‘Vrije’ interpretatie van wollige M-decreet  door Tine Geysen en ‘vrije’ CLB-koepel

1.Minister Crevits:  interpretatievrijheid voor CLB!?

Op 12 februari gaf minister Crevits in de commissie onderwijs grif toe dat het M-decreet heel vaag is en veel interpretatie toelaat. Zelf vond ze die vaagheid en interpretatievrijheid blijkbaar zelfs goed en vertrouwt ze naar eigen zeggen op de interpretatievrijheid- en wijsheid van de CLB-mensen. Een paar Vlaamse parlementsleden stelden de vraag of kinderen als het dochtertje Flo van An Nelissen na het derde kleuter volgens het M-decreet al dan niet rechtstreeks naar het buitengewoon onderwijs (type basisaanbod) mogen overstappen. Ze gingen er zelf van uit dat dit niet kon en drongen aan op een aanpassing van het decreet.  Minister Crevits ontweek een antwoord op deze concrete vraag : “Ik heb ook  de verslagen gelezen die de afgelopen dagen in de pers (over Flo e.d.) zijn verschenen. Ik wil niet op individuele gevallen ingaan. Dat lijkt me ook moeilijk. Ik ken de zorgen van die mensen niet. Ik kan naar hen luisteren, maar ik kan dat niet oplossen. We zullen vertrouwen moeten hebben in de goede werking van de CLB’s. De CLB’s zullen case per case nagaan hoe een probleem kan worden opgelost.” Crevits was dus niet van plan het decreet aan te passen.

 2. Vrije interpretatie van M-decreet door verantwoordelijke VCLB-koepel

Minister Crevits wees dus op de grote interpretatievrijheid vanwege de CLB’s en op het feit dat deze volgens haar ‘geval per geval moeten bekijken’.  Uit  recente bijdragen van Tine Geysen,  verantwoordelijke voor het M-decreet binnen de Vrije CLB-koepel, blijkt alvast dat zij en haar CLB-koepel het M-decreet op een eigenzinnige wijze interpreteren en deze interpretatie blijkbaar ook willen opleggen aan de afzonderlijke CLB’s. We merken tegelijk dat bepaalde CLB-directeurs het CLB-decreet dit decreet wel wat anders en minder strak interpreteren dan Tine Geysen en Co.

In de bijdrage ‘M-decreet: vraag en antwoord’ in Caleidoscoop van eind februari 2015 besteedt Tine Geysen aandacht aan vragen over het M-decreet waarmee ‘CLB’ers nog zitten over de concrete uitwerking van het M-decreet’. Zij doet dat ook in een bijdrage in het tijdschrift Impuls van maart 2015. In beide bijdragen manifesteert Geysen zich als een enthousiaste pleitbezorger van het M-decreet die vindt dat er al te veel kinderen naar het b.o. verwezen worden en dat veel van die kinderen nu “meer kansen zullen krijgen binnen het gewoon onderwijs” (Impuls, p. 142). Dat het aantal b.o.-kinderen mede een gevolg is van de sterke toename van (anderstalige) allochtone leerlingen, wordt uiteraard niet vermeld. We zullen verderop ook merken dat Geysen en Co de gangbare CLB-praktijk inzake het opstellen van diagnoses en verslagen aanzienlijk willen beperken. Bij betwistingen tussen scholen en ouders willen zij ook bijna onvoorwaardelijk het oordeel van de ouders voorrang geven.  

Tine Geysen beklemtoont in de Impuls-bijdrage o.i. ook al te zelfbewust en ostentatief dat de eindverantwoordelijkheid steeds ligt bij het CLB en dat het CLB zich ‘als kritische partner van de school moet opstellen’: “het CLB en de school zijn partners, maar parters mogen elkaar kritisch bekijken.”

3. “Liefst geen verwijzing naar b.o. in de loop van een schooljaar!??

In de Caleidoscoop-bijdrage behandelt Tine Geysen o.a. de vraag: “ Kan een leerling verwezen worden naar het type ‘basisaanbod’ in de loop van het schooljaar?” Geysen schrijft: “Een eerste verwijzing in de loop van het schooljaar (b.v. in een eerste leerjaar) kan, al moet steeds goed overwogen worden of dit wel wenselijk is. Streefdoel is om een overstap naar buitengewoon onderwijs te laten ingaan op 1 september ” Een kind kan volgens het M-decreet pas overstappen naa het b.o.-basisaanbod  als aangetoond wordt dat het weinig kan opsteken in b.v. het eerste leerjaar. (Ook al wekt directeur Vandenbroucke van het vrije CLB-Ieper in een standpunt op de website ‘Klasse voor ouders’ de indruk dat leerlingen b.v. na het derde kleuter wel nog rechtstreeks kunnen overstappen naar het typs ‘basisaanbod’.)  Voor een aantal leerlingen waarvan men al in de kleuterschool weet dat het gewoon onderwijs moeilijk haalbaar is, zal uiteraard al heel vlug blijken dat het volgen van het eerste leerjaar niet wenselijk is. Bij zo’n afweging na 1 of een paar maanden speelt vooral ook mee dat men er ten zeerste van overtuigd is dat dit kind ook in de erop volgende maanden weinig zal opsteken in dit eerste leerjaar en dat dus het verder volgen van dit leerjaar geenszins zinvol is.  We begrijpen niet  waarom volgens Geysen het streefdoel van het CLB is om een overstap naar het buitengewoon onderwijs pas te laten ingaan op 1 september van het volgend schooljaar.

Op onze kritiek repliceerde Geysen op de blog van An Nelissen: “Ik heb wel nergens geschreven dat een kind enkel kan verwezen worden naar buitengewoon onderwijs als kan aangetoond worden ‘dat het niets kan opsteken in het 1^ste leerjaar.’ Wat het streefdoel betreft om een overgang te laten samenvallen met de start van een nieuw schooljaar… daarmee geven we enkel aan dat waar mogelijk we een instap in buitengewoon onderwijs willen laten samenvallen met de start van een nieuw schooljaar. Het is geenszins de bedoeling om een instap in het buitengewoon onderwijs in de loop van een schooljaar te verhinderen indien dit het meest aangewezen is voor de leerling in kwestie.” Waarom vermelden Geysen en het VCLB niet dat kinderen waarvan men al in het kleuteronderwijs en bijna vanaf de eerste dag van het eerste leerjaar heel goed weet dat ze weinig kunnen opsteken in het eerste leerjaar, er alle belang bij hebben om zo vlug mogelijk over te stappen naar het buitengewoon onderwijs? En waarom vermeldde Geysen wel uitdrukkelijk dat het streefdoel moet zijn om kinderen pas na het eerste leerjaar, op 1 september te laten overstappen?

3. Enkel (doorverwijzings)verslag als ouders ermee akkoord gaan!??

In de bijdrage in Impuls (De rol van het CLB binnen het M-decreet) schrijft Geysen o.i. ook een aantal merkwaardige zaken over het optreden van de CLB’s. Zo schrijft ze: “Het VCLB (= koepel vrije CLB- centra) kiest er heel uitdrukkelijk voor om enkel een verslag (nodig voor overstap naar buitengewoon onderwijs) op te maken wanneer ouders zich hier ook in kunnen vinden. Slechts in heel uitzonderlijke omstandigheden kan hiervan afgeweken worden en dat kan enkel als het in het belang van de leerling is om toch een verslag op te maken.”

Minister Crevits stelde al in de onderwijscommissie dat de CLB over veel verantwoordelijkheid en vrijheid beschikken. We begrijpen echter niet dat een decreet de koepel van de vrije CLB’s toelaat om het decreet zo eigenzinnig toe te passen. De CLB’s van het vrij onderwijs zullen volgens haar pas een verslag (voor overstap naar het b.o. opmaken als ze daartoe de toestemming krijgen vanwege de ouders.”  Als de ouders van meet af aan een overstap weigeren, dan zullen de CLB’s volgens Geysen in principe zelfs geen verslag opstellen.

Hier merken we dus dat volgens Geysen de CLB’s het gefundeerd oordeel van de leerkrachten/school zomaar naast zich kunnen neerleggen, maar dat ze anderzijds wel het oordeel van de ouders meestal zullen respecteren.  Een paar pagina’s ervoor geeft Geysen in de bijdrage wel toe dat bij de beoordeling van een leerling  de kennis van de eindtermen en leerplannen belangrijk is en “dat die kennis bij de school zit. In die zin is het belangrijk dat de school en het CLB die afweging samen maken.” Maar hoe kunnen CLB-mensen die afweging samen maken als de CLB’ers over weinig kennis omtrent eindtermen, leerplannen en methodische aanpak beschikken. Vroeger, in de tijd van het PMS-project leerzorg, beschikten de CLB’ers nog over meer kennis omtrent lezen, spellen en rekenen in het basisonderwijs.  Sinds de grote PMS-hervorming werd hier nog weinig aandacht aan besteed.

Hoe verantwoordt Geysen het prioriteit verlenen aan het oordeel van de ouders? Ze schrijft: “Het CLB is niet alleen een partner van de school, maar ook een partner van ouders ‘en’ leerling. Dat vraagt van scholen het nodige begrip omdat bepaalde situaties ervoor zorgen dat het CLB als partner van de leerling en de ouders stappen zet waar scholen het mogelijk niet of minder mee eens zijn. ... Het VCLB kiest er hier uitdrukkelijk voor om enkel een verslag op te maken wanneer ouders zich hier ook kunnen in vinden.” Geysen veronderstelt ook blijkbaar dat indien het oordeel van de ouders ingaat tegen het oordel van de school, dit ook steeds in het belang is van het kind en dat dit bij het oordeel vanwege de leerkrachten blijkbaar niet het geval is. Waarom zou het oordeel van de school niet meer in het belang kunnen zijn van het kind dan het oordeel van zijn ouders?  Het is ook opvallend dat Geysen niet ingaat op situaties zoals dit van het dochtertje Flo van An Nelissen waarbij zowel de ouders als de school vinden dat Flo na het derde kleuter rechtstreeks toegang moet krijgen tot het buitengewoon onderwijs-type basisaanbod.

4. Wat gebeurt er als ouders of leraren niet akkoord gaan met het CLB-verslag?

Op de vraag ‘wat gebeurt er als leraren of ouders niet akkoord gaan met het CLB-verslag’, formuleert Hans Vandenbroucke, directeur vrij CLB-Ieper, een antwoord op de website ‘Klasse voor ouders’ dat anders klinkt dan de opvatting van Geysen. Hierbij blijkt ook dat  Vandenboucke de mening toegedaan is dat  het CLB niet vooraf de toestemming vooraf moet vragen aan de ouders om een verslag op te maken.

Vandenbroucke stelt: “Er zal bij betwisting van het CLB-verslag dan discussie zijn. In het begin omdat er nog twijfel bestaat over de interpretatie van het M-decreet. Maar ook nadien. Het voordeel van overleg is dat alle partijen argumenten kunnen inbrengen en zoeken naar oplossingen. Maar er zijn ook nadelen. Soms zal er geen consensus zijn. Dan hakt het CLB de knoop door. Dat is een ondankbare taak. Voor de ene ouder/school zal het CLB te snel een verslag geven, voor de andere ouder/school te laat.”  Als bestuurslid van een aantal scholen zouden we daar zelf ook op aandringen.

In dezelfde context situeert zich ook een uitspraak van Geysen die o.i. opnieuw nogal afwijkt van dit van Vandenbroucke. Zij poneert: “Wanneer de ouders van de leerling met een verslag buitengewoon onderwijs dat toelating geeft tot het buitengewoon onderwijs, toch een inschrijving wensen in het gewoon onderwijs, zullen wij met hen alle mogelijkheden binnen het gewoon en buitengewoon onderwijs doorlopen en hun keuze respecteren. Kiezen ouders voor het gewoon onderwijs, dan voorziet de huidige procedure dat ouders een school kiezen en dat die school die leerling kan inschrijven onder ontbindende voorwaarde.”

5. Veel minder attesten & diagnoses vanwege CLB!?

In de ‘Impuls’-bijdrage schrijft Geysen tevens dat de CLB’s in de toekomst principieel veel minder vlug zullen geneigd zijn om een diagnose (voor toelating tot GON of b.o.) uit te schrijven. Vanuit haar persoonlijke keuze voor inclusief onderwijs en voor het sterk verminderen van het aantal type1-& 8-leerlingen,  verantwoordt dit zo: “De CLB-sector verkiest eerder om sterk in te zetten op handelingsgerichte diagnostiek en handelingsgericht werken. Een classificatie (b.v. ADHD, ASS, dyslexie, ...) kan hier deel van uitmaken, maar indiceren welke hulp nodig is kan ook losstaan van classificatie.” 

In de context van kritiek op het weigeren van attesten door sommige CLB-centra in een bijdrage over de dochter Flo op de blog van An Nelissen (Achter de camera)  gaf directeur Vandenbroucke wel grif toe dat van overheidswege druk werd uitgeoefend op het CLB om minder attesten uit te schrijven en te verwijzen naar het b.o., maar niet dat de CLB principieel het opstellen van diagnoses (en verslagen) principieel sterk wou reduceren.

We vragen ons in dit verband  ook af of de CLB-mensen (nieuwe stijl) wel voldoende leerinhoudelijk en didactisch onderlegd zijn voor het ondersteunen van de leerkrachten bij  het ‘indiceren welke hulp leerlingen nodig hebben’. En zijn ze in dezelfde context wel voldoende onderlegd om als scheidsrechter uit te maken of het oordeel van de school over het niet voldoende kunnen volgen van het gemeenschappelijk curriculum al dan niet verantwoord is? Bij de grote hervorming van de PMS-centra heeft men er precies voor gekozen dat de CLB-adviseurs zich veel minder met leerinhoudelijke en vakdidactische zaken zouden inlaten. Wil men nu plots weer een andere richting uit met de CLB’s?

6. Besluit: wollig M-decreet, vrije interpretatie en conflicten

Het verwondert ons ten zeerste dat de beleidsmakers de CLB’s zoveel vrijheid inzake interpretatie en toepassing van het M-decreet toekennen. Dit zal ook tot veel conflicten leiden. Uit de bijdragen van Geysen blijkt dat zij en VSLB-koepel  het wollige M-decreet - dat o.i. al te veel vrijheid laat aan de CLB’s -  op een eigenzinnige wijze interpreteert.

Deze interpretatiewijze kan ook sterk kan afwijken van de interpretatie vanwege de koepel van het gemeenschapsonderwijs. Geysen heeft het niet enkel over de verordeningen van het M-decreet, maar voortdurend ook over de eigen interpretatie en invulling door de VCLB-koepel.

Geysen heeft het hier ook enkel over de opstelling van de koepel van de vrije Centra; het zou dus best kunnen dat de andere koepel het M-decreet en de rol van de CLB hierbij anders interpreteert. Naar verluidt zouden ouders  ook op  een ander CLB een beroep mogen doen – dus ook op een CLB van een ander onderwijsnet. We denken  ook dat  scholen overschakelen naar een ander CLB als ze merken dat hun CLB zich bij de toepassing van het M-decreet even strak opstelt als Tine Geysen en Co. 

Het wollige M-decreet laat al te veel vrije interpretatie door de CLB e.d. toe en dit zal tot veel problemen en conflicten leiden.  Geysen wekt hierbij ook de indruk dat de vrije CLB’s de interpretatie van de VCLB-koepel zullen en moeten volgen, waardoor de zgn. vrijheid voor de afzonderlijke CLB’s ten zeerste wordt ingeperkt. Ook dit zal o.i. tot conflicten leiden.