Hij was een jonge knaap nog toen zijn tekenleraar zei dat hij héél veel talent had. Hij zal er wellicht van gedroomd hebben om een wereldberoemd schilder of beeldhouwer te worden, laat staan een Bekende Vlaming. Maar diezelfde leraar vertelde hem later ook dat de geschiedenis leert dat o zo velen met héél veel talent onbekend zijn gebleven. Hij is dan maar chirurg geworden en reeds lang heeft hij zich verzoend met de status van Onbekende Vlaming. Al dient gezegd dat zijn grafisch werk heden ten dage maandelijks door zowat twee miljoen Vlamingen bewonderd wordt. Het verhaal dat nu volgt is het relaas van een uitstapje met mijn Onbekende Vlaming in de Vlaamse Ardennen op de grens tussen West- en Oostvlaanderen. Op 14/9. Het is een verhaal in “afleveringen”. 

Aflevering 1:

Denk de Schelde weg evenals de grens tussen West- en Oostvlaanderen, en de in het Anzegems heuvelland gelegen Tiegemberg behoort, net zo goed als de Kwaremontberg, tot de Vlaamse Ardennen. Tiegem en Kwaremont, waar twee rode draden elkaar kruisen: de koers en de kunst! Kleine dorpjes, allebei begiftigd met een berg, prachtige landschappen en vergezichten en kunstenaars bij de vleet. Al die kunstenaars leven evenwel nog slechts in de herinnering van de oudsten onder ons, van hen wier leven zich hoofdzakelijk in de twintigste eeuw heeft afgespeeld. En dan is er de koers. In het voorjaar bestrijden stoere mannen elkaar op wat vroeger “het stalen ros” heette, maar nu van een vederlichte kunststof is gemaakt: heuvel op, heuvel af, en op bonkige kasseistroken, al meer dan honderd jaar. De ene koers al wat mooier dan de andere, maar alle verzinken ze in het niet bij die ene grote waarrond alles draait: de Ronde van Vlaanderen. De Ronde werd voor het eerst gereden in 1913. Er dienden toen nog geen bergen overwonnen te worden. En dat gold ook voor de tweede editie, in 1914. De eerste wereldoorlog kwam roet in het eten gooien en zo geschiedde dat een derde editie er pas kwam in 1919, doch ditmaal mét bergen. De allereerste beklimming was de Tiegemberg, de tweede de Kwaremont. Honderd jaar geleden... Tot en met 1927 leverden onze heldhaftige Flandriens telkenjare een strijd-op-leven-en-dood op de flanken van enkel die twee Vlaamse heuvels, waar kunstenaars woonden bij de vleet: schilders, beoefenaars van allerlei grafische kunsten, beeldhouwers, musici, dichters. Eerst de Tiegemberg, daarna de Kwaremont. Later zijn er meerdere bergen ingelast; op heden zijn het er weinig minder dan twintig. Alle Tiegemse en Kwaremontse kunstenaars hebben het tijdelijke met het eeuwige verwisseld en niemand die hun plaats heeft ingenomen, op een zeldzame uitzondering na... En die dwangarbeiders van de weg op hun stalen ros, waren zij dan géén kunstenaars? Paul Deman? Marcel Buysse? Rik Vansteenbergen? Briek Schotte? Ja, vooral den Briek...  Ik denk het wel.

Onze tocht laten we beginnen ter hoogte van het kruispunt te Kaster. Op één van de vier hoeken bevindt zich het cultureel centrum van het dorp. Vroeger was het een school. Ik heb daar drie jaar onderwijs genoten. In de klas hingen verscheidene foto's van Stijn Streuvels. 

Stijn Streuvels

Onze juf dweepte met de grote Vlaamse schrijver en ze deed haar best om ons waardering bij te brengen voor zijn werk, al waren wij daar allicht nog wat te jong voor. Later heb ik een foto van haar gezien in het Lijsternest, de woning van de schrijver die na zijn dood een museum is geworden. En er werd mij verteld dat zij één van de jonge meisjes was, met wie Streuvels vaak ging wandelen in de streek en bij wie hij als weinig anderen geleerd heeft de jongemeisjesziel te doorgronden. Juf Maria zou ook model gestaan hebben voor Lieveke Glabeke uit Levensbloesem.  

We zijn op amper anderhalve kilometer van Tiegem. Het gaat hier in licht stijgende lijn. Hier werd in de nazomer van het jaar 1944 - precies driekwart eeuw geleden - een vreselijk gevecht geleverd tussen de Duitsers en de geallieerden. 's Anderendaags ging ik met vader het slagveld bezoeken - ik was vier jaar en enkele maanden oud. Langs beide kanten van de weg lagen dode paarden en tanks met verkoolde lijken daarbovenop. Twee gesneuvelde soldaten heb ik in het aangezicht gekeken. Bij de een was een doek om het voorhoofd gebonden en er kwam een bloedvlek doorheen. De ander lag met de ogen wijd open en hij grijnsde zijn tanden bloot. Vreemd toch dat het mij toen niet met afschuw vervulde.

Ons eerste doel is de Tiegemberg. Als we ter hoogte van de kerk de afslag naar rechts nemen - de Kapellestraat - zijn we er zo. Maar we rijden rechtdoor en na luttele kilometers komen we in het dorp van Streuvels, Ingooigem, dat hier gekend is onder de naam IJvegem. We maken nog een klein ommetje langs de ast, die model gestaan heeft voor één van Streuvels' meesterwerken: “Het leven en de dood in den ast”. 

Hoevetje in het dorp Otegem, op enkele honderden meter van de woning van Streuvels.  Het linker gedeelte van het hoofdgebouw is de ast die model gestaan heeft voor het boek "Het leven en de dood in den ast". Het huis is gedurende een aantal jaren bewoond geweest door dokter Jozef Dewitte, die er een huisartsenpraktijk had.

Het boek verscheen in 1926. In de ast (een gebouw dat ingericht is voor het drogen van cichoreiwortels) verrichten Blomme, Hutsebolle en Fliepo, zware “slavenarbeid”. Zij praten en dromen over al hun onvervulde wensen. Knorre, een landloper, komt in de ast terecht en overlijdt er in zijn slaap. “Hij heeft tenminste zijn gang kunnen gaan, en van zijn vrijheid genoten”, zo mijmeren de drie mannen...

We houden even halt bij de kerk van IJvegem. Tegen de gevel van de kerk bevindt zich een monument ter nagedachtenis van de grote schrijver die hier tot aan zijn dood in 1969 - hij was achtennegentig jaar oud - geleefd heeft. Naast het Streuvelsmonument is er ook nog het monument van de priester-dichter Hugo Verriest die hier pastoor was. 

Het “Lijsternest” van Streuvels bevindt zich op een paar boogscheuten hiervandaan. Al zijn meesterwerken zijn hier ontstaan, achter het brede raam dat uitzicht bood (en nog biedt) op het schilderachtige boerenlandschap dat hem in al zijn werken geïnspireerd heeft, en ... Tiegem. 

Het embleem in de voorgevel

Met de "Onbekende Vlaming" en zijn vrouw, bij het Lijsternest.

Het boek "Tieghem, het Vlaamsche lustoord" dateert van 1908. 

De eerste editie (1908) bestond uit twee delen.

We beperken ons bezoek aan het Lijsternest tot een paar foto's van de buitenkant en tot de tuin. Het voornemen bestaat om in de toekomst 's schrijvers woning een grondig bezoek te brengen, samen met Marc en diens echtgenote. Méér dan de moeite waard. Maar daartoe ontbreekt nu de tijd: de Tiegemberg wenkt.

Terug naar de kerk van Tiegem en daar de Kapellestraat inrijden. Eerst gaat het nog een beetje in dalende lijn, maar aan de reuze(n?)grote padde(n?)stoel aan de rechterkant van de weg begint het: de beklimming van de Tiegemberg, de allereerste berg die ooit beklommen werd in de Ronde van Vlaanderen!... 

21-09-2019 om 00:00 geschreven door kris vansteenbrugge