkempen. De eersten van wat al snel een afschuwelijk lange rij zou worden…. Na de extreem zware gevechten in de Belgische sector werd het grootste gedeelte van Moorslede bevrijd. Volledig uitgeput bereikten de mannen van de VII^e Legerdivisie de oostrand van het bos van Houthulst­. Twee leegge­bloede divisies moesten worden ver­van­gen, maar toch bleven de Belgen verder aanval­len. De 7^e , 16^e en 17^e Liniere­gi­ment vielen rond Moorslede aan en brachten een ver­binding tot stand met de IX^e Schotse divisie die, meer zuidwaarts, oprukte naar Zonnebeke en Dadi­zele. De Belgische grena­diers en het 4^e Regiment Karabi­niers verover­den ondertussen het Potte­gemgoed en Kalve. Eén van de karabiniers die bij deze aanval vermist raakten was de 25-jarige Adriaan De Prins uit Rijkevorsel. Hij was als milicien van de klas van 1913 in dienst toen de oorlog uitbrak en had alle gevechten waar zijn eenheid bij betrokken was, zonder kleerscheuren overleefd. Adriaan de Prins was een ongehuwde zoon van Cornelius De Prins en Catharina Van Dooren.

De 1^e, 2^e en 3^e Regi­menten Karabi­niers slaagden er - on­danks hun ver­schrikkelijke verlie­zen- in een gedeelte van Westrozebeke te veroveren. Bij Sta­denberg woedden urenlang verbitterde gevech­ten. Uiteinde­lijk slaagden de 11^e en 12^e  Linieregiment er in vaste voet te krijgen op de heuvel­kam. Dertig stukken geschut en ruim dui­zend krijgsgevan­genen vielen hierbij in hun handen. Wie dit succes niet meer mocht meemaken was de 26-jarige brancardier Gaston De Vel uit Merksplas. Deze pater Scheutist, die naar een bijhuis van zijn orde in Engeland was gevlucht, werd begin 1916 opgeroepen voor de dienst. Na zijn opleiding werd hij afgedeeld naar her 12^e Linieregiment, een eenheid waarin hij behoorlijk wat streekgenoten aantrof. Gaston De Vel sneuvelde in een artilleriebeschieting. Net als veel van zijn ordegenoten was hij actief geweest in de Frontbeweging en had hij onder meer geholpen bij het verspreiden van de Open Brieven van deze clandestiene organisatie. Dit was op zich niet verwonderlijk want hij was de medestichter en eerste voorzitter van de AKVS-Bond Willen is Kunnen.  Hij was de oudste zoon van notaris en oud-burgemeester van Retie Aloïs De Vel. Twee van zijn broers waren oorlogsvrijwilligers. Gaston De Vel werd oorspronkelijk  op 8 oktober1918 begraven op een geïmproviseerde begraafplaats in de zuidoostelijke hoek van het Bos van Houthulst, graf 5. Hij werd na de wapenstilstand bijgezet op de militaire begraafplaats van Houthulst, vak D- graf 194.

29-09-2018 om 13:13 geschreven door janhuijbrechts  

Na een urenlange intensieve artilleriebeschieting, uit meer dan 1.100 vuurmonden van Belgische, Franse en Britse origine werd er over de eerste Duitse linie een rollend sper­vuur gelegd dat met een snelheid van 100 meter per 3 minuten vooruit moest schuiven tot aan de met bunkers bezaaide ‘Preus­sen Stellung’ waar het een kwartier lang op zou losbeuken, om daarna met een snelheid van 100 meter per 5 minuten vooruit te rollen tot de al even beruchte ‘Bayernli­nie’.

Vanaf het ogen­blik dat deze helse vuurwals losbarstte, spron­gen om 5.30 u. de Belgische troepen uit de loopgraven die ze vier lange jaren hadden verdedigd. Eindelijk gingen weer op weg naar huis. Over een kilometerlang front, van de over­stroomde Blankaart tot het Ieper­se, gingen de aan­vals­groe­pen over tot de bevrij­dende laatste stormloop. Ondanks het gebrek aan coördinatie, het hoge ver­liesper­centa­ge, de bittere tegen­stand en het rotslechte weer slaagden de Belgische troepen er in de eerste dag tussen de drie tot acht kilometer terreinwinst te boe­ken. Hier­bij werd onder meer het zwaar omstreden gebied rond Passendale heroverd door de karabiniers. Ruim vierduizend krijgsge­van­genen en tientallen stukken geschut vielen in Belgische han­den, zij het vaak tegen een hoge tol aan mensen­levens. Zo was de  III^e Legerdivisie blijven steken voor de fel verde­digde ‘Waldrie­gel’ en leed de VII^e Legerdivisie grote ver­liezen bij de moordende gevechten in het zwaarver­sterkte bos van Hout­hulst.

Meer naar het zuiden waren hadden ook de Britten hun opmars ingezet aan weerszijden van de Meenseweg. Op het einde van de dag stonden de mannen van Plumer vlakbij de plaats waar de tragedie rond Ieper in oktober 1914 was begon­nen.

Omdat er intussen ook reeds een bres was geslagen in de hoofdver­dedi­gingslinie in Noord-Frankrijk, besefte het Duitse opperbe­vel dat de oorlog in feite verloren was. Generaal Ludendorff vertrouwde stafchef von Hinden­burg die dag dan ook toe dat Duits­land zonder uitstel om een wapen­stilstand moest verzoe­ken. Dit belette echter niet dat er nog wekenlang ver­bitterd zou worden gevochten.

28-09-2018 om 08:51 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag precies 100 jaar geleden, op de vooravond van het grootscheepse eindoffensief in Vlaanderen, richtte Albert I een dagorder tot zijn troe­pen die begon met de woorden: ‘Solda­ten, gij gaat een geweldi­ge aanval uitvoeren tegen de vijande­lijke stellingen. Aan de zijde uwer Britse en Franse kameraden zult gij de indringer verdrijven die sedert vier jaar uw broeders verdrukt. Het uur is beslis­send. Overal wijken de Duitsers...’

In de kille nacht namen in doodse stilte de 120.000 mannen van de 10 hiertoe aange­wezen Belgische divisies hun stel­lingen in voor de grote, beslissende aanval. Samen met negen Franse divisies, waar­van één derde cavaleristen, en tien divisies van het IIe  Britse leger zouden ze de Leger­groep Vlaan­deren vormen onder het nominale opperbe­vel van koning Al­bert. De feitelijke leiding was in handen van de stafchef, de Franse gene­raal Jean De­goutte. Omdat de over­stroom­de IJzer­vlakte uiteraard geen offen­sieve mogelijkheden bood, was de hoofdtaak van deze strijd­macht een doorbraak te forceren tussen Diksmui­de en Ieper. Het leeuwen­aandeel van de gevechten zou voor rekening komen van de Belgische en Britse troepen.

27-09-2018 om 16:02 geschreven door janhuijbrechts  

Aeroplane Cemetery langs de Zonnebeekseweg is één van de minder bezochte CWGC-sites in het Ieperse. Deze begraafplaats ontstond in de zomer van 1917 nadat de geallieerde troepen tijdens de Derde Slag om Ieper de gehuchten Verloren Hoek en Frezenberg hadden ingenomen. Deze site bleef in gebruik tot het voorjaar van 1918 toen het omliggende gebied  als gevolg van het Duitse Lenteoffenief in Duitse handen viel. Na de oorlog werd Aeroplane Cemetery uitgebreid met graven uit de omgeving.  Momenteel is het de laatste rustplaats van 1.105 gesneuvelden uit het Britse Gemenebest, waarvan 636 niet konden worden geïdentificeerd. De oorspronkelijke benaming van deze site was New Cemetery Frezenberg, maar al gauw kreeg ze bij de troepen de bijnaam Aeroplane Cemetery naar een vliegtuigwrak dat ongeveer op de plaats lag waar nu, centraal achteraan het Cross of Sacrifice staat. De eerste foto dateert in ieder geval van voor 1922. Ze werd gemaakt door Alfred Thomas Sharp,  de Commonwealth Immigration Officer in het Australische Victoria, die tijdens de Grote Oorlog in Londen werkzaam was. Hij bezocht kort na de Wapenstilstand samen met zijn vrouw de slagvelen van het Westelijke front en fotografeerde er heel wat Australische graven, zoals deze opname van wat hij omschreef als ‘…a burial ground known as Aeroplane Cemetery at Ypres’. De tweede foto is wellicht begin jaren dertig gemaakt, gelet op de prille bomenrij rond deze site die intussen tot forse proporties is uitgegroeid zoals de twee recente opnames uit de nazomer van 2016 aantonen..

24-09-2018 om 05:04 geschreven door janhuijbrechts  

De joodse éénjarige oorlogsvrijwilliger Alfred Lichtenstein (zie ook mijn bericht van 15.11.2015) had al voor het uitbreken van de oorlog in Berlijnse artistieke kringen een zekere reputatie als expressionistische schrijver en dichter. Hij sneuvelde nog geen drie weken nadat hij met het  Beierse 2^e Infanterieregiment aan het front was beland, op 25 september 1914 aan de Somme.

Hier volgt zijn gedicht  Abschied

Wohl war ganz schön, ein Jahr Soldat zu sein.

Doch schöner ist, sich wieder frei zu fühlen.

Es gab genug Verkommenheit und Pein.

In diesen unbarmherzgen Menschenmühlen.

Sergeanten, bretterwände, lebet wohl.

Lebt wohl, Kantinen, Marschkolonnenlieder.

Leichtherzig last sich Stadt und Kapitol

Der Kuno geht, der Kuno kommt nicht wieder.

Nun, Schiksal, treib mich, wohin der gefällt.

Ich zerre nicht an meiner Zukünft Hüllen.

Ich hebe meine Augen in die Weit.

Ein Wind fängt an. Lokomotiven brüllen.

23-09-2018 om 05:37 geschreven door janhuijbrechts  

In een hospitaal in het Franse Chambéry overleed op 7 september 1918 de 37-jarige Remi Verlinden, geboren te Hoog­straten. Hij had tijdens de campagne van 1914 als beroepsvrijwilliger in het 3^e Linie­regiment ge­diend, maar werd na de IJzerslag gere­formeerd tot soldaat-brancardier in een hospi­taal in het Franse Ru­chard. Vanaf 1 juli 1917 werd hij gereaffecteerd naar de medi­sche staf te Chambéry in hetzelfde hospitaal waar hij zou overlijden. Dit hospitaal was gespecialiseerd in en voorbehouden aan tuberculosepatiënten. Het is niet uitgesloten dat Remi Verlinden zelf ook geïnfecteerd raakte en aan deze ziekte is bezweken… Hij werd twee dagen later begraven op het kleine Belgische militaire ereperk van de begraafplaats van Bassens. Op zijn grafzerk staat echter foutief 5 september 1918 als sterfdatum.  Remi Verlinden was een zoon van Emilius Paulus Verlinden en Maria Catharina Bols. Hij was gehuwd met Catharina Lauwers en  vader van één zoon: Jules Remi. Bij het uitbreken van de oorlog woonde dit gezinnetje in St.Jans-Molenbeek.waar Remi Verlinden aan kost kwam bij de buurtspoorwegen. 

20-09-2018 om 08:24 geschreven door janhuijbrechts  

Op zaterdag 10 augustus 1918 om 15.00 uur overleed in een ziekenzaal van de ‘Caserne Duquesne’ in de Rue Gambetta te Dieppe de 29-jarige Meerlenaar Adriaan Frans Govaerts aan een longontsteking. Govaerts was in opleiding in de 6^e compagnie van het Centre d‘Instruction des Auxilliaires.  Hij werd begraven op het militair erepark van de stedelijke begraafplaats te Dieppe, graf 76. Op zijn Franse militaire grafkruis staat foutief ‘Godaerts’ als naam vermeldt. Hij was een ongehuwde zoon van Jan Govaerts en Catherina Van Loon. Bij het uitbreken van de oorlog woonde hij in Rijkevorsel.

18-09-2018 om 10:48 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in de rubriek Zondag Frontpoëziedag het gedicht Gang zum Schützengraben van Ernst Toller (1893-1939) Toller, zoon uit een welgesteld joods zakengezin, studeerde in Grenoble rechten toen de oorlog uitbrak. Hij meldde zich meteen na zijn terugkomst in de Heimat, op 9 augustus 1914 als oorlogsvrijwilliger in het 1^e Beierse regiment Voet-artillerie. Hij werd onder meer ingezet bij het infame Bois-le-Prêtre ten oosten van Verdun tot hij op eigen verzoek in augustus 1915 werd overgeplaatst naar de infanterie. In deze periode begon hij zijn eerste, sterk door het expressionisme beïnvloede oorlogsgedichten te schrijven waarin hij onder meer afstand nam van zijn aanvankelijke geestdriftige patriotisme. Na dertien maanden frontdienst, werd de intussen tot onderofficier bevorderde en onderscheiden Toller in mei ’16 gehospitaliseerd wegens een inzinking die wellicht het gevolg van shellshock was. Hij werd niet langer geschikt voor de militaire dienst bevonden en verkaste naar Mûnchen waar hij ging studeren en zich engageerde in pacifistische en uiterst linkse kringen.

Gang zum Schützengraben

Durch Granattrichter / Schmutzige Pfützen / Stapfen sie / Über soldaten /. Frierend  im Erdloch / Stolpern sie.

Ratten huschen pfeifend übern Weg / Sturmregen klopft mit Totenfingern / An faulende Türen / Leuchtraketen / Pestlanternen….

Zum Graben zum Graben.

16-09-2018 om 06:39 geschreven door janhuijbrechts  

Niet ver over de grens in Frans-Vlaanderen en ietwat verborgen in de schaduw van de drukke snelweg A 25 / E42 ligt de Deutsche Kriegsgräberstätte Steenwerck. De eerste gesneuvelden werden hier begraven vanaf april ’18 toen de Duitse stoottroepen de omgeving hadden ingenomen in het raam van het grote Lente-offensief. Na de oorlog werd deze site nog uitgebreid toen de Franse autoriteiten hier gesneuvelden herbegroeven die her en der over de regio verspreid lagen. Momenteel liggen hier 2.048 Duitse gesneuvelden, waarvan er slechts 3 niet konden geïdentificeerd worden, wat op zich behoorlijk uniek is voor een frontbegraafplaats. In 1969 werden hier nog 12 gesneuvelden bijgezet die waren ontdekt bij bouwwerkzaamheden in de buurt.  Met uitzondering van twee joden die een aparte arduinen zerk met Davidster kregen liggen alle gesneuvelden per twee of vier begraven onder zwarte ijzeren kruisen. Centraal op deze site staat een met een gietijzeren kruis getopte octogonale arduinen kolom in een met bruinrode Weser-zandsteen ommuurd perceeltje.

15-09-2018 om 07:52 geschreven door janhuijbrechts  

De Commonwealth War Graves Commission (CWGC) bracht vorig jaar in een filmpje hulde aan kapitein Clement Robinson, een militair die werd onderscheiden met de hoogste Britse dapperheidsonderscheiding, het Victoria Cross. Tijdens de Grote Oorlog werden er 623 Victoria Crosses toegekend, waarvan 125 voor feiten die zich in ons land, voornamelijk in het Ieperse, hadden afgespeeld. Het VC van Robertson was het eerste dat werd toegekend aan een lid van het Tank Corps, het nieuwste wapen op het slagveld.   Robertson, een zoon van een Britse beroepsofficier was op 15 december 1890 on het Zuid-Afrikaanse Pietermaritzburg geboren. Nadat hij in 1909 was afgestudeerd aan Trinity College in Dublin werkte hij als een ingenieur in Egypte aan een grootschalig irrigatieproject. Bij het uitbreken van de oorlog meldde hij zich vrijwel meteen als vrijwilliger en kreeg hij een aanstelling als luitenant in the Queens (Royal West Surrey Regiment). Tussen juni 1016 en februari 1917 was hij afgedeeld bij de Royal Engineers. Vanaf maart ’17 deed hij dienst bij de Heavy Branch van het Machine Gun Corps, een eenheid die de nucleus zou vormen van het pas opgerichte Tank Corps. .Op 7 juni ’17, in de openingsfase van de Derde Slag om Ieper, ontsnapte dienstdoend kapitein Robertson op het nippertje aan de dood toen zijn tank tussen Mesen en Wijtschate werd getroffen. Robertson sneuvelde op 4 oktober 1917 bij Zonnebeke, toen hij te voet en zonder acht te slaan op het gevaar, de vier tanks van zijn sectie ten aanval leidde tussen de Meenseweg en Polygon Wood.  Hij kreeg een laatste rustplaats op Oxford Road military cemetery in Wieltje. Voor het CWGC-filmpje over Clement Robertson VC klik op volgende link:

https://youtu.be/6GjleVPKyMw

11-09-2018 om 06:34 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in Zondag Frontpoëziedag nog eens de klassieker In Flanders Fields. Dit keer in een - ietwat van het gewone stramien afwijkend - concept van de Commonwealth War Graves Commission (CWGC), de beheerder van de militaire begraafplaatsen van het Britse Gemenebest. Klik op onderstaande link:

https://youtu.be/ZLYS7I8NEUw

09-09-2018 om 03:10 geschreven door janhuijbrechts  

Voor de honderd jaar geleden gestorven frontkunstenaar Joe English (zie mijn blog van 31 augustus 2018) werden niet minder dan drie individuele gedenktekens opgericht. Een eerste was de hardstenen gedenkzuil die in 1920 op zijn graf op de BMB van Steenkerke werd geplaatst. Het was een kunstwerk van de hand van Karel Lateur, een broer van de schrijver Stijn Streuvels. Nadat de stoffelijke resten van Joe English tijdens het interbellum waren herbegraven in de crypte van de IJzertoren, belandde dit beeld in de tuin van het IJzerbedevaartsecretariaat aan de IJzerdijk in Kaaskerke waar u het tot op de dag vandaag kan aantreffen. Enkele tientallen meters verder vinden we een tweede English-monument.  Tijdens de IJzerbedevaart van 21 augustus 1931 werden op de hoeken van de IJzertoren vier monumentale beelden van beeldhouwer en oud-strijder Karel Aubroeck  onthuld die de zgn. IJzersymbolen voorstelden. Eén van deze beelden was aan Joe English gewijd. ?Na het opblazen van de IJzeroren in 1946 werden deze beelden gerecupereerd en geïntegreerd in de nieuwe Paxpoort die in 1951 als toegang tot de IJzerbedevaart-site werd gebouwd.  English’ beeld kan u aan de westelijke hoek van de poort vinden

Tenslotte staat er In de naar hem genoemde Joe Englishstraat in Veurne, ongeveer op de plaats waar zich het Vinkemse ‘bijhuis’ van  het militaire hospitaal l’Océan bevond, een monument in de vorm van een heldenhuldekruis. Het was op deze plek dat Joe English bezweek aan een slecht verzorgde blinde darmontsteking. Het werd hier in 1976 geplaatst op initiatief van de Vlaamse Toeristenbond?. Jammer genoeg vermeldt dit monument foutief 13 augustus 1918 als sterfdatum... Een fout waar ik in het verleen al herhaaldelijk op heb gewezen, maar die niemand blijkbaar kan of wil rechtzetten...

07-09-2018 om 07:46 geschreven door janhuijbrechts  

Op zoek naar individuele WO 1-gedenktekens gaan we vandaag naar Frans-Vlaanderen. Halfweg tussen Fromelles en Petillon staat een herdenkingskruis voor kapitein Paul Adrian Kennedy.  Het werd in 1922 door zijn moeder opgericht op de plaats waar hij vermoedelijk werd gedood. Deze compagniecommandant in het 2^e Bataljon van de Rifle Brigade staat officieel als vermist geregistreerd na de mislukte aanval op Aubers Ridge op 9 mei 1915. Paul Kennedy was de derde van vier zonen van de Britse diplomaat Sir John Kennedy. In 1906 had hij, na de militaire academie van Sandhurst, een aanstelling tot officier gekregen. Voor de oorlog had hij onder meer dienst gedaan in Malta, Egypte en India. Hij raakte in september ’14 gewond aan de Aisne maar wees een veilige job als stafofficier in Engeland van de hand. Nadat hij hersteld was, kwam Paul Kennedy op  17 maart 1915 terug aan het front terecht. Twee van zijn drie broers overleefden de Grote Oorlog niet. Archibald was al in augustus 1914 bij Le Cateau gevallen en Patrick sneuvelde in april 1918 bij Villers Brettoneux. Het herdenkingskruis voor kapitein Kennedy huldigt ook drie van zijn mede-officieren die samen met hem waren gesneuveld: de 18-jarige luitenant Talbot Stanhope, de jongste zoon van de graaf van Harrington,  de 19-jarige tweede luitenant Henry Hardinge, jongste zoon van kolonel Henry Charles Lord Hardinge, de eerste baron van Hardinge in Penshurst en de 26-jarige luitenant Eward Leigh. Samen met Kennedy worden ze herdacht op paneel 10 van het Ploegsteert Memorial tot he Missing. Ze waren vier van de eenentwintig officieren van de Rifle Brigade die op 9 mei 1915 slachtoffers werden van de zinloze en compleet mislukte aanval op Aubers Ridge. Een aanval waarbij alleen al deze eenheid bijna 600 man verloor…

04-09-2018 om 06:10 geschreven door janhuijbrechts  

Jammer maar helaas: Morgen geen Zondag Frontpoëziedag. Binnen minder dan een maand verhuizen we naar een nieuwe woning, een paar kilometer verder aan de oever van de Moon-rivoer. Op zich geen probleem, ware het niet dat er nog gigantisch veel moet aan gebeuren en de laatste dagen ben ik sowieso al achter geraakt op mijn behoorlijk strakke schilderschema. Bovendien moet ik volgende week ook nog een border-run naar Cambodja doen , waardoor ik opnieuw een volle dag dreig te verliezen. Hopelijk kunnen de fans van deze rubriek hier begrip voor opbrengen….

01-09-2018 om 15:45 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag precies honderd jaar geleden, op 31 augustus 1918 om 22.30 u., bezweek in het militair hospitaal van Vinkem de 36-jarige Joe English als gevolg van een slecht verzorgde blindedarmontsteking. English had al voor het uitbreken van de oorlog een stevige reputatie als kunstschilder en illustrator opgebouwd. In 1904 en 1907 werd hij tweemaal tweede in de Prijs van Rome, de prestigieuze aanmoedigingsprijs voor jong artistiek talent. In hetzelfde 1907 kreeg hij overigens ook nog de al even belangrijke Godecharleprijs met zijn drieluik ‘De Mensheid op Zoek’.  Het aan deze prijs verbonden bedrag gaf hem het basiskapitaal om zich integraal aan zijn kunst te kunnen wijden.  Op het ogenblik van de Duitse inval werd English gemobiliseerd als soldaat in het 7^e Linieregiment.  Tijdens de aftocht van het leger, in de herfst van 1914, liep hij een ernstige gewrichtsontsteking op en werd hij gehospitaliseerd in Calais. Na zijn herstel werd hij niet langer lichamelijk geschikt voor frontdienst bevonden en op 23 februari 1915 ingedeeld bij de 19^e compagnie des Travailleurs Auxilliaires du Génie (TAG) als kasseilegger. Dankzij de bemiddeling van dokter Frans Daels kwam hij in 1916 in het onder zijn supervisie staande onderzoekscentrum voor  bescherming tegen stikgassen in Veurne terecht. Hier, op zijn kamertje in het klooster, maakte hij op vraag van Daels heel wat illustraties voor het S.K.V.H. en ontwerp hij de bekend en berucht geworden heldenhuldezerk. English stelde zijn talent gul ter beschikking en gaf de Vlaamse agitatie aan en achter het IJzerfront een eigen, duidelijk herkenbare iconografie en beeldtaal die uitermate geschikt bleek voor propagandadoeleinden. Op voorspraak van Marie Belpaire en een paar collega-artiesten, kwam hij uiteindelijk in april 1918 in de Section Artistique de l’Armée de Campagne terecht.

Niet alleen zijn werk leverde een belangrijke bijdrage tot het uitbouwen van een specifieke, Vlaams-nationaal geïnspireerde herinneringscultuur aan de Grote Oorlog. Het huldebetoon dat op 4 september 1920 aan zijn graf op militaire begraafplaats van Steenkerke werd georganiseerd, zou uitgroeien tot de IJzerbedevaarten.   

31-08-2018 om 07:44 geschreven door janhuijbrechts  

Dulhallow A..D.S. Cemetery dankt haar naam het gelijknamige Advanced Dressing Station, een medische post die hier ooit lag en waarvan u hier een foto uit 1918 vindt. Dulhallow A.D.S. dat  ten noorden van Iepet, tussen de Diksmuidseweg en het Kanaal Ieper-IJzer lag, werd vanaf juli 1917 operationeel om de gewonden op te vangen van de Slag om Pilckem Ridge, de openingsfase van het bloedbad dat latere in de geschiedenisboeken als de Derde Slag om Ieper zou bekend staan. Op 31 juli ’17, de eerste dag van deze slag passeerden op deze plek alleen al 96 gewonde officieren en 2.586 gekwetste onderofficieren en manschappen. Deze site bleef vrijwel onafgebroken in gebruik tot aan de wapenstilstand en na de oorlog fungeerde ze als verzamelbegraafplaats voor graven uit de omgeving. Zo werden hier onder meer de gesneuvelden die oorspronkelijk op Malakoff Farm Cemetery in Brielen en Fusilier Wood in Hollebeke lagen, bijgezet. 10 Gesneuvelden van het York & Lancaster Regiment die oorspronkelijk op Malakoff lagen en 29 Britten die in Fusilier Wood  waren begraven maar wiens graven vernietigd werden door artillerievuur worden herdacht in twee hoefijzervormige zerkopstellingen met een centraal geplaatste zandstenen herinneringsblok. Deze blokken, die men op heel wat CWGC-begraafplaatsen kan terugvinden, werden naar verluidt voor het eerst op deze site geplaatst en worden sindsdien Dulhallow Blocks genoemd. Momenteel worden op deze begraafplaats 1.601 doden uit de Eerste en 1 uit de Tweede Wereldoorlog herdacht.  Onder hen zijn ook 54 Duitsers, 2 Fransen en 1 Belgische militair. Een bijzonder groep gesneuvelden kan men terugvinden in vak II, rij F. Hier liggen 41 mannen begraven van het Labour Corps en de Seaforth Highlanders die op 9 januari 1918 in deze  omgeving aan flarden werden geblazen door een Duitse toevalstreffer op een vrachtwagen die was volgepakt met munitie...

30-08-2018 om 03:20 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag even en uitzonderlijk, een persoonlijke, niet WO I-gerelateerde noot. Dat  onze sibbe een boontje voor Zuidoost-Azië heeft is al langer geweten. Het is niet alleen de favoriete vakantiebestemming van de Kids. Ik  heb de meeste landen in de regio bezocht en ben een half jaar geleden naar Thailand geëmigreerd. Ik woon met mijn Lao-Thaise eega in Isaan in het Noordoosten van Thailand, vlakbij de Cambodjaanse grens. Vandaag, kort na de middag, vertrekt mijn oudste dochter als één van de 6 beursstudenten van de Universiteit Antwerpen die in het raam van het vriendschapsverdrag tussen de provincie Antwerpen en Shaanxi een studiebeurs kregen, voor een jaar naar de Volksrepubliek China. Ze gaat een half jaar Chinees studeren aan de prestigieuze Northwestern University in Xi’an -de historische bakermat van China- en daarna een half jaar Engels doceren aan een universiteit in Xianyang. Het spreekt voor zich dat de papserd erg trots is op Hylke en haar niet alleen een vlotte vlucht maar vooral een fijn jaar in het voor ons al lang niet zo Verre Oosten toewenst.        

29-08-2018 om 18:26 geschreven door janhuijbrechts