Methylfenidaat? ’t Zegt u waarschijnlijk niets, lieve lezer, maar ’t is een drug dat mijn leven bepaald heeft. Zonder methylfenidaat was er geen sprake van geweest dat ik ooit het diploma van doctor in de genees-, heel- en verloskunde zou behaald hebben. Doctor in de verloskunde! Een titel die ik mocht dragen toen ik zelfs nog niet één simpele vaginale bevalling had “begeleid”. Heden ten dage trekken toekomstige artsen naar Zuid-Amerika om er stage te doen in de verloskunde alwaar ze zelfstandig keizersnedes uitvoeren. En dan nóg krijgen ze allerminst de titel van “doctor in de verloskunde”. Maar dit ter zijde…

Hoe kon ik het klaarspelen toen ik, nu welhaast 59 jaar geleden naar de universiteit trok, om volop van het studentenleven te genieten en toch ieder jaar in de eerste zittijd geslaagd te zijn? Dat volop genieten bracht mee dat heel wat lessen gebrost werden en dat er tot eind april maar weinig werd gestudeerd. In de maanden mei en juni moest alles in de frêle hersenen gepropt worden. En alle examens werden in die tijd afgelegd op twee op elkaar volgende voormiddagen: in mijn eerste jaar was dat op 17 en 18 juli. Voor een goed begrip wens ik te vermelden dat er geen sprake was van “partiële examens” in de loop van het jaar, en dat wie voor één of meerdere vakken niet geslaagd was, álles diende over te doen in de tweede zittijd. Ik was één van de weinige armemensenkinderen die de zware geneeskundestudies aangingen in 1957, met een studiebeursje en wat centjes van vader. Een jaar óverdoen had ik mij niet kunnen permitteren. De eerste mei, dag van de arbeid, was voor mij het sein om er keihard tegenaan te gaan. Geslaagd in de eerste zittijd. En zo is het ook gegaan in de daaropvolgende jaren: nooit een tweede zittijd moeten doen. Dat eerste jaar was ik één van de 45 gelukkigen (op de 192). Hoe was ik daarin geslaagd, waar zo vele niet minder begaafde medestudenten die het hele jaar goed hadden gestudeerd en trouw de lessen hadden gevolgd, mislukt waren? Methylfenidaat!

En nu uw interesse gewekt is, lieve aandachtige lezer, wil ik wel een boekje open doen over het wondermedicijn “methylfenidaat” – de gegevens haal ik uit mijn Farmaceutisch Compendium. Een stimulerend middel van het centraal zenuwstelsel, met meer uitgesproken effect op de mentale dan op de motorische activiteiten. Men veronderstelt dat dit stimulerend effect toe te schrijven is aan een activatie van de hersenschors en misschien van de formatio reticularis van de hersenstam. Frequent optredende bijwerkingen zijn (naast tal van andere, vaak ernstige doch minder frequente bijwerkingen): hoofdpijn, duizeligheid, dyskinesie, buikpijn, misselijkheid, braken, droge mond, hartkloppingen, hartritmestoornissen, veranderingen in bloeddruk en hartfrequentie. Met methylfenidaat ging het leren bij mij als vanzelf en de behoefte aan slaap werd tot een minimum herleid. Eén keer slechts – ik zat toen in ’t derde of ’t vierde jaar – heeft zich in de examenperiode een serieus ongemak voorgedaan. ’t Was rond twee of drie uur in de morgen. Ik zat al enige dagen aan het methylfenidaat en had in die dagen nauwelijks een paar uurtjes geslapen. Ik kreeg een aanval van duizeligheid, ik zag zwarte vlekken en bliksemschichten en ik kreeg een gevoel van slaperigheid. Ik ging op mijn bed liggen, maar het slapen lukte niet en het docht mij dat ik behoefte had aan wat frisse buitenlucht. Mij niet bewust van het feit dat ik in pyjama liep, ging ik een wandeling maken in de Aaigemstraat. Stelt u zich mijn angst voor toen naast mij een politieauto met piepende remmen stopte, twee agenten mij vastgrepen en in de auto duwden. Identiteitspapieren? Ik had ze niet bij, vanzelfsprekend. Ik kon alles uitleggen, ze brachten mij naar mijn kot, controleerden mijn identiteit en lieten mij verder met rust. Het voorval had bij mij een shock teweeggebracht, waardoor in mijn hersenen alles blijkbaar op zijn plooi was gekomen. Ik voelde mij weer fit en studeerde verder de hele nacht door: anatomie, embryologie, bacteriologie… of iets van die strekking. Alle kennis vloeide weer vlotjes naar binnen, om er na ’t examen weer even vlot uit weg te vloeien…

Laten we nu even terugkeren tot dat eerste jaar. Een student uit Zeeuws-Vlaanderen had methylfenidaat meegebracht uit Nederland. Daar was het goedkoop en gemakkelijk verkrijgbaar. Stel dat alle honderdtweeënnegentig het hadden genomen, dan hadden ze allen – laat het er nu maar honderdvijftig geweest zijn – de vereiste 12 op 20 gehaald. Dat zou veel te veel geweest zijn, ze zouden hun normen verhoogd hebben en… dan was ik weer uit de boot gevallen. Géén diploma dus, want onrechtmatig door doping verkregen. Ik neem mij voor dat ezelsvel te vernietigen, de dag dat Maria Sharapova geschorst wordt. En ik zet vanaf heden nooit nog “dr” vóór mijn naam en ik wil ook nooit meer “doctor” genoemd worden.

Ach, da’s waar, ik heb de spanning er tot het einde willen inhouden en nu was ik het bijna vergeten: methylfenidaat is niets anders dan Rilatine, hét medicijn voor hyperkinetische en aandachtgestoorde kinderen, ADHD’ers dus. In Nederland heet het Ritaline en dat was het wat ik toentertijd kreeg van mijn Nederlandse kennis. Hij woonde in De Klinge en hij had een lief die Rita heette en van Wachtebeke was. Dat een mens toch zulke futiliteiten onthoudt…

26-03-2016 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge  

En weer is er één hemelwaarts. Eén van mijn vrienden en niet één van de minste: Willy Debyser.

Zijn leven begon in de Westhoek. Als een sprookje. Als zevenjarig knaapje – de jongste uit een boerengezin -  liep Willy onbevreesd met twee zware boerenpaarden langs de Ieperlee. ’t Was rond het einde van de tweede wereldoorlog. 

Maar het jongetje was te slim voor de boerenstiel en toen hij de leeftijd bereikt had waarop men heden ten dage als volwassen beschouwd wordt, toog hij naar Leuven om er voor dokter te studeren. Hij ging er op kot bij een kleermaker in de Naamsestraat. Hij werd er verliefd op Lieveke, ’s kleermakers dochter, en … vice versa. Een verhouding, een katholieke universiteit onwaardig. Willy stond voor de keuze: Lieveke de rug toekeren of een ander kot zoeken. Hij koos voor het laatste, deed schitterende studies en trok zeven jaar later met Lieveke naar Sint-Kruis Brugge alwaar hij een bloeiende huisartsenpraktijk opbouwde en ook nog tijd vond om vier kinderen te verwekken. De Sint-Kruisenaren waren in de wolken met hun dokter, die evenwel naarmate de jaren vorderden minder vast op zijn benen leek te staan en bij wijlen een waggelende gang vertoonde. “Jammer” zeiden ze “zo’n goede en bekwame dokter, jammer dat hij aan de drank is”. Maar de dokter wás niet aan de drank. Wel integendeel, Willy dronk nooit alkohol. Hij had een ziekte onder de leden die hij al een hele tijd had voelen aankomen en waar tot op heden geen kruid tegen gewassen is: multiple sclerose (MS!)

Het werd erger met de jaren, lopen werd strompelen en de florissante dokterspraktijk moest opgegeven worden. Wat nu? Een “zittend beroep” drong zich op: klinisch bioloog…  Daartoe diende Willy nog vier jaar zware studies te doen aan de universiteit. Moeilijke opdracht. Maar zijn helder verstand en zijn doorzettingsvermogen waren nog onaangetast. Hij was zevenendertig toen hij na wéér vier jaar universiteit en een leven met vrouw en kinderen in het Leuvens begijnhof, naar de streek van Kortrijk verhuisde alwaar hij een aanstelling tot specialist in de klinische biologie had bekomen aan het Onze-Lieve-Vrouw Hospitaal. En er was ondertussen een vijfde kindje bijgekomen. Ook bij de familie Debyser was de appel blijkbaar niet ver van de boom gevallen: alle vijf haalden ze een universitair diploma en hogere academische graden, en een paar brachten het zelfs tot professor.

In ’t hospitaal had Willy zijn bureau naast mijn consultatiekamer. Af en toe, als er weinig patiënten waren, ging ik bij Willy een babbeltje slaan. Of hij bij mij.   Nooit vergeet ik die keer dat hij mij daardoor eens zwaar in verlegenheid heeft gebracht. We praatten wat over koetjes en kalfjes en over de streek van Bachten de Kupe en over de tijd van de bosgeuzen, van dewelke hij een verre afstammeling was, toen een patiënt zich aanmeldde voor een ooronderzoek. Willy wilde opstappen, maar doordat hij zo slecht te been was vroeg ik hem te blijven en rustig als collega mijn consultatie bij te wonen: de patiënt had er allerminst bezwaar tegen. Ik noteerde de naam van de patiënt, maar toen ik zijn voornaam vroeg liep het mis… Om reden van privacy vermeld ik hier die voornaam niet, maar die was zó hilarisch dat ik wel enig begrip kan opbrengen voor Willy’s reactie:  hij schoot in een onbedaarlijke slappe lach. Het duurde misschien maar een minuut, maar het leek wel een eeuw. Ik wist niet waarheen te kijken en even had ik wel van de wereld willen zijn. Ik heb de patiënt later ook nooit meer teruggezien. Of ik het Willy ooit kwalijk genomen heb? Bijlange niet: daarvoor waren wij véél te goede vrienden  en ondertussen waren ook onze respectievelijke halve trouwboeken (persoonsgebonden materie, zou mijn zwager zeggen, die ook van Bachten de Kupe is) met elkaar bevriend geworden.

Het werk als klinisch bioloog viel hem hoe langer hoe zwaarder. Toch hield hij het uit tot aan de pensioenleeftijd. Een moediger man dan Willy heb ik niet gekend. Hij is bijna achtenzeventig geworden: geboren in de maand juli van ’t jaar 1938 en overleden in maart l.l., telkens de dertiende van de maand. Mijn echtgenote en ik hebben hem na zijn pensionering verscheidene malen bezocht, thuis en later in de verzorgingsinstelling. Zijn kinderen bezorgden hem zestien kleinkinderen, een weelde waarin hij een groot genoegen schepte, al kon hij zich hun namen nog maar zelden herinneren. Hoe zwaar hij op ’t laatste ook aftakelde, nooit is een klacht aan zijn mond ontsnapt. Het laatste wat hij tegen me zei was: “Of ge ’t gelooft of niet, ik ben nog steeds niet depressief”. Hij was toen nagenoeg helemaal verlamd en zijn stem was zwak. Maar er was blijkbaar nog te veel dat hem aan het leven bond en het weze nog eens herhaald: een moediger man dan Willy Debyser heeft er nooit bestaan. Geen één!

25-03-2016 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge