Mijn nieuwste boek (Uit het schuim van de zee, 2011) behandelt de hele Griekse mythologie in 136 verhalen (408 pag.) en 18 originele tekeningen. Het is nu reeds aan zijn derde druk toe. Het boek is te bestellen via mail (kvansteenbrugge@gmail.com). Betaling na ontvangst (18,95 euro). Bij bestellingen vóór 1 mei dienen geen verzendkosten betaald te worden.
FLAUW EN PUBERAAL, MAAR GOED BEDOELD: dit soort verhaaltjes vindt u bij de vleet ('n 200-tal) op www.bloggen.be/kris .......... PICTAIKU'S (de allernieuwste kunstvorm) vindt u op www.bloggen.be/pictaiku
Theologische beschouwingen leiden tot de opvatting dat de ziekte (en andere rampen die de mens overkomen) een straf is van de goden - of die éne god in ´t geval van een monotheïstische
godsdienst. De therapie bestaat er dan ook in bij die godheid in de gunst te komen, in de hoop dat de straf wordt afgewend. Bij de christenen gaat dat vaak via de omweg van de geneesheiligen (cf. de voordracht dr. Bouckaert van
een paar jaar geleden) waarvan ieder gespecialiseerd was in een bepaalde tak van de geneeskunde. Er weze nochtans opgemerkt dat de geneesheiligen zélf over geen genezende krachten beschikken: ze treden slechts op als
voorsprekers bij hun god - meestal mét succes. Wat de zieke te doen staat: gebed, bedevaart, offerande (vnl. onder vorm van geld).
Bij de Oude Grieken was het iets ingewikkelder. Zij kenden vele goden. Men diende zich te wenden tot dié god, dewelke het leed had veroorzaakt, uit wraak meestal omdat men
de god had beledigd (vaak onbewust) of miskend. Men dient te weten dat de Griekse goden nogal snel op hun tenen waren getrapt, in hun eigenliefde gekrenkt. Omdat de patiënt zich vaak van geen kwaad bewust was, wist hij
dan ook niet steeds tot welke god zich te wenden. Raadpleging van het orakel was dan de enige uitweg en... dat was allesbehalve gratis. Het orakel gaf dan raad in verband met het offer dat diende gebracht te worden om zich
met de godheid te verzoenen. De zwaarte van het offer stond vaak niet in verhouding tot de zwaarte van de misdaad die werd gepleegd... als er al sprake kon zijn van een misdaad, die dan nog vaak onbewust was begaan. Een typisch
voorbeeld van de onredelijkheid van de goden was het offer dat de godin Artemis eiste van Agamemnon: hij diende zijn dochter Iphigineia te offeren omdat hij vergeten was een offer te brengen aan de godin teneinde een voorspoedige
afvaart naar Troje te bekomen. En hoe onredelijk was het van de goden om levens van onschuldige jonge mensen te eisen! Niet alleen in het oude Griekenland, maar ook in onze christelijke godsdienst, luidde een spreuk: wie de
goden beminnen roepen ze vroeg tot zich...
Op 5 april 1933 heeft de god van de christenen een jongetje Georges Moreels, geboren te Elsegem op 23 april 1922, aan de liefde der zijnen ontrukt.
Op zijn doodsprentje, lezen wij: Heer, Gij hadt hem ons gegeven tot ons geluk, Gij vraagt hem weder; wij geven hem U zonder morren, maar het hert overstelpt van droefheid".
Op 12 mei 1934 overleed het jongetje René Delbeke, geboren te Elzegem op 22 maart 1924. Op het doodsprentje staat: De Heer heeft René weggenomen, opdat de boosheid zijn hart niet zoude bederven en de valsche schijn der aardsche goederen, zijn ziel niet zoude bedriegen.
Artemis was één van de 12 Olympische goden en zij waren het die over ziekte en genezing konden beslissen, al dient gezegd dat ze niet in alle gevallen de macht hadden om het onheil dat ze hadden aangericht ongedaan te maken. In de volgende dias zullen de meesten van die goden aan bod komen - en in beeld -, in associatie met allerhande anatomische, diagnostische en therapeutische terminologie. U zult er ongetwijfeld iets van opsteken. Wist u bijvoorbeeld wat een sesquizygotische tweeling is? En dat de oppergod Zeus de eerste is die zo´n tweeling verwekt heeft (bij Leda, koningin van Sparta) en dan nog wel een dubbele tweeling, ja zeker een dubbele sesquizygotische! En dat er in de hele medische wereldliteratuur maar twee gevallen van sesquizygotische tweelingen beschreven zijn?
De twaalf Olympische goden
Laat ik, als we het over Zeus hebben, alvast dít zeggen: hij was de oppergod, de machtigste van alle goden, bijna tot alles in staat, en zeker ook op het gebied van de geneeskunde. Hij was, voor zover mij bekend, de enige onder de Griekse goden die doden weer tot leven kon wekken. Maar meer nog stond ik in bewondering voor zijn prestaties op het gebied van de plastische chirurgie. Heden ten dage zijn de chirurgen in staat om oren en neuzen te corrigeren, huidrimpels weg te werken, hangbuiken en dito borsten te corrigeren, om van lelijke mensen mooie mensen te maken, om een man om te vormen tot vrouw en een vrouw tot man. Zeus kon een vrouw omvormen tot... koe. In een handomdraai. Dat kunststuk heeft hij uitgevoerd met Io, de knappe dochter van de stroomgod Inachos. Toen hij met Io op de wandel was, en voelde dat zijn jaloerse echtgenote Hera hen in gaten kreeg, veranderde hij de geliefde nimf in - jawel - een koe. En voor het geval u dit niet gelooft: daar zijn beelden van! Maar, vergis u niet, Hera had het spelletje door!
Hera, Io en Zeus
Maar, we hadden het over de sesquizygotische tweeling, door Zeus verwekt bij Leda van Sparta. Hier is namelijk een zo mogelijk nog indrukwekkender ingreep aan voorafgegaan: om gemakkelijker toegang te krijgen tot Leda en onopvallender bij haar te kunnen binnendringen, had de oppergod zichzelf omgevormd tot een zwaan, en geloof het of niet: ook daar zijn beelden van! Negen maanden nadat hij haar bezwangerd had beviel Leda, maar wat het geval bemoeilijkte: ongeveer op hetzelfde tijdstip als met Zeus moet Leda seksuele omgang gehad hebben met haar echtgenoot Tyndareos. Wat er ook van zij: negen maanden later - ´t kan ook iets vroeger geweest zijn - baarde ze twee eieren. Uit het ene ei kwam een goddelijke tweeling te voorschijn, Helena - ja, die van Troje - en Pollux: een één-eiige tweeling, doch niet-identiek, onmiskenbaar kinderen van Zeus. Uit het andere ei kwam een andere tweeling: Klutaimnestra, die de echtgenote van Agamemnon zou worden, en Castor: eveneens een één-eiige, niet-identieke tweeling, allebei sterfelijk zoals u en ik. Mythologen zullen u vaak vertellen dat de ene tweeling Pollux en Castor was en de andere tweeling Helena en Klutaimnestra en zij staven dat met het feit dat de mannelijke tweeling, overbekend bij zowel astronomen als bij astrologen, vóór hun geboorte ruzie maakten onder elkaar. Maar... is die ruzie er wel geweest, of is het pure fantasie? Van zuiver medisch-wetenschappelijk standpunt bekeken is de laatste hypothese overigens minder waarschijnlijk.
Leda en de zwaan
Ziezo, nu weet u alvast wat een sesquizygotische tweeling is. Een andere medische term, die u allen beter vertrouwd zal zijn, en die ik gaarne in verband breng met Zeus is craniotomie, het openen van de schedel (door middel van boor, zaag, tang...) ten einde de intracraniële overdruk te verlagen.
De oppergod had een avontuur gehad met zijn tante, de wijze titanes Methis, en hij had haar zwanger gemaakt. Maar er kwam ruzie van en in een vlaag van woede verslond hij haar met huid en haar. De onbesuisde schrokpartij kwam hem duur te staan: een geweldige maagkramp die opsteeg via zijn borstkas naar zijn hoofd en uitmondde in een onuitstaanbare barstende hoofdpijn. Hephaistos, de god van de smeden, was wellicht de enige die over het nodige alaam en de handigheid beschikte om de schedel vakkundig open te beitelen. De ingreep bracht soelaas en uit het hoofd van Zeus steeg een pracht van een godin op, volwassen en helemaal compleet, in vol ornaat met schild en speer en helm: Athena!
De geboorte van Athena
Athena zou voor altijd Zeus meest geliefde dochter zijn. Ook door anderen werd zij geliefd en gerespecteerd, maar niet altijd en niet door iedereen. Ze was weliswaar zeer wijs en zeer kunstzinnig en ze werd genoemd godin van de wijsheid, van de wetenschappen en de kunst, in het bijzonder de krijgskunst en de weefkunst, maar ze was ook hardvochtig en meedogenloos voor wie haar poogde naar de kroon te steken. Dat ervoer Arachne een jonge koningsdochter, die aan ieder die het horen wilde vertelde dat zij mooiere stukken kon weven dan de godin. Ze daagde Athena uit tot een tweestrijd, voor wie het mooiste kunstwerk kon weven. Wat bleek? Het werk van Arachne moest allerminst onderdoen, wel integendeel. De godin voelde zich zodanig in haar eer gekrenkt dat ze haar jonge rivale omtoverde in een spin met de woorden: weef nu maar in eeuwigheid, als ge daar toch zo bedreven in zijt. Athena is altijd maagd gebleven, geen man kon haar bekoren en zeker Hephaistos niet, die allerminst moeders mooiste was. Toen de god van de smeden op de Akropolis een poging deed om haar te verkrachten gaf ze hem een ongenadig harde trap tegen zijn edele delen dat zijn zaad in de schoot van moeder Aarde spoot: Gaia. Op de plek waar dat voorval heeft plaats gehad is Kekrops ontstaan, de eerste koning van de stad Athene. Kekrops had een slangvormig onderlichaam, en was dus de zoon van Gaia en Hephaistos, maar dat Athena daar ook de hand (of liever de voet) in gehad heeft zijn de Atheners nooit vergeten: ze hebben haar gekozen tot schutspatrones van hun stad. Dat ze afkerig stond voor mannelijke toenadering, tot daar nog aan toe, maar dat ze niet duldde dat een man haar naaktheid aanschouwde, ook al was het onopzettelijk, en de dader buiten alle proportie strafte, lijkt mij een godin onwaardig. Dat is het leed wat zij Theiresias, de beroemde ziener, heeft aangedaan: blindheid! Zodat hij nooit meer in staat zou zijn een naakte vrouw te bewonderen. Later zag ze in dat ze te streng had gestraft, maar omdat ze niet in staat bleek de straf ongedaan te maken, schonk zij hem de gave van de helderziendheid: zien in de toekomst.
Maar zoals het in de Griekse mythologie wel vaker gebeurt: over die blindheid van Theiresias bestaan er twee versies. Niemand minder dan de oppergodin Hera zou ervoor verantwoordelijk
zijn. De aanleiding was één van de vele ruzies tussen haar en haar gemaal Zeus. Zij verweet hem zijn geilheid, de talloze vrouwen, sterfelijke en onsterfelijke waarmee hij het bed had gedeeld. En Zeus verweerde
zich met de stelling dat de man veel minder geniet van het liefdesspel dan de vrouw en hij er desvolgens alleen maar op uit was om het gebrek aan kwaliteit te kompenseren door de kwantiteit. Hera was het echter met die stelling
niet eens en Theiresias, werd erbij geroepen. Theiresias was namelijk, om een reden die buiten het bestek van dit verhaal valt, in zijn jonge jaren een tijd vrouw geweest en een tijd man, en had dus van beide kanten kunnen
proeven. Als we het genot dat de man ervaart tijdens de geslachtsgemeenschap, het cijfer één geven zo sprak Theiresias dan behoort de vrouw het cijfer negen te krijgen. Hera voelde
zich ten zeerste beledigd met het gekende gevolg voor Theiresias: blindheid, later gevolgd door helderziendheid, want ook zij vond de straf achteraf te streng maar kon ze niet ongedaan maken. Hera bleef haar man niettemin
trouw en ze wilde hem behagen. Te dien einde begaf ze zich iedere maand naar een mysterieuze bron, de Kanathosbron, die gelegen is op de weg van Mykene naar Epidauros. Ze baadde zich in het water van de bron waarmee ze hoopte
telkens haar maagdelijkheid te hernieuwen: hymenoplastie! Toen ikzelf in 1995, met zes jonge vrouwelijke atletes naar Olympia toog om er de vrouwenloop (de Haraiën) in ere te herstellen, heb ik de omweg
via de Kanathosbron gemaakt om hen door Hera in hoogsteigen persoon te laten overgieten met het water van de bron, omdat er twijfel gerezen was omtrent hun maagdelijkheid, waarzonder hun de toegang tot het Olympisch stadion
door de goden zelf ontzegd was (de exacte reden waarom maagden wél en getrouwde vrouwen niet welkom waren in Olympia, leest u ongetwijfeld wel elders op deze blog...)
Met deze twee vrienden (Didier en Gilbert) heb ik in 1993 de Kanathosbron "ontdekt"
Hera "ontmaagdt"
Dat Hera er wel eens merkwaardige ideeën op nahield, onder andere over het leven van de stervelingen, bewijst de volgende anekdote. Toen op een dag de os van één van haar priesteressen ziek was en niet in staat om zijn meesteres met de wagen naar de tempel van Hera te brengen, boden Kleobis en Biton, de zonen van de priesteres aan de ossenwagen zelf te trekken tot bij de tempel. Daar aangekomen stelde de priesteres haar beide zonen voor aan de godin met de vraag of zon flinke prestatie van de jongens geen beloning verdiende. En de godin liet de beide knapen dood ten gronde neervallen, omdat, zo beweerde ze, de dood het mooiste geschenk is wat te mens kan te beurt vallen. In dezelfde lijn ligt de wijsgerige spreuk die stamt uit het oude Griekenland dat de gelukkigste mensen, diegenen zijn die nooit geboren zijn. Kleobis en Biton kregen hun levensgroot standbeeld, heden ten dage te bewonderen in het archeologisch museum van Delphi.
Kleobis en Bioton
Hoe hondstrouw Hera was in haar huwelijk en hoe afkerig Athena stond tegenover geslachtelijke omgang met het andere geslacht, zo overspelig en op seks belust was Aphrodite, de bekoorlijke godin van de liefde. Nymphomanie is de diagnose die bij haar van toepassing is. Voor wie evenzeer op seks belust was als zijzelf had zij de volste sympathie, wie afkerig stond tegenover seks werd daar door haar vaak zwaar voor gestraft. De geslachtsdaad werd door de Grieken wel eens omschreven als een offer aan Aphrodite. Talloos zijn de amoureuze uitspattingen van de godin van de liefde. Laten wij er hier slechts één vermelden: die met Dionysos, god van de wijn, dewelke haar een zwangerschap opleverde. Hera wenste haar geluk met die zwangerschap en ze streek over de buik van Aphrodite, maar ze deed het valselijk, met de linkerhand: de vrucht was betoverd! Aphrodite baarde een lelijk monsterachtig kind: een dikke hangbuik, een gezwollen uitpuilende tong, korte ledematen en vooral een enorme penis, die bijna even groot was als de rest van zijn lichaam. Die penis stond altijd in erectie, en, wat ze ons meestal niet verteld hebben in de les antieke cultuur, hij stond niet naar vóór maar naar achteren gericht. De geboorte van dat goddelijk misbaksel had plaatsgevonden in Klein-Azië, en daar werd het ook vereerd, of liever bespot en beschimpt vanwege zijn mismaaktheid (voor meerdere tijdrovende details en verklarende afbeeldingen die overigens van generlei didactische waarde zijn, verwijs ik gaarne naar elders op deze blog. Maar onheil sloeg toe: de mensen in de streek werden ziek, het vee stierf, de oogsten mislukten. Het orakel werd geraadpleegd. Het verdict was duidelijk: de goden verdragen niet langer dat de spot gedreven wordt met Priapos, want Priapos is een god, een kind van Aphrodite en Dionysos. De boodschap werd begrepen, het volk spotte niet langer met Priapos en begon hem eerbiedig te bejegenen en hem offers te brengen en de goden lieten alles ten goede keren. U hebt nu ongetwijfeld al begrepen waar de naam priapisme vandaan komt: een uiterst vervelende aandoening...
Zo manziek als Aphrodite was, zo groot was de afkeer die Artemis, godin van de jacht, had voor mannelijke toenadering. Frigide, asexueel... En evenmin als Athena verdroeg zij dat een man haar naaktheid aanschouwde. Voor een dergelijke misdaad, die dan nog meestal onopzettelijk begaan werd, strafte zij meedogenloos en buiten alle proporties. Aktaion, een jonge jager, was één van haar slachtoffers. Tijdens één van zijn tochten in de bossen van het Kithairongebergte kwam hij plots oog in oog te staan met Artemis die samen met enkele nimfen naakt aan het baden was in een meertje. De godin was daardoor zo geshockeerd dat zij de verbouwereerde jager besprenkelde met water uit het meer en daarbij een toverformule uitsprak waardoor hij stante pede veranderde in een hert en door zijn jachthonden, die in het hert hun meester niet meer herkenden, werd verscheurd.
Aktaion ziet Artemis naakt
Aktaion in een hert veranderd
Artemis was een tweelingzuster van Apollo. Ze waren kinderen van Zeus en van zijn nicht Leto. De zaak zit zo... Hera was woedend vanwege deze buitenechtelijke zwangerschap en ze zond de slang Python op Leto af. Deze achtervolgde haar tot op het eiland Delos waar zij uitgeput neerviel onder een boom, op het ogenblik dat de barensweeën begonnen. Maar Hera zorgde ervoor dat de weeën zeer pijnlijk waren en dat de baring niet vooruitging. Negen dagen lang. Toen pas kreeg Zeus in de gaten wat er gaande was en hij stuurde zijn dochter Eleithyia, godin van de baring, ter hulp. Een eerste kind werd geboren: Artemis. Het kind groeide zo bliksemsnel dat ze reeds haar moeder bijstond bij de geboorte van haar tweelingsbroer: Apollo. Deze zou de god van de kunsten en de wetenschappen genoemd worden (al stond hij op dat gebied in de schaduw van Athena). Hij werd ook zonnegod genoemd, maar de echte zonnegod was Helios. Ook was hij bedreven met pijl en boog, maar ook op het gebied van de jacht werd hij de loef afgestoken en wel door zijn eigen zus, Artemis. Voor ons medici is vooral van belang dat hij de vader was van Asklepios, de échte god van de geneeskunde. Hoe hij dat voor elkaar heeft gekregen vertel ik straks. Eerst even vermelden dat hij zelf ook niet ongetalenteerd was op het gebied van de geneeskunde. De auriculoplastie, uitgevoerd op de Phrygische koning Midas, was alvast een schot in de roos, zij het dat Midas zelf er niet gelukkig van geworden is. Het gebeurde naar aanleiding van een muziekwedstrijd tussen Apollo en de god Pan. Apollo speelde op de lier, Pan op de herdersfluit. Midas, die bevriend was met Pan, mocht scheidsrechter zijn en hij riep Pan uit tot overwinnaar. Apollo was het met deze beslissing allerminst eens, hij trok Midas bij de oren tot ze zo lang waren als ezelsoren, zeggende wat voor oren hebt gij, dat gij niet hoort dat mijn muziek veel beter is !? zulke oren verdienen geen menselijke gedaante ! De schande die koning Midas als gevolg van deze plastische chirurgie voortaan te dragen had, was immens: tot het einde zijner dagen gedoemd om met ezelsoren rond te lopen. Hij ging voortaan een tulband dragen waarin hij zijn oren helemaal kon verstoppen zodat niemand kon zien dat hij ezelsoren had. Alleen... voor zijn kapper kon hij het niet verborgen houden. Hij liet de kapper zweren dat hij het nooit aan iemand zou vertellen. De kapper vertelde het aan niemand, maar hij had het er moeilijk mee: het geheim brandde hem op de lippen. Zo erg werd het dat hij ergens te velde een diepe kuil ging graven, in de kuil ging staan en het uitschreeuwde: koning Midas heeft ezelsoren! koning Midas heeft ezelsoren! koning Midas heeft ezelsoren! Niemand had het gehoord en na de kuil weer dicht gegooid te hebben, keerde de kapper met opgelucht gemoed naar huis terug. Maar op de plek waar de kuil werd gegraven groeide een welig struikgewas en telkens als de wind er doorheen waaide hoorden de voorbijgangers in het ritselen van de bladeren: koning Midas heeft ezelsoren en in geen tijd werd het nieuws wereldkundig gemaakt.
Maar over Apollo dienen we in de eerste plaats te weten dat hij de vader is van Asklepios, de allergrootste god van de geneeskunde. Apollo was weer eens verliefd geworden op een stervelinge, Koronis. Maar zwanger zijnde van Apollo begon Koronis een verhouding met een sterveling, Ischys genaamd. De raaf, die Apollos geliefde vogel was, had dat opgemerkt en ging Koronis ontrouw overbrieven aan zijn god. Hoe onredelijk de goden konden zijn wist u al. Zo ook Apollo en hij vervloekte de raaf omdat hij Ischys de ogen niet had uitgepikt, en de raaf die eerst een witte vogel was zou voortaan zwarte pluimen dragen en zo ook al zijn nakomelingen. En zijn zuster Artemis gaf hij de opdracht Koronis te doden met haar pijlen. Te laat realiseerde Apollo zich dat Koronis zijn kind droeg. Of was het niét te laat? In allerijl wendde hij zich tot zijn halfbroer de god Hermes met het verzoek een keizersnede op het dode lichaam toe te passen. De ingreep lukte wonderwel (Hermes was overigens niet aan zijn proefstuk toe *). Het kind was Asklepios en Hermes bracht het, in opdracht van Apollo, naar de wijze Kentaur Cheiron. Over hoe het daar verder verlopen is hebben wij het straks.
(*) Een van de kostbaarste beeldhouwwerken ter wereld is de Hermes van Praxiteles: Hermes, met op zijn arm de pasgeboren god Dionysos, die hijzelf ter wereld heeft gebracht via een keizersnede. Zeus had het kind verwekt bij Semele, dochter van koning Kadmos van Thebe. Op aandringen van Semele zelf had de oppergod zich aan haar vertoond in zijn verblindende goddelijke gedaante: zij kon de aanblik niet verdragen en zij stierf ter plaatse.
Nu nog even vermelden dat we de wetenschappelijke medische term voor tweeslachtigheid, nl. hermaphroditisme te danken hebben aan zowel Hermes als Aphrodite. Het kind dat Hermes bij de liefdesgodin verwekt had, had de uitwendige geslachtskenmerken van de beide geslachten en het kreeg de naam Hermaphroditos. En misschien moeten we nog één god vermelden om ons verklarend medisch woordenboek te vervolledigen: Poseidon, de broer van Zeus en god van de zee. Zoöfilie is de aandoening waarbij de mens zich seksueel aangetrokken voelt tot een dier. Wellicht geen zeer frekwente aandoening, maar voor de Griekse goden was blijkbaar geen aandoening te gek om er de mens mee straffen. Zo strafte Poseidon koning Minos van Kreta omdat hij verzuimd had zijn mooiste stier te offeren aan de god. De straf? Een ziekelijke seksuele neiging ten aanzien van het bewuste dier, neergelegd in het hart van Minos achtgenote Pasiphaë. Met de hulp van de ingenieuze architect Daidalos slaagde zij erin betrekking te hebben met de stier, hetgeen leidde tot de geboorte van het monster Minotauros (half mens, half stier) hetgeen zou lijden tot onnoemelijke ellend.
Deze afbeelding werd gevonden op een antieke vaas: Pasiphaë neemt plaats in een door Daidalos vervaardigde koe teneinde betrekking te hebben met de stier van Minos.
Laten we nu terugkeren tot Asklepios, de onbetwiste nummer één van de geneeskunde, die weliswaar slechts als halfgod ter wereld is gekomen en vanaf zijn eerste levensdag
werd opgevoed door de wijze kentaur Cheiron, voor wie de geneeskunst nauwelijks geheimen kende. In geen tijd ontpopte Asklepios zich tot een dermate briljante geneesheer dat hij niet alleen in staat bleek alle zieken te genezen,
maar ook doden weer tot leven te wekken. Dat was niet naar de zin van Hades, de god van de onderwereld: zijn zaak dreigde op de fles te gaan en de wereld zou overbevolkt geraken. Ingreep van de oppergod was nodig: Zeus doodde
Asklepios met zijn bliksem. Maar achteraf zag Zeus zijn vergissing in en hij verhief Asklepios tot de rang van de onsterfelijken, tot een volwaardige god dus. In Griekenland verrezen nu talrijke heiligdommen (meer dan 300!):
asklepions. Ze konden rekenen op de erkenning door het orakel van Delphi en daardoor was hun succes voor vele eeuwen verzekerd. Hun deuren stonden open voor alle zieken. Enkel zwangere vrouwen en terminaal zieken
waren niet welkom: geboorten en sterfgevallen wilde men in het asklepion vermijden. Het beroemdste asklepion bevond zich in Epidauros in de streek Argolis op de Peloponnesos.
Men verbleef er meestal een paar tot meerdere dagen. Er diende betaald te worden, naar godsvrucht en vermogen. Eten kreeg men er nauwelijks: vasten was immers een belangrijk
onderdeel van de therapie, suggestie was ook belangrijk (handoplegging, hypnose) en tenslotte was er de heilige slaap in het abaton. De duisternis en slaapverwekkende kruiden werkten die slaap in de hand. Dan verscheen de
god die vroeg wat de patiënt bereid was te betalen (te offeren) voor zijn genezing, hij gaf raad, legde slangen op het lichaam van de patiënt en voerde soms ingewikkelde chirurgische ingrepen uit. Een
geval wordt beschreven van een vrouw met een ernstige oogaandoening die bereid was een varken in massief zilver te offeren. Tijdens haar slaap nam de god haar oog uit de kas, bewerkte het en plaatste het terug. De ochtend
kwam en de vrouw was genezen.
De tempel van Asklepios in Epidauros
Asklepios, dé god van de geneeskunde
Hét symbool van de artsen: de eskulaap
De tholos (ronde tempel) in Epidauros: de heilige slangen werden er bewaard
Het stadion in Epidauros
Aan de start voor de stadionloop (ik sta 5e van rechts)
Het wereldberoemde theater van Epidauros
Ex voto's
Een andere succesrijke, doch minder bekende genezer was Amphiaraos. Hij had zijn heiligdom (het Amphiaraion) in Oropos, een dorp dat gelegen is aan de Golf van Evia, zo´n 50 km ten Noorden van Athene. Er zijn nog goed bewaarde restanten. Mijn meest geliefde plek in Griekenland...
Kruiden die heden ten dage bij ons goed bekend zijn en die courant gebruikt werden in de asklepions: salie, gember, mierikswortel, munt, thym, kamille, ajuin, knoflook...
Vanaf de 5e E.v.C. kwam de directie van de asklepions, die steeds in handen van priesters was geweest, stilaan meer en meer in handen van artsen. De anatomische en fysiologische kennis ging erop vooruit: het verschil tussen de arteriële en de veneuze bloedsomloop, de bouw en de functie van ademhaling- en spijsverteringstelsel, dat de zenuwen in verband stonden met het centraal zenuwstelsel, de ligging van de foetus in de baarmoeder, de structuur en de werking van oog en oor. Schedelboringen werden uitgevoerd, evenals operaties voor cataract, keizersneden en plastisch chirurgische ingrepen. De behandeling van fracturen verbeterde fel en er werd meer aandacht besteed aan de sterilisatie van de chirurgische instrumenten.
Mijn nieuwste boek (Uit het schuim van de zee, 2011) behandelt de hele Griekse mythologie in 136 verhalen (408 pag.) en 18 originele tekeningen. Het is nu reeds aan zijn derde druk toe. Het boek is te bestellen via mail (kvansteenbrugge@gmail.com). Betaling na ontvangst (18,95 euro). Bij bestellingen vóór 1 mei dienen geen verzendkosten betaald te worden.
