Verdere ont-scholing versus terugdringen van ont-scholing: daar gaat het om!

Voorstelling O-ZON-manifest (Onderwijs Zonder Ontscholing) op O-ZON-symposium op 5 mei 2007 in Blandijnberg-Gent

Vooraf: Onze O-ZON-analyse van 2007 verschilt in sterke mate van de visie in recente standpunten i.v.m. de nieuwe eindtermen/leerplannen als: ‘De nieuwe school in 2030’,Oriënterend VLOR-advies over nieuwe eindtermen, ouderforum van de KBS, teksten van katholieke onderwijskoepel .. ... Recente standpunten 'vanbovenaf' kiezen voor verdere ontscholing, wij -en de meeste praktijkmensen-  kiezen voor het terugdringen van de ontscholing, voor her-scholing.

Symposium : voorstelling manifest (Raf Feys)

Het kennisdebat dreigde te verzanden in een oppervlakkige discussie kennis-versus vaardigheden-discussie, mede daarom hebben  met Onderwijskrant begin 2007 de O-ZON-actiegroep opgericht en zijn we gestart met onze O-ZON-campagne: zie OZON-Witboek (Onderwijskrant nr. 140, 142, 144 op www.onderwijskrant.be).  We verruimden de thematiek tot de thematiek van de ont-scholing en her-scholing.

De O-ZON-campagne lokte de voorbije maanden opvallend veel instemming uit. We bundelden een aantal  reacties in het boek’ Ik moet/mag naar school’ (Academia-Press, Gent).  (Achteraf bleek ook uit enquêtes van kranten en van Knack dat de overgrote meerderheid van de leerkrachten, docenten en professoren de belangrijkste stellingen van O-ZON over niveaudaling e.d onderschreven.)

Even terug naar de geschiedenis van de toename van de ontscholing. Vanaf 1989 kon Vlaanderen een  zelfstandig beleid voeren. De topambtenaren-nieuwe stijl kwamen in actie – onder leiding van Georges Monard.  Vanaf 1991 lazen we  in hun rapporten dat niets deugde aan ons onderwijs: duur, matige kwaliteit, saai,  wereldkampioen zittenblijven, de lagere cyclus secundair was plots een probleemcyclus – mede de schuld van de opleiding van de regenten. Schaalvergroting en enveloppenfinanciering werden voorgesteld als wondermiddelen …

We reageerden  tegen die stemmingmakerij en organiseerden colloquia. Wij stelden:  Vlaanderen heeft een sterke traditie, en nog steeds een koppositie, -onder meer dankzij het feit dat we meer belang hechten aan instructie, basiskennis, basisvaardigheden, inspanning en discipline, jaarklassensysteem, leerplannen en methodes ...  In het eerste jaar secundair zitten niet 9 à 10 % zittenblijvers, maar slechts 3,3 ; de lagere cyclus secundair presteert vrij sterk.

We hebben geen omwenteling nodig, maar vernieuwing met behoud van de sterke kanten, geen totaal nieuw leren, geen afschaffing van het jaarklassensysteem, geen gemeenschappelijke lagere cyclus secundair,

geen matodontscholen, geen enveloppenfinanciering, geen academisering  van de lerarenopleiding.

Ook de DVO wou een omwenteling en gebruikte daarvoor vanaf het begin van de jaren negentig de eindtermen: basiskennis was niet zo belangrijk meer, leerlingen. moeten zelf hun kennis construeren.  De eindtermen Nederlands en Frans kozen voor een breuk met het verleden.  De inspectie volgde de visie van de DVO. Ze krijgen momenteel veel kritiek. Bij het opstellen van de eindtermen en leerplannen wiskunde trotseerden we  de DVO die zoveel mogelijk leerstof wou schrappen. We  herwaarderen  oude waarden, voegden er nieuwe elementen aan toe.  We namen afstand van  de moderne wiskunde, maar evenzeer van de tegenpool: de constructivistische wiskunde.

Door de grotere weerstand tegen ontscholing,  is er in Vlaanderen een grotere afstand tussen de ontscholingsdruk en de feitelijke ontscholing.

O-ZON wil weerstand bieden, wil de sterke kanten behouden en vernieuwen in continuïteit..   In een enquête een paar jaar geleden stelde ook De Standaard vast dat 90 % van de leerkrachten s.o. niet tevreden was over het beleid. Idem voor docenten hoger onderwijs- in een andere studie.

Actiepunt 1: respect voor de meester, voor zijn meesterschap

Een professional heeft  ruimte nodig. Ons motto  luidt: Meester, het mag weer.  Je mag weer lesgeven zonder  gedirigeerd te worden

-door  de vele experts aan de zijlijn,

-door leerlingen die gepamperd moeten worden,

-door besturen die zich bureaucratisch opstellen 

-door  te grote en overbodige werk- en planlast    

In deze context ijveren we ook voor een herwaardering van het gezag van de leerkrachten, van de school, van het curriculum ...

Punt 2: herwaardering basiskennis, basisvaardigheden, vakdisciplines

Die zaken zijn niet meer zo belangrijk,  volgens de DVO-uitgangspunten bij de eindtermen, volgens de  reacties op O-ZON  vanwege inspecteurs en taaldidactici: 

*rekenen is niet meer zo belangrijk, de kassa berekent de prijs

* kennis van gisteren is morgen verouderd, en  verdampt vlug

*Een slechte spelling maakt een tekst niet slechter,als de boodschap maar overkomt;  grammatica is toch overbodig, leerlingen gebruiken normaal  het woord  ‘soupape’ , woorden zoals ventiel zijn dus niet normaal-functioneel,

O-ZON opteert voor een herwaardering van basiskennis en -basisvaardigheden, en hiermee verbonden – ook voor een herwaardering van de vakdisciplines.

Prof. Taeldeman noemde de eindtermen Nederlands misdadig. Ook O-ZON verzet zich  tegen de cultus van de stupiditeit . Leren lezen en rekenen, de wet van Newton, dat is geen kennis die veroudert, dat is geen kennis die vlug verdampt. 

Punt 3: herwaardering instructie,  contacturen,  inspanning en discipline

“Er wordt te veel lesgegeven; de leerlingen onthouden  maar 10 %”, aldus inspecteurs. “In de nieuwe lerarenopleiding zal  geen les meer  gegeven worden”, aldus tal van adviseurs’, de leraar moet voortaan geen meester meer zijn, maar een coach...

Wij stellen: leerprocessen die sterk geleid worden, die renderen het meest. Dit was ook de conclusie  op het  leerpsychologisch congres van de AERA.  Landen die hoog scoren op PISA en TIMSS –Vlaanderen, Finland, Japan b.v.-  besteden veel aandacht aan directe instructie – en aan  het leren oplossen van problemen vanuit uitgewerkte voorbeelden.  Ook prof.  De Fraine stelde in  haar onderzoek vast  dat leerlingen beter presteren  in prestatiegerichte scholen, en zich  ook beter voelen. Volgens haar is het klimaat jammer genoeg prestatievijandig. De knuffelpedagogie van haar collega Laevers is ook nefast  voor het doorzettingsvermogen  en voor de ondernemingszin.

Punt 4: Praktisch alle leerkrachten zijn voorstander van het       jaarklassensysteem: de indeling van de leerstof per leerjaar,  die klassikale instructie mogelijk maakt en het samen leren en optrekken van de leerlingen. Comenius  bestempelde dit in 1657 als de meest revolutionaire hervorming.

Voor de nieuwlichters is het de meest verderfelijke, de oorzaak van alle kwalen. Zij willen onderwijs op maat van elk kind,  vrij initiatief, de leerling als een soort zelfstandige ondernemer, radicale individualisatie - een utopische en nefaste onderneming. Dit leidde ook tot de afschaffing van het jaarklassen- principe in het decreet basisonderwijs van 97, dit leidde  tot de keuze voor inclusief onderwijs: leerlingen  die jaren achterop zijn doorlopen een individueel parcours;  LAT-onderwijs – learning apart together - exclusie binnen de klas.  Meer dan 90 % van de onderwijsmensen zijn daar tegen. Dit stelden we ook vast in de O-ZON-petitie tegen radicale inclusie.

Vijfde en zesde hefboom : verhoging van het  niveau; meer niveaubewaking

Vragen omtrent het niveau zijn taboe; minister Vandenbroucke bestempelt ze als een hype, tegelijk pakt hij uit met een noodplan voor Brussel. Geert Deloof , CLB-adviseur, deelde mee dat het niveau voor spelling en rekenen gedaald is ; hij leidde dit af uit  CLB-proeven. De klokkenluider werd het zwijgen opgelegd.  Hij kreeg wel gelijk van de leerplanvoorzitter: het leerplan 1^ste graad secundair wordt vereenvoudigd omdat de leerlingen minder goed zijn voor rekenen en vraagstukken. 

Er is veel kritiek op het niveau van de taalkennis en  taalvaardigheid, de kennis van geschiedenis, enz. ,  ook op het niveau van de lerarenopleiding en van de universiteit.

Als directies, als leerkrachten moeten we het niveau beter bewaken, we mogen  geen nepdiploma’s uitreiken. De inspectie moet haar kernopdracht uitvoeren: de productcontrole. Doorlichters doen geen uitspraken over het niveau; maar ze zeggen me wel dat er te weinig hoekenwerk of dat de leerkrachten meer dan 40 % van de punten aan taalkennis besteden. Volgens het decreet  moeten  inspecteurs zich inlaten met de resultaten, en niet met de werkvormen.

De belangrijke instrumenten voor de niveaubewaking in de lerarenopleiding werden stelselmatig afgeschaft door de opeenvolgende ministers .  Bij de nieuwe  visitatie kijkt men niet naar het niveau van de opleiding, maar veel meer naar modieuze zaken als IKZ,  competentiegericht leren, zelfstudie

7. Actiepunt 1 tot en met 6, zijn dè hefbomen voor het maximaal benutten van de talenten, het waren ook de hefbomen van de democratisering in de jaren 50,60,70.

Deze hefbomen  worden jammer genoeg in vraag gesteld door beleidsadviseurs en beleidsondersteuners. Het beleid inzake gelijke kansen en zorgverbreding is dan ook vaak contra-productief.

In de jaren vijftig en zestig stroomden veel arbeiderskinderen  door naar het aso. Als handarbeiderskind  hadden we geen extra zorgverbreding nodig, enkel degelijk onderwijs.  We lieten  het niveau zakken, en merken  dat veel leerlingen onderpresteren. Zwakke leerlingen hebben meer instructie en structuur nodig , de Steunpunten en nieuwlichters pleiten voor minder instructie.  NT2-kleuters hebben   nood aan taalstimulering  van ’s morgens tot ’s avonds; het Steunpunt CEGO propageert vooral het vrij spel.  NT2-Leuven stelt ten onrechte dat de aanpak voor NT2- net dezelfde is als voor NT1.

Beter benutten van de talenten betekent ook rekening houden met het feit dat niet alle leerlingen dezelfde talenten hebben en met het feit dat  de intellectuele aanleg niet evenredig verdeeld is over de verschillende bevolkingslagen. Pleitbezorgers van gelijke kansen negeren dit en  pleiten voor een middenschool tot 14 -15 jaar; dit leidt tot nivellering en demotivatie. Bij inclusief ond. houdt men nog minder rekening met die verschillen; dit zou ook voor ons beroepsonderwijs een echte ramp zijn.

Het per se willen nivelleren van de kloof tussen de beste en de zwakste lln. is eveneens nefast. Het Vlaams onderwijs is beter dan elders, ook de zwakste leerlingen presteren  beter, maar beter onderwijs betekent ook dat de beste leerlingen nog meer vooruitgang boeken en dat de kloof groot wordt. Die kloof  betekent niet dat de zwakkere leerlingen hier meer gediscrimineerd worden- zoals minister Vandenbroucke en PISA-kopman Schleicher beweren.  Een verkeerde diagnose, leidt tot een verkeerde aanpak. 

Ook inzake de thematiek van de migranten is dit het geval.  Turkse en Marokkaanse migrantenleerlingen presteren in het buitenland niet beter dan in Vlaanderen.  Minister Vandenbroucke vergelijkt Vlaamse appels met Canadese peren, het Canadees migratiebeleid selecteert andere migranten.

Punt 8: Vernieuwing in continuïteit

Een groot aantal beleidsambtenaren werd vrijgesteld  voor de permanente revolutie van het onderwijs. De beleidsadvisering werd het monopolie van de vrijgestelden .Dit bevordert de experimenteerdrift en de vervreemding van de praktijk.

In 92 in Nieuwpoort  hoorden we  de topambtenaren verkondigen dat er niets deugde aan ons onderwijs, dat zijzelf het beleid in eigen handen zouden nemen. Ik heb in Nieuwpoort mijn vrees uitgedrukt voor die revolutionaire bevlogenheid en voor het willen imiteren van het doorhollingsbeleid in Nederland.   

9. De vernieuwingsdruk  is ook het gevolg van de sterke toename van het aantal experts en vrijgestelden

Er kwamen veel vrijgestelden bij in de ondersteuning en begeleiding; ze zoeken werk voor de eigen winkel, ze oefenen een vernieuwingsdruk uit. Een paar boorbeelden.

*De DVO greep de eindtermen aan om een revolutie op gang te brengen.

*Het Centrum voor ErvaringsGericht Onderwijs beweert al dertig jaar dat we enkel trucjes aanleren  en de leerlingen  onder de knoet houden. Vorig jaar  stelde Laevers nog dat ons s.o. voor de bijl moet.

* Binnen de VLOR zijn er te weinig vertegenwoordigers van het onderwijsveld, en ze kunnen niet optornen tegen het gewicht van de  VLOR-ambtenaren en  de vertegenwoordigers van  Gezinsbond, ACW, KOOGO, ROGO, VSK, VVS, VOKA, UNIZO, Minderhedencentrum.  In het VLOR-advies van 15 februari over leerzorg kwam dit weer pijnlijk tot uiting.

*De Koning-Boudewijnstichting heeft nog nooit iets positiefs ontdekt in ons onderwijs: Accent op Talent, talrijke rapporten over (vermeende) discriminatie...

*Beleidsondersteunend onderzoek : hier praten de ‘experts’ de overheid veelal naar de mond , anders verliezen ze hun centen. 

*Er is ook nog KLASSE die jaarlijks met zijn 20 miljoen boekjes het doorhollingsbeleid mag uitdragen

10. Laatste punt: afremmen  grootschaligheid en bureaucratisering

Prof. Pinxten sprak onlangs over  de bureaucratische wurgmoord van het hoger onderwijs, ook in lager en secundair is de bureaucratisering in optocht. Onze  beleidsmensen sturen verder aan op schaalvergroting en enveloppenfinanciering. Schaalvergroting betekent:  grote regionale koepels, veel bestuurslagen, managers, staffuncties, centrale diensten,  overhead. Eindeloos onderhandelen en vergaderen, stroomlijning, planlast en dit  ten koste van het lesgeven en de inbreng van de leerkrachten.

Een goede organisatie van een school is eenvoudig en transparant.