Laten we het eerst hebben over”dietjes”, in ’t bijzonder over het misbruik van het woordje “die”. Aan het te-pas-en-te-onpas  gebruik van dat onschuldig aanwijzend voornaamwoord herkent men de echte Gentenaar. Enkele voorbeelden:

- toen ik gisteren te laat thuiskwam, die kreeg ik ruzie met mijn vrouw;

- gisteren wandelde ik in het park: die kwam ik daar toch wel burgemeester Termont tegen, zeker;

- als er een hogedrukgebied over centraal Europa hangt, die stijgt de temperatuur (Armand Pien).

Voor de overtollige “datjes” begeven we ons naar de Kempen: de Antwerpse Kempen, de Limburgse Kempen en de Brabantse Kempen, en bij uitbreiding misschien wel de drie Oostelijke provincies van ons Vlaanderland in hun totaliteit. De Kempenaar zegt (in plaats van “de renner die valt”) “de renner die dat valt”. “De renner die iets gezegd heeft” wordt dan “de renner die dat iets gezegd heeft” en “de renner die dat gezegd heeft” wordt “de renner die dat dat gezegd heeft”. Als we in die laatste zin “de renner” door “het kind” vervangen dan wordt dat “het kind dat dat dat gezegd heeft”. En als eraan getwijfeld wordt welk kind precies bedoeld wordt, dan wordt dat kind aangewezen met als commentaar: “dát, dat dat dat gezegd heeft”. Vier “datjes” dus, in een perfect Kempische zin. Was Armand Pien zaliger een die-man, Paul Herijgers is een typische dat-man. Als TV-verslaggever bij cyclo-cross-wedstrijden is hij dik zijn geld waard: een warme sympathieke man, met kennis van zaken en die zelden de bal “misslaagt”. Die overtollige datjes zijn hem ruimschoots vergeven.

En ook nog de Westvlaming te kakken zetten? Gier pas ik voor. Onbehonnen  werk.

De zin met de vier datjes is overigens allerminst een wereldrecord. Zie maar wat ik op ’t internet gevonden heb. Ik neem het letterlijk over…

"Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo" is een grammaticaal correcte zin in het Engels. Deze zin wordt gebruikt als voorbeeld van hoe homoniemen en homofonen kunnen worden gebruikt om ingewikkelde taalkundige constructies te creëren. Hij is in de literatuur bekend sinds 1972, toen de zin werd gebruikt door William J. Rapaport, een universitair hoofddocent aan de Universiteit van Buffalo. In 1992 werd de zin door Rapaport gepubliceerd op de Linguist List  en hij wordt ook gebruikt in het boek The Language Instinct van Steven Pinker uit 1994. De zin lijkt op het eerste gezicht onduidelijk, maar wordt helderder als het volgende in acht wordt genomen: de zin maakt gebruik van de betekenis van het dier de bison ("buffalo" is niet alleen enkelvoud, maar ook een meervoudsvorm), maar ook van de plaatsnaam Buffalo en het weinig gebruikte synoniem voor pesten "to buffalo". De zin wordt dan vertaald ongeveer als volgt: Uit Buffalo afkomstige bisons, die door andere bisons uit Buffalo gepest worden, pesten bisons uit Buffalo. De zinsconstructie kan ook verduidelijkt worden door de dieren, de stad en het werkwoord te vervangen door respectievelijk "cow", "Detroit" en "to bully": Detroit cows (that) Detroit cows bully, bully Detroit cows.

En zodoende kom ik nogmaals ongewild uit bij mijn geliefde Gent en meer in ’t bijzonder bij mijn geliefde voetbalploeg: de buffalo’s van AAGent. Een geliefde voetbalploeg? Voor een voetbalhater als ik kan dat nogal tellen... Mijn liefde voor Gent moet dan wel bijzonder groot zijn, nietwaar, beste lezer. En waar de naam “Buffalo’s” dan wel vandaan komt? Van William Cody, beter bekend als Buffalo Bill. De ouderen onder mijn lezers en dan vooral diegenen die nóg ouder zijn dan ik (ik bedoel: geboren vóór de tweede wereldoorlog) zullen hem ongetwijfeld kennen. Hij was één van de belangrijkste Amerikanen die de geschiedenis van het Wilde Westen kleur hebben gegeven. Vechten tegen de indianen en jagen op groot wild (voornamelijk bizons = buffalo’s): dat waren de bedrevenheden waaraan hij zijn roem en zijn naam, Buffalo (= bizon) Bill, te danken had. Na zijn veertigste trok hij de wereld rond met een reizend circus, waarmee hij met zijn “Wild West Show” een evocatie bracht van de verovering van het Wilde Westen op de indianen. Twee keer sloeg Buffalo Bill zijn tenten op in Gent: in 1895 en in 1906. Tijdens de show werd het publiek aangespoord tot het roepen van “buffalo! buffalo!”. Die “vreugdekreet” bleef nazinderen in Gent, vooral onder de studentenbevolking (1*) en vanaf 1920 werd het “buffalo, buffalo” vooral gehoord als aanmoedigingskreet op het voetbalveld van KAA Gent . In 1928 kreeg de voetbalploeg van Gent zijn logo: het hoofd van dé indiaan, die zo vaak een hoofdrol had  gespeeld in Buffalo Bill’s Wild West Shows. Dat is waarom de spelers van de ploeg “buffalo’s” zijn en waarom alle supporters van KAA Gent zich ook een beetje “buffalo” voelen.

15-04-2018 om 16:40 geschreven door kris vansteenbrugge  

De paasdagen zijn achter de rug: Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag, Pasen, Tweede Paasdag…  Maar is dat wel zó? Niét volgens filosoof Jan Bauwens. Volgens hem zijn wij blijven steken op Stille Zaterdag en is Pasen nog lang niet in zicht. Ik citeer (uit www.bloggen.be/tisallemaiet):

“Onze psychologie kan dit niet verwerken”: als een kwaad maar groot genoeg is, zal het niet langer als zodanig gelden doch daarentegen als een goed. Om die reden wordt de naam van Napoleon Bonaparte (1769-1821), een der grootste massamoordenaars aller tijden, alom in ere gehouden met reusachtige standbeelden en andere eretekens bij de vleet; naar hem worden in alle metropolen ter wereld restaurants en cafés genoemd en zelfs allerlei luxeproducten, incluis dranken en bonbons, alsof hij een sinterklaas was of een paashaas. Hetzelfde geldt voor Nero (37-68), Mao (1893-1976), Stalin (1878-1953) en vele andere tirannen. Het droppen van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki die in één klap een kwart miljoen mensen ter plekke deden verdampen zodat het enige spoor dat van hen restte een zwarte vlek was op de grond, wordt niet alleen herdacht door de slachtoffers: ook de daders bleven hun heldendaad vieren, onder meer met de tentoonstelling in het National Air and Space Museum, in Washington D.C., van de belangrijkste onderdelen van de Enola Gay – het vliegtuig waarmee de bommen werden gedropt – tot de dag dat het tuig met verf en bloed besmeurd werd. En de Japanners werden sinds die zwartste dag uit hun geschiedenis de beste bondgenoten van de moordenaars van hun volk.

Maar als onze psychologie niet in staat is om een kwaad te verwerken dat al te groot is, waarom zou hetzelfde dan niet waar zijn voor een al te groot goed? Het is bijvoorbeeld algemeen geweten dat het menselijke besef van het mirakel van het leven bijzonder ontoereikend is. Of spreken de kwistigheid met levensbelangrijke zaken, met mensenlevens en met levende soorten dan geen boekdelen? En het gemak waarmee men oorlog voert, de onbezonnenheid van landen en hun leiders? Onze psychologie blijkt derhalve evenmin in staat om een goed dat al te groot is, te bevatten. Vandaar de vraag: zou het niet kunnen dat niet slechts het leven maar evenzeer het eeuwig leven of de verrijzenis behoren tot die goederen waarvan de omvang het bevattingsvermogen van onze psychologie simpelweg te boven gaan?

Want dat wij het wonder van het biologische leven altijd zo fel onder zijn waarde schatten, komt doordat wij eraan gewoon geraakt zijn, zoals men zo vaak zegt, en gewenning is niets anders dan ongevoeligheid, psychisch onvermogen of een tekort aan besef. En gaan zij die het leven na de dood verwerpen omdat zij zeggen dat niemand dit bevatten kan, er dan niet verkeerdelijk vanuit dat het leven vóór de dood wél bevattelijk zou zijn? Ja, zij verwijzen naar de wetenschappen, die de religie van de nieuwste tijd zijn, maar zij blijven een religie. Want meer dan beschrijvingen geven de wetenschappen vooralsnog niet. Meer kan onze psychologie vandaag kennelijk niet verwerken. Pasen blijkt een zaak voor veel en veel later – een zaak voor een tijdperk dat nog volgen moet op dat van de vrede, dat nog lang niet in zicht komt. Wij houden noodgedwongen halt bij Stille Zaterdag.

Desalniettemin heb ik zondag, de dag ná Stille Zaterdag, genoten van het eerste lentezonnetje, van de Ronde van Vlaanderen en van een ontiegelijk groot paasei dat de klokken van Rome te onzent hebben gedeponeerd…

… en van Rambo, het schattig dwergkonijntje, dat voor een zestal dagen bij ons op bezoek is omdat zijn bazinnetje op vakantiereis is. Rambo is de naam die ik hem geef – zijn echte naam is “bolleke” of iets in die zin – sinds hij mij een venijnige beet in mijn vinger heeft gegeven toen ik mij in zijn kooitje waagde om er iets weg te nemen. Overigens een bijzonder lief en aaibaar beestje, maar wat in zijn kooitje ligt is van hém en wee hem die er iets wil wegnemen! En proper dat ie is, en zuinig: hij ruikt aan zijn keuteltjes en als hij oordeelt dat er nog enige voedingswaarde inzit eet hij ze weer op… Ik denk dat we een traantje zullen wegpinken als hij weer naar zijn bazinnetje moet.

Het bazinnetje van Rambo, alias “bolleke” woont in Kaster, en dat zet mij plots aan het denken. Zou hij een afstammeling kunnen zijn van de beroemde Karel over wie Joris t’Kint in 1992 een boek heeft geschreven: “Karel, het verhaal van een dwergkonijn”? De auteur van het boek is immers geboren en getogen op de Molendam in Kaster, in het huis waar hij tot op heden altijd gewoond heeft…

Hier volgt een citaat uit de eerste pagina van het boek:

Er lagen verschillende hokken naast elkaar en de kandidaat-eigenaars keken het eerste hok in. De konijnen leken hun allemaal veel te groot en ze hadden bovendien lange oren. Boer Jef had hen gewaarschuwd dat een uitgesproken kenmerk van een dwergkonijntje zijn kleine, spitse oortjes waren. Ze schoven nieuwsgierig door naar het tweede hok en dan naar het derde, maar geen van de konijnen onderscheidde zich van zijn soortgenoten die ze al voorbijgekomen waren. Een tikkeltje moedeloos keken ze het vierde en laatste hok in. De konijnen kropen onrustig door en over elkaar en hun oren sleepten bijna over het stro en de resten van het hun toegeworpen groen. En plots, ja, daar zagen ze het! Het had een zwart velletje en een koddig klein staartje en op zijn kopje stonden kleine rechte oortjes.

- Dat is ‘m, riepen ze gelijktijdig uit.

Het konijntje kroop gemoedelijk nog wat verder naar achteren toe en draaide zich dan rustig om. Hij had een sneeuwwit driehoekje op de neus.

05-04-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

Etienne Van De Casteele, oudleerling van het Atheneum van Oostende in de jaren ’50 en lid van de Oudleerlingenbond, stuurde mij enkele dagen geleden een brief, vergezeld van een copie van een foto uit de oude doos, dewelke verschenen is in het laatste nummer van het blad Den Athenee (maart 2018). Een foto van de laatstejaars van het internaat schooljaar p1956-57. Meer dan zestig jaar geleden!...

22-03-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

- We hebben weer een Olympische medaille, zei Mantequilla.

- Weet ik, zei ik, een zilveren in het schaatsen, van Bart Swings.

- Jaja, da’s oud nieuws, maar nu hebben we d’r nog één, in ’t skiën, op de paralympics. Een vrouw. Zopas gehoord, op de radio.

- En wat voor handicap heeft die?

- Ze is blind.

Ik realiseerde mij dat het lang nog geen één april was:

- Langlaufskiën?

- Nee, gewoon skiën. Afdaling.

- Dat geloof ik niet. Of je hebt het verkeerd begrepen, of de organisatoren zijn gek. Ik vind dat skiën so wie so al levensgevaarlijk en dan  olympische spelen gaan organiseren voor blinden. Ze moesten zoiets verbieden.

- Ik vind dat niet. Gehandicapte mensen moeten toch ook het recht hebben hun geliefkoosde sport te beoefenen en met andere gehandicapten op hoog niveau te kampen voor een olympische medaille.

- En laat die handicap dan blindheid zijn en die geliefde sport afdaling-skiën tegen honderd kilometer per uur…

- En wat dan nog. Of ben jij jaloers misschien? Wees blij dat jij geen handicap hebt!

- Wat je zegt! Ik, geen handicap? Achtenzeventig jaar en een knie vol arthrose. Waarom houden ze geen olympische marathon voor gehandicapten zoals ik?

Ze zei niets meer, maar het leek of ze nadacht over mijn woorden. Een dag later las ik het in Het Laatste Nieuws: onze jongste olympische aanwinst bleek niet écht blind te zijn, enkel slechtziend. Dáár moest ik het met Mantequilla nog over hebben:

- Ze is niet helemaal blind, zei ik, enkel slechtziend.

- Héél erg slechtziend.

- Akkoord, maar dan toch niet helemáál blind.

- Natuurlijk niet. Dan zou ’t niet gaan. Spreekt vanzelf.

- En wat doe je dan met die arme totaal-blinde die zo dolgaarne olympisch eremetaal wil in het skiën of, beter nog, in het schansspringen. En hou je geen rekening met het hemelsbreed verschil dat er zijn kan tussen iemand die nog slechts een heel klein ietsie-pietsie ziet en iemand die een ietsie-pietsie minder slecht ziet. Moeten er dan geen verschillende categorieën van slechtzienden gemaakt worden voor evenveel gouden, zilveren en bronzen olympische medailles? En wat met William Bouva (nvdr: ’s lands bekendste dwerg) als die nu eenmaal zijn zinnen zou zetten op een medaille in het hoogspringen?

Mantequilla zei niets meer. Ze was mijn hemden aan ’t strijken en ze ging al te zeer op in haar werk. Zo leek het. Dat ik niet zo’n hoge pet op heb van die olympische spelen voor gehandicapten zal ze wel begrepen hebben. En ze moet gedacht hebben: aan zo’n idioot gesprek wil ik niet langer deelnemen. Ze bleef zwijgen.

En een dezer dagen las ik ook in mijn krant – Het Laatste Nieuws, zoals ik al zei –  dat de voyeur van Gent zestien jaar gevangenisstraf  riskeert voor het maken van video-opnames van meisjes onder de douche en tijdens het fitnessen. Dit laatste was, dixit beklaagde, om te controleren of ze wel degelijk een proper onderbroekske aanhadden… En er stond ook dat de slachtoffers een schadevergoeding eisen voor het doorstane leed. Een paar opmerkingen bij deze sensationele feiten die dezer dagen  hot stuff zijn op alle voorpagina’s, op radio en TV:

Primo. Hoe fout heeft men dit soort misdaden beoordeeld in ’t verleden! Amper twee jaar geleden was dit voyeurisme niet eens strafbaar. En nu ineens zestien jaar gevangenisstraf. Maar ’t zou kunnen dat het tarief maar twee weken is… per slachtoffer. Voor vierhonderd slachtoffers komt dat dus neer op… zestien jaar. Desalniettemin: zou hier niet méér de weg van de geleidelijkheid dienen bewandeld te worden?

Secundo. En is zestien jaar niet een beetje veel, als men de maten en de gewichten erbij neemt? Ik maak graag de vergelijking met wat een van mijn collega’s, een huisarts, een jaar of tien geleden overkomen is. Hij werd in zijn kabinet door een patiënt vreselijk toegetakeld en voor dood achtergelaten. De arts ontwaakte later uit zijn comateuze toestand, maar bleef gedeeltelijk verlamd, een wrak. De dader heeft bij mijn weten geen dag in de gevangenis gezeten. Als het mij vrij stond te kiezen: laten ze mij dan maar filmen onder de douche. Van maten en gewichten gesproken…

Tertio. En wat de eventuele schadevergoeding voor de slachtoffers van de voyeur betreft: zou het de bedoeling zijn dat iedereen evenveel krijgt? Mag ik hier pleiten voor een individuele regeling? Ik kan mij voorstellen dat sommige slachtoffers zich niet écht slachtoffer voelen, zich zelfs nauwelijks benadeeld voelen. Moeten die dan een even grote schadevergoeding uitbetaald krijgen als diegenen wier leven en toekomst totaal verwoest is door het “voorval”? En bestaat er geen gevaar dat diegenen die er helemaal niet zwaar aan tillen een belangrijke psychische stoornis gaan voorwenden? Zelfmoordneigingen bijvoorbeeld. Uit winstbejag. Maten en gewichten, weet u wel…

20-03-2018 om 10:48 geschreven door kris vansteenbrugge  

In de kantine van onze loopclub wordt er op zondagmorgen, bij een pint of een porto, nogal wat gezeverd….. na de training van de macho’s. Zij die zich “de macho’s” noemen zijn diegenen die vanwege hun gevorderde leeftijd of een ander “gebrek” die looptraining beperkt houden tot anderhalf uur wandelen. Hoe het precies gekomen is kan ik mij niet meer herinneren, maar vorige zondag heb ik de gesprekken in een nooit geziene richting gestuurd door mijn medestrijders drie dilemma’s voor te leggen. Betreffende brandend actuele problemen. De Heer vergeve het mij… Luister maar:

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dilemma nummer één. Stel u een zware misdadiger voor. We noemen hem S.M. omdat hij een SerieMoordenaar is. Hij heeft honderd vrouwen verkracht en daarna op een beestachtige wijze om het leven gebracht. Hij heeft de misdaden overigens al bekend. Maar de verdediging heeft nog niet gesproken. Stel nu ook dat de wet  bepaalt dat wanneer er een fout staat in een of andere brief van een procureur, betreffende deze zaak – het weze slechts een dt-fout – , dat dan de beschuldigde vrijuit gaat. En stel nu dat de verdediger –  die we ook S.M. noemen, omdat hij Sventibold Marievoet heet –  die dt-fout vindt, waardoor het hele proces nietig verklaard wordt en de grootste misdadiger aller tijden als een vrij man de rechtszaal mag verlaten. Mijn vraag is nu: had de advocaat niet beter gedaan die dt-fout niet in te brengen en is hij nu niet medeverantwoordelijk voor de misdaden die de beschuldigde in de toekomst ongetwijfeld nog zal plegen? Kortom: heeft de advocaat goed gehandeld?

Het antwoord: zes van de zeven vinden dat de advocaat goed gehandeld heeft en dat hem geen blaam treft. Ik sluit mij daar volkomen bij aan. Dura lex, sed lex.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het tweede probleem heeft ook alles te maken met moord en gerechtigheid. Stel: A wil B vermoorden, maar hij durft zelf niet tot de daad overgaan. Daarom vraagt hij aan C voor hem die klus op te knappen; hij zal er hem honderdduizend euro voor betalen. Ereloon! C klaart de klus en A, eerlijk als hij is, betaalt hem de honderdduizend. Het zaakje komt aan het licht en er volgt een rechtszaak. Nu volgt mijn simpele vraag: wie is hier de grootste schuldige, A of C? Met andere woorden: wie verdient de zwaarste straf?

Ook hier was bijna unanimiteit: voor zes van de zeven is opdrachtgever A de grootste booswicht en verdient dus de zwaarste straf. En ikzelf? Ik sluit mij ditmaal niet aan bij de meerderheid. De reden is tweeërlei:

Ten eerste. Opdrachtgever A heeft wellicht een motief. Het kan een zeer laag-bij-de-gronds motief zijn (A heeft het gemunt op het geld van B, of op zijn vrouw, bijvoorbeeld) of een minder laag-bij-de-gronds motief, waarbij dient gezegd dat vanzelfsprekend geen enkel motief recht geeft op moord. Wat C betreft is de toestand wel enigszins anders. Die heeft geen ander motief dan “geld” (wellicht het allerlaagste motief), maar vooral: hij heeft de moord gepléégd en zonder hem was die moord misschien niet geschied, want A  was daar blijkbaar zélf niet toe in staat.

Ten tweede. Vooreerst hoort u te weten dat ik in mijn prille jeugdjaren, zegge mijn kinderjaren, tweemaal een misdaad “in opdracht” heb gepleegd. Toen ik mijn eerste “huurmoord” pleegde zal ik hooguit zes jaar geweest zijn: een jongetje van mijn klas met zijn fietsje in de beek duwen. Er was mij een pakje kauwgom beloofd. De opdracht werd zorgvuldig uitgevoerd,  het slachtoffer hield er geen lichamelijke letsels aan over doch wel een nat pak. Als straf moest ik een uur vooraan in de klas gaan zitten op mijn knieën en met mijn gezicht naar de muur en mijn handen op mijn hoofd. Toen ik daarna vertelde dat ik in opdracht  had gehandeld kwam daar nog een uur bij omdat ik zo vermetel was de schuld in de schoenen van een ander te willen schuiven. En om dezelfde reden liet mijn “opdrachtgever” mij naar mijn kauwgom fluiten. En toch had ik mijn lesje nóg niet geleerd. Drie jaar later zat ik in een andere school. Wij moesten onze schoolboeken kaften met het toen klassieke blauw papier, hetgeen wij zelf dienden te kopen. Mijn ouders die arme mensen waren en thuis hopen bruin inpakpapier liggen hadden, vonden dat laatste goed genoeg voor mijn boeken en op die manier werden kosten uitgespaard. Ik was de enige van de klas die geen blauw kaftpapier had en daar was ik vreselijk beschaamd over. Ik zou eender wat gedaan hebben om aan dat blauw papier te geraken. Daniel Vitse, de rijkste boerenzoon van het dorp had blauw kaftpapier in overvloed en wou er mij zoveel geven als ik maar wilde. De tegenprestatie die hij van mij vroeg was een fluitje van een cent: met wit krijt een akenkruis tekenen op de muur van Cyriel Smet, de fietsenwinkel. Daniël gaf mij een blad papier waarop hij een akenkruis getekend had, want ik wist niet eens hoe zo’n kruis eruit zag en nog minder wat het te betekenen had. Ik heb het kruis getekend en nog dezelfde dag heb ik het mooie blauwe kaftpapier gekregen ruim voldoende voor het kaften van al mijn boeken. Wat was ik daar gelukkig mee! Dat geluk werd een dag later reeds zwaar verstoord. Buren van Cyriel Smet hadden mij het kruis zien tekenen… De school stond in rep en roer, mijn vader werd er bijgehaald, er werd  gedreigd de veldwachter in te schakelen en er was zelfs sprake van mij uit de school te verwijderen. Weer probeerde ik mij te verdedigen door te beweren dat ik in opdracht had gehandeld, maar dat zette geen zoden aan de dijk en dat kwam ongetwijfeld ook wel door het feit dat boer Vitse, de vader van mijn “opdrachtgever” een van de prominente figuren van de gemeente was. De zaak werd uiteindelijk toch nog in der minne geregeld en misschien heeft Daniël thuis nog wel een uitbrander gekregen. Waarom anders zou hij het nodig gevonden hebben om tijdens één van de daaropvolgende speelkwartiertjes al de mooie blauwe kaftjes van mijn boeken weg te halen en te verscheuren. Ik bleef hoe dan ook het geniepig onbetrouwbaar nazi-tje van de school, al heb ik pas jaren later begrepen waar al die herrie toen vandaan kwam: de repressie van na de tweede wereldoorlog die nog nazinderde… Begrijpt u nu ook, beste lezer, waarom ik het sedertdien als vanzelfsprekend heb gevonden  dat het de dáder is die de straf hoort te krijgen, of althans het grootste deel van de straf. Zo is het mij geleerd.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En dan de ultieme derde vraag: zou er geen paal en perk moeten gesteld worden aan de supplementen die ziekenhuisartsen vragen aan één-kamer-patiënten? Niemand van de zeven bleek enig begrip te hebben voor die supplementen. Een paar onder hen dachten zelfs dat het een typisch Belgisch fenomeen was. Welnu, dat heb ik ten stelligste moeten tegenspreken. Toen ik zo’n vijftig jaar geleden als ziekenhuisarts werkzaam was Nederland, bleken de patiënten daar ingedeeld in categorieën, van laag naar hoog, van “fondspatiënt” tot “klasse AA” patiënt (te vergelijken met de AA-melk die óók de hoogste in rang is). Voor een amandeloperatie bij een AA-patiënt  werd duizend gulden aangerekend, bij een fondspatiënt vijfenzeventig. Of daar ondertussen verandering in gekomen is weet ik niet. En evenmin is mij bekend of in Nederland die goeie ouwe gewoonte nog bestaat van een doos pralines of een bosje bloemen voor het verplegend personeel en een fles wijn of… een kistje sigaren voor de chirurg. Na een van mijn eerste operaties toen ik eenmaal terug was in Vlaanderen, een estetische neuscorrectie bij een jonge vrouw, kwam de echtgenoot mij bedanken met een… konijn. Gevild. Hij had de kop eraan gelaten zodat geen vermoeden bij mij zou kunnen oprijzen dat het een kat betrof. In Vlaanderen waren ze blijkbaar nog vrijgeviger dan in Holland. Tenminste, dat dácht ik toen. Welnu, ik herinner mij namelijk niet, in de drieëndertig jaar ziekenhuispraktijk die zouden volgen, nog ooit een cadeau gekregen te hebben van een patiënt, na een operatie. Isabelle niet te na gesproken. Isabelle? Ze was zestien, het mooiste meisje dat ik in mijn leven ooit gezien heb. Ze kwam met haar moeder, eveneens een nog jonge en zeer aantrekkelijke vrouw. Het meisje, Isabelle, had last van frequente koortsopstoten gepaard met keelpijn, opgezette halsklieren, chronisch ontstoken amandelen. De amandeloperatie verliep niet geheel naar wens: er was wat bloeding achteraf en de postoperatieve pijn was meer dan gemiddeld. Ze moest één dag langer in het ziekenhuis blijven dan voorzien. Toen moeder en dochter drie weken later op controle kwamen glunderden beiden. De moeder in de eerste plaats.

- Wat zijn wij blij, dokter, dat het allemaal zo goed verlopen is. Isabelleke heeft geen pijn meer en ze gaat al weer naar school. Ja, zo’n amandeloperatie is niet te onderschatten. Een neefje van een vriendin van mij is eraan gestorven. ’t Zou toch jammer geweest zijn hadden we Isabelleke moeten verliezen, zeg nu zelf dokter, zo’n schoon meiske. Hoeveel zijn wij u verschuldigd? Uw ereloon?

Ik zei dat de rekening van het ziekenhuis wel zou volgen en dat mijn ereloon daarin begrepen was. Natuurlijk, dat wist ze wel. Maar wat ik daar nog extra bovenop wilde, “voor mezelf”? Ik zei dat er niets extra betaald hoefde te worden. Ze nam daar geen genoegen mee en ze legde drie briefjes van duizend frank op mijn bureau.

- Dat is, zei ze, het extraatje dat we vorig jaar hebben moeten betalen aan dokter H. voor de operatie van Mielke. En de operatie was niet eens goed gelukt. Mielkes duim doet nog steeds pijn en hij staat scheef, nietwaar Belleke? We zouden wel heel ondankbaar zijn als we hiér niets zouden voor over hebben… zo’n schoon meiske!…

Mielke bleek de vader van het meisje te zijn. Een gevierd architect en daarenboven schepen van de stad, een man van aanzien, maar voor moeder en dochter gewoon… Mielke. Of ze nog eens op controle dienden te komen? Niet nodig, tenzij  er klachten waren. De moeder, een allerminst onaantrekkelijke dame, zoals ik al zei, kwam naar mij toe en gaf mij een knuffel zoals ik er in mijn leven maar weinig gekregen heb en tot Belleke zei ze: en toon nu ook maar eens aan de dokter, hoe dankbaar ge zijt. Even heb ik alle gevleugelde insecten ter wereld doorheen mijn buik voelen fladderen. Het beroep van dokter kon niet mooier zijn. En als klap op de vuurpijl werd ’s anderendaags een reusachtige ruiker bloemen gebracht: “Voor mevrouw Vansteenbrugge. Isabelle”.

Die drieduizend frank, ik zweer het op mijn eerstecommuniezieltje is het enige geld dat ik ooit in ’t zwart ontvangen heb. Ik heb het nooit aangegeven aan de fiscus. Supplement bij een patiënt op éénpersoonskamer? Ik zou niet weten hoe ik zo’n patiënt beter zou kunnen opereren, laat staan hoe ik het zou aanleggen om die andere patiënt op een méérpersoonskamer minder goed te opereren. Zelf heb ik mijn patiënten nooit een éénpersoonskamer aangeraden, tenzij ze er zelf heel erg op aandrongen, omdat de hospitalisatieverzekering toch alles terugbetaalde of omdat ze niet wilden onderdoen voor tante Jenny die ook op een éénpersoonskamer had gelegen. Ach, noem mij maar geen heilig boontje en laten wij het erop houden dat ik nooit iets “in ‘t zwart” gevraagd heb omdat ik niet “durfde”…

U begrijpt het al, beste lezer, dat we over punt drie met zijn achten allemaal op dezelfde golflengte zaten. Zware kost, als u het mij vraagt. We hebben er nog een Rodenbach of een groene porto op gedronken en we hebben ons voorgenomen ons in ’t vervolg nooit meer – of hoogstens nog één keer in ’t jaar – met dergelijke zwaarwichtige politiek bezig te houden.

12-03-2018 om 17:13 geschreven door kris vansteenbrugge  

We lopen verder het rijtje af. Cyriel van Gent, de acteur. Mijn gids merkte op dat hier meerdere acteurs begraven liggen. Dries Wieme, bijvoorbeeld. Maar Cyriel van Gent volstaat voor mij. Mijn vader vond hém de beste Vlaamse toneelspeler. Dat hij een voornaamgenoot  was zat daar misschien wel voor iets tussen. Was Cyriel Vanhauwaert voor hem immers niet de beste Vlaamse coureur aller tijden? Al moet ik er aan toevoegen dat mijn vader overleden is toen Eddy Merckx nog niet aan ’t einde van zijn carrière was. Cyriel van Gent ligt hier begraven, netjes tussen zijn pa en zijn ma. Was hij een enig kind? Zonder vrouw, zonder eigen gezin, eigen kinderen? Thuis even opzoeken op ’t internet

Aan politici geen gebrek. Ik had er maar één op mijn lijstje staan: Wilfried Martens. En ineens heb ik er twee: Wilfried Martens, eerste minister van acht of negen regeringen, en zijn gade Miet Smet, ook minister geweest en niet van de minste. Ze liggen onder één en dezelfde grafsteen, of liever: Wilfried ligt er en Miet zal er bijgelegd worden, later, want ze is nog in leven. Op hun gemeenschappelijk grafmonument staan hun namen en de vermelding: MINISTERS VAN STATE. Zonder onderscheid des persoons dus. Echtelijke trouw, tot voorbij de grenzen des levens.

Later, bij mijn thuiskomst, zie ik op mijn kaart van de Campo dat ook oud-premier Theo Lefèvre hier begraven ligt. Spijtig dat ik dat niet eerder geweten heb. Ik heb immers een relatie gehad met die man, een relatie die je in zekere zin vrij intiem zou kunnen noemen, ofschoon ik die grote man nooit persoonlijk heb gekend. Luister maar (uit “O jerum jerum jerum…):

En nu ik het toch over de Savaanstraat heb: in die straat was de woning van de toenmalige eerste minister Theo Lefèvre. In de brievenbus van de eerste minister plassen (via een gleuf in de voordeur!) gold toen als een daad van opperste studentikoziteit, een ware uitdaging voor al wie zich na het middernachtelijk uur, na een bezoek aan den Amber, de Casbah, den Tivoli of de Kuiperskaai, met een stuk in zijn kraag doorheen de Savaanstraat kotwaarts begaf.

U hebt het al begrepen, beste lezer: ik was één van die “studentikozen”.

Professor dr. Jozef Guislain (1797-1860) was één van de eersten in ons land die zich specialiseerden in de behandeling van geesteszieken. Bij de verkiezing, in het begin van deze eeuw, van de grootste-prof-ooit aan de Gentse universiteit, kwam hij op de eerste plaats, vóór Nobelprijswinnaar Heymans. In Gent is hij vooral bekend van het Psychiatrisch Instituut dr. Guislain, dat door hem werd uitgebouwd. In het zesde jaar geneeskunde moesten wij dáár de lessen volgen in de neurologie en de psychiatrie, bij professor Debusscher. Sta mij toe dat ik weer even citeer uit mijn memoires:

Hij liep over van woordspelingen die ik vaak niet snapte en die ik, als ik ze al snapte, meestal niet kon appreciëren. Maar eigenlijk heb ik het recht niet daarover te zeuren: ik heb hoop en al vier of vijf lessen van Debusscher bijgewoond.

Hij nam twee examens af: één over neurologie en één over psychiatrie. Over het eerste herinner ik mij niets meer. Waarschijnlijk zal het nóch bijzonder slecht nóch bijzonder goed geweest zijn. Op 't examen van psychiatrie kreeg ik een patiënt voorgeschoteld waar ik drie kwartier mocht mee praten. De man, het type van een bejaarde clochard, leed aan grootheidswaanzin, en nog geen kleín beetje! Hij was de baas van de wereld, aan wie alle koningen en keizers gehoorzaamden. Toen hij wat jonger was had hij de Atlantische Oceaan overgezwommen, geflankeerd door twee walvissen. De man was stapelgek, zoveel was duidelijk. Krankzinnig. Maar die krankzinnigheid hoorde een naam te hebben en die naam kwam Rosa, de assistente, mij influisteren: "dementia paralytica". Ik had een blindelings vertrouwen in Rosa en toen de professor kwam, toonde ik mij zo zelfverzekerd dat ik, helemaal in zijn eigen stijl, uitdrukkingen gebruikte als "zonneklaar" en "daar kan men niet naast kijken". Professor Debusscher was opgetogen met mijn diagnose. Ik wist nog te vertellen dat de aandoening voorkomt bij syfilislijders-in-een-gevorderd-stadium en ik kende de symptomen van de ziekte en ik somde ze netjes op. Het was een goed examen.

Nog één die niet op mijn “desiderata-lijstje” staat is Ferdinand Augustijn Snellaert, geboren in 1809 en overleden in 1872. Ik moet bekennen dat ik Snellaert alleen kende van de naar hem genoemde straat in Kortrijk, waar ik vaak ben doorgewandeld, zonder mij ooit af te vragen “wie” Ferdinand Augustijn wel was. Nu weet ik dat hij dokter was, geboren in Kortrijk (hetgeen ik al vermoedde) en dat hij zeer geliefd was als “dokter der armen” in de Sint-Jacobsbuurt in Gent. Hij is echter vooral bekend als één van de grondleggers van de Vlaamse Beweging, samen met Jan Frans Willems bij wiens graf wij eerder al verwijld hebben. Beiden waren – zo staat op mijn wandelkaart te lezen – de bewegende oorzaak van een renaissance van het Vlaamse bewustzijn. Verscheidene leidende figuren uit de Vlaamse Beweging liggen hier begraven. Tijdens de tweede wereldoorlog sympathiseerden een aantal onder hen met de Duitse bezetter. Hun politiek streven was Vlaanderen los te maken van Wallonië en te herenigen met Noord-Nederland. Het is de meesten van die “collaborateurs” zuur opgebroken na de oorlog. Filip De Pillecijn en zelfs Corneel Heymans, die we hier reeds begroet hebben, hebben geleden onder de repressie na de oorlog. Een aantal onder hen werden ter dood veroordeeld en terechtgesteld. Een lot dat Leo Vindevogel te beurt is gevallen in 1947. Hij was onderwijzer, volksvertegenwoordiger en burgemeester van Ronse. Ik kom nog regelmatig voorbij zijn geboortehuis, tegenover de dorpskerk. Hij ligt hier begraven

Merkwaardig toch dat mijn gedachten en gevoelens bij het verlaten van dit kerkhof nog het meest uitgaan naar Albert Duytschaever en Jolien D’Havé, wier grafjes ik op mijn tocht doorheen de Campo ben tegengekomen. Albert zou nu tweeënzeventig zijn, Jolien achtenvijftig. Geen van beiden heeft de kans gekregen om premier te worden of een Nobelprijs in de wacht te slepen: Albert was nog geen vijf jaar oud toen hij gestorven is, Jolien amper vijf dagen… En hoeveel kansen hebben de zovelen gekregen die in de moederschoot gestorven zijn? En diegenen die niet eens de moederschoot gehaald hebben? Omdat de moeder aan de pil was bijvoorbeeld. Waanzin, wat mij nu voor de geest komt… de woorden van een Belgische aartsbisschop voor wie geboortebeperking een wraakroepende zonde was: “Stelt u zich even voor dat mijn moeder de pil had genomen, dan was IK er misschien niet geweest!”. Hoeveel grote mannen en vrouwen zal Campo Santo niet moeten ontberen door de anticonceptiegolf die onze contreien de laatste decennia heeft overspoeld!

27-02-2018 om 15:36 geschreven door kris vansteenbrugge  

In mijn vorig verhaal heb ik laten blijken dat ik met amper vijf gevonden graven op de teller – van de veertien die ik mij tot doel had gesteld – geneigd was de brui eraan te geven. Een man kruiste mijn pad, het pad dat leidde naar de hoofduitgang van de begraafplaats. Hij droeg een emmertje en daarom dacht ik dat hij een bewaker was van de Campo. Ik vroeg of hij bekend was met de plaats en mij misschien het graf van Luc Devos, de populaire Gentse zanger, kon wijzen. Hij wist het niet ofschoon hij zeer vertrouwd was met het kerkhof, maar niet met het héle kerkhof: driemaal per week kwam hij hier het graf van zijn vrouw bezoeken, al tien jaar lang. Maar Luc Devos? Neen, dat kon ik maar best even vragen in dat gebouwtje, wat verderop. De “concierge” stond mij al op te wachten in de deuropening. Luc Devos? Niet gemakkelijk, want op zijn graf staat niet eens zijn naam. Een grote houten kist in de vorm van een oude wijnkist met gebarsten deksel en als enig opschrift: GRAND CRU CLASSE 1962.

Ik toonde hem mijn lijstje met “de veertien” en vroeg of hij er misschien nog enkele kon aanwijzen. Natuurlijk kon hij dat: hij was hier al zo’n dertig jaar in dienst en hij wist precies waar iedere BV hier begraven lag. Hij gaf mij een wandelkaart van de begraafplaats waarop de laatste rustplaatsen van de bekende overledenen waren aangeduid, en om het mij nog gemakkelijker te maken stelde hij voor mij te vergezellen naar elk van de graven die op mijn lijstje stonden: ik hoefde mij heus niet verplicht te voelen, hij deed het met plezier… En zo, beste lezer, is het gekomen dat ik alsnog mijn programma heb kunnen afwerken. En voor ik mijn verhaal verder zet wil ik mij in lovende bewoordingen wenden tot de Gentse burgervader en tot de schepen van begraafplaatsen: dat ze zich gelukkig prijzen met de man die mij zo goed geholpen heeft op dinsdag 5 februari .

Eén van de meest bekende auteurs op de Campo Santo is Filip De Pillecijn. Zoals heel wat Vlaamse schrijvers was De Pillecijn actief lid van de Vlaamse Beweging, waarvan Jan Frans Willems, die we al in ’t begin ontmoet hebben, de stichter was. Velen onder hen sympathiseerden tijdens de tweede wereldoorlog met de bezetter, hopende op die manier hun ultieme doolstelling, zijnde de Vlaamse onafhankelijkheid, in snel tempo te realiseren. Hun straffen na de oorlog varieerden van gevangenisstraf tot de doodstraf. In 1947 werd De Pillecijn tot tien jaar hechtenis veroordeeld. In 1949 kwam hij vervroegd vrij. Hij overleed in 1962 op 71-jarige leeftijd. Ofschoon ik hem nooit ontmoet heb, had ik iets met deze “prins der Nederlandse letteren”, zoals Gerard Walschap hem noemde. Hij was de oom van mijn kotmadam bij wie ik verbleef tijdens het academisch jaar 1959-60 en ze liet geen week voorbijgaan zonder een bezoek te brengen aan nonkel Filip. Laat dit voor mij een gelegenheid zijn om een herinnering op te halen uit die tijd (Uit “O jerum jerum jerum”, pag. 70-72):

Mijn tweede kot was aan de Sint-Pietersnieuwstraat, die toen - en zo is het nu nog steeds - het centrum was van het studentenleven. Ik woonde er op de zolder van de vierde verdieping van een oud herenhuis. Op de benedenverdieping was een dokterspraktijk: dokter Philippe Vanquickenborne, specialist in hartziekten. De bovenverdieping werd bewoond door de heer en mevrouw Vankerckvoorde. Híj was fotograaf en werkte enkel in de zomermaanden, in Westende aan de kust, alwaar hij samen met zijn vrouw een fotowinkel uitbaatte. Zij was de nicht van een bekend Vlaams schrijver, Filip De Pillecijn. Ze liep hoog op met "nonkel Filip" en ze bracht hem wekelijks een bezoek. Buiten de zomermaanden werkten de heer en mevrouw Vankerckvoorde niet en de rest van het jaar brachten ze door op de vierde verdieping van het huis in de Sint-Pietersnieuwstraat. Ze leefden van het geld dat ze in de zomer verdiend hadden. Breed zullen ze het wel niet gehad hebben. De vierhonderd frank die ik hen maandelijks voor het kot diende te betalen was ongetwijfeld een welgekomen bijverdienste. Dat kot was een donker zolderkamertje, onder het pannendak, met enkel één dakvenster om wat licht en lucht binnen te laten. Een "kot" in alle betekenissen van het woord. Vanzelfsprekend beschikte ik er niet over stromend water - die luxe heb ik overigens op géén van mijn koten gehad -. Erger was dat er vrijwel geen verwarming was. Er stond een oud kolenkacheltje waar geen de minste "trek" in zat. Alleen als het hard waaide wilde het wel eens een beetje branden. Teneinde er de brand in te krijgen zat ik soms in het kacheltje te blazen tot ik er duizelig van werd, tot mijn haar kraakte van het stof en mijn gezicht zwart was van het roet. Uren heb ik zo zitten blazen. En zakjes kolen naar boven gezeuld, vijf verdiepingen hoog. Je zag op dat kot soms geen hand voor ogen vanwege de rook. En daar was dat stomme kacheltje dan nog niet eens alléén verantwoordelijk voor. Ik rookte in die tijd namelijk zelf, als een Turk. Roken van 's morgens tot 's avonds en… 's nachts. Sigaretten en sigaren die ik kreeg uit de winkel van tante Jenna. Sigaretten die ik zelf rolde met de zelfgekweekte tabak en de "Riz la Croix"-blaadjes van vader. En vooral pijpen, omdat dat studentikoos was en… goedkoop. Verlucht werd het kot nooit en ik betwijfel of ik het dakvenster ooit heb open gedaan. Met de rook zou immers ook het beetje warmte weggevloden zijn en nooit had iemand deze student in de geneeskunde verteld dat al die rook ongezond was en dat je daar longkanker van kreeg…

Rosalie Loveling! Eén van de beroemde gezusters Loveling. In het centrum van Gent is er een straat naar hen beiden genoemd. Mijn goede vriend en studiemakker Raymond Creus is er op kot geweest en heeft er later zelfs nog een tijdje een huisartsenpraktijk gehad. Maar op de indrukwekkende nieuwbouw van het Sint-Pietersstation staat in grote letters alleen de naam van Virginie. Rosalie is weliswaar jong gestorven (1834-1875), in tegenstelling tot Virginie (1836-1923) en deze laatste kan dan ook bogen op een omvangrijker literair oeuvre en ligt ook begraven op een ander kerkhof, maar alleen al omwille van haar gedicht “Het Geschenk”, dat hierna volgt en dat ik-weet-niet-hoevelen tot tranen toe heeft bewogen, had ze het mijns inziens verdiend dat haar naam had mogen prijken naast die van haar zus. Op het Sint-Pietersstation! Zij het desnoods in kleinere letters. Het is misschien, wie weet, nog niet te laat…

Hij trok het schuifken open,

Het knaapje stond aan zijn zij

En zag het uurwerk liggen:

‘Och, grootvader, geef het mij?’

 

- Ik zal ’t u wel eens geven,

Toekomende jaar misschien,

Als gij wel leert en braaf zijt,

Zei de oude, wij zullen zien.

 

‘Toekomend jaar!’ sprak het knaapje,

‘O, grootvader, maar dan zoudt

Ge lang reeds kunnen dood zijn:

Ge zijt zoo ziek en zoo oud!’

 

En de oude man stond te peinzen,

En hij dacht: het is wel waar,

En zijn lange vingren streelden

Des knaapjes krullend haar.

 

Hij nam het zilvren uurwerk,

En de zware keten er bij,

En lei ze in de gretige handjes

‘’t Komt nog van uw vader’, sprak hij.

 

 

Daar was een grafje gedolven,

De scholieren stonden er rond,

En een oude man boog met moeite

Nog eene knie naar den grond.

 

Het koele morgenwindje

Speelde om zijne haren zacht;

Het gele kistje zonk neder;

Arm knaapje, wie had dat gedacht!

 

Hij keerde terug naar zijn woning,

De oude vader, en weende zoo zeer

En lei het zilvren uurwerk

In ’t oude schuifken weer.

Karel van de Woestijne, één van onze allergrootste schrijvers, rust hier in een onopvallend graf, dat hij deelt met zijn broer, de schilder Gustaaf van de Woestijne. Een andere kunstschilder, tevens de belangrijkste houtsnijkunstenaar en graficus van de twintigste eeuw ligt hier eveneens begraven: Frans Masereel.

20-02-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

Alles liet vermoeden dat  mijn lijstje van veertien in recordtempo zou afgehandeld worden. Een uurtje, hooguit twee?  Maar… twee uur later stond de teller pas op vier. De missie leek onuitvoerbaar… En wat bijzonder was, de enige twee “aanwinsten” lagen dan nog net tegenover elkaar: Jan Hoet en Marc Sleen, twee rasechte Gentenaren. Ze rusten hier voor eeuwig, de kunstpaus sedert 2014, de geestelijke vader van Nero sedert 2016.  Op de grafsteen van de ene staat “UNTER  DER  ERDE”, bij de ander staat de kop van Nero alsook een tafeltje met twee wafels op een bordje met nog een kopje koffie erbij. Een graf kan  dus ook uitnodigend zijn en gezelligheid uitstralen… Wie hier ontbreekt is de zo mogelijk nóg rasechtere Gentenaar Armand Pien, de weergod. Zijn as werd (o anticlimax!) uitgestrooid, ergens in Vlaams-Brabant.

 Jan Hoet, unter der Erde

    

Marc Sleen, wafels op 't eind van 't verhaal

Wie op het graf van Jan Hoet een modern kunstwerk verwacht komt dus bedrogen uit. Zo’n kunstwerk vinden we wel op de tombe van Jozef Hoet, waarin ook de stoffelijke resten van Agnes Veys en Carl Hoet zich bevinden. Het zou mij allerminst verbazen dat het hier de ouders en een vroegtijdig overleden broer van Jan Hoet betreft, en dat Jan zelf voor het grafmonument heeft ingestaan.

Sommige grafmonumenten laten vermoeden hoe de betroffen persoon aan zijn einde is gekomen: Claire Gillis werd vermoedelijk getroffen door de bliksem en Georges Langie door een hartaanval.

    

Claire Gillis

    

Georges Langie

Raadselachtiger is het monument voor Tjerk Slos en die andere Slos van wie ik de voornaam niet kan lezen: twee in frisse kleuren geschilderde ankers. Niet dat ik er mij niets kan bij voorstellen … Tjerk en zijn broer, twee Friese jongelingen, omgekomen op zee, die hier eeuwige roem liggen te vergaren. Maar het weze gezegd: ik kan mij daarin schromelijk vergissen.

Op Campo Santo liggen ontelbare kunstenaars begraven. Jean Douliez bijvoorbeeld. Uit zijn grafopschrift met solsleutel blijkt dat hij allerminst een onverdienstelijk musicus moet geweest zijn. Dat ik dat niet wist zegt alles over mij.

Er ligt hier vrijwel niemand begraven die ik persoonlijk heb gekend. Het was even schrikken bij het graf van de dichter Fernand Handtpoorter. Die heb ik wel gekend, zij het eerder oppervlakkig. Hooguit twee keer ontmoet. Hij was bevriend met mijn nicht. Op zijn graf staat één van zijn gedichten te lezen.

Confronterender was de ontmoeting met Valeer Van Overwalle. Hij was één van de zes initiatiefnemers van de grootste studentengrap aller tijden: de slag om het Gravensteen op 16 november 1949. Samen met Felix De Hemptinne, Tony Claeys, Henri Hubené, Ludo Tollenaere en Jos De Seranno. Tot het jaar vóór zijn overlijden kwam Valeer telkenjare naar de Gravensteenfeesten om er de bezetting van het Gravensteen anno 1949 te herdenken. Zelf keek ik er ieder jaar naar uit: naar de feesten en naar de ontmoeting met Valeer. Tot hij er vijf jaar geleden niet meer was. Ik heb nooit geweten dat hij hier begraven werd. Op zijn graf het mooiste gedicht dat in de Duitse tale ooit werd geschreven, maar geen woord over de heldendaad van 1949. Ik kan het niet laten om het er voor de gelegenheid bij te schrijven. 

Het heerlijk februarizonnetje neeg ter kimme en het werd een beetje koud. En net toen ik overwoog om mijn zoektocht te beëindigen – met slechts vier op de teller – bleek ik mij te bevinden bij het graf van Corneel Heymans, de man die ik beschouw als de enige échte Nobelprijswinnaar die Vlaanderen ooit heeft gekend (in 1938). Ik weet het wel, er zijn er nog drie andere, maar ik vind dat er bij alle drie een “reukje” aan is. Eerst was er de Nobelprijs voor de vrede in 1909 voor de Oostendenaar August Beernaert, maar hij moest die prijs delen met een ander. In 1911 werd de prijs voor de literatuur toegekend aan de Gentenaar Maurice Maeterlinck, maar die schreef uitsluitend in het Frans. En Christian de Duve tenslotte heeft zijn jeugd weliswaar doorgebracht in Antwerpen maar was verbonden aan de Université Catholique de Louvain en heeft daarenboven zijn Nobelprijs voor de geneeskunde (in 1974) met twee anderen moeten delen. Professor Heymans deelt zijn graf met drie andere Heymansen: vermoedelijk twee zonen en een kleinzoon, alle drie vroegtijdig overleden. En dan ligt er ook nog zijn echtgenote dr. Berthe May (waar hebben we die naam nog gehoord?). Zij was oogarts en van Engelse afkomst. Ik ging er prat op – en ik doe het nog – dat ik ooit les gekregen heb van een Nobelprijswinnaar. Dit heeft mij niet weerhouden om mij in vrij oneerbiedige woorden over hem uit te laten in mijn memoires:

Eén van mijn professoren was totaal onbekwaam tot lesgeven. De man was nochtans heel beroemd want hij had een kwarteeuw tevoren de Nobelprijs in ontvangst mogen nemen. De les was geen vijf minuten oud of "toevallig" kwam een of andere Nobelprijswinnaar ter sprake en even toevallig had onze professor in zijn aktentas dia's over die bewuste Nobelprijswinnaar en diens familie. En vaak stond hij dan zelf ook op het plaatje, als vriend van den huize. Ja, zo gaat dat toch onder collega's Nobelprijswinnaars… En wij leerden veel over de Nobelprijs en over het belang van navorsingswerk in de geneeskunde. Alleen: aan het navorsingswerk zelf kwamen wij niet toe. 

Of ik daar nu spijt van heb? Een beetje wel. Ik was toen net op verplicht pensioen moeten gaan op mijn vijfenzestigste.  Op het toppunt van mijn kunnen, zo dacht ik, en professor Heymans heeft nog les gegeven op zijn zeventigste - misschien dacht hij toen ook dat hij nog op het toppunt van zijn kunnen was… Ik was gefrustreerd. Is dat een verzachtende omstandigheid?

    

Corneel Heymans, de "zuiverste" Vlaamse Nobelprijswinnaar: beschermd graf.

18-02-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

Het beroemde kerkhof op een heuvel. Ik heb de heilige grond pas vijf minuutjes betreden of ik heb er al twee gevonden: twee van de veertien, van mijn lijst, weet je wel. 

Bijlagen:
+J.F. Willems.JPG (161.2 KB)   

Dit jaar heeft de kerstman mij een boek gebracht, waarvan de titel luidt “Verdwaalde stad. Filosoferen langs straten en pleinen”. De schrijver is Jean Paul Van Bendegem en het hoofdpersonage is Gent, de stad waar ik tot het eind van mijn dagen wil verdwalen, op zoek naar de heerlijke tijd van weleer: “O vrij studentenheerlijkheid, waar zijt gij thans verzwonden? O keer nog eenmaal schone tijd, zo vrij zo ongebonden! Ik zoek u langs mijn wegen weer en vind uw sporen nimmer meer! O jerum, jerum, jerum, o quae mutatio rerum!”

Jean Paul Van Bendegem is filosoof, tevens wiskundige en professor aan twee universiteiten, Brussel en Gent. Mijn kerstgeschenk was vergezeld van een uitnodiging: de auteur van “Verdwaalde stad” kwam zijn boek voorstellen in het kunstenaarsdorp Kwaremont. Een kei van een spreker. De studenten in Brussel en Gent moeten zich gelukkig prijzen. Of toch niet? De professor wordt namelijk dit jaar vijfenzestig en moet dus met pensioen en daar weet ik alles van: met pensioen moeten gaan op je vijfenzestigste, op het toppunt van je kunnen… De toehoorders hingen aan zijn lippen, zoals wij zestig jaar geleden aan de lippen hingen van Marcel Sebruyns, die ons op onnavolgbare wijze de beginselen van de cel- en de weefselleer bijbracht. In mijn boek “O jerum jerum jerum…” heb ik een hoofdstukje aan professor Sebruyns gewijd op pag. 56-57. Een uittrekseltje:

Ik bewonderde die briljante man, met zijn kale knikker en zijn vlinderdasje. Als ik ooit zelf professor zou worden, zou ik het ook zo doen. Professor ben ik natuurlijk nooit geworden. Toch heb ik het geluk gehad vijftien jaar lang les te mogen geven aan een paramedische hogeschool, in anatomie. En dat lesgeven, drie uur in de week, heeft mij meer vreugde bezorgd dan al mijn andere beroepsbezigheden bij elkaar. En ik heb het altijd een beetje à la Sebruyns proberen te doen, zij het dat ik niet het brio van de grootmeester had…

Eéns in de vijftig jaar wordt er iemand geboren met die uitzonderlijke gave die erin bestaat een vol auditorium studenten te boeien en aan zijn lippen te kluisteren. Sebruyns en Van Bendegem! Het boek gaat over monumenten: kerkhoven nemen daarbij een aparte plaats in. En u kan ervan op aan, waarde lezer, dat niemand anders dan de briljante spreker Van Bendegem mij deze week gedreven heeft naar Vlaanderens meest sacrale kerkhof Campo Santo. Ik had vooraf een lijst opgesteld van wie ik daar wilde ontmoeten: Filip De Pillecijn, Luc Devos, Jozef Guislain, Corneel Heymans, Jan Hoet, Karel Lodewijk Ledeganck, Rosalie Loveling, Wilfried Martens, Frans Masereel, Gustaaf en Karel van de Woestijne, Cyriel van Gent, Jan Frans Willems, Marc Sleen. In hoeverre mij dat gelukt is? Op het antwoord laat ik u even wachten. Tot mijn volgend cursiefje. Kwestie van de spanning er een beetje in te houden.

13-02-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

De respons is weer eens bedroevend laag geweest. Eén enkele reactie slechts, en dan nog van mijn buurman Firmin. En niet eens om te bewijzen dat mijn constructie juist is. Hij komt voor de dag met een andere methode om een cirkel te verdelen in vijf gelijke delen. Maar er zit een foutenmarge op van zo maar eventjes 2%, zegt hij zelf.  Waardeloos dus. Wat niet wegneemt dat ik blij ben met de reactie van Firmin. Blij met een dode mus…

Mij dan maar zelf aan het werk gesteld. Ziehier…

- Teken door het middelpunt M van de cirkel twee loodrecht op elkaar staande middellijnen (a en b); a snijdt de cirkelomtrek in de punten C en D; b doet dat in de punten A en B.

- Bepaal het midden N van het lijnstuk MD.

- Teken een cirkel met middelpunt N en straal AN en bepaal het snijpunt van die cirkelomtrek met het lijnstuk CD; noem dat snijpunt P.

- Teken een cirkel met middelpunt A en straal AP; die cirkelomtrek snijdt onze oorspronkelijke cirkel in een punt V.

- Teken het lijnstuk VA, de eerste zijde van onze regelmatige vijfhoek. De rest volgt vanzelf… 

Deze meetkundige tekening is ook terug te vinden op deze blog (www.bloggen.be/pierpont/archief.php?ID=2710636) d.d. 11 mei 2015. Mijn hoop dat hiermee het probleem (het matematisch verdelen van een cirkel in 5 gelijke stukken) van de baan zou zijn, was toen bitter klein.

Opmerking: wie het volgende leest op tablet of smartphone vindt wellicht een Ö waar een vierkantswortelteken hoort te staan.

In de driehoek AMN is:

AN²= AM²+MN²   of  AN²= r²+ r²/4   of  AN²= 5r²/4

waaruit volgt:  AN = Ö(5r²/4)  en   AN = Ö5.r/2

In de driehoek AMP is:

AP²= AM²+ PM²  of  AP²= r²+ (AN – r/2)²  of  AP²= r²+ (Ö5.r/2- r/2)²

dit geeft (uitgewerkt):  AP²= r²+ 5r²/4 - Ö5.r²/2 + r²/4   of

AP²= r²(1 + 5/4 - Ö5/2 + 1/4)   of   AP² = r².(10 - 2Ö5)/4  waaruit we afleiden dat

 AP = Ö(10-2Ö5).r/2

AP zijnde de zijde (AV) van de regelmatige vijfhoek, tenminste als onze constructie juist is.

Een béétje mathematicus weet dat de zijde (zn) van een regelmatige n-hoek, gelijk is aan: 2 x de straal (r) van de omgeschreven cirkel x de sinus van (180/n)°; dus:

Zn = 2r.sin (180/n)°  en in het geval van een regelmatige 5-hoek

Z5 = 2r.sin(180/5)°   of  Z5  = 2r.sin36°

Onze constructie is juist als AP (= zijde AV) gelijk is aan 2r.sin36° , d.i. als

sin36°= AP/2r,  d.i. als sin36°= Ö(10-2Ö5)/4

Als we dat nu eens konden bewijzen!

Gisteren bracht het toeval mij in contact met Maarten Delbarre. Maarten is amper achttien, student in de mathematica aan de universiteit, tweede jaar. In zijn eerste jaar was Maarten de primus met grote onderscheiding. Ik heb hem toen hij nog een kleuter was, meer dan eens behandeld voor oorontstekingen. In de lagere school en in ’t middelbaar was hij een van de zwakste leerlingen: in alle vakken met moeite de helft van de punten. Op één uitzondering na: wiskunde. De spellingsregels waren aan Maarten niet besteed, wat de hoofdstad van Portugal is, of die van Denemarken, liet hem koud en wanneer de slag der Gulden Sporen had plaatsgevonden was hem totaal onbekend. Maar in het vak wiskunde, wat door anderen zo verfoeid werd, voelde hij zich als een vis in het water. Altijd tien op tien. Eén keer was het gebeurd dat hij een oefening onbeantwoord had gelaten, per ongeluk, door een vergetelheid. En toch had de leraar hem daar geen punt voor afgetrokken. Wat zou ik, zei de leraar, Maarten kent meer van wiskunde dan ik.

Ik vroeg hem op de man af:

- Ken jij een formule voor het berekenen van de sinus van 36 graden? Het wiskundig genie dacht een paar ogenblikken na en zei toen:

- Trek twee keer vierkantswortel vijf af van tien, trek daar de vierkantswortel uit en deel alles door vier. Voilà.

Ik stond perplex, maar ik deed mijn best om het niet te laten merken.

- Dat jij dat allemaal wéét, zei ik.

- Da’s niet eens een moeilijke. Voor een heleboel andere hoeken zou ik wel langer moeten nadenken.

- En kan je ook bewijzen dat het klopt?

- Vanzelfsprekend. In de wiskunde kan alles bewezen worden.

Hij scheurde een velletje papier uit een notitieboekje dat hij op zak had en krabbelde daar in geen tijd een paar meetkundige schetsen op, plus een aantal algebraïsche formules. ’t Was in de kantine van ons clubhuis, ik had al een paar pinten op en veel meer was er niet nodig om mij te doen duizelen.

- Ja, da’s duidelijk, zei ik, al had ik het niet begrepen. Met mijn hersentjes van zestig jaar geleden was dat wellicht anders geweest…

Ik stopte het briefje in mijn zak, om het later nog eens te bestuderen. Wellicht hoort u er dan nog van, beste lezer, maar ik denk dat wij nu redelijkerwijze mogen aannemen dat de constructie van de regelmatige vijfhoek, zoals hierboven aangegeven, en dus ook de mathematisch correcte verdeling van de cirkel – en dus ook van de taart – in vijf gelijke delen, klopt als een bus.

- Weet jij misschien ook wanneer het verdrag van Verdun werd gesloten? vroeg ik.

- Nooit van gehoord, zei Maarten.

30-01-2018 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

19-01-2018 om 14:09 geschreven door kris vansteenbrugge  

De broertjes Oscar en Siam zijn onze buurjongetjes. Ze zitten allebei in het eerste leerjaar. Ze zijn hier komen wonen, enkele maanden geleden, in de week dat de oom van mijn goede vriend Roger overleden is. Die oom was al ver in de negentig en hij heette Oscar. Het is de enige Oscar die ik ooit heb gekend. Tot enkele maanden geleden dus: er is nog continuïteit in het leven! Ik kan mij niet voorstellen dat er iemand onder mijn lezers zou zijn die niet weet dat “Oscar” ook de naam is van de populairste filmprijs in Amerika. Maar misschien is er wel iemand die niet weet waar die naam vandaan komt. Een leuk weetje. Ziehier… De eerste die – ’t is jaren geleden – de prijs te beurt viel, liet zich ontvallen, bij het in ontvangst nemen van de aan die prijs verbonden trofee: “’t is precies mijn oom Oscar”. Naar verluidt… Ziedaar.

En Siam? Da’s een ander verhaal. De bedoeling was, zo werd mij verteld, dat hij Liam zou heten. Bij de geboorte had iemand – de moeder? – de naam die het kind moest krijgen op een briefje geschreven. De hoofdletter “L” werd op de burgerlijke stand geïnterpreteerd als een hoofdletter “S”. En aangezien niemand van de betrokkenen de naam “Liam” ooit ter ore was gekomen… En toch, beste lezer, schijnt Liam op ’t ogenblik de populairste jongensnaam te zijn in de lage landen en wellicht is dat niet anders in de Engelssprekende landen, alwaar ze het vermoedelijk uitspreken als “Laai-um”. Dat ik tot op heden geen enkele Liam ken – wél een Siam dus – hoeft niet zóveel verbazing te wekken als men bedenkt dat ik evenmin iemand ken die Janssens of Pe(e)ters heet, nochtans de meest voorkomende familienamen in Vlaanderen. Siam is, als ik mij niet vergis, een andere naam voor Thailand, en vandaar komt ook de naam “Siamese tweeling”: naar een beroemde Thaise tweeling waarvan de beide leden aan elkaar vastzaten en waarvan de ontroerende geschiedenis toch enigszins buiten het bestek van dit verhaal valt.

En wat wil de speling van het lot? Dat Oscar en Siam wel degelijk een tweeling zijn. Geen Siamese weliswaar en zelfs geen een-eiige. Ze lijken wel op elkaar, hetgeen men kan verwachten van twee broertjes. Verschillen zijn er. Oscar is een beetje groter dan zijn broer en zijn haarkleur neigt meer naar het blonde toe. Siam is de eerste van de klas, Oscar is een middenmoter. De twee-eiigheid komt ook duidelijk tot uiting door de rivaliteit tussen de beiden. Als het geen overdreven beeldspraak was zou ik haast gezegd durven hebben dat ze elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Regelmatig is er onenigheid en dat loopt zo goed als altijd uit op een robbertje vechten. Ruziën of vechten doen één-eiigen niet, die zouden elkander nooit pijn doen, want wat de één voelt, voelt ook de ander…

Ik zou dit verhaal niet geschreven hebben indien wij de voorbije week niet een paar stukjes taart van oudejaarsavond op overschot hadden gehad. Of Oscar en Siam geen zin hadden in een stukje taart? Welzeker. Maar… de stukjes taart waren niet exact even groot en daarenboven bevatte het grootste stuk ook nog een kers. En, u raadt het al…

- Welk stuk zou jij nemen, Siam, als jij als eerste mocht kiezen?

- Het grootste, dát met de kers.

- Heb jij dan niet op school geleerd dat welopgevoede kinderen het kleinste kiezen? En jij, Oscar, wel stuk zou jij nemen?

- Het kleinste, zei Oscar, die dacht slim te wezen.

- Da’s dan in orde, zei Siam. Hij greep het grootste stuk taart en zette er meteen de tanden in. Waarop hij prompt een stomp in de buik kreeg van broerlief.

Met veel moeite werd de zaak in het reine getrokken. Onder andere door de kers naar het kleinste stuk te laten verhuizen…

De oorzaak van dit conflict? Ligt die niet voor een deel bij degene die de taart versneden heeft? In ongelijke stukken!

En dat doet mij eraan denken dat het probleem van de (exacte, wiskundige!) verdeling van een taart, nu bijna drie jaar geleden, mij dagenlang gekweld heeft. Ik heb daar toen drie verhaaltjes aan gewijd op deze blog:  www.bloggen.be/pierpont/archief.php?ID=2701188, www.bloggen.be/pierpont/archief.php?ID=2706629 en   www.bloggen.be/pierpont/archief.php?ID=2710636. Ik heb toen zelfs de hulp ingeroepen van professor Van Togenbirger, maar ook die kon geen soelaas brengen. En nu zit ik daar weer mee. Het heeft mij weeral een slapeloze nacht gekost. Vooral die verdeling in vijf houdt mij bezig. Er moet toch iemand onder mijn talloze lezers zijn die op het gebied van de wiskunde beslagen genoeg is, of die iemand kent die beslagen genoeg is, om mij uitsluitsel te geven omtrent de vraag: is het mogelijk om een taart (een ronde!) mathematisch exact in vijf gelijke stukken te delen? Als er iemand leeft die denkt mij te kunnen helpen: antwoord via mail (kvansteenbrugge@gmail.com) alstublieft. Ik zal dat niet onbeloond laten…

Wordt (hopelijk) spoedig vervolgd.

16-01-2018 om 14:08 geschreven door kris vansteenbrugge