Rafaël Liefooghe, de Raf. Ik herinnerde mij hem nog van in de tijd dat we allebei in ’t eerste jaar geneeskunde zaten, bijna zestig jaar geleden. Hij was een enigszins teruggetrokken figuur, niet iemand waar men het predicaat “studentikoos” zou op plakken. Een goede student, dat wel, want geslaagd in de eerste zittijd. Maar de studies konden hem maar matig boeien. Hij was het vaak niet eens met wat in de les gedoceerd werd. Hij kon moeilijk stellingen aanvaarden die hem zomaar opgedrongen werden. De meest vanzelfsprekende dingen trok hij in twijfel. Dat het alleen maar “lijkt” dat de tijd sneller gaat naarmate men ouder wordt en dat de kortste afstand tussen twee punten de rechte lijn is waren zaken die hij niet voor waarheid aannam en met wie het met hem niet eens was kon hij uren lang in de clinch gaan tot diens oren ervan tuitten. Zelden voelde hij zich tijdens een discussie in het nauw gedreven en als het dan toch eens gebeurde kon hij niet nalaten te vragen of zijn opponent er misschien alleen maar op uit was om “gelijk te krijgen”; bij hemzelf was het er alleen maar om te doen om “de waarheid te achterhalen”. Hij ondervroeg mensen over alledaagse dingen en via vraag en antwoord liet hij mensen conclusies trekken waar zij uit zichzelf nooit zouden opgekomen zijn. Ook de Griekse wijsgeer Socrates ging op die wijze tewerk. En wat zijn uiterlijk betreft: Raf léék ook een beetje op Socrates. Een en ander had tot gevolg dat hij zijn studies in de geneeskunde opzegde en de richting van de filosofie insloeg. Vier jaar later haalde hij het diploma van filosoof en nog twee jaar later was hij doctor in de filosofie.

En nu stond ik, meer dan een halve eeuw later, oog in oog met Raf - professor Liefooghe, zoals ik even later vernam. Na meer dan een halve eeuw. Ik herkende hem bijna dadelijk en hij mij blijkbaar ook, zij het toch na enige aarzeling. Hij stond met een glas spuitwater in de hand, ik met een Blonde Leffe. ’t Was in de ontvangsthal van één van de gebouwen van het UZ Gent. We hadden een voordracht bijgewoond van professor Vermeersch over “Geboortebeperking en Euthanasie”. Er werd wat gepraat over vroeger, maar algauw kwam het gesprek uit op het verhaal van professor Vermeersch. Ik laat u meegenieten van het verder verloop van het gesprek… 

Raf - Wat die Vermeersch daar uitgekraamd heeft, tart toch wel alle verbeelding. Hebt gij ooit vanzeleven zoveel onzin horen spuien?

Ik - Ik weet het niet. Ik vond zijn argumentatie voor het invoeren van een geboortebeperking nochtans niet zo onredelijk.

Raf – Wat zegt ge mij nu? Als we Vermeersch laten doen sterft het mensenras uit!

Ik – Hoezo?

Raf – Hij wil toch dat er géén meer geboren worden. Over honderd jaar zijn er dan geen mensen meer op de wereld, met zijn geboortestop.

Ik – Hij had het over geboortebeperking, geen geboortestop. En daarenboven, geboortebeperking enkel in de derde wereld, waar voedseltekort is.

Raf – En waarom die geboortebeperking in die derde wereld?

Ik – Omdat daar het geboortecijfer zeer hoog is en omdat precies dáár groot voedselgebrek is, waardoor vijf van de tien kinderen de hongerdood sterven.

Raf – Ha, nu begrijp ik waar gij heen wilt. Gij wilt dat minder kinderen sterven van de honger. Wat dat betreft hebt gij een punt. Logisch: als er pakweg maar vier geboren worden kunnen er geen vijf sterven. Maar hoeveel mogen er dan wel sterven? Het beste is “nul”, en dat is toch wat wij moeten nastreven. En de grootste zekerheid kunnen we enkel bekomen door het geboortecijfer tot nul te doen dalen. En dat niet alleen in de derde wereld!

Ik – Ook in ons land?

Raf – Vanzelfsprekend. Overal ter wereld sterven kinderen van de honger. Zij het in sommige gebieden maar héél weinig. Maar één hongerdode is er één teveel. Vandaar…

Ik – Tja, als gij zó drastisch wilt ingrijpen…

Raf – Wat zegt gij nú? IK, drastisch ingrijpen? VERMEERSCH!

Ik – Vermeersch bedoelt toch niet dat er nergens ter wereld nog kinderen mogen geboren worden.

Raf – Maar Vermeersch moet consequent zijn. Wil hij nog hongerdoden of wil hij er geen? In het laatste geval is er maar één oplossing: totale geboortestop, en niet alleen in de derde wereld maar ook in de eerste, én de tweede.

Ik – Neem mij niet kwalijk, Raf, maar uw filosofische redenering kan ik moeilijk volgen.

Raf – Leg mij eerst eens uit wat gij bedoelt met “filosofische redenering”. Een redenering is juist of onjuist. Bij mijn weten bestaat er niet zoiets als “filosofische redenering”.

Ik – Ik bedoel de tactiek die filosofen soms gebruiken. Veralgemening bijvoorbeeld, of overdrijving…

Raf – Ten eerste wil ik reageren op het woord “tactiek” dat gij in de mond neemt. Dat wijst er toch op dat gij er in de discussie op uit zijt om “gelijk” te halen. En dat staat haaks op de bedoeling van de filosoof, die enkel op zoek is naar de waarheid. En ten tweede: wat bedoelt gij met “veralgemening” en “overdrijving”? Verklaar u toch nader.

Ik – Ziehier. Iemand stelt dat in bepaalde delen van de wereld het aantal geboorten naar omlaag zou moeten. U concludeert: die wil natuurlijk dat geboortecijfer naar nul brengen en dat niet enkel in bepaalde delen van de wereld, maar in de hele wereld. Het doet mij denken aan mijn buren, de heer en mevrouw Debersaques, toen we nog in de stad woonden. Hun living stond volgestouwd met heiligenbeelden, Chinese vazen, etalagekastjes en meer van dat fraais. Al jaren klaagde mijnheer Debersaques over het gebrek aan bewegingsruimte in de living en er ging geen dag voorbij dat hij er niet op aandrong om een aantal spullen te verwijderen. Mevrouw werd gek van zijn gezeur en in een bui van ik-weet-niet-welke “neuropsychotische” stoornis liet zij een verhuiswagen komen en alles opladen, meubelen incluis. Nu hebben we ineens veel ruimte, zei ze, en hoeft gij niet meer te klagen.

Raf – Val nu achterover. Nu gaat gij waarachtig mensen vergelijken met die levenloze spullen van uw buren. Zoiets gaat niet op. Zoiets getuigt niet van veel fatsoen.

Ik – Pardon, het zijn redeneringen die ik vergelijk.

Raf – Hoe dan ook, uw redenering is fout. U redeneert als een gek. Of misschien wilt ge mij zelf  voor de gek houden, mij op stang jagen, mij op mijn paard zetten. Ja, dat zal het zijn, op mijn paard…

Ik – De conclusie is dus...

Raf – ...dat er geen sprake is van wereldoverbevolking, omdat er absoluut geen voedseltekort is op de wereld, omdat de wereld genoeg voedsel kan voortbrengen voor zelfs een veelvoud van de huidige wereldbevolking.

Ik – En dat er dus geen nood is aan anticonceptie?

Raf – Precies.

Ik – Ook niet in Centraal-Afrika bijvoorbeeld, waar er wél voedseltekort is?

Raf – Ook dáár niet, want de hongersnood in die streken heeft niets te maken met overbevolking, maar met kapitalistische potentaten die de volkeren daar uitbuiten.

Ik – Ik begrijp het.

Wat kon ik anders? Een kleine stilte.

Raf – En dan hebben wij het nog niet gehad over dat ander onderwerp: euthanasie, de goede dood. Alsof de dood iets goeds kan zijn. Euthanasie? Doodslag is het. Doodslag met voorbedachten rade. Moord dus.

Ik – Ja, maar als het gaat om ondraaglijk lijden en met toestemming van de patiënt…

Raf – Ondraaglijk lijden, wat is dat? Een dode kan niet klagen over ondraaglijk lijden. Alleen een levende kan dat. Welnu, zolang die persoon in leven is draagt hij toch zijn lijden? En als hij dat lijden draagt dan is het toch niet “ondraaglijk”?

Ik – Ik denk  dat gij gelijk hebt.

Raf – Natuurlijk heb ik gelijk. Al is het mij dáár niet om te doen. Waar het mij om te doen is, is het streven naar de waarheid. Mij hoort ge niet spreken over “tactiek”, mij is het er niet om te doen om gelijk te halen of mijn gesprekspartner op zijn paard te jagen.

Ik – Ik kom al tot inzicht. Neem mij alstublieft niet kwalijk…

Wat kon ik anders? We zijn als vrienden uit elkaar gegaan.

25-11-2017 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge