Gentse onderwijskundigen, PISA -verantwoordelijken, zetten al in 2003 kwakkels recht rond (on)gelijke kansen in Vlaanderen in het COC-blad Brandpunt van april 2003.

Onderwijskundigen van de UGent die verantwoordelijk zijn voor PISA-Vlaanderen, weerlegden  in 2003 al krachtig de kritiek over sociale discriminatie vanwege  Vlaamse sociologen en beleidsmakers.  Dit betekent ook dat ze het belangrijkste uitgangspunt voor de hervorming van het s.o. weerlegden. Jammer genoeg deden ze dit sindsdien niet meer expliciet en reageerden ze ook niet expliciet op de hervormingsplannen voor het s.o. We bekijken straks hoe ze in Brandpunt van april 2003 de kritiek en foute conclusies van de sociologen en de beleidsmakers weerlegden. Deze bijdrage is nog steeds even actueel als in 2003. We plaatsen er nog wat commentaar bij – waarbij we ook PISA-2012 betrekken.

Al meer dan 10 jaar beweren Vlaamse sociologen als Dirk Jacobs, Ides Nicaise, Mieke Van Houtte… en heel wat beleidsmakers en onderwijsverantwoordelijken dat het Vlaams onderwijs kampioen sociale discriminatie is. In Onderwijskrant hebben we dit steeds weerlegd en gesteld dat zij zich ten onrechte baseren op de egalitaire kloofmythe, het verschil tussen de hoogste en laagste 10%.  Ook recentelijk nog toonden de Nederlandse socioloog Jaap Dronkers en de Brusselse psycholoog Wim Van den Broeck  aan dat Vlaanderen ook inzake gelijke kansen vrij goed presteert. Volgens Dronkers presteren de autochtone Vlaamse leerlingen uit lagere sociale groepen zelfs even goed als de Finse – en dit niettegenstaande  in Vlaanderen veel meer van die jongeren in armoede leven (Zie vorige bijdragen op dit facebook en bijdrage over recente studie van Dronkers op www.onderwijskrant.be, nr. 171).

Redactie Brandpunt in 2003: “Als je alle negatieve commentaren over het Vlaams onderwijs leest, vraag je je als leerkracht wellicht wel eens af: “Zijn we dan zo slecht bezig?” Journalisten sociale organisaties, de Koning-Boudewijnstichting, de minister (NvdR: de sociologen), allen hebben ze de voorbije maanden het PISA-onderzoek aangegrepen om te verkondigen dat kansarme kinderen in Vlaanderen te weinig aandacht krijgen (gediscrimineerd worden), dat ons onderwijs niet  geslaagd is in zijn democratische functie, dat Vlaanderen helemaal niet trots hoeft te zijn op zijn onderwijs als over gelijke kansen gaat. Maar IS dat wel zo? En wie bedriegt hier eigenlijk wie? “

1. Vlaams onderwijs scoort wel goed inzake onderwijskansen

Voor Luc Van de Poele (LVDP), die voor Vlaanderen het PISA-onderzoek leidde, en prof. Jean-Pierre Verhaeghe (JPV) van de universiteit Gent is het duidelijk: “Stop het doemdenken over het Vlaams onderwijs! We scoren internationaal uitstekend, óók bij de kansarme leerlingen.” Brandpunt ging beide opzoeken in Gent.  

LVDP: “Ook de positie van Vlaanderen qua wiskundige geletterdheid is zeer goed. Alleen Japan en Korea scoren daar iets beter. (NvdR en actualisering:  vijfde plaats voor Finland in PISA-2000. Ook voor PISA-2012-wiskunde behaalde Vlaanderen de Europese topscore (531 punten) en Finland: 519. Onze tso-leerlingen behaalden 520 punten, zelfs een punt meer dan de gemiddelde Finse leerling.  Er wordt steeds  beweerd dat onze tso-leerlingen te weinig algemene vorming wiskunde e.d. krijgen in vergelijking met  comprehensieve landen als Finland, Zweden … met een gemeenschappelijke lagere cyclus, maar onze tso-15-jarigen scoren nog steeds beter dan de gemiddelde Finse leerling en ze hebben zelfs een vol jaar schoolse voorsprong op de doorsnee Zweedse leerling  (478 punten).  Het is natuurlijk wel spijtig dat  zowel onze aso- als onze tso-leerlingen zwakker scoren dan b.v. in 2000 en 2003: aso van 624 naar 605, tso van 546 naar 520). Deze niveaudaling ligt niet aan de structuur van het s.o., maar is  een gevolg van de nivellerende eindtermen en nivellerende & gemeenschappelijke) leerplannen, van de toename van het aantal allochtone leerlingen… )

Vraag Brandpunt:  Wat vaak voorkwam in de commentaren op het PISA-onderzoek is: de kloof tussen ‘kansarmen’ en ‘kansrijken’ is in het Vlaams onderwijs groot, groter dan in onze buurlanden.   

JPV:  ‘Wat men niet ziet of wil zien is, waar bij ons de ‘laagste’ leerlingen (dat zijn leerlingen van wie de ouders behoren tot de laagste socio-economische klasse) zich situeren. Op Finland na scoren onze socio-economisch ‘zwakste’ leerlingen nog beter dan in alle andere landen; alleen Nederland en Ierland scoren even goed.  Sterker nog : onze ‘zwakste’ leerlingen doen het op de schoolbanken nauwelijks slechter dan pakweg de sterkste leerlingen in Luxemburg. De uiterst positieve resultaten van  de leerlingen met een hoge SES gaan dus niet ten koste van die van de ‘laagste’ leerlingen.’ LVDP: ‘Ons Vlaams onderwijs slaagt er dus in om het beste te halen uit de leerlingen van de ‘betere’ sociaal-economische klasse, dat is duidelijk. En we halen ook bijna het beste uit leerlingen van de lagere sociaal-economische klasse.’

 2.Commentaar en actualisatie van Raf Feys:  

Ook voor PISA-2012 behaalde Vlaanderen inzake onderwijskansen nog een Europese topscore: b.v. meer leerlingen uit laagste 25%  SES  die  een score behaalden even hoog als  deze van de hoogste 25% van de Vlaamse leerlingen.  Onze sociologen, een  aantal onderwijsverantwoordelijken, de opstellers van het Masterplan s.o. ….  baseren zich steeds  ten onrechte op de egalitaire prestatiekloofmythe: onderwijs is volgens hen pas democratisch als de kloof tussen de sterkste en de zwakste leerlingen en de leerlingen uit de hoogste en laagste sociale groepen,  zo klein mogelijk is.  

Om die kloof zo groot mogelijk te doen lijken, vergelijken onze sociologen niet de hoogste 25% met de laagste 25%, maar de hoogste en laagste 10%. Door het feit dat onze leerlingen met de 10% hoogste SES zo superieur presteren in vergelijking met andere landen, is uiteraard de kloof met  de 10% leerlingen met de laagste SES al vrij groot. Verder duiken ook grote problemen op bij de vergelijking met de laagste 10%, omdat er bij de vergelijking grote problemen opduiken i.v.m. de samenstelling van die laagste 10%. De uitslag van die laagste Vlaamse 10% wordt vertekend omdat b.v. in Vlaanderen ook de buso-leerlingen uit het buitengewoon onderwijs participeren en dit in andere landen  veel minder het geval is.  De Gentse PISA-verantwoordelijken wezen hier destijds herhaaldelijk op.  Het is verder ook zo dat b.v.  de ouders van Finse leerlingen met de laagste 10% SES, nog steeds gemiddeld beter geschoold en rijker zijn dan de onderste 10% in Vlaanderen en dat in Vlaanderen ook veel meer (anderstalige) allochtone leerlingen deel  uitmaken van die 10%. Dit is ook de reden waarom b.v. de Nederlandse socioloog Dronkers terecht een aparte berekening maakt voor de autochtone leerlingen.  Onze sociologen,  de opstellers van de rapporten van de Koning Boudewijnstichting, de opstellers van het Masterplan pakken niet enkel  ten onrecht uit met de prestatiekloof, maar ook  hun berekening van die kloof levert een totaal vertekend beeld op. 3. Correlatie met sociale afkomst wijst niet per se op discriminatie

Volgens de Gentse prof. JVP is het ook verkeerd te veronderstellen dat er geen invloed mag zijn van de sociale afkomst: “omdat je moet rekening houden met het geheel van factoren die leerresultaten beïnvloeden. Voor een belangrijk deel speelt de erfelijkheid mee.” Combineer je de factor erfelijkheid met de selectie op de huwelijksmarkt,  dan weet je dat de ongelijkheid die het onderwijs zogezegd niet wegwerkt niet meer een socio-economische ongelijkheid in strikte zin is. “ (NvdR: naast de genetische verschillen, kan het onderwijs uiteraard ook niet zomaar de ongelijke beïnvloeding buiten het onderwijs wegwerken. Leerlingen met een hogere verstandelijke aanleg halen overigens ook meer meest profijt uit milieu-invloeden buiten de school.)

3.Foute vergelijking van allochtone leerlingen

JPV wijst er ook op dat we moeten oppassen als we de prestaties van de allochtone leerlingen in verschillende landen vergelijken. “Die leerachterstand van allochtone leerlingen heeft alles te maken de taalachterstand. Maar dit minpunt moet je relativeren. In landen als Frankrijk en Engeland b.v. is de taalachterstand vanzelf veel kleiner, omdat de allochtonen daar thuis vaak resp. Frans en Engels spreken. En in Nederland heb je veel inwijkelingen uit de Nederlandse kolonies.  En in Vlaanderen is het een feit dat je met Frans ook wel overweg kan, zodat de drang om Nederlands te leren kleiner is.”

4. Besluit

We begrijpen niet dat onze sociologen; beleidsmakers, kopstukken van onderwijsnetten … volharden in de boosheid en al meer dan 10 jaar een totaal verkeerd beeld over de sociale discriminatie in ons s.o verspreiden. Hetzelfde zou gezegd kunnen worden over hun uitspraken i.v.m. schooluitval.  Dit betekent ook dat de hervormingsplannen voor het s.o. gebaseerd zijn op vermeende knelpunten en dus geen knip van de schaar waard zijn. Als onze lagere cyclus s.o  zowel op het vlak van de sociale gelijkheid, de leerprestaties, de schooluitval … opvallend beter scoort dan in andere landen en vooral ook beter dan in landen met een gemeenschappelijke lagere cyclus, dan bestaat er geen reden om die succesvolle lagere cyclus te vervangen door een gemeenschappelijke lagere cyclus e.d.