Onderwijsdebat: waarheid versus verzinsels: editoriaal Onderwijskrant 169

Sociologen e.a. situeren ten onrechte tijdbom onder s.o. en negeren tikkende taaltijdbom 

1. Tikkende taaltijdbom

Prof. Nicaise & co maken zich in De Gids (december) ten onrechte grote zorgen over ‘de tijdbom onder ons secundair onderwijs’. Nicaise, Van Houtte, Kavadias, Spruyt ... zijn in hun boek ’Het Onderwijsdebat’ (EPO, mei) tegelijk doof voor de echte tijdbom, de tikkende taaltijdbom. In het verleden bestempelden ze NT2 zelfs als overbodig en nefast.  Een aantal auteurs van ‘Het Onderwijsdebat’ drukten onlangs ook hun sympathie uit voor een beleidsmaatregel van de Gentse schepen voor onderwijs, die het leren van het Nederlands voor allochtone leerlingen zal bemoeilijken.

Elke Decruynaere  verordende op 11 april  dat de Gentse leerkrachten voortaan de anderstalige leer-lingen niet langer met aandrang mogen stimuleren om in en buiten de klas Nederlans te spreken i.p.v. hun thuistalen. Het is nochtans tijdens de speeltijden, aan tafel en in de buitenschoolse opvang dat ze het meest de kans krijgen Nederlands te spreken en in te oefenen. Decruynaere kreeg veel kritiek te verduren vanwege praktijkmensen en ouders van   allochtone leerlingen. Ze kreeg wel de steun van ‘universitaire’ tegenstanders van NT2 en taalach-terstandsnegationisten - als de 21 universitaire ondertekenaars van het pamflet ‘De Gok van Pas-cal’ (2009), die geen heil verwachten van NT2, maar des te meer van het gebruik van de thuistalen in en buiten de klas. Het zijn paradoxaal genoeg dezelfde mensen die in ’Het Onderwijsdebat’ eens te meer lamenteren over de discriminatie van kansarme leerlingen in ons s.o.

De taalproblemen en het ontbreken van intensief NT2 zijn allang zorgwekkend; maar een effectieve aanpak blijft maar uit en de taaltijdbom tikt verder. Onderwijskrant pleitte de voorbije 20 jaar onophou-delijk voor de invoering van intensief NT2. Dit gaat veel verder dan een taalbad. Een specifiek       programma voor intensief NT2 viseert  een doorgedreven NT2-aanpak voor anderstalige leerlingen vanaf de eerste dag van de kleuterschool – en zowel in de klas als buiten de klas. Het zijn professoren als Piet Van Avermaet en Kris Van den Branden, ex-directeurs van het GOK-Steunpunt, die de grootste tegenstander waren/zijn van NT2-onderwijs. Van Avermaet poneerde op 12 april al te graag dat het taalbadmodel blijkbaar niet volstaat, maar beseft blijkbaar niet dat intensief NT2 iets anders is dan een gewoon taalbad.  

In het vooruitzicht van de nieuwe legislatuur wil Onderwijskrant eens te meer campagne voeren rond dit actiepunt. De taaltijdbom klinkt tikt luider dan ooit. Dit knelpunt kreeg de voorbije 15 jaar geen prioriteit bij de beleidsmakers en onderwijskoepels en staat jammer genoeg ook niet centraal binnen de verkiezingsprogramma’s en memoranda. In het lijvige VLOR-memorandum komt de term NT2 niet eens voor.  De tegenstanders van NT2  pleitten re-centelijk zelfs tegen het stimuleren van het  spre-ken van het Nederlands – ook buiten de lesuren. Dit alles is een reden te meer om een nieuwe taal-campagne op te starten.

In de maanden december tot april noteerden we ook interessante bijdragen in het debat over de hervor-ming van het s.o, de onderwijskansen, schooluitval, PISA-2012 ... De onderwijsanalyses die Onder-wijskrant de voorbije maanden en jaren voorlegde, werden bevestigd in twee nieuwe rapporten over schooluitval  en in publicaties van de professoren Van den Broeck, Duyck en Dronkers, die zich meng-den in het debat. Deze publicaties wijzen eens te meer uit dat ook het recente Masterplan precies de sterke kanten van ons s.o. en van onze succesvolle eerste graad als knelpunten bestempelt en uitpakt met alternatieven die de vaste waarden aantasten.

2          Meer onderwijskansen & minder uitval

2.1       Minder schooluitval

In februari verscheen het nieuwe landenvergelijkend Eurostat-rapport over schooluitval (= jongeren tus-sen de 18 en 24 jaar zonder einddiploma) met 8,7% voor Vlaanderen. Andere scores: *Nederland: 8,8% *Finland:8,9%* Denemarken:9,1% *Duitsland:10,5% *Frankrijk:11,6% *Verenigd Koninkrijk:13,5% *Wal-lonië:14,8% *Italië:17,5% *Portugal:20,8%; Brussel:20,1%, Spanje:24,9%. We stelden opnieuw vast dat ons onderwijs een goede score behaalt en dat Vlaanderen en Nederland beter presteren dan  lan-den met een gemeenschappelijke lagere cyclus. 

Eind december verscheen het overheidsrapport ‘De sociale staat van Vlaanderen- 2013’. Het onderwijs-hoofdstuk is volledig gewijd aan het fenomeen van de voortijdige schoolverlaters en bevestigt de be-perkte uitval. Die uitval komt vooral voor in steden en regio’s met veel allochtone leerlingen. Ides Nicaise, Bieke De Fraine, Jan Van Damme ... geven er zelfs toe dat de beperkte(re) schooluitval mede een gevolg is van “early tracking (differentiatie vanaf 12 jaar) en van het vroegtijdig aanbieden van technisch georiënteerde richtingen”. Ze voegen er zelfs aan toe dat ze hun vroegere kritische mening omtrent onze eerste graad moeten herzien.

2.2   Vlaanderen biedt meer onderwijskansen

Op 3 december verscheen PISA-2012-wiskunde: onze 15-jarigen behaalden de Europese topscore (531 punten; gidsland Finland: 519); we telden ook veel meer toppers (25%) dan Finland (14%) en  de Europese resilience-topscore inzake kansarme leer-lingen die toch hoog scoren (10,4% versus Finland 7,5%). Voor de PISA-test probleemoplossend ver-mogen behaalden we eveneens de Europese top-score. Het welbevinden ligt ook een heel stuk hoger dan bij de Finse leeftijdsgenoten. Sinds PISA-2000 wordt PISA misbruikt door de beleidsverant-woorde-lijken en sociologen ... om onze succesvolle eerste graad als de grote probleemcyclus voor te stellen en comprehensief Finland als hét verlossend model.

Eind februari toonde ook de Brusselse psycholoog Wim Van den Broeck in een studie van PISA-2012 aan dat Vlaanderen meer onderwijskansen biedt dan andere landen en dat ook meer kansarme leer-lingen meer kansen krijgen. De VUB-onderzoeker maakt brandhout van de aantijging dat Vlaanderen kampioen sociale discriminatie is en van de dwaze prestatiekloofmythe. Hij toont eveneens aan dat on-ze gedifferentieerde eerste graad meer voordelen dan nadelen biedt.

Begin maart mengde ook de Nederlandse socioloog Jaap Dronkers zich in het Vlaams controversieel debat over onderwijskansen. Hij onderschreef in een blog de kritiek op de egalitaire GOK-ideologie en voorstelling van de onderwijskansen. De Gentse psycholoog Wouter Duyck formuleerde recentelijk analoge conclusies en kritiek als Van den Broeck in recente opiniebijdragen in Doorbraak (eind decem-ber) en in De Tijd (19 januari). Hij riep ook op om voorrang te verlenen aan de aanpak van achter-standen vanaf de start van de kleuterschool en om de leerplicht te vervroegen- al lange tijd ook onze GOK-prioriteiten. Van den Broeck en Duyck ver-woordden nog eens hun visie in het boek ‘Visie(s) op onderwijs’ (Pelckmans, eind maart).

3        Nefaste GOK-prioriteiten in s.o. en negatie tikkende taaltijdbom

Onze inzet in het debat over de hervorming van het secundair onderwijs heeft te maken met onze be-zorgdheid omtrent de toekomst van ons secundair onderwijs en onze succesvolle eerste graad in het bijzonder. Onze betrokkenheid is nog meer ingegeven door het feit dat de voorstanders van de hervorming de voorbije jaren eens te meer er van uitgaan dat de GOK-problematiek veel te maken heeft met al dan niet comprehensief s.o. Dit was al de dominante visie bij de beleidsmensen, socio-logen ...in de jaren zestig-zeventig.

Tijdens BRT-uitzendingen in 1971  pleitten we al voor het prioritair investeren in de aanpak van vroege (leer)achterstanden in het kleuter- en lager onderwijs i.p.v. de dure investeringen in het VSO (Vernieuwd secundair onderwijs). Het is erg als kinderen al vroegtijdig vaststellen dat ze aan het wegzinken zijn omdat ze onvoldoende de taal be-heersen, te grote leesproblemen ondervinden.         Merkwaardig genoeg zijn het vooral de mensen die lamenteren over de onderwijskansen van allochtone leerlingen  - Jacobs, Nicaisse, Van Houtte, Agirdag ...- die zich manifesteren als tegenstanders van de invoering van NT2 en die de taalproblemen mini-maliseren.

Sinds de late jaren zestig wordt op basis van verkeerde analyses van het democratisch gehalte van ons s.o. en van het functioneren van onze succesvolle lagere cyclus, ten onrechte veel GOK-heil verwacht van de invoering van een gemeen-schappelijke (comprehensieve) eerste graad. Dit leidde tot dure en vruchteloze GOK-investeringen in de structuur van ons s.o., tot een nefaste 3x2-leerjaren-structuur die nergens ter wereld wordt toegepast, tot nivellering in de eerste graad – vooral bij getalenteerde leerlingen in de optie ‘Moderne wetenschappen’, tot grote problemen in de leraren-opleidingen die hun studenten voortaan moesten opleiden voor vier  i.p.v. drie leerjaren ...

Uit het grootschalige talentenonderzoek van de Ne-derlandse socioloog Van Heek was al in 1968 gebleken dat het voortgezet onderwijs in hoge mate een meritocratisch/democratisch gehalte vertoonde. In 1969-1970 waren we zelf betrokken bij het grootschalig Leuvens CSPO-doorstromingsonderzoek (5.000 leerlingen.) We stelden eveneens vast dat veruit de meeste arbeiderskinderen met een be-hoorlijke schooluitslag  al doorstroomden naar het aso - net voor de invoering van het VSO. In de jaren vijftig-zestig was ons s.o. inzake democratisering en sociale mobiliteit in een stroomversnelling geraakt. Jammer genoeg werd dit niet (h)erkend door een aantal sociologen en door de belangrijkste beleidsmakers. In plaats van na te gaan welke de hefbo-men waren van die democratisering, ging men er-van uit dat  er geen sprake was van een echte democratisering en dat ons s.o. vooral knelpunten en een enorme sociale discriminatie vertoonde. 

Ook na de afzwakking van het VSO in 1976 en na de invoering van het eenheidstype in 1989 bleven de comprehensievelingen hun strijd verder zetten.  We wisten nochtans in 1970 al dat een aantal kleuters grote achterstanden vertoonden van bij het begin van hun schoolloopbaan en dat we die taal- en leerachterstanden zo vroeg mogelijk moesten aanpakken. Voor de taalontwikkeling zijn de eerste zes levensjaren veruit de belangrijkste. We wisten dat we van een comprehensieve hervorming van het s.o. geen GOK-heil moesten verwachten. De voorbije 25 jaar pleitten we onophoudelijk ook voor de invoering van intensief NT2- en achterstands-onderwijs vanaf de eerste dag van het kleuter-onderwijs – veel meer dan een taalbad. De vele weldenkenden en het GOK-steunpunt  vonden NT2 overbodig. Pleidooien voor intensief NT2 vinden we niet terug in de verkiezingsprogramma’s en in de vele memoranda. Zelfs een recente KBS-publicatie over de aanpak van kansarme kleuters rept met geen woord over NT2- en achterstandsonderwijs. Weinig politici liggen blijkbaar wakker van de tikken-de taaltijdbom. Sommigen pakken des te meer uit met meertalig onderwijs, met het toestaan en stimuleren van het gebruik van de thuistalen in klas en op de speelplaats. Hierdoor zal de al te beperkte tijd die de meeste anderstalige leerlingen op school  kunnen besteden aan het spreken en oefenen van het Nederlands nog drastisch verminderd worden.  Ook in het boek ‘Het Onderwijsdebat’ vind je  geen pleidooien voor intensief NT2; Nicaise en andere auteurs hebben destijds de invoering van NT2  zelfs als reactionair bestempeld.

Vanaf 1995-1996 en vooral na het aantreden van minister Vanderpoorten (1999-2004) flakkerden de kritiek op de sociale discriminatie in het s.o. en de plannen voor een hertekening van het onderwijs-landschap in de richting van comprehensief onder-wijs weer op. In de besluiten van de Rondetafel-conferentie van 2002 stonden die ideeën centraal. Vanaf 2002 protesteerden we krachtig tegen de beleidsverklaringen waarin telkens weer beweerd werd dat onze lagere cyclus s.o. zich kenmerkte door hoge uitval en sociale discriminatie enz.  Uit de TIMSS-studies (1995,1999 & 2003) en uit de PISA-studies sinds 2000 bleek telkens opnieuw dat onze 14- en 15-jarigen topscores behaalden en dat ook de kansarmere leerlingen meer onderwijskansen kregen – meer ook dan in landen met compre-hensief onderwijs. De beleidsmakers, onderwijs-sociologen, Georges Monard, kopstukken van on-derwijskoepels ... vertekenden de PISA-scores en lamenteerden over de discriminatie van zwakke/kansarme leerlingen. Ze verspreidden  de kwakkel  dat  die leerlingen in landen met een gemeenschap-pelijke lagere cyclus veel meer kansen kregen- ook onlangs nog in december 2013.

Niet de polemiek met de egalitaire GOK-ideologen is de belangrijkste inzet van onze strijd, maar het nastreven van faire onderwijskansen voor alle leer-lingen en onze bekommernis om de vroege taal- en leerachterstanden in het bijzonder. We ergerden ons de voorbije maanden en jaren ook heel erg aan sociologen als Jacobs, Nicaise, Van Houtte, Agir-dag  ... en veel andere taalachterstands-nega-tionisten die wel lamenteerden over onderwijs-kansen, maar tegelijk de campagnes voor intensief NT2- en achterstandsonderwijs bestreden.      

4        Recente aantijgingen & spreidstand sociologen & Dirk Van Damme

4.1       Vernietigende beschuldigingen

In het novembernumMer van het ACW-tijdschrift ‘De Gids’ was het al weer zo ver. De aantijgingen van Ides Nicaise en zijn HIVA-medewerkers klonken vernietigend: “De structuur van ons secundair onderwijs is ‘doelbewust’ geconcipieerd als een waterval. Kiezen voor het tso of bso betekent dan meteen een ervaring van ‘demotie’, van afdaling van de sociale ladder. In de puberteit gaat die revolte ontaarden in wrok tegenover de school, en een tegencultuur die in staat is om een onderwijsproces lam te leggen. Het wordt nog erger als die wrok zich keert tegen de samenleving en resulteert in anti-politiek, xenofobie en ondemocratische attitudes.” Ze gewagen zelfs van een tijdbom onder ons s.o.

Nicaise en andere onderwijssociologen kondigden al in januari aan dat ze hun kritiek op ons s.o. nog eens zouden bundelen in een EPO-boek met als titel: ‘Het Onderwijsdebat’ (eind april?). Voorliggend themanummer speelt hier op in en draagt als titel ‘Het Onderwijsdebat: waarheid versus verzinsels’ .  Het is mede bedoeld als een antwoord op de gekende verzinsels over sociale discriminatie, wa-terval, e.d. De e-book-versie zal eind april op de Onderwijskrantwebsite  verschijnen.

4.2       Spreidstand & bekering (?) sociologen & Van Damme

Tot onze grote verwondering lazen we begin april in een nieuwe aankondiging van het boek ‘Het Onder-wijsdebat’ van de sociologen van Nicaise,Van Hout-te, Spruyt en Kavadias: “En jawel, zelfs achter-gestelde groepen (kansarmen, migranten) doen het in Vlaanderen niet slechter dan elders.” In de begin-maart-voorstelling van het boek en in de novem-berbijdrage van Nicaise in ‘De Gids’ klonk het standpunt nog totaal anders. De onderwijssociologen verzwijgen wel dat Vlaanderen de Europese PISA-topscore behaalde, dat onze kansarme leerlingen meer kansen krijgen, dat de schooluitval beperkter is ...  Als mede-auteur van ‘De sociale staat van Vlaanderen’ had Nicaise eind december overigens nochtans al toegegeven dat de schooluitval beperkt was en zelfs geponeerd dat onze vroege tracking en technische opties tot minder schooluitval leiden. In ‘De Gids’ van november beweerde hij evenwel het tegengestelde.

Opvallend was ook dat Nicaise, Jacobs en andere sociologen niet expliciet reageerden op de studie van Van den Broeck van eind februari  waarin ze nochtans veel kritiek mochten incasseren. Ze reageerden zelfs helemaal niet op de bijdrage van prof. Jaap Dronkers die felle kritiek formuleerde aan het adres van de egalitaire ideologie, het verkeerd inter-preteren van SES-correlaties, het geen rekening houden met de intellectuele verschillen, het onderschrijven van de Bourdieu-visie over sociale discriminatie ... Ook op onze kritiek van de voorbije jaren verkozen Nicaise en co niet te reageren. De bijdragen in Onderwijskrant en de Onderwijskrant-petitie werden gewoon doodgezwegen.  Nicaise en co verkiezen veelal het doodzwijgen van de kritiek en van de afwijkende visies. Ze willen naar eigen zeggen met hun nieuw boek ‘Onderwijsdebat’ een debat op gang brengen. De voorbije jaren ontweken ze echter het debat met andersdenkenden en met de praktijkmensen.

Niet enkel de spreidstand van Nicaise en co was de voorbije maanden heel opvallend. Dit was ook het geval bij Dirk Van Damme, OESO-topman onderwijs en een vurige verdediger van de officiële PISA-analyses, Van Damme twitterde verrassend op 1 maart: De studie van Van den Broeck is een interessant rapport dat aansluit bij mijn eerder genuan-ceerde analyse van de sociale ongelijkheid volgens de PISA-resultaten.”  Een merkwaardige reactie en uitspraak van een PISA-believer en mede-opsteller van het Masterplan. Even merkwaardig is dat Sp.a-voorzitter Bruno Tobback op 9 april in Reyers Laat verkondigde dat de sociale doorstroming nergens groter was en is dan in Vlaanderen. De Sp.a ver-kondigde steeds dat ons s.o. kampioen sociale dis-criminatie was en daarom moest het radicaal her-vormd worden.

5          Voorstelling themanummer

In voorliggend themanummer besteden we vooral  bijdragen aan de twee rapporten omtrent de               be-perkte(re) schooluitval , aan de studie van prof. Van den Broeck, aan  de opiniebijdrage van prof. Jaap Dronkers. We beschrijven recente  publicaties die de GOK-verzinsels van de hervormers en van Nicai-se, Jacobs, Van Houtte, Agirdag ...  weerleggen. In het perspectief van de nieuwe legislatuur bekijken we ook onze nieuwe campagne voor de prioritaire invoering van intensief NT2- en achterstandsonderwijs.

Steeds meer wordt ook duidelijk dat de beleids-verantwoordelijken blind zijn voor de echte knelpunten als de niveaudaling en nivellering van de voorbije jaren, het nog steeds uitblijven van intensief NT2- en achterstandsonderwijs vanaf de eerste dag van het kleuteronderwijs, de bureaucratisering, de afbouw van de motiverende kanten van het leraars-beroep, de onophoudelijke stemmingmakerij tegen het onderwijs en het voortdurend schofferen van de leerkrachten, de vele problemen als gevolg van de hervormingen in het hoger onderwijs ... Onze  O-ZON-campagne tegen de ontscholing die we be-gin 2007 opstartten werd heel breed onderschreven, maar blijft actueel.

Noot over blog ‘Onderwijskrant Vlaanderen’ e.d.

De voorbije maanden plaatste Onderwijskrant bijna dagelijks berichten en standpunten over de onder-wijsactualiteit op de blog ‘Onderwijskrant Vlaan-deren’, op facebook ‘Onderwijskrant actiegroep’ en via tweets ‘Raf Feys’. Naast de gestoffeerde bijdra-gen in het tijdschrift kunnen we nu beter inspelen op de dagelijkse actualiteit en korte berichten ver-spreiden.  Sinds september 2013 viel er bijna dage-lijks onderwijsnieuws te rapen.