Meester, meester, waarom moeten we dat leren? Moeten we als leerkracht telkens uitleggen waarom een leerstofpunt belangrijk/zinvol is?
Neuropsycholoog Jelle Jolles: Nog maar 5 minuten ver met je les en je hoort een leerling tussen zijn tanden vragen: Waarom moeten we dat leren? Zijn we daar iets mee? En we zouden dan volgens Jolles telkens moeten verantwoorden waarom dit leerstofonderwerp belangrijk is, "want jongeren kunnen nog moeilijk inschatten waarom bepaalde leerstof interessant voor ze is en waarom ze op school moeten zitten", aldus de breinspecialist.
Ik ben ook leerling lager en secundair onderwijs geweest en nooit gehoord dat een leerling in die tijd zo'n vraag spontaan stelde. We gingen er blijkbaar van uit dat de leerinhoud werd uitgekozen door vakmensen die best wel wisten wat belangrijk was. Dat leek ons evident. En ons jongerenbrein kon wel inschatten dat de school heel belangrijk was voor onze toekomst.
Is dit nu totaal anders? Is het tienerbrein totaal anders?
Indien sommige leerlingen zich meer vragen stellen over de zinvolheid van schoollopen, dan stelt zich toch nog de vraag waarom zij zich op vandaag wel meer die vraag zouden stellen dan weleer. Een brein - en nog meer een tienerbrein - is ook beïnvloedbaar. Ik kan me voorstellen dat sommige jongeren die b.v. de voorbije 10 weken (en jaren) in de media bijna dagelijks geconfronteerd werden met stemmingmakerij tegen het onderwijs en de leerkrachten, en met de boodschap dat ons onderwijs hopeloos verouderd is, wel vlugger die vraag zouden stellen.
Maar moet je nu als leraar telkens uitleggen waarom je les geeft over de tafels van vermenigvuldiging, spelling, de wereldoorlogen, de eigenschappen van lucht, de stelling van Pythagoras ... vakdidactiek leren lezen, rekenen ...? En hoeveel tijd zouden zo'n verantwoordingen in beslag nemen?
En als je als leraar tegenstander bent van lessen grammatica, moet je dan de leerlingen openlijk zeggen dat je dat 'moet' geven volgens het leerplan, maar dat je dat zelf volstrekt zinloos vind? Veel leerkrachten hebben ook jarenlang 'moderne wiskunde' gegeven omdat het op het leerplan stond, ook al vonden ze het zelf niet echt zinvol. Veronderstel nu dat ze de leerlingen vanaf het eerste leerjaar telkens zouden gezegd hebben dat de les die ze zouden volgen niet zinvol was. Wat zou dat betekend hebben voor de leerlingen?
Prof. Hans Van Crombrugge stelde op het O-ZON-symposium van 5 mei 2007 o.i. terecht: Het is ook niet aan de leerling om uit te maken wat belangrijk is. In die context is het ook absurd leerlingen te laten evalueren of wat aangeboden wordt in de les zinvol of nuttig is. Vorming bestaat juist uit het meenemen van de leerling naar een wereld die hij niet kent en waar hij niet zal geraken als niemand hem meeneemt naar die wereld. Of de leerling zich gelukkig voelt of niet, kan niet criterium zijn om al dan niet die reis te ondernemen. Inspanning en frustratie zijn overigens onvermijdelijk. Dit wil niet zeggen dat de les per se saai moet zijn, dat ze per se nutteloos moet lijken, dat de leerlingen gefrustreerd moeten worden.
Enkele jaren geleden lazen we zelfs in een bijdrage van CEGO-Leuven dat een leerkracht s.o. zelfs telkens bij nieuwe leerstofpunten met de leerlingen moest overleggen of het hier om al dan niet zinvolle leerstof ging. Indien niet zinvol kon men die leerstofpunten laten vallen. - Minister Crevits en andere beleidsmakers vonden dat in de context van de nieuwe eindtermen/leerplannen de voorstellen van de scholieren(koepel) heel inspirerend waren.
Kathleen Helsen (cd&v), voorzitter van de Onderwijscommissie, zei over de bevraging: Het is nu onze opdracht om deze visie te vertalen in de eindtermen.
De reactie van rector Torfs luidde: "Leraren moeten volgens de scholieren b.v. kinderen leren koken. Kan het waanzinniger? Misschien weldra ook nog: hoe neem je een douche, hoe tart je een leraar?
De reactie van leraar Philip Clerick luidde:
*Vraag aan 17.000 kinderen welke onderwerpen ze verder uitgediept willen zien, en de kans is erg klein dat iemand van die 17.000 het binomium van Newton vermeldt, of de Corioliskracht, of de tijds- en aspectwaarde van de Griekse werkwoordtijden, of het verloop van de Peloponnesische oorlogen. Maar die belastingbrief en dat solliciteren zal er wél bij zijn. En: hoe vraag je naar de weg in het Frans? zelfs al heeft vandaag bijna iedereen een gps in de auto.
*De jongens en meisjes van de Scholierenkoepel hadden nog meer onzin gepuurd uit hun bevraging. Dat er meer onderwijs op maat moest komen waarbij de kinderen zelf hun vakken konden kiezen, dat terwijl er nu al uit zoveel studierichtingen kan worden gekozen. Maar dát was niet genoeg. Een leerlinge vond, dit keer op het vrt Journaal, dat je moest kunnen gáán voor twee uurtjes Spaans als je aan iets exotisch toe was.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Bijlage
Scholierenrapport over eindtermen: op welke temperatuur je de was moet doen & zachtgekookte eitjes (Raf Feys)
1 Klaar voor het leven na s.o. :temperatuur was, belastingbrief invullen...
Thema 1: Scholieren willen op eigen benen kunnen staan. Veel leerlingen geven aan dat ze bepaalde basisvaardigheden om te overleven missen. Ze weten perfect hoe warm het soms kan worden in de tropen, maar niet op welke temperatuur je de was moet doen. Ze kunnen vierkantswortels trekken, maar geen worteltjes koken. Ze vullen blindelings een matrix in, maar weten niet hoe te beginnen aan een belastingbrief. Echt klaargestoomd voor de toekomst voel je je op die manier niet wanneer je je diploma in de hand hebt. Waarom is dit nuttig? is de centrale vraag bij opstelling eindtermen. Commentaar: de scholieren hebben blijkbaar geen besef van het grote verschil tussen typisch schoolse kennis uit de vakdisciplines en alledaagse kennis die je ook buiten de school kan opsteken. Rector Torfs: "Leraren moeten b.v. kinderen leren koken. Kan het waanzinniger? Misschien weldra ook nog: hoe neem je een douche, hoe tart je een leraar?
2 Met beide voeten in de wereld: vak actualiteit: les over boerkini i.p.v. geschiedenis
Thema 6. Leerlingen zijn ook in relatie met de hele wereld. Waarom denk ik zo en mijn buurman anders? Hoe passen mijn eigen acties binnen grote actuele themas? Hoe word ik een goed geïnformeerde wereldburger? Jongeren willen kritisch kunnen denken en beslissen en vragen daarvoor hulp aan het onderwijs. Meer concreet wordt ook een vak over de actualiteit en politiek voorgesteld.
3 School als total institution en leraar als maatschappelijk werker, psycholoog ...
Bij de thema's 2 en 3 wordt de school opgevat als een 'total institution' die verantwoordelijk is voor de totale ontwikkeling en het totale welzijn van jongeren = totalitaire visie. Zo moet die allesomvattende en almachtige school ook veel aandacht besteden aan fysische en mentale gezondheid, ... Thema 2. Verbonden met elkaar. Aandacht voor romantische relaties Op een school komen leer
lingen met verschillende karakters, leeftijden, gender, achtergronden en interesses bij elkaar. Een kleine versie van de diverse samenleving als het ware, en op die manier een ideaal laboratorium om te leren omgaan met verschillen. Maar tegelijkertijd krijg je ook een broeihaard van hormonen, kriebels en gevoelens als je een bende tieners bij elkaar zet. Scholieren vragen daarom ook speciale aandacht voor romantische relaties en alles wat daarbij komt kijken." Op de voorstelling werd b.v. ook terloops gesteld: niet louter afstandelijke seksuele voorlichting, maar ook duidelijk laten merken dat seks gezellig kan zijn.
Thema 3. Gezond en wel. Het belang van een gezond lichaam ondervinden leerlingen het liefst letterlijk en figuurlijk aan den lijve. Gezondheid kan dus niet zomaar een afgebakend, af te vinken puntje in het leerplan zijn. Werken aan dit thema laat zich ook niet begrenzen door de muren van het klaslokaal. Het moet terug te vinden zijn in de hele schoolcultuur.
4 Minder eisen van leerlingen, voorkomen van stress, meer succeservaringen
Commentaar: veel leerkrachten en burgers vinden dat er op school eerder te weinig geëist wordt van de leerlingen dan te veel. De scholieren denken daar blijkbaar anders over. Ze hebben de boodschap opgepikt dat ze heel kwetsbaar zijn en beseffen niet dat stress niet per se een geestelijk gezondheidsprobleem is, maar deel uitmaakt van het leven.
Thema 4 Mentaal in evenwicht: te veel werkdruk. Een burn-out wordt in deze tijd bijna iets alledaags. Jongeren zien de oudere generaties bezwijken onder de werkdruk en merken dat zelfs klasgenoten soms een tijdje uitvallen omdat het hen te veel wordt. De stress en de prestatiedruk bij het vele schoolwerk en talrijke evaluatiemomenten vallen niet te onderschatten. Stress die bovendien niet stopt aan de schoolpoort, maar de leerlingen via digitale leerplatformen als Smartschool ook achtervolgt naar huis. De schrik om te falen zit diep. Jongeren zien dan ook een taak weggelegd voor hun leerkrachten en het onderwijs in het algemeen om hen op dat vlak de nodige ondersteuning te bieden.
Thema 5.Eigen kracht: te weinig succeservaringen. Talent is een woord dat vaak gebruikt wordt in de onderwijswereld, maar in de praktijk krijgen scholieren te weinig de kans om hun eigen sterktes te ontdekken. Schoolslogans als Wees wie je bent, Elk talent telt of Doorbreek je grenzen zijn inhoudsloos als ze enkel op papier bestaan. In de realiteit worden leerlingen vaak in dezelfde vaste mal geduwd, waardoor ze te weinig succeservaringen beleven. Regelmatig het gevoel ervaren dat iets lukt, is nochtans een prima motivator. Zo blijven scholieren zin hebben om te groeien, bij te leren en zichzelf te verbeteren.Meester,
