Zes studies en onderzoekers die wijzen op grote(re) sociale gelijkheid in Vlaams Onderwijs

1 PISA-verantwoordelijke Luc Van de Poele

De Vlaamse verantwoordelijke voor PISA 2000 - Luc Van de Poele (UGent) - poneerde : "Ons Vlaams

onderwijs is ook heel efficiënt voor kinderen uit de lagere klassen. Zij worden niet achtergesteld zoals

sommigen ten onrechte in de media voorstellen: ze scoren internationaal eveneens zéér behoorlijk" (DS,

30.10. 02). Volgens Luc Van de Poele (UGent) scoren ook “de slechtst presterende 15-jarigen in

Vlaanderen nog altijd relatief goed” en wordt de score voor de zwakkere Vlaamse leerlingen ook nog

onderschat door het feit dat in Vlaanderen ook alle buso-leerlingen deelnamen aan PISA. Het Vlaams

onderwijs slaagt er dus ook niet enkel volgens TIMSS, maar ook volgens PISA in om voor alle

leerlinggroepen - ongeacht hun socio-economische achtergrond - een hoge prestatie te bereiken.

2 Woessmann: minder invloed van familiale achtergrond in Vlaanderen

De Duitse prof. Ludger Woessmann, expert inzake TIMSS- en PISA-studies onderzocht op basis van de

TIMSS-database de samenhang tussen de familiale achtergrond en de wiskunderesultaten voor TIMSS.

De berekening van de sociale achtergond was vooral gebaseerd op het aantal boeken thuis als de

maatstaf voor ‘the educational, social, and economic background’. (How equal are educational

opportunities? Family background and student achievement in Europe and the US, zie Internet).

Woessmann waarschuwt vooraf dat het effect van de familiale achtergrond een combinatie inhoudt van de

invloed van zowel ‘nature (‘effect van natuurlijke aanleg) als ‘nurture’ (effect van milieu en opvoeding);

het relatieve belang van beide kunnen we met ons onderzoek niet nagaan.” De eerste algemene

conclusie luidt: “In alle Europese landen en in de VS de prestaties van de leerlingen in sterke mate een

relatie vertonen met het ‘opleidingsniveau’ van de ouders” (strong effects, remarkably similar in size). Dit

lijkt ons evident aangezien vooral het scholingsniveau in sterke mate verband houdt met de aanleg van de

ouders en dus ook van de kinderen. Ook in de Scandinavische landen Zweden, Denemarken en

Noorwegen is de invloed van de familiale achtergrond vrij groot (Finland participeerde niet aan TIMSS).

Een tweede conclusie luidt dat Vlaanderen een topscore behaalt inzake sociale gelijkheid: “De twee

landen die de meest gelijke resultaten behalen voor leerlingen met een verschillende familiale

achtergrond zijn Vlaanderen en Frankrijk; in Duitsland en Groot-Brittannië is de (sociale) ongelijkheid het

grootst. ... Flemish Belgium and France achieve the most equitable performance for students from

different backgrounds, and Britain and Germany the least.” De goede score voor Vlaanderen wijst ook op

een grotere sociale mobiliteit in vergelijking met andere landen. (Tussendoor: Vlaanderen behaalde voor

dit TIMSS-onderzoek de hoogste Europese score, 561 punten, en was enkel voorafgegaan door

Singapore met 622 punten. Noorwegen (481), Denemarken (485) en Zweden (517) behaalden een veel

lagere score.) Een andere belangrijke conclusie luidt dat in Vlaanderen ook de prestatiekloof relatief laag

is: “Portugal has the lowest variation in math performance among its students, both when measured by

the absolute standard deviation in test scores (63.7) and relative to its mean performance (14.5). On this

relative measure, Flemish Belgium and France also feature relatively low performance variations.“

In een laatste belangrijke conclusie lezen we nog dat de Vlaamse autochtone leerlingen ook inzake

sociale (on)gelijkheid stukken beter presteren dan de autochtone in Zweden, Noorwegen, Denemarken en

Oostenrijk en Zwitserland. De Scandinavische landen behalen dus ook een zwakke ‘sociale’ score.

(Finland nam niet deel aan TIMSS). Het Metaforum beweert ten onrechte dat de Scandinavische landen

op alle vlakken beter presteren.

3 Hagemeister en co: Vlaanderen zelfs beter dan Finland

Om de prestaties van landen op PISA eerlijker te kunnen vergelijken moeten we volgens ons, voglens

Van Damme en volgens tal van onderzoekers aparte berekeningen maken voor de groep autochtone

(Vlaamse) leerlingen. Zo zijn de hoge score van Finland en de beperktere verschillen tussen de 10 %

zwakste en sterkste leerlingen mee te wijten aan het feit dat er heel weinig migrantenleerlingen

deelnamen (en dat de ouders van die migrantenleerlingen een hogere SES hebben dan in de meeste

andere landen.) In de hierop volgende punten tonen we aan dat als we abstactie maken van de

allochtone leerlingen, Vlaanderen ook voor PISA een topscore behaalt, hoger dan in de comprehensieve

landen, hoger zelfs dan in Finland.

Onderzoeker Hagemeister concludeerde op basis van de PISA-databank: “As several authors have

already noted, one of the most important background variables is the language spoken at home.

Excluding first and second generation immigrant students from the national averages considerably

mutates the country league tables: On top of the 2003 mathematics league table, Finland is replaced by

Belgium and the Netherlands. The superiority of the Finnish school system, one of the most publicized

“results” of PISA, vanishes as soon as one single background variable is controlled”. (Hagemeister, PISA

results say much about immigration policy, little about school quality 2007).” Als we abstractie maken van

de migrantenleerlingen is er geen sprake meer van de superioriteit van het Fins onderwijs – ook niet

inzake sociale gelijkheid.

4 Joachim Wuttke: Vlaanderen presteert beter dan Finland

De Duitse PISA-expert prof. Joachim Wuttke kwam tot dezelfde conclusie: “Das hervorragende

Abschneiden Finnlands liegt zum guten Teil daran, dass es dort extrem wenige Einwanderer gibt.

Beschränkt man den internationalen Vergleich auf im jeweiligen Land geborene Schüler, wird Finnland in

manchen Teiltests überholt von flämisch Belgien (Vlaanderen), den Niederlanden und Bayern. Weiterhin

müsste man berücksichtigen, dass Finnland Legastheniker von PISA ausgeschlossen hat “(PISA:

Nachträge zu einer nicht geführten Debatte GDM-Mitteilungen 87 · 2009 21 – zie Internet).

Wuttke wijst er ook nog op dat voorstanders van de invoering van comprehensief onderwijs al te vaak de

indruk wekken dat dé comprehensieve Scandinavische landen net als Finland goed scoren: ”Das mäßige

Abschneiden der anderen skandinavischen Staaten wird ignoriert”. De PISA-scores voor Noorwegen,

Zweden, Denemarken liggen een heel stuk lager liggen dan Vlaanderen, Nederland,Finland ... Voor PISA-

2009 (wiskunde) behaalt Zweden slechts 493 punten, Noorwegen 498.

5 Hofman e.a.: topscore inzake sociale gelijkheid

Ook volgens de TIMSS-studie van Hofman e.a. behalen we inzake sociale gelijkheid een topscore –

hoger ook dan in alle landen met een comprehensieve lagere cyclus. Uit een analyse van Hofman, R.H.

e.a. op basis van de internationale TIMSS-databank bleek dat “het Vlaams onderwijs het in vergelijking

met andere landen goed doet inzake het verschil tussen kansarme en kansrijke autochtonen” : Hofman,

R.H., e.a. Institutional context of Education Systems in Europe. A cross-country comparison on quality

and equity, 2004, Kluwer Academic Publishers. De basisconclusie luidt: “The outcomes make clear that

Austria, Belgium (Flemish), Ireland and the Netherlands show the lowest gap between their native middlehigh/

SES and native low/SES students and in that respect these countries can beassessed as fairly

equity-providing education systems”. De ‘Vlaamse’ leerlingen scoren volgens deze studie ‘very high on

both the quality as well as on the SES-equity ranking”.

Jan Van Damme e.a. stelden ook in hun TIMSS-2003-rapport: “Uit TIMSS blijkt ontegensprekelijk dat

Vlaanderen in vergelijking met alle andere landen (samen met Hongkong, Taipei en Nederland) er het

best in slaagt zo veel mogelijk leerlingen (minstens) de lage standaard te doen bereiken (99% voor

wiskunde en 98% voor wetenschappen). Het internationale gemiddelde bedraagt telkens 84%. Het

percentage Vlaamse leerlingen dat deze standaard niet haalt, blijft dus beperkt tot 1% voor wiskunde en

2% voor wetenschappen. We vermoeden dat de uitstekende TIMSS-scores een doorn in het oog waren

van de beleidsmakers en hervormers en dat Vlaanderen daarom de voorbije jaren niet meer mocht

deelnemen aan TIMSS – dat nochtans veel beter dan PISA de invloed van het onderwijs op de

leerprestaties meet.

6 Jan van Ravens: Nederland en Vlaanderen op kop

Om de prestaties van landen op PISA, TIMSS e.d. eerlijker te kunnen vergelijken moeten we ook volgens

Jan van Ravens (topambtenaar ministerie Nederland) berekeningen maken voor de aparte

groep autochtone leerlingen (Jan van Ravens, Een koers voor het Nederlands onderwijs, oktober 2007;

zie Internet). Dan presteren de Vlaamse én Nederlandse leerlingen ook volgens Ravens gemiddeld nog

een stuk beter dan in comprehensief Finland en presteren ook onze zwakste minstens evengoed als de

Finse. Ook inzake sociale gelijkheid presteren we dan beter.

Jan van Ravens is overigens net als veel andere onderzoekers van oordeel dat de verschillen in de

allochtone populatie zo groot zijn, dat men niet zomaar de landen op dat vlak kan vergelijken. Hij wijst ook

op het selectief migratiebeleid van Canada waarbij enkel ‘betere’ (meer geschoolde migranten) toegelaten

worden. Hij toont ook uitvoerig aan dat het normaal is dat bijvoorbeeld de vele Marokkaanse

Berberkinderen wiens (groot)ouders niet of heel laag geschoold zijn, laag presteren voor PISA en TIMSS.

In het ‘officiële’ standpunt verzwegen onze ministers ook dat de Turkse en Marokkaanse

migrantenleerlingen niet enkel in Vlaanderen, maar in alle landen heel zwak scoorden. Dat uitgesproken

niet-comprehensieve landen als Vlaanderen en Nederland op kop staan voor PISA en TIMSS is volgens

Jan van Ravens ook nog omwille van een andere reden verrassend en verbluffend. Terwijl 15-jarige

leerlingen in comprehensieve landen nog voor bijna 100% van de lestijd bezig zijn met ‘algemeen

vormende’ leerstof die belangrijk is voor de PISA- en TIMSS-tests (lezen, wiskunde, ...),is in Vlaanderen

een belangrijk deel van de leerlingen op die leeftijd al voor een aanzienlijk deel van de tijd met de handen

bezig. Het verrast ons dat het Metaforum tussendoor suggereert dat de allochtone leerlingen in

Vlaanderen meer gedisrimineerd worden dan in andere landen.

7 Finse experts: Vlaanderen beter dan Finland

Onderzoekers van de Finse universiteit van Helsinki stellen zelf dat de Finse score vertekend is door het

feit dat Finland weinig migrantenleerlingen telt; ook zij poneren dat onderzoekers bij vergelijking in feite

abstractie moet maken van de groep migrantenleerlingen.

Zij concluderen: “If student dependent background variables have such a huge impact in an otherwise comparatively homogeneous country like Finland, they can even more severely distort international comparisons. One of the most important

background variables is the language spoken at home. A non-test language spoken at home is typically

linked to immigration. Excluding first and second generation immigrant students from the national

averages considerably alters the country league tables: On top of the list in the 2003 major domain,

mathematics, Finland is replaced by Belgium and the Netherlands and it is closely followed by

Switzerland“ (Finland and PISA – Explanations and reasons, 2011 – zie Internet). Vlaanderen en

Nederland overtreffen Finland en ook Zwitserland presteert dan ongeveer even goed als Finland.

Finse PISA-verantwoordelijken geven ook ruiterlijk toe dat de gemiddelde SES-status van de Finse

leerlingen veel hoger ligt dan in andere landen; we lezen b.v.: “It is also true that less than five percent of

Finnish students have a socio-economic background below that of the least advantaged 15 percent of

students in the OECD countries.” Minder dan 5 % van de Finse leerlingen leeft beneden de armoedegrens

en veel minder kinderen leven in verpauperde steden. Als we ook met die verschillen rekening houden,

dan zou Vlaanderen nog duidelijker op alle vlakken hoger scoren dan Finland.

In dit rapport lezen we verder dat de Finse verantwoordelijken ook andere conclusies van de PISAkopstukken

relativeren. Ze stellen b.v. dat er in de iets grotere Finse scholen ook grote verschillen zijn

tussen de klassen: leerlingen die een moeilijke optie (moeilijke vreemde taal e.d.) gekozen hebben, zitten

daar blijkbaar ook in sterkere niveauklassen. Finse onderzoekers stellen verder dat we vooral ook de

situatie nà het verlaten van de middenschool moeten bekijken. Dan merkt men dat de impact van het

sociaal milieu op het al dan niet volgen van het Gymnasium (aso) ook heel hoog is.

 De Finse onderzoekers maken zich ook zorgen omdat in grotere steden de verschillen tussen de scholen zelf

steeds groter worden. We citeren: “The Finnish studies on learning to learn competencies (Hautamäki et