Over 'Bange ouders' van Frank Furedi en over bange en onzekere leerkrachten

     Pieter Van Biervliet (Bijdrage uit Onderwijskrant nr. 123 -november 2002 : www.onderwijskrant.be)

1. Inleiding

    

   Bij Van Halewyck verscheen vorig jaar het boek 'Bange ouders, Opvoeden zonder zorgen' van de Engelse professor-socioloog Frank Furedi. De auteur doceert aan de University of Kent, Canterbury. In deze bijdrage wijden we een uitvoerige bespreking aan dit o.i. interessante werk. De bespreking betreft alleen de inhoud van het boek. Over de vormelijke aspecten is ook wel wat te zeggen. Furedi is een 'parafraseur' bij uitstek - wat de aandacht bij het lezen een beetje ondermijnt. Gelukkig is Furedi's nieuwe kijk op de opvoedingsproblematiek zo verfrissend dat je zijn boek in één ruk wil uitlezen.

    

   Naast de samenvatting en bespreking van het boek vertalen we ook telkens Furedi's uitspraken i.v.m. de gezinsopvoeding naar analoge situaties i.v.m. het pedagogisch optreden van de leerkracht. We hebben de indruk dat ook de leerkrachten al te vaak onzeker en bang gemaakt worden; hun zelfvertrouwen, gezag en daadkrachtig optreden worden o.i. al te sterk aangetast. Het boek van Furedi bevat o.i. tal van remedies voor de herwaardering en vooral voor het aantrekkelijker maken van het lerarenambt.

    

2. Obsederende zorg van 'bange ouders'

    

   De ouders van vandaag zijn vooral 'bange ouders'. De auteur spreekt over hun obsederende zorg om de veiligheid van kinderen en over ‘paniekerige ouderschap’. Dit heeft tot een herdefiniëring van de opvoeding geleid: "Traditioneel werd een goede opvoeding geassocieerd met het verzorgen, stimuleren en socialiseren van kinderen. Vandaag betekent het dat je hun bezigheden op de voet volgt" (p.11). Het meest extreme voorbeeld hiervan is volgens Furedi een crèche in Londen waar de ouders hun kinderen thuis of op kantoor via televisiecamera’s in het klaslokaal kunnen volgen.

    

   Kunnen we ook niet spreken over een soort obsederende zorg t.a.v. de leerlingen op school? Vandaag worden de leerlingen door de leerkrachten en de ouders op de voet gevolgd en niet enkel hun prestaties, maar ook hun relaties en houdingen worden via allerlei kind- of leerlingvolgsystemen minutieus vastgelegd.

    

   Waar komt die obsederende zorg vandaan? Er zijn vooreerst een aantal vaststellingen die niet te rijmen vallen met deze obsederende zorg. Zo citeert Furedi een bericht uit de European Review of Injury Surveillance and Control waarin aangetoond wordt dat Britse kinderen bij de veiligste van Europa zijn (p.12). In zijn boek neemt Furedi ons mee op zijn zoektocht naar de diepere wortels van het fenomeen van het ‘paniekerige ouderschap’ (p.14).

    

3. Deskundigen en media als paniekzaaiers

    

   Furedi richt zijn pijlen vooreerst op twee grote spelers in het opvoedingsproces, de opdringerige opvoedingsdeskundigen en de media die voortdurend paniek zaaien. Het zijn zelfs blinde paniekzaaiers. Zo worden mythes in stand gehouden (vanzelfsprekend om de opvoedingscommercie draaiende te houden) die allang niet meer met de werkelijkheid stroken. Eén van de mythes is dat ouders minder tijd met hun kinderen doorbrengen dan vroeger. De nieuwe culturele normen die verlangen dat kinderen voortdurend in de gaten worden gehouden, eisen volgens Furedi heel wat tijd van de ouders op. Deze stelling wordt ondersteund door een onderzoek van de Schotse socioloog Stuart Waiton, waaruit blijkt dat ouders zoveel tijd aan het controleren van hun kroost besteden dat er voor de kinderen nog weinig tijd overblijft om alleen te spelen. Hij spreekt over een gemiddeld speeltijdverlies van één uur per dag (p.13).   

    

   De zgn. opvoedingsdeskundigen gedragen zich volgens Furedi als een soort 'opvoedingspolitie': "Als je je kinderen onder druk zet om goede resultaten te behalen op school of in de sportclub, kun je beticht worden van ‘emotionele mishandeling’, en als je de opvoeding van je kinderen aan de leerkrachten overlaat, krijg je het verwijt dat je de toekomst van je kind verwaarloost. Ouders die het stijgende aanbod raadgevingen in de wind slaan, worden als hoogst onverantwoordelijke individuen beschouwd" (p.22).

    

   Ook i.v.m. het onderwijs zaaien veel deskundigen en media voortdurend paniek. Naar het voorbeeld van Ellen Key gewagen nog velen over 'zielenmoorden op school'. We lezen dan bv.: "Laevers en zijn Leuvense medewerkers van het CEGO verbazen zich nog elke dag erover, hoe kinderen het kunnen uithouden in de doorsnee-school die wat sfeer en discipline betreft niet inspeelt op hun zienswijze en ontwikkelingsniveau" (De Standaard, 19 juni 1992). In KLASSE  (januari 2000) lezen we: "De leraar geeft nog altijd les als honderd jaar geleden, Ambiorix staat nog voor klas, Geen enkel onderwijssysteem is zo schools als het onze, Lachen mag nog altijd niet op school, De school versterkt bestaande waarden, Leerkrachten wenden de schijn van vrijheid aan om de leerlingen beter te kunnen controleren … Slechts vier leerkrachten op tien zijn ook opvoeders, …"

    

4. Premisse: ondeskundige opvoeders

    

   Het uiteindelijke resultaat van het paniek zaaien is dat ouders zich onbekwaam en onzeker voelen. Dat is trouwens ook het uitgangspunt van de zgn. opvoedingsdeskundigen. Volgens Furedi vertrekken  studies en publicaties over opvoeding meestal vanuit de veronderstelling dat ouders ter zake minder deskundig zijn dan de vaklui. Uit enquêtes blijkt volgens Furedi dat vaklui op de ouders neerkijken en geen vertrouwen hebben in hun bekwaamheid en in hun betrokkenheid bij de vorming en opvoeding van hun kinderen. Sommigen houden zelfs een pleidooi voor een soort ‘ouderschapsdiploma’ (p. 22).

    

   Kan men ook hier niet een parallel maken met de huidige onderwijswereld? Vertrekken veel onderwijsdeskundigen en beleidsmensen ook niet vanuit de veronderstelling dat leerkrachten weinig deskundigheid bezitten? Treden sommige onderwijskundigen ook niet – vaak onbedoeld - op als een soort 'onderwijspolitie'?

    

5. Aantasting daadkracht en zelfvertrouwen

    

   Waarom is respect voor de deskundigheid, de ervaringskennis of de intuïtieve wijsheid van de ouders zo belangrijk? Het schitterend antwoord van Furedi op deze vraag luidt: "De professionalisering van het gezinsleven ontneemt de ouders hun daadkracht omdat de relatie die men tracht te reguleren niet tot een reeks vaardigheden herleid kan worden. De relatie tussen een ouder en een kind is er een van kwalitatieve aard en kan niet verbeterd worden door er een technische formule op toe te passen. Zo’n tussenkomst kan echter wel de integriteit van de ouder-kindrelatie aantasten. Als vaklui inbreuk maken op die relatie ondermijnen ze de autoriteit van de ouders. En ouders met een zwakke autoriteit kunnen hun kinderen niet met krachtige hand aanpakken. Professionele inmenging berust op de bureaucratische overtuiging dat je opvoeden moet leren en bijgevolg ook aangeleerd moet krijgen. Die ondoordachte aanpak houdt geen rekening met de elementaire verhouding tussen de menselijke ervaring en het leerproces. In de loop van ons leven leren we heel wat door ervaring. Zelfverzekerde ouders leren uit ondervinding. Zulke lessen leer je niet op een cursus opgesteld door experts, want die scheppen alleen maar een klimaat waarin de ouder zich afhankelijk tegenover de vakman of –vrouw opstelt" (p.24).

    

   We hebben de indruk dat ook de daadkracht in het 'pedagogisch' optreden van de leerkracht sterk kan worden aangetast. Moet een leerkracht zich bv. bij elke pedagogische tussenkomst afvragen of hij wel de vele (gekunstelde) regels van de onderhandelingshuishouding à la Gordon (ik-boodschappen, geen-verlies-methode…). Moet een leerkracht voortdurend begaan zijn met het momentaan welbevinden en zieleheil van het o zo kwetsbare kind? Zo'n benadering tast de integriteit van de leerkracht-leerlingrelatie en het vlot handelen aan. Zulke adviezen maken de leerkracht onzeker, vooral ook omdat veel adviezen niet overeenkomen met zijn/haar intuïtie en ervaringswijsheid. Zelfzekere leerkrachten vertrouwen meer op de eigen ervaringswijsheid. Veel pedagogische lessen en attitudes leer je niet op een cursus opgesteld door een betweterige expert die een klimaat schept waarin de leerkracht zich afhankelijk tegenover hem moet opstellen.

    

   De pedagogische relatie die men tracht te reguleren kan ook niet tot een beperkte reeks vaardigheden herleid worden. Te sterke professionele inmenging berust vaak ook op de overtuiging dat het pedagogisch optreden van de leerkracht volledig aangeleerd moet worden, waarbij weinig rekening wordt gehouden met het feit dat we in de loop van ons leven heel wat leren door (langdurige) ervaring. We denken hier ook aan de voorstanders van het zgn. competentieleren in de lerarenopleiding die ook inzake klashouden alle heil verwachten van een afgebakende reeks competenties en ermee verbonden modules. Hier  houdt men geen rekening met het feit dat leerkrachten inzake klashouden heel wat door (lange) ervaring moeten leren. Bovendien is het merkwaardig dat vooral aanhangers van het zgn. ervaringsleren en van het constructivisme dat soort competentieleren bepleiten. Kinderen mogen uit hun eigen ervaringen leren; leerkrachten mogen dat niet en moeten vooral naar de onderwijsdeskundigen luisteren.  

    

   Ook in het algemeen wordt overigens weinig rekening gehouden met de ervaringswijsheid en de opvattingen van de leerkrachten. Al bijna twee eeuwen vinden bv. bijna alle onderwijzers dat het werken binnen jaarklassen als leercontext het meest efficiënt en effectief is; toch merken we dat onderwijskundigen en beleidsmensen steeds opnieuw die ervaringswijsheid in vraag stellen. We merken dit opnieuw in de visienota over het basisonderwijs die minister Vanderpoorten op 24 oktober j.l. verspreidde. 

    

   Om misverstanden te vermijden voegen er nog aan toe dat onderwijzen uiteraard meer is dan opvoeden: naast het pedagogisch optreden is er ook het didactisch optreden waarvoor het verwerven van algemene vaardigheden en vakspecifieke kennis heel belangrijk blijft.

    

   6   Gebrek aan solidariteit onder volwassenen

    

   Furedi wijst vervolgens op een andere factor die de huidige ouderschapscrisis sterk beïnvloedt: "Alles draait om het gebrek aan solidariteit onder volwassenen" (p.37). Socialisatie van kinderen berust op een breed netwerk van verantwoordelijke volwassenen en juist dat netwerk bestaat volgens Furedi niet meer. Zelf denken we hier bv. aan een leerkracht die de speelplaats passeert, twee jongens ziet vechten, maar niet ingrijpt omdat hij niet 'van toezicht' is. Gelijkaardige situaties doen zich ook op straat voor. Hoeveel volwassenen voelen zich nog als het ware verplicht om kinderen die zich in het openbaar misdragen, terecht te wijzen?

    

   Gebrek aan solidariteit wordt gevoed door wantrouwen (p.41 e.v.). We leven in een tijd van wantrouwen. Ook de school is daar het slachtoffer van. Vroeger hadden mensen vertrouwen in de 'meester' van de klas. Nu is er veel meer wantrouwen. Vroeger ging die solidariteit soms heel ver, zo ver dat ze vandaag zelfs als lachwekkend overkomt. Ik denk bijvoorbeeld aan een jongen die straf kreeg, thuiskwam en dezelfde straf nog eens voor de ouders moest maken. De reactie was misschien overdreven maar was wel een signaal van solidariteit vanwege de ouders met de 'meester'. Hun reactie bevestigde het beeld van de leerkracht die traditioneel in loco parentis handelt.

    

   Keren we nu terug naar Furedi. Hij stelt dat volwassenen niet meer bereid zijn om een soort openbare verantwoordelijkheid voor het welzijn van de kinderen op zich te nemen, ook als het om volslagen vreemden gaat. Dat tekort aan solidariteit maakt ouders bang: "Als je niet weet op wie je kunt terugvallen in geval van nood kun je je uiterst kwetsbaar voelen" (p.47). Het ouderschap is een erg eenzame aangelegenheid geworden. Ouders reageren onzeker, zelfs paniekerig, wat door opvoedingsdeskundigen wordt aangegrepen om zich in het gezinsleven te mengen. 

    

1. Kwetsbare kind en determinerende ouderschap

    

   Furedi trekt ook heftig van leer tegen de met elkaar verweven mythes van de ‘gedetermineerde kindertijd’ en het ‘determinerende ouderschap’. De idee dat ervaringen uit de vroege kindertijd de hele verdere ontwikkeling bepalen en dat de ouderlijke invloed het toekomstige lot van een kind bepaalt, heeft volgens Furedi een grote impact uitgeoefend op de ouder-kindrelatie. Volgens hem wordt daardoor de veerkracht van het kind zelf sterk onderschat, wordt de angst bij de ouders aangewakkerd, en wordt het ouderlijk aandeel in de ontwikkeling van een kind zo sterk overdreven dat opvoeding een haast onmogelijke opdracht is geworden (p.49)."Ouders worden er constant aan herinnerd dat kinderen onvoorstelbaar kwetsbaar zijn en voortdurend aandacht behoeven." Ouders worden telkens op het hart gedrukt dat ze nooit té bezorgd kunnen zijn voor het welzijn van hun kinderen. Het beeld van het kwetsbare en tere kind vindt volgens Furedi zijn wortels in de vooronderstelling dat kinderen niet in staat zijn negatieve ervaringen te verwerken (p.51).

    

   Worden ook leerkrachten niet voortdurend overstelpt met raadgevingen van onderwijsdeskundigen om permanent waakzaam te blijven voor het welbevinden van hun leerlingen? Worden problemen van leerlingen (pesten, stress, agressie, spijbelen, depressie, vandalisme, leerproblemen…) niet steeds meer geïnterpreteerd als uitingen van emotionele schade die ze geleden hebben en als kwalen die vaak door de leerkrachten en de school veroorzaakt zouden zijn (cf. bijdrage hierover van Raf Feys in Onderwijskrant nr. 92).  Furedi vermeldt volgend voorbeeld: "Op het congres van de Britse Professionele Leerkrachtenvereniging in 1999 werd het examensysteem openlijk afgekeurd omdat het een ‘sadistische’ prestatiedwang op kinderen zou uitoefenen" (p.55). Het dogma van het kwetsbare kind komt ook tot uiting in de overdreven zorg voor het 'welbevinden' van de leerling.

    

   Furedi concludeert: "Alles wat een andere persoon ongelukkig kan maken, geldt dan als een aanslag op de emoties" (p.55)…. Gelukkig bestaat er nauwelijks empirisch bewijsmateriaal voor dat hardnekkig idee (p.62). In dat verband verwijst Furedi bijvoorbeeld naar de kritieken op de hechtingstheorieën van John Bowlby en Eric Erikson (p.57 e.v.).

    

   Furedi gaat nog dieper in op de bewering dat opvoeding een overweldigende invloed op de ontwikkeling van het kind uitoefent (=determinerende ouderschap). Een gevolg van deze visie is dat de aangeboren verdedigingsmechanismen van het kind worden onderschat. Furedi geeft een indrukwekkend lijstje van voorbeelden van de opgeklopte invloed van de opvoeding. Zo zouden volgende kinderkwalen door een slechte opvoeding veroorzaakt worden (p.63 e.v.): eetstoornissen, peuterpuberteit, examenstress, falen op school, depressie, een laag IQ, gewelddadig gedrag, psychologische schade enz. Ouders krijgen te horen dat alles wat ze in de eerste levens- jaren doen van doorslaggevend belang is. De tijd dat ouders hun kinderen gewoon kunnen liefhebben, knuffelen enz., is voorbij. 'Koesteren en stimuleren zijn nu verplichte opvoedingspraktijken, opgelegd door de nieuwe 'early learning-theorie' (p.67).

    

   Ook hier herkennen wij parallellen met de onderwijspraktijk. Mogen leerkrachten nog gewoon en spontaan van hun leerlingen houden? Of moeten ze welbevinden- en betrokkenheidsschalen hanteren om dat doel te bereiken? Waarom willen onderwijsdeskundigen leerkrachten vandaag per se uitleggen hoe ze van hun leerlingen moeten houden? Zien zij echt niet in dat verplichte zorg voor het welbevinden van de leerling de authentieke uitingen van deze zorg banaliseert? Verplichte zorg voor het welbevinden is een gekunsteld ritueel … In deze context hebben we samen met Furedi ook moeite met de artificiële 'emotionele intelligentie' zoals die door Daniel Goleman in zijn bestseller Emotional Intelligence wordt beschreven. Volgens Furedi hebben dergelijke boeken doorgaans weinig om het lijf, zowel theoretisch als empirisch (p.89). We zijn het daar mee eens.

    

   Rond de dogma’s van de gedetermineerde kindertijd en het determinerende ouderschap is een hele industrie ontstaan. Furedi schrijft daarover: "Ouders worden belaagd door ondernemers die hun allerhande gadgets aanprijzen om hun kinderen maximaal te stimuleren" (p.70). In dat verband denken we zelf ook aan bepaalde 'winkels' in het onderwijswereldje waar allerlei materiaal wordt aangeprezen om kinderen toch maar de meest stimulerende omgeving te kunnen bieden: gevoelensdozen, axenrozen… 

    

2. Niet meer straffen, enkel belonen?

    

   De deterministische visie op de ouder-kindrelatie herkent Furedi ook in de manier waarop we kinderen belonen of straffen. Furedi schrijft (p.82): "De raadgevers van vandaag verzetten zich tegen alle vormen van straf omdat ze er dogmatisch van uitgaan dat het probleem zelden bij het kind ligt maar veeleer bij de opvoeding. Kinderen zijn dus niet ‘stout’, ze vragen alleen om aandacht. En negatief gedrag lossen we op door het te negeren in plaats van het te bestraffen, want als je je kinderen de aandacht geeft waar ze om vragen, beloon je hun gedrag".

    

3.  Meer 'qualtiy time' besteden aan kind?

    

   Paniekerig ouderschap is niet alleen een symptoom van overdreven bezorgdheid voor het welzijn van de kinderen maar ook van een diepgewortelde twijfel of men wel over voldoende tijd beschikt om die taak tot een goed einde te brengen. Voor die tijd is zelfs een term bedacht: quality time (p.101).

    

   Opvoedingsdeskundigen prenten ouders in dat ze niet genoeg tijd met hun kinderen kunnen doorbrengen. Ouders geraken dan in paniek omdat ze de indruk hebben dat in de eerste plaats de lange werkuren een obstakel vormen. Volgens Furedi is die indruk onterecht. Hij toont dat aan door een simpele vergelijking met de lange werkuren van een halve eeuw geleden. Zijn conclusie is eerder: tijdnood is niet de oorzaak maar een symptoom van de paniekerigheid bij de ouders (p.102). Het heeft volgens hem veel meer te maken met de verwachting van de maatschappij dat ouders zoveel tijd aan hun kinderen moeten besteden. De paradox is nu dat uit recente sociologische studies blijkt dat de huidige generatie ouders juist meer bezig is met de opvoeding van de kinderen dan ooit tevoren (p.105).

    

4. Verwarrend identiteitsbesef

    

   Paniekerig ouderschap heeft uiteindelijk veel te maken met het feit dat volwassenen hun eigen angsten op de ervaringen van de kinderen projecteren. In feite is dat de centrale stelling van het hele boek van Furedi. Succesvol ouderschap is voor de identiteit van volwassen mensen immens belangrijk geworden. Men moet daarin slagen. Immers, ‘identiteit’ is vandaag een allesbehalve evidente zaak. ‘Identiteit’ betekent ‘zekerheid’ en die is er niet meer. Het identiteitsbesef van vele mensen vervaagt omdat ze in een tijd van wankele relaties leven, omdat de idee van een vaste baan voor hen ook al een illusie is gebleken… Iemand die zichzelf niet herkent in het werk of zich geïsoleerd voelt en weinig contact heeft, verliest ook een zeker identiteitsbesef. Furedi redeneert verder: "De uitholling van de volwassen identiteit brengt een ongekende belangstelling voor het kind met zich mee (…). Moeders en vaders kunnen hun baan kwijtraken (…) Minnaars en echtgenoten komen en gaan (…). Maar wat er ook met de relaties tussen volwassenen gebeurt, onze zoon of dochter zal altijd ons kind zijn. Kinderen zorgen voor bestendigheid in een vluchtige wereld. Daarom gaan ouders ook zoveel van zichzelf in hun kinderen investeren" (p.125-127).

    

   Maar ook hier is er opnieuw sprake van een paradoxaal gegeven. Tegenover de allesoverheersende emotionele aandacht voor het eigen kind staat heel vaak een grote onverschilligheid tegenover kinderen in het algemeen (p.127). Vele ouders die trots zijn op hun eigen kind en er alles voor doen, tonen weinig verantwoordelijkheid voor andermans kinderen. Denk maar aan een speelplein waar een ander kind van de schommel valt en niet wordt geholpen terwijl het eigen kind in dezelfde situatie direct alle aandacht krijgt.

    

   Emotionele investering staat gelijk met een behoefte aan zelfbevestiging via de eigen kinderen. Andermans kinderen heeft men daarvoor niet nodig. Het zijn de eigen kinderen die ouders een houvast bieden. De relatie met de eigen kinderen bepaalt de identiteit van de ouders. Ouders willen zichzelf in hun kinderen herkennen. Furedi geeft daarvan schitterende voorbeelden zoals die van aanstaande ouders die een naam voor hun kind zoeken. In vele gevallen grijpen ze die gelegenheid aan om iets over zichzelf te zeggen. Een ‘hippe’ naam laat bijvoorbeeld vermoeden dat de ouders dat ook zijn (p.114). Maar, als ouders zich zo geheel en al aan hun kinderen geven, wordt ook de angst om die relatie te verliezen, groter en groter.

    

5. 'Rechten van het kind'

          en ondermijning van gezag

    

   Het angstig gedrag van ouders wordt bovendien nog eens versterkt door allerlei culturele tendensen die sinds de jaren zestig en de institutionalisering van de jeugdcultuur het ouderlijk gezag in vraag stellen. Vele ouders voelen zich daardoor niet goed in hun rol als ‘verantwoordelijke volwassenen’ en klampen zich vast aan een jeugdige identiteit: "Ze houden vol dat ze nog veel moeten leren en volgen schaamteloos de modegrillen van de jongere generatie" (p.131).

    

   De ondermijning van het gezag gaat gepaard met overtrokken aandacht voor de rechten en de autonomie van de kinderen en zo verliezen de ouders de greep op hun kinderen. Ouders krijgen vrijwel geen publieke steun bij het uitoefenen van hun ouderlijk gezag: "Overal om ons heen worden de ouders in een ongunstig daglicht gesteld. In de populaire cultuur en de media worden ze afgeschilderd als vastgeroeste klunzen die geen benul hebben van wat hun kinderen bezig houdt. Daartegenover worden kinderen voorgesteld als verstandige, door de wol geverfde en inventieve wezens " (p.133). We merken b.v. dat ook Ankie Vandekerckhove en haar kinderrechtencommissariaat het gezag te sterk in vraag stellen en de ouders al te graag culpabiliseren.

    

   Wordt ook van de leerkracht niet verwacht dat hij vooral een ‘vriend’ en een ‘leuke speelmakker’ is in plaats van een gezagsvol scheidsrechter? Zoals ouders door deskundigen worden aangemoedigd om opener en speelser met hun kinderen om te gaan, zo stellen ook veel onderwijsdeskundigen dat gezag in de klas het best door middel van spel en vriendschap wordt uitgeoefend en is er geen plaats meer voor discipline en gehoorzaamheid. Leerkrachten krijgen ook weinig steun van buitenaf om een zekere mate van discipline in stand te houden. In plaats van te bevestigen dat kinderen baat hebben bij een gestructureerde, gedisciplineerde aanpak worden leerkrachten die kordaat optreden en durven straffen vaak voorgesteld als te streng, autoritair, onbuigzaam, en wordt straffen zelfs als een vorm van mishandeling aangezien.

    

6. Vlucht uit de volwassenheid: kidults

   socialisatie in het gedrang

    

   De identiteitscrisis van de volwassenen en het bijzondere morele aanzien dat de kinderen genieten, hebben een cultureel proces op gang gebracht dat volgens Furedi het best te omschrijven valt als een 'vlucht uit de volwassenheid' (p.134). Het resultaat is zelfs dat sommige ouders echt zoveel mogelijk op hun kinderen willen lijken: ze hebben dezelfde voorkeur voor muziek, ze gaan samen naar de discotheek… In de Amerikaanse reclamewereld heeft men zelfs een speciale naam voor het groeiende aantal Peter Pan-volwassenen gevonden: de ‘kidults’ (p.134). Deze evolutie heeft natuurlijk belangrijke implicaties voor de uitoefening van het ouderlijk gezag.

    

   In het slechtste geval zullen ouders die zich als kinderen gedragen, niet meer over het nodige gezag beschikken om hun functie als ouder te kunnen vervullen. Over die functie is Furedi duidelijk: "De toekomst van elke gemeenschap staat of valt met de geslaagde socialisatie van haar kinderen. De opvoeding is daartoe het belangrijkste middel. Maar als ouders zich zoals hun kinderen proberen te gedragen, wordt het eindpunt van de socialisatie verre van duidelijk" (p.136).

    

7.  Misprijzen voor opvoeders en tegenstrijdige adviezen

    

   Als we kinderen op dezelfde manier als volwassenen benaderen, dan komen de kinderen zelf serieus in de problemen. Volgens Furedi kunnen kinderen inderdaad ooit de gelijken van volwassenen worden. Maar vóór het zover is, mag men ze onder geen beding behandelen alsof ze al volwassen zijn: "De hele opvoeding is gesteund op het onderscheid tussen het vooruitzicht volwassen te worden en de volgroeidheid zelf" (p.141). We leven echter in een klimaat waar dat onderscheid alsmaar moeilijker te maken is. Furedi vat alles goed samen in één zin: "Alsmaar minder wordt openlijk hulde gebracht aan de wijze ouder" (p.159). In de huidige cultuur krijgen ouders vaak te maken met misprijzen. Daardoor beginnen ze aan zichzelf te twijfelen en onderwerpen ze zich aan de verwachtingen en opvattingen van de professionele autoriteiten.

    

   Volgens Furedi weten deze deskundigen het zelf niet altijd beter en ze tasten vaak evenzeer in het duister als de ouders zelf. Ouders zijn zich daarvan onvoldoende bewust: "Al te vaak worden meningen, speculaties en vooroordelen voorgesteld als een gezaghebbend advies. Praktisch elk opvoedingsprobleem – voeding, quality time, televisie kijken, vroeg leren,, discipline enzovoort – is onderhevig aan tegenstrijdig advies. Vaklui veranderen regelmatig van mening" (p.170).

    

   Furedi hekelt de professionele inmenging waarbij ouders op hun plaats worden gezet als onkundige amateurs. Hij hekelt de vele vaklui die op zijn minst een bevoordeelde positie voor zichzelf als deskundigen opeisen en ervoor zorgen dat ouders van hen afhankelijk worden: Hun expertise is zeker niet op wetenschap en onderzoek gebaseerd, en evenmin op praktische ervaring. Veel professionele opvoedkundigen blijken allesbehalve voorbeeldige ouders die de kneepjes kennen (p.183).

    

   Worden ook leerkrachten niet vaak geconfronteerd met misprijzen en met tegenstrijdig adviezen? En zijn veel adviezen ook niet eerder op speculatie en morele uitgangspunten gebaseerd dan op wetenschappelijk inzicht? Zien we ook in het onderwijs niet een opeenvolging van nieuwe modes en rages in zeer korte tijd?

    

8. Herstel zelfvertrouwen van opvoeders

    

   Furedi nodigt de ouders uit om opnieuw in hun rol als opvoeder te geloven. Dat zelfvertrouwen is nodig, anders kunnen ouders geen gezag uitoefenen. Als ouders het gezag delen met mensen die beweren betere opvoeders te zijn, dan zal hun positie verzwakken: "Je kunt als ouder geen deel van je gezag afstaan zonder dat je eigen gezag aangetast wordt" (p.189).

    

   De opvoedkundige wetenschap zelf schiet tekort. Dat komt omdat opvoeden niet kan aangeleerd worden als een reeks vaardigheden. Opvoeden kan niet aangeleerd worden omdat het grotendeels op een persoonlijke verhouding berust en in relaties leert men vooral uit ervaring. Advies – vaak goedbedoeld – haalt weinig uit aangezien elke relatie iets unieks bevat dat alleen de betrokkenen kunnen begrijpen: "We leren door de ervaring van vreugde en pijn, plezier en ontgoocheling in onze omgang met een persoon die iets voor ons betekent" (p.190).

    

   Ook op het vlak van het onderwijs moet o.i. dringend iets gedaan worden aan het herstel van het zelfvertrouwen en van het gezag van de leerkrachten. Dit lijkt ons een ook veel dringerder opdracht voor minister Vanderpoorten, dan het sleutelen aan een participatiedecreet.

    

9. Minder politisering van de opvoeding

      

   Furedi houdt ook een pleidooi om de opvoeding aan de invloed van de politiek en overheid te onttrekken. Want ook in de politieke besluitvorming is bijvoorbeeld het determinerende ouderschap de dominerende ideologie geworden. Als voorbeeld geeft Furedi een initiatief van de Britse regering in de lente van 2000 om moeders die borstvoeding geven, financieel aan te moedigen. Borstvoeding zou de opvoeding van de kinderen ten goede komen… (p.197). We denken voor Vlaanderen bv. aan de recente campagne van het kinderrechtencommissariaat om de ouders en hun kinderen een onderhandelingshuishouding aan te praten.

    

   Politieke inmenging, bemoeizucht vanwege kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove … zijn veelal schadelijk omdat ze de ouders nog meer zeggenschap ontnemen en 'veronzekeren', terwijl het de bedoeling zou moeten zijn dat ouders hun zelfvertrouwen terugwinnen. Politieke inmenging in de gezinsopvoeding is een gevaarlijke onderneming; het gaat hier overigens om menselijke relaties die specifiek en persoonlijk zijn; politieke besluitvorming is per definitie algemeen van aard is. Gelukkig vindt Furedi steeds meer medestanders, waaronder ook verantwoordelijke publieke figuren, die de Britse regering oproepen het gezinsbeleid met een stevige dosis nederigheid aan te pakken.