Een school moet schools zijn
30 januari 2016 | Johan De Donder (in DS)

Vooraf: De recente 'vanbovenaf'-standpunten i.v.m. de nieuwe eindtermen/leerplannen pleiten alle voor een verdere ontscholing van het onderwijs : 'De Nieuwe School in 2030 ' (vertegenwoordigers van Koning Boudewijnstichting; Departement en VLOR-vrijgestelden) met als fantasierijk ideaal 'leaarning park', VLOR-advies over eindtermen, teksten van katholieke onderwijskoepel 'zin in leren', door KBS-gepatroneerd 'ouderpanel' .... Leraar Johan De Donder vertolkt de mening van de overgrote meerderheid van de praktijkmensen: een pleidooi tegen (verdere) ontscholing.

Het initiatief om ouders hun visie op het secundair onderwijs te laten geven, is lovenswaardig, vindt Johan De Donder, en leraars moeten het rapport grondig lezen. Er staan interessante ideeën in, maar het is jammer dat het meer over de vorm dan over de inhoud gaat.

De bevindingen van een groep van 24 ouders over het middelbare onderwijs van de toekomst blinken niet uit in originaliteit. Bovendien is met de financiële en praktische haalbaarheid weinig rekening gehouden. Misschien hoeft dat niet, maar het geeft hun tekst wel een flink utopisch gehalte. Dat heeft ook te maken met de beperkte voeling en kennis van het werkveld. Merkwaardig, want de lijst geconsulteerde ‘deskundigen’ is indrukwekkend. De lijst zelf geeft de verklaring: slechts één leerkracht mocht bij de ouders langskomen.

De ouders hebben gelijk: het secundair onderwijs kan jongeren beter voorbereiden op de samenleving. Maar daarom moeten de les van vijftig minuten en het examen niet op de schop. Zulke ideeën verraden dat ook zij in de val zijn getuimeld: namelijk dat de vorm belangrijker is dan de inhoud.

Zo ontgaat mij het verband tussen de ‘klassieke indeling van vakken’ en het zittenblijven volledig. Zou zittenblijven niet eerder het gevolg kunnen zijn van onvoldoende beheersing van de kennis en de vaardigheden? En als de ouders geen examens willen, zullen hun kinderen in het hoger en universitair onderwijs een vogel voor de kat zijn.

De meeste voorstellen zijn al realiteit

Het secundair onderwijs moet niet uiterlijk vernieuwen, maar moet dringend inhoudelijk beter worden. Het moet zijn vakgerichte en pedagogische vrijheid terugkrijgen. Op dat punt volg ik de ouders. Terecht stellen ze dat scholen een authentieke visie mogen hebben en zelf kunnen bepalen hoe ze inhoud bij de leerlingen aanbrengen en evalueren. Dat eindtermen en de controle erop de gelijkwaardigheid moeten garanderen, is vanzelfsprekend.

Wel, deze evidentie illustreert mooi het gebrek aan originaliteit bij de ouders. Het overgrote deel van hun andere aanbevelingen is vandaag in het secundair onderwijs realiteit. We doen het dus zo slecht nog niet.

Enkele voorbeelden. Projectmatig sociale problemen aanpakken. Jongeren bagage geven om hen wegwijs te maken in de wereld. Respect voor het milieu, de andere mens en anders zijn. Kritisch leren denken. Omgaan met diversiteit. In contact komen met religies en levensbeschouwingen. Taalregisters ontdekken en toepassen. Het gebeurt allemaal. Men moet de eindtermen maar eens lezen!

Waar de ouders de bal volledig misslaan, is in hun visie dat het onderwijs, ook het ASO, op het beroepsleven gericht moet zijn. Net zoals de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum huiver ik voor een dergelijk eng competentieonderwijs, gericht op economische winst.

Integendeel, kwalitatief onderwijs voor kinderen tussen 12 en 18 jaar is gericht op een algemene basisvorming en op een kritische en democratische blik op de samenleving, vanuit de school. Een school moet ‘schools’ zijn, zo haalt ze jongeren uit hun enge leefwereld om een bredere kijk op de wereld buiten de school te krijgen. Ook het BSO, KSO en TSO hebben die opdracht, naast de specifieke invulling van hun waardevolle en noodzakelijke opleidingen.

Dat ouders uit het oog verliezen dat leraren kennis en vaardigheden moeten aanleren, is vreemd. Dat ze vinden dat leraren in de eerste plaats moeten opvoeden – de fundamentele taak van ouders – is nog vreemder. Ook zij aanbidden het waanzinnige idee dat de leerkracht nog slechts een coach mag zijn. In Nederland heeft men na het debacle van het studiehuis die invulling verlaten. Onderwijsspecialist en hoogleraar Ton van Haperen schrijft terecht: ‘De leraar is een degelijk opgeleide intellectueel die vakkennis deelt met jonge mensen waarbij de school de deur naar de samenleving openzet.’

Zo komen we bij het grootste raadsel in de tekst van de ouders. Ze gooien zelf de kern van het onderwijs- en loopbaandebat overboord, want ze schrijven: ‘We hebben de discussie “óf kennis óf vaardigheden” niet gevoerd.’ Wat een onbegrijpelijk gemiste kans.